Ομιλία Επιτρόπου
Προεδρίας κ. Φ. Φωτίου στην κηδεία των λειψάνων
του πεσόντα της τουρκικής εισβολής Ανδρέα
Ματσάγκου
Βαρύ
και επώδυνο το καθήκον να απευθύνουμε σήμερα το ύστατο χαίρε στον Ανδρέα
Ματσάγκο του Πετρή, για σαράντα δύο σχεδόν χρόνια αγνοούμενο
της τουρκικής εισβολής. Έναν άνθρωπο που όλοι εκτιμούσαν για την τιμιότητα και
τον ακέραιο χαρακτήρα του, όπως και για την αγάπη που έτρεφε για την οικογένεια
και το χωριό του, την Κώμα του Γιαλού της περήφανης και ηρωικής Καρπασίας.
Μαζί
με τα μέλη της οικογένειάς του, τη σύζυγό του Βασιλική που για τόσα χρόνια
υπέμενε ως αγέρωχη αγωνίστρια της ζωής το βάσανο της εξαφάνισής του,
αναλαμβάνοντας μόνη το βάρος της ανατροφής των δύο παιδιών τους, του Γιώργου και
της Ζαχαρούλας που είναι επίσης σήμερα εδώ στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου της
Δροσιάς Λάρνακας, μαζί με τα δικά τους παιδιά, όπως και με τις έξι αδελφές και
τον αδελφό του. Κάποιοι από αυτούς ήρθαν από την Αγγλία για να τον συνοδεύσουν
στην τελευταία του κατοικία. Δυστυχώς, μία από τις αδερφές του Ανδρέα δεν είναι
μαζί μας. Έφυγε πρόωρα από τη ζωή χωρίς καμία πληροφόρηση για την τύχη του
αγαπημένου της αδελφού. Κλίνουμε ευλαβικά το γόνυ στη μνήμη του και
προσευχόμαστε στον Ύψιστο για αιώνια ανάπαυση της ψυχής του και κατάταξη της
μεταξύ των ψυχών των καλών και δικαίων.
Η
περίπτωση του Ανδρέα Ματσάγκου είναι χαρακτηριστική των αδιαμφισβήτητων ευθυνών
της τουρκικής πλευράς, όπως και της βαρβαρότητας που επέδειξαν οι ορδές του
Αττίλα κατά την εισβολή τους στην Κύπρο το 1974. Ο Ανδρέας Ματσάγκος γεννήθηκε
το 1950 και ήταν πολίτης, απαλλαγμένος από τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις, ως
προστάτης της οικογένειαάς του. Το χωριό του είχε αποκοπεί από τις ελεύθερες
περιοχές από την πρώτη μέρα της δεύτερης φάσης της τουρκικής εισβολής. Αρχικά,
καταλήφθηκε από Τουρκοκύπριους ένοπλους και στη συνέχεια εισήλθε στο χωριό ο
τουρκικός στρατός.
Όσοι
Ελληνοκύπριοι παρέμειναν και δεν εγκατέλειψαν το χωριό τους, διατάχθηκαν την
πρώτη μέρα να συγκεντρωθούν στον περίβολο της εκκλησίας. Αφού οι Τουρκοκύπριοι
ένοπλοι κατέγραψαν τα ονόματά τους, τους διέταξαν να παρουσιάζονται καθημερινά
για έλεγχο, οι μεν άνδρες στο καφενείο του Κολότα, οι δε γυναίκες στον περίβολο
της εκκλησίας.
Στις
20 Αυγούστου 1974, ενώ όλοι οι άρρενες κάτοικοι του χωριού ήταν στο καφενείο,
Τούρκοι στρατιώτες διέταξαν τον Ανδρέα Ματσάγκο και τρεις συγχωριανούς του να
τους ακολουθήσουν. Τους έβαλαν σε ένα όχημα και τους οδήγησαν σε άγνωστο μέρος.
Δεκαπέντε περίπου λεπτά αργότερα, οι Τούρκοι στρατιώτες επέστρεψαν χωρίς τους
τέσσερεις. Έκτοτε, αυτοί δεν έδωσαν σημεία ζωής και ήταν στον κατάλογο των
αγνοουμένων.
Ο
τάφος τους εντοπίστηκε το 2015, στο πλαίσιο του προγράμματος εκταφών και
αναγνώρισης λειψάνων της Διερευνητικής Επιτροπής για τους Αγνοουμένους (ΔΕΑ). Οι
άλλοι τρεις που συνελήφθησαν και εκτελέστηκαν εν ψυχρώ από τους Τούρκους
εισβολείς ήταν επίσης πολίτες: Ο Ανδρέας Σεργίου του Μιχαήλ, 51 χρόνων τότε, ο
Κυριάκος Ψαρά του Αντώνη, 42 χρόνων, και ο Λοΐζος Καραφύλλης του Γεωργίου, μόλις
16 χρόνων. Τα ανευρεθέντα και ταυτοποιημένα τους οστά παραδόθηκαν επίσης στους
οικείους τους που τέλεσαν πρόσφατα τις κηδείες τους.
Πρόκειται
για εξακριβωμένη ομαδική εκτέλεση συλληφθέντων από τα τουρκικά στρατεύματα
κατοχής, όπως δυστυχώς και πολλές άλλες που αφορούν πεσόντες και αγνοουμένους
μας.
Τιμούμε
τη μνήμη όλων των αγνοουμένων της τουρκικής εισβολής και αγωνιζόμαστε για τη
διερεύνηση της τύχης τους, απαιτώντας από την άλλη πλευρά να συνεργαστεί πλήρως
με καλή θέληση και ειλικρίνεια, χωρίς να εξυπηρετεί σκοπιμότητες και να
αποκρύπτει ευθύνες και ενοχές, οι οποίες βασίζονται σε γεγονότα και αλήθειες που
βοούν.
Το
δικαίωμα των συγγενών για όλες τις πληροφορίες και την αλήθεια που κρύβει η κάθε
περίπτωση αγνοούμενου, είναι πλήρως και διεθνώς κατοχυρωμένο.
Η
όλη διαδικασία διευκρίνισης της τύχης ενός εκάστου των αγνοουμένων μας πρέπει να
επιταχυνθεί. Γονείς και άλλοι συγγενείς ολοκληρώνουν μοιραία τον κύκλο της ζωής
τους, εξακολουθώντας να κουβαλούν μέσα τους τον πόνο και την αγωνία για τα
αγαπημένα τους πρόσωπα. Από τους 1.508 καταγεγραμμένους Ελληνοκύπριους
αγνοουμένους εξακολουθούν να αγνοούνται οι 1.025. Αυτός είναι και ένας από τους
πιο βασικούς λόγους που επειγόμαστε εξαιρετικά, να επιλυθεί το ανθρωπιστικό αυτό
πρόβλημα της Κύπρου. Δεν είναι δυνατό, μετά από τόσα χρόνια, να είναι ακόμα σε
εκκρεμότητα το θέμα των αγνοουμένων και όσοι συγγενείς τους βρίσκονται εν ζωή να
αγωνιούν καθημερινά για την τύχη τους.
Το
άνοιγμα 30 περίπου σημείων εντός των λεγόμενων στρατιωτικών ζωνών, με τον
περιορισμό της διενέργειας εκταφών δέκα σημείων ανά έτος, κάθε άλλο παρά
ικανοποιεί τις δίκαιες απαιτήσεις μας για πλήρη και απρόσκοπτη συνεργασία της
τουρκικής πλευράς.
Και
δεν είναι μόνο το άνοιγμα περιοχών σε στρατιωτικές ζώνες υπό τον έλεγχο των
κατοχικών στρατευμάτων. Είναι και η άλλη υποχρέωση της τουρκικής πλευράς να
επιτρέψει την πρόσβαση στα αρχεία του τουρκικού στρατού όπου υπάρχουν
πληροφορίες για τις πλείστες περιπτώσεις αγνοουμένων, αν όχι για όλες. Όπως
επίσης, να υποδείξει τους μαζικούς χώρους που τάφηκαν οι νεκροί μας μετά από τις
περισυλλογές που έγιναν από τα πεδία των μαχών. Είναι, ακόμα, και οι πληροφορίες
που επιβάλλεται να δώσει για τη σκόπιμη μετακίνηση οστών από τους αρχικούς
χώρους ταφής σε άλλους χώρους, οι οποίοι εξακολουθούν να παραμένουν άγνωστοι.
Δεν μπορεί να παραδίδονται στους συγγενείς, αφού ταυτοποιηθούν, απλώς κάποια
οστά από τα λείψανα των αγαπημένων τους προσώπων. Αυτό είναι εντελώς απαράδεκτο.
Είναι απάνθρωπο. Είναι ένα δεύτερο έγκλημα εις βάρος τους.
Η
δική μας πλευρά, στηρίζει πλήρως το έργο της ΔΕΑ και έχει το θέμα των
αγνοουμένων πάντοτε πρώτο στις προτεραιότητές της, ώστε ανεξάρτητα από τις
όποιες άλλες εξελίξεις, να καταστεί δυνατή η διερεύνηση και της τελευταίας
περίπτωσης αγνοουμένου της τραγωδίας του 1974. Είμαστε αλληλέγγυοι με τους
συγγενείς των αγνοουμένων και είναι δεδομένη η συνεργασία μας με τις Επιτροπές
τους στην Κύπρο και την Ελλάδα.
Θα
πρέπει όμως στον ίδιο βαθμό να έχουμε και την καλή και ειλικρινή συνεργασία της
άλλης πλευράς, η οποία, εκτός των άλλων όλων, επιχειρεί τελευταία να απαλείψει
τις δικές της μεγάλες ευθύνες, ζητώντας να ανοίξουν για εκταφές και στρατιωτικές
ζώνες στις ελεύθερες περιοχές. Και αυτό επίσημα με έγγραφο προς την Επιτροπή
Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης, χωρίς ποτέ μέχρι σήμερα να προκύψει τέτοιο
θέμα, χωρίς ποτέ να ζητηθεί κάτι τέτοιο σε σχέση με Τουρκοκύπριους αγνοουμένους.
Αντίθετα,
αναφορές για Ελληνοκύπριους των οποίων η τύχη αγνοείται και πιθανότατα να έχουν
ταφεί σε σημεία εντός των στρατιωτικών ζωνών στα κατεχόμενα, υπάρχουν εδώ και
δεκαετίες σε σωρεία διεθνών εγγράφων, με τα οποία καλούνται οι Τουρκοκυπριακές
αρχές και η Τουρκία να επιτρέψουν την πρόσβαση στα συνεργεία εκταφών.
Ξεκάθαρη
απάντηση σε αυτές τις προσπάθειες της Τουρκίας έδωσε όμως και προχθές η Επιτροπή
Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης που συνεδρίασε στο Στρασβούργο. Αγνοώντας
πλήρως το απαράδεκτο έγγραφο της τουρκικής Κυβέρνησης περί του ανοίγματος
στρατιωτικών ζωνών και στις ελεύθερες περιοχές, η Επιτροπή κάλεσε, για μια ακόμη
φορά, την Τουρκία να συμμορφωθεί πλήρως με τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού
Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ), τόσο σε ό,τι αφορά στις αποζημιώσεις
προς τους συγγενείς, όσο και σε ό,τι αφορά στις έρευνες για τη διερεύνηση της
τύχης των αγαπημένων τους. Τόνισε δε, πως η πρόσβαση των συνεργείων εκταφής στις
λεγόμενες στρατιωτικές ζώνες στα κατεχόμενα θα πρέπει να γίνεται χωρίς κανένα
απολύτως περιορισμό. Η Επιτροπή κάλεσε επίσης την Τουρκία να προχωρήσει στη
διερεύνηση των αρχείων της σε σχέση με πιθανούς χώρους ταφής προσώπων που
αγνοούνται, όπως και της εκταφής και μεταφοράς τους σε άλλους χώρους, και να
θέσει τις σχετικές πληροφορίες στη διάθεση της Διερευνητικής Επιτροπής
Αγνοουμένων.
Είναι
καιρός η Τουρκία να αφήσει τα πολιτικά παιχνίδια και να επιδείξει πραγματική
βούληση, ώστε επιτέλους να οδηγηθεί προς την τελική λύση του το ανθρωπιστικό
πρόβλημα των αγνοουμένων. Τα περιθώρια δηλώσεων και διακηρύξεων που γίνονται,
απλώς για λόγους εντυπώσεων και εξυπηρέτηση σκοπιμοτήτων, κάποτε τελειώνουν.
Έχουν ημερομηνία λήξης και, δυστυχώς, θύματα σε αυτές τις περιπτώσεις είναι
αθώοι άνθρωποι που για χρόνια, αν ζουν ακόμα, περιμένουν με αγωνία απαντήσεις
για την εξαφάνιση αγαπημένων τους προσώπων.
Βρισκόμαστε
σε μια κρίσιμη και οριακή καμπή για το θέμα των αγνοουμένων και δεν
επαναπαυόμαστε. Όπως και στις προσπάθειες επίλυσης του κυπριακού προβλήματος, η
πλευρά μας κάνει ό,τι είναι δυνατό για να αποδώσουν, αναμένοντας από την άλλη
πλευρά να κάνει πράξη τις διακηρύξεις της. Να δώσει συγκεκριμένα δείγματα γραφής
που να οδηγήσουν τις συνομιλίες σε πρόοδο. Να ανοίξουν διάπλατα οι πόρτες
προκειμένου Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι να οδηγηθούμε σε μια νέα εποχή,
περισσότερα υποσχόμενη για όλους. Με επανενωμένη την πατρίδα μας, χωρίς στρατούς
κατοχής και διαχωριστικά συρματοπλέγματα, με πλήρως κατοχυρωμένα και
διασφαλισμένα τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις βασικές ελευθερίες όλων, σύμφωνα
και με το κεκτημένο και τις αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Μπορούμε
σίγουρα να μετατρέψουμε την Κύπρο σε τόπο ειρήνης, ασφάλειας και ευημερίας για
όλους τους νόμιμους κατοίκους της. Έτσι, θα δικαιώσουμε και τη θυσία των ηρώων
και μαρτύρων μας, όπως του Ανδρέα Ματσάγκου που κατευοδώνουμε σήμερα στην
τελευταία του κατοικία.
Αιωνία
ας είναι η μνήμη του.
