Ομιλία του Υπουργού Εσωτερικών κ. Νεοκλή Συλικιώτη σε εκδήλωση, στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, με θέμα: «Μετανάστευση: Προκλήσεις και Προοπτικές»
16/12/2010Να μη μεταδοθεί πριν τις 7.00 μ.μ.
Ευχαριστώ τους διοργανωτές για την πρόσκλησή τους στην αποψινή εκδήλωση, όπως επίσης συγχαίρω τόσο το Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, όσο και τον Δήμο Λευκωσίας, για την πρωτοβουλία σας να ανοίξετε τις πόρτες του πανεπιστημίου στους πολίτες μέσα από τη διοργάνωση του Ελεύθερου Πανεπιστημίου των Πολιτών. Μια προσπάθεια βέβαια που τείνει να καταστεί θεσμός.
Το θέμα της αποψινής συζήτησης είναι η «Μετανάστευση: Προκλήσεις και Προοπτικές». Όλοι αντιλαμβανόμαστε βέβαια, πως η μετανάστευση δεν αποτελεί νέο φαινόμενο στην Ευρώπη και τον κόσμο. Αντίθετα, οι μετακινήσεις πληθυσμών είναι μια διαχρονική πραγματικότητα που έχει καταγραφεί στις διάφορες ιστορικές περιόδους, ως το αποτέλεσμα της ανάγκης των ανθρώπων να αποφύγουν τη φτώχια και την εξαθλίωση, να προστατευτούν από διώξεις, τοπικές συγκρούσεις και πολέμους, να βελτιώσουν το βιοτικό τους επίπεδο, να εξεύρουν καλύτερες συνθήκες εργασίας, να δώσουν στις οικογένειες και τα παιδιά τους καλύτερες ευκαιρίες μόρφωσης, ανέλιξης, διαβίωσης.
Η μετανάστευση δεν πρόκειται να εκλείψει όσο υπάρχουν τέτοια φαινόμενα που συνδέονται με τις παγκόσμιες πολιτικές, κοινωνικές, οικονομικές ανακατατάξεις και οι οποίες εδράζονται στην προώθηση και υπεράσπιση των ευρύτερων γεωπολιτικών και οικονομικών συμφερόντων των ισχυρών της γης. Σήμερα, πέραν των 200 εκατομμυρίων ανθρώπων ζουν σε χώρα άλλη από αυτή που γεννήθηκαν, ενώ όλα τα σενάρια και οι προβλέψεις συμφωνούν ότι οι μεταναστευτικές ροές ολοένα και θα διογκώνονται σε διεθνές επίπεδο. Εξέλιξη, η οποία θα θέσει τόσο τις χώρες προέλευσης μεταναστών, όσο και τις χώρες αποδέκτες αυτών των μεταναστευτικών ρευμάτων, ακόμη πιο έντονα, αντιμέτωπες με σωρεία προκλήσεων, στις οποίες οφείλουν να ανταποκριθούν και να επιλύσουν.
Η Κύπρος τα τελευταία χρόνια μετατράπηκε από χώρα προέλευσης σε χώρα υποδοχής μεταναστών και αιτητών ασύλου. Ιδιαίτερα δε μετά την ένταξή μας στην ΕΕ, έχουμε μετατραπεί σε χώρα επιλογής για μόνιμη εγκατάσταση μεταναστών και προσφύγων, σε αντίθεση με προηγουμένως που αποτελούσαμε για αυτούς τους ανθρώπους τον ενδιάμεσο σταθμό σε ένα ταξίδι που είχε ως τελικό προορισμό κυρίως χώρες της βόρειας Ευρώπης.
Παράλληλα, όμως, δεν θα πρέπει να παραγνωρίζουμε και τις άλλες ιδιαιτερότητες που μας χαρακτηρίζουν ως κράτος. Η γειτνίασή μας με την Εγγύς και τη Μέση Ανατολή, μια ευπαθή γεωγραφική περιοχή που ταλανίζεται από σοβαρά πολιτικά προβλήματα, πολέμους, διενέξεις και οικονομική αστάθεια, έχει ως αποτέλεσμα, η Κύπρος να δέχεται δυσανάλογους σε σχέση με τις δυνατότητές της αριθμούς παράνομων μεταναστών και αιτητών ασύλου. Το πρόβλημα αυτό μεγεθύνεται ακόμη περισσότερο, αφού λόγω της τουρκικής κατοχής η Κυπριακή Δημοκρατία δεν ελέγχει ολόκληρη την επικράτειά της. Η συντριπτική πλειοψηφία των παράνομων μεταναστών εισέρχονται από τα κατεχόμενα στις ελεγχόμενες από την Κυπριακή Δημοκρατία περιοχές και στη συνέχεια, οι περισσότεροι από αυτούς τους ανθρώπους υποβάλλουν αίτηση για άσυλο.
Αν και η Κύπρος αντιμετωπίζει προβλήματα από την παράνομη μετανάστευση, αυτό δεν σημαίνει ότι συμφωνούμε με εκείνους που συγχύζουν τη νόμιμη με την παράνομη μετανάστευση και οι οποίοι ισχυρίζονται ότι η μετανάστευση, γενικά, αποτελεί πηγή προβλημάτων και αστάθειας. Ως θέση αρχής, πιστεύουμε ότι η μετανάστευση δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται σαν απειλή ή σαν αποσταθεροποιητικός παράγοντας για τις οικονομίες των φιλοξενούντων χωρών. Αντίθετα, πιστεύουμε ότι είναι ένα φαινόμενο το οποίο απαιτεί ρύθμιση. Εάν στηρίζεται από τις κατάλληλες πολιτικές, μπορεί να καταστεί χρήσιμη παράμετρος για την ανάπτυξη τόσο της φιλοξενούσας χώρας όσο και της χώρας προέλευσης.
Στην Κύπρο, τα θέματα μετανάστευσης και ασύλου αντιμετωπίζονταν από τις εκάστοτε Κυβερνήσεις με αποσπασματικό τρόπο. Γι' αυτό, και η πικρή αλήθεια είναι πως, το μεταναστευτικό ρεύμα που δεχθήκαμε τα τελευταία κυρίως χρόνια, λόγω και της ένταξής μας στην ΕΕ, μας βρήκε ως κράτος απροετοίμαστους. Γιατί δεν φρόντισαν οι Κυβερνήσεις, ιδιαίτερα πριν την ένταξη, να δημιουργήσουν θεσμούς και Υπηρεσίες και επέλεξαν να αφήσουν το κράτος ανήμπορο να ανταποκριθεί έγκαιρα. Ενδεικτικό είναι ότι το 2005 είχαμε 11,5 χιλιάδες εκκρεμούσες αιτήσεις ασύλου και μέχρι πρόσφατα η εξέταση μιας αίτησης διαρκούσε δύο – τρία χρόνια με όλα τα αρνητικά συνεπακόλουθα. Το 2004 η Κύπρος διέθετε μια υποτυπώδη Υπηρεσία Ασύλου που μόλις είχε συσταθεί, ένα υποστελεχωμένο και ανεπαρκές Τμήμα Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης, παντελή έλλειψη χώρων υποδοχής και κράτησης και ελλειπή υποδομή επιτήρησης των συνόρων. Όπως έχω πει πολλές φορές και προκαλώ οποιονδήποτε να με διαψεύσει, η Κύπρος για πρώτη φορά έχει αποκτήσει ολοκληρωμένη και συγκροτημένη μεταναστευτική πολιτική τα τελευταία δυόμιση περίπου χρόνια, οπόταν ανέλαβε τα καθήκοντά της η Κυβέρνηση Χριστόφια. Μια πολιτική που είναι πλήρως εναρμονισμένη με το ευρωπαϊκό κεκτημένο, τις Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Συμβάσεις και το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο. Η πολιτική αυτή έχει έξι βασικούς άξονες:
1. Τη ρύθμιση της νόμιμης μετανάστευσης στη βάση της Εθνικής Στρατηγικής Απασχόλησης και, γενικότερα, των αναγκών της αγοράς εργασίας.
2. Τη σωστή ένταξη των νόμιμων μεταναστών και των μελών των οικογενειών τους στην κυπριακή κοινωνία και για λόγους διατήρησης της κοινωνικής συνοχής, αλλά και για λόγους ορθολογικής αξιοποίησης αυτού του ανθρώπινου δυναμικού στην οικονομική ανάπτυξη του τόπου μας. Και δεν νομίζω να υπάρχει κανείς που να αμφισβητεί, πως οι μετανάστες όντως συνέβαλαν τα μέγιστα στην οικονομική ανάπτυξη που παρατηρήθηκε στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια.
3. Την αντιμετώπιση της παράνομης μετανάστευσης.
4. Την παροχή διεθνούς προστασίας στα πρόσωπα που την έχουν ανάγκη.
5. Την προσήλωσή μας στον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας όλων των μελών της κοινωνίας μας χωρίς καμιά απολύτως διάκριση ή προκατάληψη.
6. Την πάταξη της εμπορίας προσώπων. Υιοθετήσαμε και υλοποιούμε το Σχέδιο Δράσης 2010-2012 κατά της εμπορίας ανθρώπων.
Στο πλαίσιο της υλοποίησης της μεταναστευτικής μας πολιτικής, εφαρμόζουμε μια σειρά από δράσεις με συγκεκριμένα θετικά αποτελέσματα. Μεταξύ άλλων:
· Υιοθετήσαμε και υλοποιούμε το Εθνικό Σχέδιο Δράσης 2010-2012 για την Ένταξη των Μεταναστών.
· Αξιοποιούμε όλα τα διαθέσιμα κονδύλια από τα διάφορα Ευρωπαϊκά Ταμεία Αλληλεγγύης - Ταμείο Ένταξης, Ταμείο Επιστροφών, Ταμείο Προσφύγων και Ταμείο Εξωτερικών Συνόρων. Για την περίοδο 2007-2013 έχουν κατανεμηθεί για την Κύπρο συνολικά περίπου €48 εκ.
· Στελεχώσαμε περαιτέρω τις αρμόδιες Υπηρεσίες και αναβαθμίσαμε τις σχετικές υποδομές και εγκαταστάσεις.
· Λάβαμε μια σειρά από μέτρα για τη βελτίωση των διαδικασιών και τη δραστική μείωση του χρόνου εξέτασης των αιτήσεων ασύλου τόσο στην Υπηρεσία Ασύλου όσο και στην Αναθεωρητική Αρχή Προσφύγων. Έτσι αντιμετωπίσαμε το φαινόμενο της κατάχρησης του συστήματος ασύλου με αποτέλεσμα: α) τη δραστική μείωση των εκκρεμούντων αιτήσεων ασύλου, β) τον περιορισμό της εισροής λαθρομεταναστών από τα κατεχόμενα, και γ) τη δραστική μείωση του αριθμού νέων αιτητών ασύλου.
Όμως, θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε, πως η λήψη μέτρων για αντιμετώπιση της κατάχρησης του συστήματός μας, δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση την παραβίαση από πλευράς μας κανόνων του διεθνούς δικαίου. Παραμένουμε προσηλωμένοι στην προσπάθεια εντοπισμού όσων πραγματικά έχουν ανάγκη διεθνούς προστασίας και δεν αρνούμαστε να προσφέρουμε τη φιλοξενία μας σε αυτούς τους ανθρώπους. Γι' αυτό και τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια αύξηση στον αριθμό των αναγνωρισμένων προσφύγων και των δικαιούχων διεθνούς προστασίας, κυρίως Παλαιστινίων προερχόμενων από το Ιράκ και τη Λωρίδα της Γάζας.
· Εντατικοποιήσαμε τις προσπάθειές μας για πάταξη της παράνομης εργοδότησης με υιοθέτηση σειράς νέων μέτρων, όπως την εισαγωγή αυστηρότερων ποινών για τους παράνομους εργοδότες και αποκλεισμό τους από τις δημόσιες συμβάσεις.
· Προχωρούμε με τη δημιουργία σύγχρονων χώρων φύλαξης προσώπων που θα πρέπει να επιστρέψουν στις πατρίδες τους, με αξιοποίηση κονδυλίων από το Ταμείο Εξωτερικών Συνόρων.
· Βρισκόμαστε σε μια συνεχή διαδικασία εναρμόνισης του εθνικού δικαίου με το εκάστοτε ευρωπαϊκό κεκτημένο.
· Ενισχύσαμε τη συνεργασία μας με άλλα Μεσογειακά κράτη μέλη της ΕΕ που αντιμετωπίζουν παρόμοιες με την Κύπρο μεταναστευτικές πιέσεις και πιέσεις ασύλου.
· Επισπεύσαμε και συντονίσαμε τις ενέργειές μας για σύναψη συμφωνιών επανεισδοχής με γειτονικά κράτη προέλευσης ή/και διαμετακόμισης παράνομων μεταναστών. Σε επίπεδο δε ΕΕ πιέζουμε προς την κατεύθυνση της σύναψης συμφωνίας επανεισδοχής μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας.
· Με συγκεκριμένες προτάσεις και εισηγήσεις, προωθήσαμε την ενεργό και εποικοδομητική συμμετοχή μας στην ΕΕ, με στόχο τη δημιουργία ενός Κοινού Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου μέχρι το 2012 και Κοινής Ευρωπαϊκής Μεταναστευτικής Πολιτικής που να διέπονται από ανθρωπιστικές αρχές.
· Διεκδικούμε, επίσης, εφαρμογή της αρχής της αλληλεγγύης και της ισότιμης κατανομής βαρών και ευθυνών μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ. Και αυτό σημαίνει τόσο την οικονομική στήριξη των χωρών εκείνων που δέχονται τις μεγαλύτερες μεταναστευτικές πιέσεις όσο και την υιοθέτηση πρακτικών μέτρων, όπως είναι, για παράδειγμα, η ενδοκοινοτική ανακατανομή προσφύγων και δικαιούχων διεθνούς προστασίας, στη βάση μετρήσιμων κριτηρίων όπως είναι το κατά κεφαλήν ΑΕΠ και ο πληθυσμός.
Αποτελεί γεγονός, πως κανένα κράτος, όσο μεγάλο και αν είναι δεν μπορεί από μόνο του να διαχειριστεί το φαινόμενο της μετανάστευσης. Για κάτι τέτοιο απαιτούνται συλλογικές προσπάθειες τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Μέσα σε αυτό το πρίσμα, η διεθνής κοινότητα θα πρέπει να τολμήσει μεταρρυθμίσεις, πρώτα και κύρια, του διεθνούς χρηματοπιστωτικού και εμπορικού συστήματος για να πάψει να υπάρχει αυτή η κατάφωρη ανισομέρεια μεταξύ πλούσιων και φτωχών. Όπως επίσης θα πρέπει η διεθνής κοινότητα να συμφωνήσει σε μεταρρυθμίσεις του υφιστάμενου διεθνούς πολιτικού συστήματος που αναπαράγει την πολιτική ισχύος, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ειρήνη, την ευημερία και την ασφάλεια των λαών στις διάφορες περιοχές του πλανήτη μας. Από την άλλη βέβαια, θα πρέπει να αναγνωρίσουμε, πως τα ανεπτυγμένα κράτη, και πρώτα και κύρια, η Ευρώπη, έχουμε ανάγκη τους μετανάστες και για λόγους οικονομικής ανάπτυξης ενόψει και της γήρανσης των πληθυσμών μας, αλλά και για λόγους διατήρησης και εμπλουτισμού του πολυπολιτισμικού χαρακτήρα των κοινωνιών μας. Συνεπώς, η μετανάστευση θα συνεχίσει να αποτελεί μια πραγματικότητα, αλλά και μια αναγκαιότητα των καιρών μας, η οποία όμως μπορεί και πρέπει να ρυθμιστεί μέσα από ορθολογικά διαμορφωμένες πολιτικές με ανθρώπινο πρόσωπο. Σε αυτές τις προκλήσεις και προοπτικές καλούμαστε να ανταποκριθούμε συλλογικά, ως διεθνής κοινότητα, αν πραγματικά θέλουμε να αναζητήσουμε ουσιαστικές λύσεις στις γενεσιουργές αιτίες αυτού του εντεινόμενου φαινομένου που ονομάζεται μετανάστευση.
Καθόσον μας αφορά, οι Κύπριοι, και λόγω βιωμάτων, δεν υπήρξαμε ποτέ μικρόψυχοι απέναντι σε όσους έχουν ανάγκη, γι' αυτό και θα συνεχίσουμε να προσφέρουμε φιλοξενία σε όσους τη χρειάζονται, όπως και να σεβόμαστε τα δικαιώματα και την αξιοπρέπεια όσων μεταναστών βρίσκονται στη χώρα μας. Σε επίπεδο Κυβέρνησης, γνωρίζουμε πως ο σχεδιασμός και η εφαρμογή μιας ολοκληρωμένης μεταναστευτικής πολιτικής, βασισμένης στα ανθρώπινα δικαιώματα, στην κοινωνική συνοχή και την ανάπτυξη απαιτεί συνεχή παρακολούθηση και βελτίωση όλων των συναφών πολιτικών. Και αυτό θα συνεχίσουμε να κάνουμε γιατί έχουμε ένα όραμα: να παραδώσουμε στη νέα γενιά μια κοινωνία δίκαιη, πολυπολιτισμική, μια κοινωνία ανεκτική, που ο καθένας θα σέβεται τα δικαιώματα και τις διαφορές του άλλου. Μια κοινωνία που θα επιδεικνύει μηδενική ανοχή στην εκμετάλλευση του ανθρώπου από άνθρωπο, απαλλαγμένη από τα όποια ξενοφοβικά και ρατσιστικά σύνδρομα. Και αυτές είναι οι δικές μας προκλήσεις και προοπτικές.
