Χαιρετισμός Προέδρου της Βουλής

Χαιρετισμός Προέδρου της Βουλής σε εκδήλωση για την αντιμετώπιση

των κοινωνικών προβλημάτων και την Τοπική Αυτοδιοίκηση

Απευθύνω χαιρετισμό στην αποψινή εκδήλωση που διοργανώνει ο Δημοτικός Σύμβουλος ΕΔΕΚ Λεμεσού Πρόδρομος Ττοππουζής με θέμα «Η αντιμετώπιση των σύγχρονων κοινωνικών προβλημάτων από τη Νομοθετική Εξουσία, την Τοπική Αυτοδιοίκηση και τις ΜΚΟ»

Σε μια εποχή που η πολιτική διαδικασία πλήττεται από μια ολόπλευρη κρίση, που μειώνεται δραματικά η αξιοπιστία της ως συμμετοχικής διαδικασίας δημοκρατικής και αποτελεσματικής, η Τοπική Αυτοδιοίκηση ως θεσμός, λειτουργία και διαδικασία, μπορεί να αναδειχθεί κρίσιμης σημασίας για την αναβάθμιση του πολιτικού συστήματος και της ίδιας της δημοκρατίας. Αυτό όμως προϋποθέτει μια παραδοχή και ταυτόχρονα μια συλλογική ανάληψη ευθύνης. Η παραδοχή πρέπει να εστιάζεται στο αναντίλεκτο γεγονός ότι οι κεντρικές εκτελεστικές εξουσίες, οι συγκεντρωτικές διοικήσεις και οι πολυδαίδαλες γραφειοκρατικές τους διαδικασίες μοιάζουν απόμακρες και πολλές φορές αποκρουστικά απεχθείς για τους πολίτες. Η συλλογική ανάληψη ευθύνης πρέπει να επικεντρώνεται σε μια προσπάθεια διασφάλισης της θεσμικής συμμετοχής των πολιτών

Αυτή η μεταρρύθμιση πρέπει να έχει ως κύριο άξονα, κομβικό εργαλείο και πρωτογενές κύτταρο, την Τοπική Αυτοδιοίκηση.  Μια προοδευτική αντίληψη   και πρακτική είναι η ενίσχυση και ο «εξοπλισμός» των τοπικών Αρχών με περισσότερες αρμοδιότητες και εξουσίες με παράλληλη αποδυνάμωση κάθε είδους συγκεντρωτικών εξουσιών. Μια τέτοια εξέλιξη οδηγεί αναπόδραστα σε σφριγηλούς και αποτελεσματικούς αυτοδιοικητικούς φορείς που λειτουργούν στη βάση της αρχής της αυτοδιαχείρισης και της επικουρικότητας, με αποτέλεσμα να βρίσκονται σε αντιστοιχία με τη συλλογική έκφραση και δράση των τοπικών κοινωνιών. Η εξήγηση είναι απλή. Οι τοπικές αυτοδιοικητικές Αρχές διαφοροποιούνται και διακρίνονται από μια παγερή και απόμακρη κεντρική εξουσία, κυρίως γιατί συνδέονται με την καθημερινή ζωή και τη συμβίωση των πολιτών.

Το καθοριστικό στοιχείο που θα ανατρέψει την άκρα επιφυλακτικότητα των πολιτών προς την εξουσία και τη συνακόλουθη έλλειψη εμπιστοσύνης προς την πολιτική διαδικασία, είναι η συμφιλίωση των τοπικών κοινωνιών με τις τοπικές εξουσίες.  Και αυτό θα γίνει πράξη αν οι πολίτες θεωρούν δικές τους τις τοπικές Αρχές και αν έχουν την πεποίθηση ότι τις εξουσίες θα τις διαμορφώνουν,  θα τις βελτιώνουν οι ίδιοι.  Αν αισθάνονται ότι η εξουσία τους θα είναι αυτενεργός, ότι δεν θα είναι   προέκταση της κεντρικής εξουσίας ή ένας από τους μηχανισμούς του κράτους που ασκεί δημόσια διοίκηση κατά κρατική παραχώρηση.

Στην Κύπρο, με δεδομένη την απουσία μιας μακράς δημοκρατικής παράδοσης στην Τοπική Αυτοδιοίκηση λόγω του διοριστικού συστήματος, όχι μόνο στα χρόνια της αποικιοκρατίας αλλά και για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα την περίοδο μετά την ανεξαρτησία, η ανάγκη αλλαγών και μεταρρυθμίσεων καθίσταται επιτακτική ανάγκη, για να εξοβελιστούν νοοτροπίες και πρακτικές συγκεντρωτικής αντίληψης, κρατικής κηδεμονίας και κατά παραχώρηση άσκησης εξουσιών.   Αποφασιστική αποκέντρωση, διοικητική αυτοτέλεια και οικονομική αυτοδυναμία είναι τα κρίσιμα κλειδιά μιας μεγαλόπνοης μεταρρύθμισης.

Με δεδομένο ότι οι κοινωνίες του μέλλοντος δεν θα έχουν τη δομή του υπερτροφικού συγκεντρωτικού κράτους του παρελθόντος, η εξέλιξη των κοινωνιών και η προαγωγή πραγματικών συστημάτων δημοκρατικής οργάνωσης θα επιφέρουν αποφασιστικό χτύπημα και θα αποδυναμώσουν καίρια το ισχυρό και παντοδύναμο κράτος της συγκεντρωτικής εξουσίας, ο εκσυγχρονισμός του θεσμού αποτελεί μονόδρομο.

Νέες μορφές οργάνωσης αυτοδιαχειριζόμενων τοπικών κοινωνιών θα αναδειχθούν ως η νομοτελειακή εξέλιξη ενίσχυσης του ρόλου των ίδιων των πολιτών.  Παιδεία, πολιτισμός, κοινωνικές υπηρεσίες πρέπει να αποδοθούν σε μεγάλο βαθμό στις τοπικές Αρχές.

Η μεταρρύθμιση δεν μπορεί να καθυστερήσει άλλο. Αποτελεί επείγουσα ανάγκη να προχωρήσουν οι αναγκαίες θεσμικές αλλαγές. Συμπλεγματοποίηση υπηρεσιών, συγχωνεύσεις δήμων και κοινοτήτων, όπου κριθεί αναγκαίο και μέτρα αυστηρής οικονομικής περισυλλογής, πρέπει να είναι στην ημερήσια διάταξη των συζητήσεων για τη μεταρρύθμιση.

Η οικονομική κρίση μας επιβάλλει να πάρουμε κάποιες αποφάσεις οι οποίες δυνατό να κριθούν αναγκαίες, αλλά μεταβατικές και όχι μόνιμες. Η οικονομική κρίση δεν πρέπει να τραυματίσει μόνιμα την αμεσότητα και αποτελεσματικότητα που πρέπει να έχει η Τοπική Αυτοδιοίκηση.  Ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τα αναπτυξιακά έργα η κυβέρνηση πρέπει να συνεχίσει να ενισχύει τις τοπικές Αρχές, ώστε οι δήμοι και οι κοινότητες να παραμείνουν μοχλοί ανάπτυξης με την εκτέλεση μεγάλων και μικρών έργων.

Αξίζει ιδιαίτερης αναφοράς η προσφορά κοινωνικών υπηρεσιών από την Τοπική Αυτοδιοίκηση.  Ιδιαίτερα σήμερα που η οικονομική κρίση πλήττει ευρύτατες ομάδες του πληθυσμού, δήμοι και κοινότητες έχουν αναλάβει αξιέπαινες πρωτοβουλίες για στήριξη των ευπαθών ομάδων του πληθυσμού που έχουν πληγεί από την κρίση.   Σε μια εποχή που το κοινωνικό κράτος δέχεται επιθέσεις, η ανάδειξη σε νομικό και κοινωνικό επίπεδο των αρχών της αλληλεγγύης και της συνοχής είναι παρήγορο γεγονός.

Εξαιρετικής σημασίας είναι ότι κατά κανόνα στις χώρες μέλη της ΕΕ οι κοινωνικές υπηρεσίες κοινού συμφέροντος προσφέρονται κατά το πλείστον σε επίπεδο τοπικών αρχών. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση διαδραματίζει ένα κομβικό ρόλο κρίσιμης και καθοριστικής σημασίας τόσο στον προγραμματισμό όσο και στη διασφάλιση της ποιότητας των παρεχομένων κοινωνικών υπηρεσιών. Μέσα στις αρμοδιότητες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης έχει προβλεφθεί με νομικό-θεσμικό πλαίσιο η δυνατότητα των τοπικών αρχών να προσφέρουν πολλές κοινωφελείς υπηρεσίες καταπολεμώντας την απομόνωση, την αποξένωση και τον μαρασμό, δημιουργώντας ταυτόχρονα τις προϋποθέσεις για να σμικρύνονται τα χάσματα, όχι μόνο σε κοινωνικό αλλά και σε εδαφικό επίπεδο.  

Αυτό σημαίνει ότι οι διάφορες περιφέρειες σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο πρέπει σταδιακά μέσω προγραμμάτων που θα υλοποιούνται από τις τοπικές Αρχές να διαθέτουν το ίδιο επίπεδο υπηρεσιών και κοινωνικής στήριξης. Με κατοχύρωση ίσων ευκαιριών και δυνατοτήτων και με καταπολέμηση των διακρίσεων οποιασδήποτε μορφής. Κοινωνικά αγαθά, όπως είναι η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και η στέγη, μπορούν ευκολότερα μέσα στο πλαίσιο εθνικών σχεδιασμών να παρέχονται πολύ αποτελεσματικά, χωρίς γραφειοκρατίες και κρατικίστικες αγκυλώσεις από την Τοπική Αυτοδιοίκηση.

Είναι λοιπόν αναγκαίο και στην Κύπρο να εγκαταλειφθούν συντηρητικές αντιλήψεις και νοοτροπίες. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση πρέπει να πάψει να λειτουργεί και να αναπαράγεται σαν ένα απλό διοικητικό σύστημα, με συρρικνωμένες αρμοδιότητες και με αδυναμία εξόδου από ένα ασφυκτικό κλοιό συγκεντρωτικής εξουσίας. Η κοινωνική της διάσταση πρέπει να ενισχυθεί ουσιαστικά και θεσμικά.

Οι τολμηρές μεταρρυθμίσεις στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, η μετατροπή της σε όργανο λαϊκής κυριαρχίας, βάθρο δημοκρατίας με αποφασιστική αποδυνάμωση του κεντρικού κράτους, είναι η μεγάλη επιταγή της νέας εποχής.