Παρέμβαση του Υπουργού Εσωτερικών κ. Νεοκλή Συλικιώτη στην Επιστημονική Ημερίδα με θέμα: «Η Κύπρος στο δρόμο της βιώσιμης ανάπτυξης»
18/01/2011
Αρχικά επιτρέψετέ μου να ευχαριστήσω τους διοργανωτές για την πρόσκληση στη σημερινή επιστημονική ημερίδα και, ταυτόχρονα, να τους συγχαρώ για την εξαιρετική αυτή πρωτοβουλία που είμαι βέβαιος ότι θα αποδειχτεί πολλαπλώς ωφέλιμη για όλους εμάς που έχουμε εντάξει στις άμεσες προτεραιότητές μας τα ζητήματα που αφορούν τη βιώσιμη ανάπτυξη στην Κύπρο.
Τα τελευταία χρόνια, κυρίως μετά την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η Κύπρος παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς τα τεκταινόμενα στο πεδίο της στρατηγικής για τη διασφάλιση της βιώσιμης ανάπτυξης. Η βιώσιμη ανάπτυξη αποτελεί πρωταρχικό στόχο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καταγράφεται ως τέτοιος στην ίδια τη Συνθήκη της Λισαβόνας και διέπει πλέον όλες τις πολιτικές και τις δράσεις της Ένωσης. Κατά τρόπο ανάλογο, η βιώσιμη ανάπτυξη αποτελεί κεντρικό άξονα της αναπτυξιακής πολιτικής της Κυβέρνησης Χριστόφια. Κατά συνέπεια, οι πολιτικές και αποφάσεις μας για την περαιτέρω οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη του τόπου διαμορφώνονται, λαμβάνονται και υλοποιούνται στο πλαίσιο της εθνικής στρατηγικής για προστασία του ευρύτερου περιβάλλοντος και τη δημιουργία βιώσιμων οικισμών διάφορων κλιμάκων, προς όφελος μιας κοινωνίας πολιτών όπου όλοι απολαμβάνουν ίσα δικαιώματα και αισθάνονται ασφάλεια και εμπιστοσύνη τόσο για το δικό τους μέλλον όσο και το μέλλον των παιδιών τους.
Αναλαμβάνοντας τη διακυβέρνηση του τόπου μας πριν τρία χρόνια περίπου διαπιστώσαμε πως ορθά στο Πρόγραμμα Διακυβέρνησης του Προέδρου Χριστόφια περιλήφθηκε ως κεντρικός άξονας κυβερνητικής προτεραιότητας η μεταρρύθμιση του Πολεοδομικού Συστήματος αναφορικά με τον χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό της Κύπρου. Υπενθυμίζω πως στο Πρόγραμμα Διακυβέρνησης προνοείται η συμπλήρωση της ιεραρχίας των Σχεδίων Ανάπτυξης που καθορίζονται στην Πολεοδομική Νομοθεσία, αλλά, εξίσου σημαντικά, προνοείται και η ανακατανομή ρόλων, εξουσιών και αρμοδιοτήτων στο επίπεδο του πολεοδομικού σχεδιασμού ώστε αυτός να βρίσκεται πλησιέστερα στον πολίτη. Μέχρι σήμερα, η κύρια προσπάθεια και το νομοθετικό έργο του Υπουργείου Εσωτερικών επικεντρώθηκαν σε άλλα ζητήματα, εξίσου σημαντικά και επείγοντα, όπως ο εκσυγχρονισμός και απλοποίηση των μηχανισμών και διαδικασιών άσκησης πολεοδομικού ελέγχου, η εισαγωγή νέων προτύπων ρυθμίσεων στη διαδικασία τροποποίησης των Σχεδίων Ανάπτυξης και, συγκεκριμένα, στις ποιότητες συμμετοχικότητας, διαφάνειας και δημοκρατικότητας στο σύστημα πολεοδομικού σχεδιασμού, και η αντιμετώπιση των παθογενειών του συστήματος αδειοδότησης και εγγραφής εκσυγχρονισμών τίτλων ιδιοκτησίας για δεκάδες χιλιάδες οικοδομές και ακίνητα σε ολόκληρη την Κύπρο.
Έχοντας ήδη προχωρήσει σε σημαντικό βαθμό σε αυτά τα επείγοντα ζητήματα, αμέσως μετά την ολοκλήρωση της εργασίας που απομένει για τη θεσμοθέτηση των νέων ρυθμίσεων για τη νομιμοποίηση αναπτύξεων και την έκδοση εκσυγχρονισμένων τίτλων ιδιοκτησίας, προγραμματίζουμε να προχωρήσουμε με ταχύτητα για την τροποποίηση της Πολεοδομικής Νομοθεσίας ώστε να γίνει επιτέλους εφικτή η εκπόνηση και δημοσίευση του Σχεδίου για τη Νήσο και των Περιφερειακών Σχεδίων για ευρείες περιοχές της Κύπρου, η θεσμοθέτηση των Ρυθμιστικών Σχεδίων και η σταδιακή κατάργηση της Δήλωσης Πολιτικής, αφού θα αντικατασταθεί με άλλους τύπους Σχεδίων που θα εξειδικεύονται στις επιμέρους περιοχές αναφοράς τους.
Με αφορμή το θέμα της σημερινής ημερίδας, οφείλω να σημειώσω πως, για διάφορους λόγους που θα μπορούσαν να συζητηθούν εκτενέστερα σε κάποιο στάδιο, δεν έχουμε μέχρι σήμερα προχωρήσει με ουσιαστικό τρόπο στο μεγάλο ζήτημα του χωροταξικού σχεδιασμού της επικράτειας της Δημοκρατίας. Η δημοσίευση της σειράς των Τοπικών Σχεδίων πρώτης και δεύτερης γενιάς είχε βέβαια ως αποτέλεσμα την κάλυψη των σημαντικότερων περιοχών-πόλων ανάπτυξης της νήσου με πολεοδομικά σχέδια ικανοποιητικής λεπτομέρειας, αλλά μέχρι σήμερα δεν είχαμε στη διάθεσή μας ένα εθνικό χωροταξικό σχέδιο ως εργαλείο για τον ορισμό του τρόπου και της έντασης κατανομής των αναπτυξιακών τάσεων και πιέσεων στο σύνολο της εδαφικής επικράτειας. Το αποτέλεσμα αυτής της υστέρησης είναι πως ακόμα και σήμερα, 20 χρόνια μετά την πλήρη εφαρμογή της Πολεοδομικής Νομοθεσίας, διαπιστώνουμε ουσιώδη κενά στην έγκαιρη οργάνωση της ανάπτυξης ή στην έγκαιρη αντιμετώπιση της αναπτυξιακής υστέρησης μέσα στο χώρο.
Η προτεραιότητα που δόθηκε τα τελευταία χρόνια από την Κυβέρνησή μας στην εκπόνηση Τοπικών Σχεδίων τρίτης γενιάς σε τέσσερις περιφέρειες της υπαίθρου οι οποίες παρουσιάζουν είτε πιέσεις για ανάπτυξη (όπως είναι η περιοχή νότια της Λευκωσίας και τα Κοκκινοχώρια) είτε υστερήσεις στην ανάπτυξη (όπως είναι οι κοιλάδες της Σολέας και της Μαραθάσας), αφορά στη διαχείριση επειγουσών αναγκών και δεν αναφέρεται στην έλλειψη του χωροταξικού σχεδιασμού σε εθνικό επίπεδο.
Στο Υπουργείο Εσωτερικών έχουμε πλήρη κατανόηση και εκτίμηση τόσο της αναγκαιότητας όσο και της χρησιμότητας του Εθνικού Χωροταξικού Σχεδίου ως εργαλείου για τη λήψη πολύ σημαντικών αποφάσεων αναφορικά με την ανάπτυξη του τόπου μας. Κάθε ζήτημα που τίθεται ενώπιόν μας και έχει άμεση ή έμμεση σχέση με την κατανομή χρήσεων ή δυνατοτήτων ή προοπτικών ανάπτυξης ή περιορισμών στην προσδοκώμενη ανάπτυξη συναρτάται και αναδεικνύει με πολλαπλούς τρόπους την έλλειψη ενός τέτοιου Σχεδίου. Μεγάλα χωροθετικά ζητήματα που αφορούν τους Χώρους Ολοκληρωμένης Διαχείρισης των αστικών αποβλήτων - ένα θέμα που φαίνεται πως απασχολεί την επικαιρότητα στην Ελλάδα αυτήν την περίοδο - τη χωροθέτηση αιολικών ή φωτοβολταϊκών πάρκων, γηπέδων γκολφ, μαρίνων και άλλων υποδομών ελλιμενισμού σκαφών, δικτύων και σταθμών μεταφοράς ενέργειας, κ.ο.κ., θα μπορούσαν να μελετούνται, ολοκληρωμένα και συνολικά, μόνο στη βάση ενός εθνικού χωροταξικού σχεδιασμού που θα κατανέμει τις δυνατότητες, τις προοπτικές και τις επιβαρύνσεις μέσα στο χώρο κατά τρόπο ισόρροπο, βιώσιμο και αποτελεσματικό.
Μέσω του ιδίου Σχεδίου ή των επιδιωκόμενων Περιφερειακών Σχεδίων είναι δυνατόν να διαχειριστούμε ζητήματα όπως η εφαρμογή της Στρατηγικής για την Τουριστική Ανάπτυξη, η αειφόρος αξιοποίηση των αποθεμάτων ορυκτών και λατομικών υλικών που υπάρχουν στην Κύπρο, η ολιστική και βιώσιμη διαχείριση των παράκτιων ζωνών της νήσου κ.ο.κ. Επιπρόσθετα, θα μπορούσαμε να πάρουμε κρίσιμης σημασίας αποφάσεις αναφορικά με τις χωροταξικές και αναπτυξιακές πολιτικές για τη σμίκρυνση των διαφορών μεταξύ των πλεονεκτουσών και των μειονεκτουσών περιοχών της Κύπρου, ακόμα και για τις πολιτικές και τις προτεραιότητες που θα συμβάλουν στην επιτυχή αντιμετώπιση των προκλήσεων που θα προκύψουν τη μέρα μετά την επανένωση της Κύπρου μας σε ένα ενιαίο αναπτυξιακό και λειτουργικό σύνολο.
Θεωρώ αναγκαίο να υπογραμμίσω πως, στη δική μας αντίληψη, στη βιωσιμότητα οποιασδήποτε πολιτικής ή σχεδιασμού συμβάλλει και ο τρόπος κατανομής των εξουσιών εκπόνησης και έγκρισης των διαφόρων τύπων Σχεδίων Ανάπτυξης. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, με βάση τις πολιτικές θέσεις του Προγράμματος Διακυβέρνησης, επιδιώκουμε να επιτρέψουμε σε τοπικές κοινωνίες, μέσω της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, να συμμετάσχουν πιο άμεσα στην ευθύνη του σχεδιασμού του μέλλοντος των περιοχών τους. Αυτός ο άξονας της πολιτικής μας συναρτάται άμεσα με την ολοκλήρωση της εργασίας που με αποτελεσματικό και διαφανή τρόπο υλοποιούμε αυτήν την περίοδο σε ό,τι αφορά τη συνολική μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Κύπρο.
Ανεξάρτητα από την κοσμογονία των αλλαγών που επεξεργαζόμαστε όμως, οι οποίες θα μεταβάλουν δραματικά το πολεοδομικό, και όχι μόνο, τοπίο στην Κύπρο, έχουμε ήδη διασφαλίσει τη σημαντικής κλίμακας αναβάθμιση της συμμετοχικότητας και διαφάνειας στο πεδίο του πολεοδομικού σχεδιασμού όπως και στην υπό εξέλιξη διαδικασία τροποποίησης οκτώ Τοπικών Σχεδίων και της Δήλωσης Πολιτικής.
Βασικό και καινοτόμο συστατικό των νέων διαδικασιών που ήδη εφαρμόζουμε για την αναθεώρηση των Σχεδίων Ανάπτυξης και την εκπόνηση νέων Σχεδίων είναι η διασφάλιση της άμεσης ενημέρωσης και συμμετοχής του πολίτη σε κάθε στάδιο μιας διαδικασίας που αναπόφευκτα έχει γίνει περίπλοκη και εξαιρετικά απαιτητική. Ορισμένες από τις νέες αυτές διαδικασίες προνοούνται στην Πολεοδομική Νομοθεσία, αλλά πολλές άλλες ρυθμίσεις που υλοποιούνται, πηγάζουν από την ευαισθησία της Κυβέρνησης για ουσιαστική συμμετοχή του πολίτη στη διαμόρφωση των Σχεδίων Ανάπτυξης και για επαρκή ενημέρωσή του για τις παραμέτρους της διαδικασίας.
Στο πλαίσιο των νέων ρυθμίσεων δόθηκε σε κάθε Τοπική Αρχή η ευκαιρία να ενημερωθεί και να συνεισφέρει στην τελική μορφή της Έκθεσης του Υπουργού για την αναθεώρηση των Τοπικών Σχεδίων. Επίσης, έχει παρασχεθεί σε κάθε ενδιαφερόμενο πολίτη και φορέα η δυνατότητα έγκαιρης υποβολής εισηγήσεων και απόψεων που λαμβάνονται υπόψη από το Πολεοδομικό Συμβούλιο για την τροποποίηση των Σχεδίων. Ταυτόχρονα, έχουν πραγματοποιηθεί από το Πολεοδομικό Συμβούλιο Δημόσιες Ακροάσεις κατά τις οποίες δόθηκε η δυνατότητα δημόσιας κατάθεσης και παρουσίασης αντιπροσωπευτικών απόψεων και εισηγήσεων.
Θα πρέπει, επίσης, να σημειωθεί πως για πρώτη φορά έχει ζητηθεί από όλες τις Τοπικές Αρχές να διοργανώσουν δημόσιες συζητήσεις πριν την επεξεργασία των προτάσεων που υπέβαλαν για την τροποποίηση των Σχεδίων. Προάγοντας τη διαφάνεια και την ενημέρωση των πολιτών στη διαδικασία, έχουμε ζητήσει από κάθε Τοπική Αρχή να δημοσιοποιήσει τις προτάσεις που θα καταθέσει στο Κοινό Συμβούλιο.
Απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη της βιώσιμης ανάπτυξης είναι, προφανώς, η συμμετοχή του πολίτη, και των φορέων που τον εκφράζουν σε διάφορα επίπεδα, στη διαμόρφωση και στην εφαρμογή των χωροταξικών και των πολεοδομικών αποφάσεων. Των αποφάσεων που καθορίζουν ουσιαστικά τόσο με άμεσο όσο και με έμμεσο τρόπο τα χαρακτηριστικά και τις ποιότητες του φυσικού, του δομημένου και του επιχειρησιακού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο εργαζόμαστε, ζούμε, ξεκουραζόμαστε και δημιουργούμε.
Η Κυβέρνηση και το Υπουργείο Εσωτερικών έχουμε θέσει στο επίκεντρο της πολιτικής και των προσπαθειών μας την ουσιώδη αναβάθμιση των προοπτικών συμμετοχικότητας στις διαδικασίες χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού αλλά και τη διασφάλιση της διαφάνειας σε ό,τι αφορά τόσο τις αποφάσεις που λαμβάνονται όσο και τις παραμέτρους που λαμβάνονται υπόψη. Και αυτό γιατί, επιπρόσθετα σε όσα ανέφερα πιο πάνω, θεωρούμε πως οι διαδικασίες χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού αποτελούν κατεξοχήν δημοκρατικές κοινωνικές διαδικασίες όπου οι συνθήκες διαφάνειας και συμμετοχικότητας βελτιώνουν τόσο την ποιότητα του σχεδιασμού όσο και την κοινωνική αποδοχή των προνοιών του.
Ολοκληρώνοντας τη δική μου παρέμβαση και δίνοντας το λόγο στους ειδικούς του Ινστιτούτου Διεπιστημονικών Σπουδών Περιβάλλοντος για να παρουσιάσουν τα θέματά τους, εύχομαι κάθε επιτυχία στις εργασίες της επιστημονικής ημερίδας, τα αποτελέσματα της οποίας αναμένουμε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
