Για τους μεγάλους, για τους ελεύθερους, για τους γενναίους, τους δυνατούς,
Αρμόζουν τα λόγια τα μεγάλα, τα ελεύθερα, τα γενναία, τα δυνατά.
Γι’ αυτούς η σιγή, γι’ αυτούς τα δάκρυα, γι’ αυτούς οι φάροι, κι οι κλάδοι ελιάς και τα φανάρια.
Αρμόζουν τα λόγια τα μεγάλα, τα ελεύθερα, τα γενναία, τα δυνατά.
Γι’ αυτούς η σιγή, γι’ αυτούς τα δάκρυα, γι’ αυτούς οι φάροι, κι οι κλάδοι ελιάς και τα φανάρια.
Η απόδοση τιμής για τις μεγάλες αγωνιστικές στιγμές της ιστορίας και για τους επώνυμους και τους ανώνυμους πρωταγωνιστές της, αποτελεί αναμφίβολα επιτακτικό χρέος. Και για λαούς σαν το δικό μας, που περνά ακόμα στιγμές εθνικής δοκιμασίας και αντιμετωπίζει κινδύνους επιβίωσης, αυτό το χρέος αποτελεί μια κορυφαία αναγκαιότητα. Γιατί, πέρα από την οφειλόμενη απόδοση τιμής, μπορούμε και πρέπει να αντλούμε διδάγματα για τη συνέχιση και καταξίωση ενός αγώνα που δεν έχει ακόμα δικαιωθεί. Οι εθνικές εκκρεμότητες, τα ανοικτά εθνικά προβλήματα, επιβάλλουν την αναδρομή στο παρελθόν ως ενέργεια αγωνιστικής αφύπνισης, ως βήμα εθνικής ανάτασης και ως έμπνευση για τις διαχρονικά άφθορες αξίες της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της αξιοπρέπειας του ανθρώπου.
Άλλωστε η 1η Απριλίου 1955 αποτέλεσε ακριβώς, ως ιστορική στιγμή, αμφισβήτηση της δουλείας, της ξένης τυραννίας και της καταπίεσης, το μεγάλο ρωμαλέο άλμα ενατένισης του κυπριακού Ελληνισμού προς την ίδια την ιδέα της ύπαρξης του. Χωρίς την εθνικοαπελευθερωτική αντιαποικιακή επανάσταση ο κυπριακός Ελληνισμός ως εθνική οντότητα θα αποτελούσε υπόθεση ιστορικής αναδίφησης, μελέτη γλωσσολογικής και εθνολογικής έρευνας, εγκυκλοπαιδικής και αρχειακής καταγραφής. Όχι, όμως, υπαρκτή εθνική οντότητα του σήμερα.
Με δέος, απέραντο σεβασμό και βαθιά συγκίνηση προσήλθαμε σήμερα εδώ στον Ιερό Ναό του Αγίου Κόνωνα στην Κισσόνεργα, στο ετήσιο εθνικό και θρησκευτικό μνημόσυνο των κορυφαίων ηρώων Χρίστου Κκέλη, Μιλτιάδη Στυλιανού, Γεωργίου Μιχαήλ και Χαράλαμπου Καραγιάννη. Όμως, η απονομή τιμής σε τέτοιες απαστράπτουσες εθνικές μορφές που τίμησαν και λάμπρυναν με τη ζωή, τους αγώνες και την ανεπανάληπτη θυσία τους τις άφθορες διαχρονικές αξίες της ελευθερίας και της δικαιοσύνης, δεν είναι εύκολο καθήκον. Και δηλώνω αδύναμος να απαριθμήσω τις αρετές, να καταγράψω το μεγαλείο της προσφοράς τους και να αποτυπώσω το μέγεθος του αγωνιστικού τους αναστήματος.
Ο Χρίστος Κκέλης γεννήθηκε στην Κισσόνεργα, στις 17 Οκτωβρίου 1934. Εντάχθηκε στις τάξεις του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα το 1955 και υπήρξε από τους κορυφαίους αγωνιστές στην Επαρχία Πάφου. Ήταν βοηθός τομεάρχης Πάφου και υπεύθυνος φύλαξης οπλισμού και διοργάνωσης ενόπλων ομάδων. Οργάνωσε μεγάλο αριθμό επιθέσεων κατά των Άγγλων αποικιοκρατών. Τέσσερις ημέρες μετά την ηρωική θυσία του Σταυραετού του Μαχαιρά μετέβη στην τοποθεσία «Άπη» μαζί με τον συναγωνιστή του Μιλτιάδη Στυλιανού. Εντοπίστηκαν από τους Βρετανούς κατόπιν προδοσίας. Έδωσαν σκληρή μάχη και έπεσαν μαχόμενοι για την ελευθερία της Κύπρου.
Ο Μιλτιάδης Στυλιανού γεννήθηκε στην Τάλα, στις 16 Ιουνίου 1937. Ενώ ακόμα ήταν μαθητής εντάσσεται στην ΕΟΚΑ και συνεργάζεται στενά με τον Χρίστο Κκέλη. Έλαβε μέρος σε πολλές ενέδρες εναντίον των αποικιοκρατών και μετέφερε όπλα και εκρηκτικές ύλες στα χωριά της περιοχής. Στις 7 Μαρτίου 1957 ο Μιλτιάδης Στυλιανού θυσιάζεται μαζί με τον Χρίστο Κκέλη και μαζί κατατάσσονται στο πάνθεο των ηρώων.
Ο Γεώργιος Μιχαήλ γεννήθηκε στην Κισσόνεργα, στις 26 Οκτωβρίου 1939 και ενώ ήταν μαθητής εντάσσεται στις ομάδες της ΕΟΚΑ. Στις 13 Μαρτίου 1956 επιτίθεται με χειροβομβίδα εναντίον φάλαγγας στρατιωτικών αυτοκινήτων στην Κισσόνεργα. Γίνεται αντιληπτός από τους Άγγλους οι οποίοι τον πυροβολούν θανάσιμα. Ο Γεώργιος Μιχαήλ περνά στην αθανασία.
Ο Χαράλαμπος Καραγιάννης γεννήθηκε στην Κισσόνεργα, το 1942. Αποφοίτησε από το Ελληνικό Γυμνάσιο Πάφου και στη συνέχεια από την Παιδαγωγική Ακαδημία Κύπρου. Παίρνει μέρος στις μάχες κατά των Τούρκων στασιαστών το 1963-64. Στη Λεμεσό, στον Άγιο Ιλαρίωνα, στην Επισκοπή. Κατατάσσεται στη νεοσύστατη Εθνική Φρουρά. Αποφοίτησε από τη Σχολή Αξιωματικών στην Ελλάδα και ανέλαβε τη διοίκηση Λόχου Πυροβολικού στην Αθαλάσσα. Στις 2 Φεβρουαρίου 1965 αφήνει την τελευταία του πνοή ύστερα από 48ωρη κοπιαστική άσκηση.
Δεν υπάρχει πια δυνατότητα αναφοράς σε αγώνες για την ελευθερία, χωρίς τη διασύνδεση με την υπέροχη θυσία των ηρώων που τιμούμε σήμερα. Δεν υπάρχει πια περιγραφή της έννοιας της αυτοθυσίας και της περιφρόνησης προς τον θάνατο χωρίς παραπομπή στη δική τους προσφορά στην πατρίδα. Δεν απεικονίζεται πια η έννοια του αγωνιστή χωρίς τη δική τους άμωμη μορφή.
H Κύπρος, ένα αναπόσπαστο τμήμα του Ελληνισμού, με συμβολή στον αρχαιο-ελληνικό πολιτισμό, με Ζήνωνες και Ονήσιλλους, με ομηρικά κατάλοιπα στην τοπολαλιά, με βουβά τώρα αρχαία θέατρα, με συμπόρευση με τον Μέγα Αλέξανδρο, με Κίμωνες, με παρουσία δίπλα σε Μακρυγιάννηδες, με βιασμένες τώρα βυζαντινές εκκλησιές, με τα αγροτόπαιδα από την Κισσόνεργα και την Τάλα που εξευτέλισαν τον θάνατο, δακτυλοδεικτούν την πορεία μας. Με τον Κολοκοτρώνη να δηλώνει: «Τίποτα δεν εφοβήθηκα, ούτε εις τα αρχάς, ούτε εις τον καιρόν του Δράμαλη όπου ήρθε με τριάντα χιλιάδες στράτευμα εκλεκτό ούτε ποτέ, μόνο εις το προσκύνημα εφοβήθηκα». Και εμείς αυτό φοβόμαστε.
Κι αυτή η κληρονομιά παραμένει ζωντανή, όταν στην Κύπρο την αέρινη, τη Μακαρία τη γη, οι ιστορικές παραδόσεις πλαστογραφούνται, θέατρα και εκκλησιές δολοφονούνται, τα ανθρώπινα δικαιώματα ενταφιάζονται και πατρογονικές εστίες δημεύονται. Όμως, δεν μας ταιριάζει το μοιρολόι. Πιστοί στις πολυχιλιόχρονες παραδόσεις μας, με τον λαό και για τον λαό, θα αγωνιζόμαστε ωσότου ζωντανέψουμε την αρχαία φωνή στα βουβά θέατρα.
Το «ουδέποτε» του τότε υφυπουργού Χόπκινσον τερμάτιζε κάθε προοπτική για ειρηνική ανέλιξη. Η έκρηξη νομοτελειακή. Η ΕΟΚΑ συντάραξε τον κυπριακό Ελληνισμό και ενέπνευσε άλλους λαούς στον αντιαποικιοκρατικό τους αγώνα. Τα παιδιά του λαού εξευτέλισαν τον θάνατο προτάσσοντας το «Μολών Λαβέ» και ανεβαίνοντας τα σκαλιά της αγχόνης τραγουδώντας. Η πανίσχυρη βρετανική στρατιωτική μηχανή αποδείχθηκε ανίκανη να σιγάσει την επαναστατική φλόγα.
Στην Κύπρο ξαναζωντάνεψαν οι Θερμοπύλες. Όμως, η ιστορία και οι σημαντικές στιγμές της δεν αποτελούν αντικείμενο μελέτης, για να γνωρίσουμε τι κατόρθωσαν άλλοι στο παρελθόν, αλλά για να μάθουμε τι είναι σωστό να πράξουμε και εμείς στο παρόν και στο μέλλον. Γιατί το παρελθόν είναι το μαντείο από όπου πρέπει να αντλούμε χρησμούς για το μέλλον.
Τα δραματικά και φωτεινά γεγονότα του 1955-59, όπως και η αντίσταση στην τουρκοανταρσία του 63-64 και στην τουρκική εισβολή του 1974, πρέπει να είναι το «κρυφό σχολειό» κάθε Κύπριου Έλληνα που θέλει να στοχάζεται σωστά για τη μοίρα του τόπου του. Γι’ αυτό η αναδρομή στις μεγάλες στιγμές της εποποιίας της 1ης Απριλίου, η μελέτη των έργων και των ημερών εκείνου του αγώνα, είναι η προσφορότερη μέθοδος αυτογνωσίας για κάθε στοχαζόμενο Κύπριο Έλληνα. Μας προσφέρει τα φωτεινότερα παραδείγματα των αρετών, την απίστευτη αντοχή της ιστορικής συνείδησης, την πίστη μας στην ιδέα της ελευθερίας, την ευψυχία, την τόλμη, την πρωτοβουλία, τη δύναμη της προσωπικότητας των Κυπρίων Ελλήνων.
Η 1η Απριλίου έθεσε τα θεμέλια μέσα σε επώδυνες συνθήκες για τη γέννηση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Υπήρξε ένας υπέροχος αγώνας που οδήγησε σε μια εν πολλοίς φαλκιδευμένη, δυστυχώς, ανεξαρτησία και που αργότερα, με το προδοτικό πραξικόπημα και την τουρκική εισβολή, οδηγήθηκε στη μέχρι σήμερα συνεχιζόμενη κατοχή της πατρίδας. Κάτι που σε καμιά περίπτωση δεν αναιρεί και δεν μειώνει το νόημα του αγώνα και το μεγαλείο της θυσίας των αγωνιστών.
Και σήμερα; Μερικές δεκαετίες μετά τον υπέροχο εκείνο αγώνα του 55-59, πιστό πρότυπο της εθνεγερσίας του 1821, αντιμετωπίζουμε δραματικές συνθήκες. Μια μοιρασμένη πατρίδα και μια διαρκή απειλή για την ανακοπή της ιστορικής συνέχειας του Ελληνισμού στην Κύπρο. Ποιό είναι το χρέος μας μέσα σε αυτές τις συνθήκες; Θα περιοριζόμαστε σε εκφώνηση πατριωτικών ομιλιών; Θα εξαντλούμαστε σε πανηγυρικούς που εξατμίζονται με την παρέλευση των επετείων;
Η βαριά κληρονομιά που τιμούμε σήμερα μας υπαγορεύει άλλα καθήκοντα. Να αγωνιστούμε αταλάντευτα και ανυποχώρητα για τον τερματισμό της κατοχής, την ενότητα του κράτους, τη διασφάλιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των βασικών ελευθεριών του συνόλου του κυπριακού λαού. Να δώσουμε το μήνυμα ότι ο κυπριακός Ελληνισμός δεν θα γονατίσει. Ναι, με σωφροσύνη. Ασφαλώς με υπευθυνότητα. Αλλά και με απόρριψη της λογικής της αποδοχής της υπέρτερης δύναμης του κατακτητή. Με άρνηση συνεχών υποχωρήσεων στις πιέσεις ξένων που, αντί να στρέφονται προς την πλευρά του κατακτητή και παραβάτη του Διεθνούς Δικαίου, εξακολουθούν, υιοθετώντας κυνικά πολιτική δύο μέτρων και δύο σταθμών, να ανατρέπουν καθημερινά κάθε έννοια ηθικής και δικαιοσύνης.
Το καθήκον μας σήμερα απέναντι στην ιστορία και τον πολιτισμό μας είναι η με κάθε κόπο και κάθε θυσία αποτροπή των κινδύνων που απεργάζονται στην πατρίδα μας οι εχθροί της ελευθερίας. Θα πρέπει να καταστήσουμε σαφές ότι δεν είμαστε διατεθειμένοι να ξεγράψουμε δικαιώματα και να ξεχάσουμε δίκαια. Κανένας εκβιασμός, καμιά απειλή, καμιά δυσκολία και καμιά πίεση δεν πρέπει να μας οδηγήσει στην ταπεινωτική συνθηκολόγηση.
Η Κύπρος δεν μπορεί και δεν πρέπει να παραμείνει η μόνη μοιρασμένη χώρα στην Ευρώπη, όταν η ίδια η Ευρώπη προχωρεί προς την ενοποίηση της. Δεν μπορεί η Ευρώπη να ανέχεται στο κατώφλι της την παρουσία ενός στρατού κατοχής, σε μια χώρα μέλος της ΕΕ.
Να επιμένουμε στην κατοχύρωση των δικαίων ολόκληρου του κυπριακού λαού και ιδιαίτερα στην αποκατάσταση των δικαιωμάτων των προσφύγων και των εγκλωβισμένων, την αποχώρηση των κατοχικών στρατευμάτων και των εποίκων, τη διασφάλιση της εύρυθμης και αποτελεσματικής λειτουργίας της πολιτείας, την ειρηνική συμβίωση με τους Τουρκοκύπριους συμπατριώτες μας, την ευημερία και πρόοδο ολόκληρου του λαού της Κύπρου.
Η Κύπρος, στον δύσκολο δρόμο της, ενισχύεται γιατί νιώθει δίπλα της την Ελλάδα και ολόκληρο το ελληνικό Έθνος. Στρατεύεται ο Ελληνισμός στον αγώνα της Κύπρου γιατί συνειδητοποιεί πως κοινή είναι η μοίρα του Ελληνισμού και πως, αν χαθεί ο αγώνας αυτός, θα σημειωθεί ένα βαθύ ρήγμα στην περίμετρο του Έθνους. Γι’ αυτό εκείνο που τώρα απαιτείται, περισσότερο από ποτέ άλλοτε, είναι η εθνική ομοψυχία και η συσπείρωση όλου του Ελληνισμού για να μπορέσει να αντέξει στον αγώνα για δικαίωση.
Για να γίνουν όμως όλα αυτά πράξη, θα πρέπει να υπάρξει μια συνολική επανεκτίμηση όλων των δεδομένων στη βάση της αλήθειας, της αποφυγής της διγλωσσίας, των εύκολων και μεγάλων λόγων που αποδεικνύονται κενοί περιεχομένου. Αυτή η ώρα είναι η ώρα της αλήθειας, της ανάληψης ευθυνών, των έντιμων και καθαρών εξηγήσεων.
Ο λαός απαιτεί συνέπεια λόγων και έργων και αποφυγή στρουθοκαμηλισμών. Ο λαός απαιτεί αποφάσεις και πολιτικές αξιόπιστες που να εμπνεύσουν ξανά τη χαμένη αυτοπεποίθηση και την πίστη στις αστείρευτες δυνατότητες του λαού και του έθνους. Με βάση όμως το αξίωμα όπως το καθορίζει ο εθνικός μας ποιητής πως «Το έθνος πρέπει να μάθει να θεωρεί εθνικόν ότι είναι αληθές».
Χρειάζεται μια καινούργια εθνική στρατηγική.
- Με καταγγελία της τουρκικής στάσης ενώπιον της διεθνούς και της ευρωπαϊκής κοινότητας. Με επανατοποθέτηση του Κυπριακού ως προβλήματος εισβολής, κατοχής και παραβίασης του Διεθνούς Δικαίου.
- Με διαμόρφωση περιγράμματος λύσης του Κυπριακού το οποίο να οριοθετεί τα όρια ασφαλείας για την εθνική και φυσική επιβίωση του κυπριακού Ελληνισμού. Στη βάση του κοινού ανακοινωθέντος του Εθνικού Συμβουλίου του Σεπτεμβρίου του 2009 που μπορεί να αποτελέσει και τη βάση μιας πλατειάς εθνικής ενότητας.
- Με αξιοποίηση της ευρωπαϊκής ιδιότητας της χώρας μας αλλά και των ευρωπαϊκών φιλοδοξιών της Τουρκίας, για να υποχρεωθεί να τερματίσει την κατοχή και να αποδεχθεί λύση στη βάση των αρχών του Διεθνούς και του Ευρωπαϊκού Δικαίου.
Ο αγώνας μας είναι αγώνας ζωής, είναι αγώνας δικαίου. Και σε τέτοιους αγώνες δεν επιτρέπεται η αποτυχία. Όσοι επιθυμούν να επικρατήσει ασφάλεια και σταθερότητα στην περιοχή, πρέπει να στραφούν προς την πηγή της ανωμαλίας που είναι η τουρκική επιθετικότητα. Με την ανοχή που επιδεικνύουν προς την Τουρκία ενισχύουν την εγκληματική της συμπεριφορά, την αδιαλλαξία και την άκρατη αρνητικότητα της. Σε τυχόν αποσταθεροποίηση στην περιοχή η ευθύνη τους θα είναι τεράστια, ενώ είναι βέβαιο ότι θα πληγούν και τα δικά τους στρατηγικά συμφέροντα. Η συνταγή της ειρήνης είναι απλή. Να πείσουν την Τουρκία να συμφωνήσει σε μια λύση όπως την περιγράφει η πολιτισμένη ανθρωπότητα. Να την πείσουν να αποσύρει τα στρατεύματα της από την Κύπρο και να δεχθεί το διεθνές δίκαιο και τα ψηφίσματα του ΟΗΕ.
Τώρα βρισκόμαστε στο σταυροδρόμι της ιστορίας. Χρέος μας να μην ολιγωρήσουμε και να μη φανούμε κατώτεροι των περιστάσεων. Εμπνευσμένοι από την αθάνατη παράδοση του 1955, ας εδραιώσουμε το ανίκητο μέτωπο της ελευθερίας. Όλοι μαζί, για να ανοίξουμε διάπλατα τη λεωφόρο της εθνικής δικαίωσης. Όλοι μαζί, για να ατενίσουμε την ιστορία, το έθνος, τους αγώνες και τους αγωνιστές με το κεφάλι ψηλά.
Έλληνες και Ελληνίδες,
Οι ήρωες που τιμούμε πίστευαν σε μια Κύπρο και σε ένα λαό που να ξεχωρίζει, για να βρίσκει τον αναντικατάστατο ρόλο που δίνει νόημα και περιεχόμενο στη ζωή: Τον αγώνα για ελευθερία, για πρόοδο της κοινωνίας, για την προκοπή του λαού και του Έθνους.
Οι ήρωες της Κισσόνεργας και της Τάλας εκπέμπουν από τα πανάρχαια βάθη της ιστορίας του Ελληνισμού στους αιώνες το παράγγελμα που απορρίπτει την υποταγή, την αδράνεια, την παραίτηση, μπροστά στα τείχη που υψώνουν μπροστά μας οι κάθε λογής κήρυκες της ενσωμάτωσης και της ήττας.
«Εις οιωνός άριστος αμύνεσθαι περί πάτρης». Όμοια και εμείς. Ακούμε το παράγγελμα τους. Διαβάζουμε τους οιωνούς της νέας εποχής, αλλά και ανταποκρινόμαστε στο πολύβουο κάλεσμα της ιστορίας. Όχι για να σταματήσουμε περιδεείς και παράλυτοι μπροστά στα τείχη, μπροστά στις δυσκολίες που συναντούμε, αλλά, για να τραβήξουμε καταπάνω τους, να τα γκρεμίσουμε, να τα ξεπεράσουμε. Να κτίσουμε το καινούργιο, με όραμα και πυξίδα πλεύσης τις άφθορες διαχρονικά αξίες της ελευθερίας, της δημοκρατίας και της δικαιοσύνης.
Αυτό είναι το καλύτερο μνημόσυνο, η μέγιστη τιμή για την αγέραστη μνήμη τους.
Τους το χρωστούμε!
Το χρωστούμε στις μελλοντικές γενιές!
Τιμή και δόξα στους ήρωες Χρίστο Κκέλη, Μιλτιάδη Στυλιανού, Γεώργιο Μιχαήλ και Χαράλαμπο Καραγιάννη.
