Ομιλία Επιτρόπου Προεδρίας κ. Φώτη Φωτίου στην εκδήλωση τιμής για τον Σταυραετό του Μαχαιρά Γρηγόρη Αυξεντίου
Συγκεντρωθήκαμε σήμερα για να τιμήσουμε για ακόμη μια φορά, την μνήμη ενός πρωτοστάτη της ελευθερίας της Κύπρου μας. Ενός ήρωα, ο οποίος επιδεικνύοντας υπέρτατη βούληση, ετοιμότητα για θυσία, αγάπη προς τον συνάνθρωπο και αγνό έρωτα προς την πατρίδα, πέτυχε την διαχρονική ιστορική αναγνώριση και την ενδοκοσμική αθανασία. Η υπέρλαμπρη μορφή του θα λειτουργεί για πάντα στη ψυχή μας ως εφαλτήριο υπεράσπισης των δικαίων του λαού μας και ως κολυμβήθρα αναβάπτισης στα ιδεώδη και τις αξίες της ιστορίας και της εθνικής ταυτότητας και καταγωγής μας.
Ο Γρηγόρης Αυξεντίου δεν είναι μόνο ήρωας της Κύπρου, είναι ήρωας ολόκληρου του Ελληνισμού. Πάμπολλες οι εκδηλώσεις προς τιμήν του και στην Ελλάδα. Παντού υπογραμμίζεται η αξία της θυσίας του στον βωμό των υψηλών πανανθρώπινων ιδανικών της ελευθερίας και της δικαιοσύνης, ενώ ο ίδιος χαρακτηρίζεται ως ένας αγέρωχος και υπερήφανος Έλληνας, ένας ήρωας - ημίθεος που λάμπρυνε με την παρουσία του την ιστορία της πατρίδας μας, του έθνους μας αλλά και του κόσμου όλου.
Έγραψε με τους ηρωικούς του αγώνες στα βουνά του Πενταδάκτυλου και στις βουνοκορφές της Πιτσιλιάς ένα από τα πιο αξιόλογα κεφάλαια της σύγχρονης κυπριακής ιστορίας. Ένα κεφάλαιο διαποτισμένο με την τόλμη, την αποφασιστικότητα και τη δύναμη της ψυχής του.
Στα βουνά του Μαχαιρά, κοντά στο Μοναστήρι της Παναγίας, έπεσε μετά από δεκάωρη μάχη αφού το κρησφύγετο του είχε πολιορκηθεί από εκατοντάδες Άγγλους στρατιώτες. Οι σφαίρες, οι χειροβομβίδες και τα άλλα εκρηκτικά βλήματα που ρίφθηκαν εναντίον του, δεν τον κατέβαλαν. Χρειάστηκε οι Άγγλοι να το ανατινάξουν και να του δώσουν φωτιά. Το «όχι» του Αυξεντίου στην απειλή να παραδοθεί διαφορετικά θα πέθαινε, ήταν, κατά τον ποιητή, τόσο βαρύ που δεν μπορούσε να το μεταφέρει η ηχώ.
«Εβγάτε έξω! Εγώ πρέπει να πεθάνω!» είπε στους συμπολεμιστές του Ανδρέα Στυλιανού, Αυγουστή Ευσταθίου, Αντώνη Παπαδόπουλο και Φειδία Συμεωνίδη. Αυτό το επανέλαβε τρεις φορές. Ήθελαν να πολεμήσουν μαζί του, αλλά τελικά υπάκουσαν. Και άρχισε η μεγάλη μάχη. Μόνος απέναντι σε μια ολάκερη ταξιαρχία. «Μολών Λαβέ!», ήταν η απάντησή του και δέκα ολόκληρες ώρες πάλευε γενναία. Περικυκλωμένος στο στενόχωρο κρησφύγετο του από εκατοντάδες Άγγλους στρατιώτες γνώριζε ποιο θα ‘ταν το τέλος του άνισου αγώνα του. Γνώριζε πως «οι Μήδοι στο τέλος θα διαβούνε». Στάθηκε όμως στην αγωνιστική του έπαλξη ως το τέλος.
Στη συγκλονιστική εκείνη στιγμή που εκούσια και με πλήρη συνείδηση του επικείμενου θανάτου του επαναλάμβανε το ελληνικό «Μολών λαβέ», ο Γρηγόρης Αυξεντίου ήταν ο φορέας του διαχρονικού πνεύματος της ελληνικής ιστορίας, ήταν η προσωποποίηση του αιώνιου Έλληνα. Με την εκούσια πράξη της θυσίας του ένωνε το ιστορικό παρελθόν με το παρόν κι άνοιγε τον δρόμο προς το μέλλον. Έκλεινε το κεφάλαιο των πολεμικών του αγώνων κι άνοιγε το κεφάλαιο του εθνικού δασκάλου, του εθνικού καθοδηγητή και του εμψυχωτή για τους αγώνες της ελευθερίας. Ο Γρηγόρης Αυξεντίου στη συγκλονιστική εκείνη στιγμή έπαυσε να γράφει ιστορία κι έγινε ο ίδιος ένα με την ιστορία.
Η θυσία του Γρηγόρη Αυξεντίου δεν είναι ένα απλό ιστορικό γεγονός. Είναι συγχρόνως και μια κατάκτηση του πνεύματος. Μέσα στο κρησφύγετο του Μαχαιρά, ο Γρηγόρης Αυξεντίου φορούσε την πνευματική πανοπλία του διαχρονικού Έλληνα. Στην αντιπαράταξη του πνεύματος προς την υλική δύναμη, άμεσος νικητής φαίνεται να είναι η δύναμη, ουσιαστικός όμως νικητής αποδεικνύεται στο τέλος το πνεύμα.
Νίκη της υλικής δύναμης ήταν το ιστορικό γεγονός του φυσικού θανάτου του Γρηγόρη Αυξεντίου. Νίκη του ελληνικού πνεύματος, που ο Γρηγόρης Αυξεντίου εκπροσωπούσε την ιστορική εκείνη στιγμή του ολοκαυτώματός του, ήταν η μεταποίηση του θανάτου του σε «ιστορία ζώσα», η μεταποίησή του σ’ ένα γεγονός πνευματικό που, χωρίς χρονικούς περιορισμούς, θα ζει τώρα και πάντα στις ψυχές όλων εκείνων που φλέγονται από τον πόθο για την ελευθερία.
Κυρίες και κύριοι,
Η αγάπη του Γρηγόρη Αυξεντίου για την πατρίδα και η ετοιμότητα του να προσφέρει ακόμα και τη ζωή του γι’ αυτήν, δεν ήταν ασφαλώς κάτι «της στιγμής» εκείνης στα βουνά του Μαχαιρά στις 3 Μαρτίου του 1957, αλλά ήταν αποτέλεσμα της παιδείας που πήρε από το σχολείο και την οικογένειά του, σε μια εποχή που ο πόθος για την ελευθερία της ιδιαίτερης μας πατρίδας ήταν διάχυτος παντού.
Ο μεγάλος μας ήρωας ανδρώθηκε στα δρομάκια και τους αγρούς της γενέτειρας του Λύσης, όπου ήταν έντονο το συναίσθημα για την Ελλάδα. Στον απόηχο του ενωτικού δημοψηφίσματος της 15ης Ιανουαρίου 1950 έγραψε:
«Την Λευτεριά μας, το ιδανικό των ιδανικών μας, την υπόγραψα και εγώ, όχι μόνο σε χαρτί, μα φορώντας την τιμημένη στολή του Έλληνα φαντάρου και θα την υπογράψω οποιαδήποτε στιγμή το ζητήσει η Κύπρος και με το αίμα μου (…)».
Αυτό που εξέφρασε από τα βάθη της ψυχής του στο χαρτί, το έκανε πράξη στη συνέχεια. Επιστρέφοντας στην Κύπρο δεν άργησε να μυηθεί στην ΕΟΚΑ και δίδοντας στον Γρίβα τον λόγο της στρατιωτικής του τιμής, άρχισε με μεγάλη μυστικότητα και μοναδικό πάθος να στρατολογεί και να εκπαιδεύει αγωνιστές, να κατοπτεύει τον εχθρό και να κατασκευάζει εκρηκτικά. Με την έναρξη του αγώνα ανέλαβε εκτεταμένη δράση και επικηρύχτηκε από τους Άγγλους νωρίς.
Στη δράση του συγκαταλέγεται αρχικά η επιχείρηση κατά των πετρελαιοδεξαμενών της Δεκέλειας, η επίθεση στο στρατώνα της Αγύρτας και η κατάληψη του αστυνομικού σταθμού Λευκονοίκου. Υπό άκρα μυστικότητα τον Ιούνιο του ’55 τελείται ο γάμος του με την αγαπημένη του Βασιλού, ενώ λίγο μετά τον Οκτώβριο καταδιώκεται με την ομάδα του μετά από προδοσία του κρησφύγετού του στο Μαύρο Όρος του Πενταδακτύλου, από ελικόπτερα, ανιχνευτικούς σκύλους και εκατοντάδες Βρετανούς. Μετακινείται στην περιοχή Πιτσιλιάς – Αμιάντου – Τροόδους και με την άφιξή του δίνει άμεσα το στίγμα του κτυπώντας τον σταθμό ηλεκτρισμού στον Καρβουνά.
Τον Δεκέμβριο του ’55 γίνεται η μάχη που προσέδωσε στον ήρωα ημιθεϊκές διαστάσεις. Με το θάρρος και το πολεμικό του δαιμόνιο παρεισφρύει μεταξύ των δυνάμεων του εχθρού που είχαν κυκλώσει τα λημέρια της ΕΟΚΑ στα Σπήλια, στα οποία βρισκόταν και ο ίδιος ο Διγενής, και προκαλεί μεταξύ τους ρήγμα μέσα από το οποίο κατάφεραν να διαφύγουν οι αγωνιστές. Απτόητος και υπερήφανος συνεχίζει τη δράση του μεταφέροντας από χωριό σε χωριό τη φλόγα της λευτεριάς. Ξεσηκώνει τον κόσμο στο Παλαιχώρι και στην υπόλοιπη Πιτσιλιά, στα Κρασοχώρια της Λεμεσού, στον Αναλυόντα, στους Καπέδες και γίνεται σύμβολο του αγώνα για την ελευθερία.
Τελευταίος σταθμός του ο Μαχαιράς. Η προδοσία που τον κυνηγούσε σε όλα τα βήματα του ενίσχυσε την πληροφόρηση του εχθρού, και όταν ήρθε η ώρα όρθωσε αγέρωχος το ανάστημά του κάνοντας πράξη αυτό που πρωτύτερα είπε στον πεθερό του, συναγωνιστή του Χρίστου Τσιάρτα στον Πολύστυπο:
«Εγώ Στέφανε μου δεν πρόκειται να επιζήσω. Ο αγώνας αυτός θα συνεχιστεί πολύ καιρό, μέχρι τέλους. Εάν μας ανακαλύψουν δεν υπάρχει περίπτωση να παραδοθώ».
Ο Γρηγόρης Αυξεντίου δεν παραδόθηκε και ανέβηκε ψηλά, πολύ ψηλά, στον Πάνθεον των Ηρώων και των Αθανάτων.
Μιλώντας εδώ στο Καλό Χωριό όπου διαμένει η οικογένεια του ήρωα, θεωρώ χρέος να αναφερθώ στο τι καταγράφηκε για τα λόγια του λεβεντόγερου πατέρα του ήρωα, του γέρο Πιερή, μετά τον θάνατο του παιδιού του:
«Ο γιος μου δεν ανήκει εις την οικογένειαν που τον εγέννησε, ούτε εις το σπίτι που ανετράφη. Ανήκει εις ολόκληρον την Κύπρον, εις ολόκληρον τον Ελληνισμόν. Τα τηλεγραφήματα που μου εστάλησαν και τα μηνύματα συμπαθείας και συγχαρητηρίων που επήρα, αποτελούν διά εμέ επιταγάς, τας οποίας καμία τράπεζα δεν ημπορεί να εξαργυρώσει. Αιωνία σου η μνήμη, γιε μου. Ο Θεός ας αναπαύσει την ψυχή σου».
Ενώ η μητέρα του ήρωα, η Αντωνού, όταν αντίκρισε για πρώτη φορά το κρησφύγετο στο Μαχαιρά, αυτοσχεδίασε και απάγγειλε δυνατά τους ακόλουθους στίχους:
Ξύπνα Γρηγόρη, τζιαι έφτασεν η μάνα σου κοντά σου.
Ήρτεν να δει τους κόπους σου τζιαι τα κρησφύγετά σου.
Ήρτεν να δει τους κόπους σου δαπάνω που πολέμας.
Επουμπουρίζαν τα βουνά τζι ήτουν τζιαι η Παναγία
εις το πλευρόν σου τζιαι έστεκεν, Γρηγόρη, τζιαι εβοήθαν.
Εγώ γιε μου δε σε χάρηκα, τζιαι έσσω μου δε σε είδα
Ας σε χαρεί η πατρίδα μας, για την ελευθερίαν.
Ελληνίδες, Έλληνες,
Τιμώντας τη μνήμη και την ηρωική θυσία του Γρηγόρη Αυξεντίου θα πρέπει να αναλογιστούμε το βάρος και των δικών μας ευθυνών έναντι της πατρίδας και να προχωρήσουμε μπροστά με ανανεωμένη την πίστη για το δίκαιο του αγώνα μας. Αυτό που οφείλουμε στον Γρηγόρη Αυξεντίου είναι να φανούμε αντάξιοι των ιδανικών που συμβολίζει η θυσία του: του αγώνα για τιμή και ελευθερία, του αγώνα για την πρόοδο και την προκοπή του λαού μας, του αγώνα για απαλλαγή από κάθε λογής δυνάστες. Η θυσία του τον ανέδειξε σε σύμβολο αυτού του αγώνα, όπως και σε σύμβολο ανδρείας, θάρρους και ανυπότακτης και ελεύθερης ψυχής.
Στις δύσκολες στιγμές που συνεχίζει να περνά ο τόπος μας, υπό το βάρος της συνεχιζόμενης κατοχής και της παραβίασης των δικαίων και των δικαιωμάτων μας, αλλά ακόμη και υπό το βάρος της επιθετικότητας και των απειλών της Τουρκίας κατά των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων, με επίκεντρο την αποκλειστική οικονομική μας ζώνη, ας δώσουμε την υπόσχεση στον Γρηγόρη Αυξεντίου ότι θα εργαστούμε σκληρά για μια πατρίδα χωρίς κατοχικά στρατεύματα, μια πατρίδα ελεύθερη, ειρηνική και ασφαλή χωρίς καμιά διαίρεση και με πλήρη σεβασμό στα δικαιώματα και τις ελευθερίες του κάθε πολίτη της. Μια πατρίδα σύγχρονη, πλήρες και ισότιμο μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με αναπτυγμένη την οικονομία της και το βιοτικό επίπεδο του λαού της.
Στον επιβλητικό ανδριάντα του, ο «Ζήδρος» της εθνικής μας αξιοπρέπειας, ζωσμένος στα ιερά όπλα, αγναντεύει αγέρωχα τον ορίζοντα, χαράζοντας τον δρόμο του καθήκοντος και του πατριωτικού χρέους. Ο αετός που τον συντροφεύει, σύμβολο του ύψους και του πνεύματος, ταυτίζεται με την φωτεινότητα του ήλιου αλλά και της καθάριας του ελληνικής ψυχής. Ίπταται και κεραυνοβολεί, υψώνεται και επιτίθεται για να κατακτήσει και να καταστρέψει τα κατώτερα.
Όντως αυτός ήταν ο Γρηγόρης Αυξεντίου. Ένας σταυραετός στη γη. Ένας ηρωομάρτυρας στον ουρανό. Η αθάνατη φιγούρα του, δείχνει τον δρόμο στον οποίο οφείλουμε να πορευθούμε για να οδηγήσουμε την πατρίδα μας στην τελική λύτρωση. Το μεγαλείο της ανιδιοτέλειας του εδραιώνει τον πόθο και ενισχύει την ανάγκη για ελευθερία και δικαίωση.
Σήμερα υποκλινόμενοι μπροστά στην ιερή του μορφή υποσχόμεθα ότι υπερήφανα θα συνεχίσουμε τον ιερό αγώνα του μέχρι την ευλογημένη εκείνη στιγμή. Ημέρα, που θα φέρει την πολυπόθητη λευτεριά, την επανένωση της πατρίδας μας και την τοποθέτηση του ανδριάντα του στην ελεύθερη πλέον πλατεία της Λύσης.
Τιμή και δόξα στον Σταυραετό του Μαχαιρά, τιμή και δόξα στον Γρηγόρη Αυξεντίου.
