Παρέμβαση του Προέδρου της Βουλής των Αντιπροσώπων κ. Μάριου Καρογιάν στη συζήτηση με θέμα: «Η Τουρκία μετά τον Κεμάλ», στη Λευκωσία
03/02/2011
Η συγκυρία της σημερινής παρουσίασης του βιβλίου «Μετακεμαλισμός» του φίλου καθηγητή Χριστόδουλου Γιαλλουρίδη βρίσκει την Τουρκία πραγματικά σε μια μετα-Κεμαλική φάση, όπου η επέλαση του πολιτικού Ισλάμ υπό τον Ταγίπ Ερντογάν, τα τελευταία επτά χρόνια, άρχισε να επιφέρει, κατά την εκτίμησή μας, καίριο πλήγμα στη δομή του Κεμαλικού κράτους, όπως αυτό οικοδομήθηκε και διαμορφώθηκε από το 1923 και εντεύθεν. Αυτό σημαίνει πως ένα κράτος που θεμελιώθηκε στις αυστηρές αρχές ενός κοινωνικο-οικονομικά δυτικότροπου συστήματος με στρατο-γραφειοκρατικές αυταρχικές δομές εξουσίας και που άντεξε και νομιμοποιήθηκε ως δομή εξουσίας όλες αυτές τις δεκαετίες, ανατρέπεται σήμερα μέσα από την ανάπτυξη και την κυριαρχία του πολιτικού Ισλάμ στις τουρκικές δομές εξουσίας. Πρόκειται για μια εξέλιξη που συμβαίνει χωρίς η Τουρκία να μεταβάλλει τη γεωστρατηγική της θέση στη Δύση, στο επίπεδο της ασφάλειας και της άμυνας, δηλαδή χωρίς να μετακινείται από σύμμαχος των ΗΠΑ, από μέλος του ΝΑΤΟ και από τη διεκδίκησή της να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Απλά διέλυσε εν μια νυκτί τη στρατηγική της σχέση των τελευταίων 15 τουλάχιστον ετών με το Ισραήλ, επιδιώκοντας να επιστρέψει δυναμικά, ως ηγέτης και ηγεμόνας αυτή τη φορά, στη Μέση Ανατολή.
Η Τουρκία δεν γίνεται Ιράν, δεν μεταβάλλεται σε ισλαμική χώρα. Επιχειρεί ένα πείραμα συμφιλίωσης, θα λέγαμε παντρέματος, μεταξύ Ανατολής και Δύσης, μεταξύ ισλαμικής αντίληψης του κράτους και δυτικής κοινωνικο-οικονομικής προσέγγισής του. Είναι δε η πεποίθησή μας πως ο Κεμαλισμός είχε μέσα στο σπέρμα του το αυγό του φιδιού, δηλαδή τον επεκτατισμό και την αναθεώρηση όλων των συνθηκών που περιόρισαν την Τουρκία στο γεωγραφικό πλαίσιο της Τουρκικής Δημοκρατίας. Ο εδαφικός επεκτατισμός της Κεμαλικής στρατο-γραφειοκρατίας εκδηλώθηκε γενοκτόνα τόσο μέσω νεο-Τούρκων εναντίον των Αρμενίων, των Ποντίων και των Ελλήνων της Μικράς Ασίας όσο και έναντι των Κούρδων, κυρίως όμως εναντίον της Κύπρου και στο Αιγαίο, δηλαδή εναντίον της Ελλάδος.
Η σημερινή τάση των νέο-Οθωμανών, όπως ευστόχως ορισμένοι αναλυτές αποκαλούν την ομάδα Ερντογάν, Νταβούτογλου, Γκιούλ επιδιώκουν την αυτοκρατορική, ηγεμονική δόμηση της μετα-Κεμάλ Τουρκίας, η οποία, σε μια ipso facto επιστροφή της Τουρκίας στο οθωμανικό της παρελθόν, προβλέπει την ανάπτυξη ενός ηγεμόνα στην ευρύτερη περιοχή, ο οποίος θα αντιμετωπίσει το διεθνή του περίγυρο διαμορφώνοντας μια πολιτική «μηδενικών προβλημάτων». Αυτό σημαίνει πως η σημερινή Τουρκία θα φρόντιζε να επιλύσει το κυπριακό πρόβλημα αποσύροντας τις παρανόμως και βιαίως ευρισκόμενες στρατιωτικές της δυνάμεις στην Κύπρο, θα καταργούσε το casus belli έναντι της Ελλάδας στο Αιγαίο και θα έπαυε τις σφαγές εναντίον του κουρδικού πληθυσμού της νοτιοανατολικής Τουρκίας, χορηγώντας στους Κούρδους πολιτική αυτονομία.
Αυτό όμως για να συμβεί, θα έπρεπε ο ηγεμόνας να παύσει να χρησιμοποιεί τη δύναμη και την απειλή χρήσης βίας, να σεβαστεί τους κανόνες του διεθνούς δικαίου και με την αυτοπεποίθηση που του επιτρέπει η δύναμή του, να συνεργαστεί με τα γειτονικά κράτη και τους λαούς, σεβόμενος τον πολιτισμό και τις παραδόσεις τους, και, κυρίως, σεβόμενος τη δημοκρατική αρχή πάνω στην οποία οικοδομούνται ευρωπαϊκά κράτη, όπως η Κύπρος και η Ελλάδα.
Ενώ η Τουρκία οδεύει στη μετα-Κεμαλική εποχή, βρισκόμαστε σε μια κρίσιμη καμπή της ευρωπαϊκής, αλλά και της παγκόσμιας ιστορίας. Οι εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα στον κόσμο και στην Ευρώπη με τη βαθιά οικονομική κρίση, που είναι εν πολλοίς και συστημική, αλλά και η κρίση στη Μέση Ανατολή, η οποία είναι κυριολεκτικά κρίση δομών, μας επιβάλλουν να ξαναδούμε την οργάνωση και τον προσανατολισμό των κοινωνιών μας σε επίπεδο οικονομίας, κουλτούρας και προσανατολισμού σε παγκόσμιο πλέον επίπεδο. Η Τουρκία εισέρχεται στη μετα-Κεμάλ εποχή με το Ισλάμ να παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στις εξελίξεις της χώρας αυτής, ενώ η Μέση Ανατολή μπαίνει κυριολεκτικά στη δίνη των μεγάλων αλλαγών, πιθανότατα ανεξέλεγκτων, με απρόβλεπτο το τέλος ως προς τις επιπτώσεις για τη Μεσόγειο, την Ευρώπη και το δυτικό σύστημα ασφάλειας και κοινωνικο-οικονομικής οργάνωσής του.
Η κρίση που παρακολουθούμε αυτές τις μέρες στην Αίγυπτο αποτελεί ένα εν εξελίξει ντόμινο που είχε ως αφετηρία του τις εξεγέρσεις στην Τυνησία και την Αλγερία και εκδηλώνει ένα κλασικό σύμπτωμα παθογένειας των μετα-αποικιακών πολιτικών συστημάτων, που εδώ και δεκαετίες κυριαρχούν στη Μέση Ανατολή.
Πρόκειται για πολιτικά συστήματα που έχουν φτάσει στο τέλος τους και που είναι πολύ δύσκολο, θα λέγαμε αδύνατο, να μεταβληθούν σε δημοκρατίες δυτικού τύπου, ενώ ταυτόχρονα τα καθεστώτα αυτά, στις περισσότερες περιπτώσεις, δεν έχουν ισχυρή νομιμοποιητική βάση στις σχέσεις τους με τους λαούς τους.
Επομένως, βρισκόμαστε σε μια κρίσιμη φάση στη διεθνή πολιτική όπου η Μέση Ανατολή, που αποτελεί και τον πνεύμονα της Δύσης ως προς την ενέργεια και την εν γένει τροφοδότηση αυτού που αποκαλούμε υλικός πολιτισμός, κινδυνεύει με πλήρη ανατροπή καθεστώτων και πολιτικών. Στην προκειμένη περίπτωση, η Αίγυπτος αποτελεί τη σπονδυλική στήλη της Μέσης Ανατολής και τον κύριο σύμμαχο των Αμερικανών και των Ισραηλινών στη Μέση Ανατολή. Η κατάρρευση του καθεστώτος Μουμπάρακ θα μπορούσε να οδηγήσει σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις και εξελίξεις σ' αυτή την κρίσιμη περιοχή για την ειρήνη και την πρόοδο στον σύγχρονο κόσμο.
Υπάρχει η άποψη ότι η Ελλάδα και η Κύπρος δεν έχουν ιδιαίτερα συμφέροντα τα οποία να διακυβεύονται από την κρίση στην Αίγυπτο. Υπάρχουν, όμως, και διαφορετικές απόψεις. Πάντως, υφίστανται πλήγμα στο βαθμό που πλήττεται η Ευρώπη και η Δύση, η σταθερότητα και οι ευρύτερες ισορροπίες στην περιοχή. Εμμέσως, πάντως, θα έχουν κόστος εάν καταφέρει η Τουρκία να αναβαθμιστεί γεωπολιτικά και γεωστρατηγικά έτι περαιτέρω στα μάτια των Δυτικών και των καθεστώτων της Μέσης Ανατολής και καταφέρει να εμφανίζεται ως κράτος υπόδειγμα συμφιλίωσης του Ισλάμ με την κοσμική αντίληψη της εξουσίας.
Ευρισκόμενη η Τουρκία σε μια μετα-Κεμαλική φάση είναι φυσικό να καθίσταται ιδιαίτερα ρευστό το πολιτικό ισοζύγιο στην ευρύτερη περιοχή. Μια αναβαθμισμένη γεωπολιτικά και γεωστρατηγικά Τουρκία, που έχει το ένα πόδι στην Ευρώπη και το άλλο στην Ασία, που παράλληλα πατά με το ένα πόδι στη Δύση και με το άλλο στο Ισλάμ, αποτελεί ισχυρό παράγοντα διαμόρφωσης των εξελίξεων. Οι εξελίξεις αυτές θα προσδιοριστούν ανάλογα με την κουλτούρα που θα αναπτυχθεί στη μετα-Κεμαλική Τουρκία, κυρίως, στο επίπεδο της πολιτικής ηγεσίας, αλλά και στην τουρκική κοινωνία. Αν η τουρκική ηγεσία και η τουρκική κοινωνία επιλέξουν την πορεία περαιτέρω εκδημοκρατισμού και εξευρωπαϊσμού, η μετα-Κεμαλική Τουρκία θα έχει μια πορεία που, εξελικτικά τουλάχιστον, θα την καταστήσει κράτος συντεταγμένο και πειθαρχημένο στις αρχές και τους κανόνες που διέπουν τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αν, όμως, η τουρκική ηγεσία συνεχίσει την πορεία που η Τουρκία ακολουθεί σήμερα υιοθετώντας το όραμα Νταβούτογλου και τη νεο-Οθωμανική στρατηγική, τα πράγματα, ασφαλώς, θα οδεύσουν προς μια άλλη κατεύθυνση και θα πολλαπλασιάσουν προβλήματα, τριβές και συγκρούσεις στην τόσο ευαίσθητη αυτή περιοχή του πλανήτη μας.
