«Τα τελευταία δύο χρόνια, η Ευρώπη γνώρισε τη μεγαλύτερη μαζική μετακίνηση ανθρώπων μετά από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η συριακή κρίση έχει διαδραματίσει σημαίνοντα ρόλο στην αύξηση των μεταναστευτικών ρευμάτων προς την Ευρώπη όπως και οι συγκρούσεις, η αστάθεια και η φτώχεια σε πολλά μέρη του κόσμου. Τα συστήματα μετανάστευσης, ασύλου και διαχείρισης των συνόρων τέθηκαν υπό τεράστια πίεση. Η κλίμακα της κρίσης είχε ισχυρό αντίκτυπο σε ολόκληρη την ΕΕ.»
Κύριες και κύριοι,
Αυτό είναι ένα απόσπασμα από την ανακοίνωση που έχει εκδώσει τον Σεπτέμβριο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Απόσπασμα που μας θυμίζει το εύρος και την πολυπλοκότητα του μεταναστευτικού φαινομένου, το οποίο δημιουργεί και την ανάγκη για λήψη δραστικών μέτρων προς δύο κατευθύνσεις: τόσο την ενίσχυση και αλλαγή της ευρύτερης μεταναστευτικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και της διαχείρισης της μετανάστευσης.
Η Κύπρος, ως το νοτιο-ανατολικότερο σύνορο της ΕΕ και λόγω της γειτνίασής της με την Μέση Ανατολή, δεν μπορούσε να μείνει ανεπηρέαστη από την κατάσταση.
Κάτι το οποίο ενδεχομένως να μην γνωρίζουν πολλοί είναι ότι η Κύπρος έχει αποδώσει μέχρι σήμερα καθεστώς προστασίας σε 7500 περίπου άτομα. Σε 1065 άτομα αποδόθηκε το «καθεστώς πολιτικού πρόσφυγα», ενώ σε πέραν των 6500 ατόμων αποδόθηκε το καθεστώς της «συμπληρωματικής προστασίας», στην συντριπτική πλειοψηφία σε άτομα από την Συρία.
Αυτή τη στιγμή εκκρεμούν επίσης ενώπιον της Υπηρεσίας Ασύλου άλλες 2300 περίπου αιτήσεις.
Πέραν των απόλυτων αριθμών, κάτι από το οποίο οφείλουμε να προβληματιστούμε είναι και η τάση των μεταναστευτικών ροών. Ενδεικτικά και μόνο αναφέρω ότι από τον Σεπτέμβριο 2014 μέχρι σήμερα, έφτασαν στην Κύπρο 1400 άτομα μόνο με πλοιάρια, ενώ ιδιαίτερο προβληματισμό προκαλεί το γεγονός ότι σημαντικός αριθμός αιτητών καταφθάνουν και από τα κατεχόμενα. Τον περασμένο Αύγουστο η αύξηση των αιτήσεων για άσυλο ήταν 61% σε σχέση με πέρυσι.
Οι συνολικοί αριθμοί αυτής της κατηγορίας των μεταναστευτικών ροών προς την Κύπρο μπορεί να φαίνονται μικροί σε σχέση με τους συνολικούς αριθμούς σε μεγαλύτερες χώρες, αλλά δεν είναι καθόλου αμελητέοι για μια μικρή σε πληθυσμό και έκταση χώρα όπως η Κύπρος.
Και αν είναι κάτι το οποίο θα πρέπει να λαμβάνεται περισσότερο υπόψη στο πλαίσιο χάραξης της «προσφυγικής πολιτικής» της ΕΕ είναι και ο αριθμός των αιτήσεων σε σχέση με τον πληθυσμό της κάθε χώρας.
Σύμφωνα με τα τελευταία επίσημα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας (Εurostat), η Κύπρος αποτελεί την τέταρτη χώρα αιτήσεων πολιτικού ασύλου σε αναλογία πληθυσμού (894 αιτήσεις στο 1 εκ.) από τις 28 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης μετά από την Μάλτα, την Ελλάδα και το Λουξεμβούργο, με διαφορά μάλιστα πολύ μικρή από τις πρώτες τρεις χώρες. Η μεγάλη απόκλιση στους κατ’ αναλογία πληθυσμού αριθμούς αιτήσεων στο σύνολο της «Ενωμένης Ευρώπης» είναι όντως εκπληκτική, με τα μισά περίπου κράτη μέλη να αντιμετωπίζουν από μονοψήφιο μέχρι και διψήφιο αριθμό αιτήσεων, ενώ άλλα κράτη μέλη να αγγίζουν πλέον τετραψήφιο αριθμό.
Ακόμη ένα πολύ πρόσφατο στοιχείο καταδεικνύει ότι ενώ τον τελευταίο χρόνο, στο σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης οι αιτήσεις ασύλου μειώθηκαν κατά 54%, στην Κύπρο παρουσιάστηκε αύξηση κατά 43%, μια τάση που μας προβληματίζει και θα την παρακολουθούμε.
Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι παρά τους αυξημένους αριθμούς αιτητών, το ποσοστό έγκρισης των αιτήσεων στην Κύπρο αγγίζει το 57%, σημαντικά μεγαλύτερο από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης που κυμαίνεται στο 39%.
Αγαπητοί φίλοι,
δεν θέλω να σας κουράσω με αριθμούς. Θέλω όμως να υποδείξω ότι ως Κύπρος, ως ένα κράτος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πράξαμε το καθήκον μας και με λιγοστούς πόρους διαχειριστήκαμε της μεταναστευτικές ροές με γνώμονα τον ανθρωπισμό, την προστασία των ατόμων, τις υποχρεώσεις μας έναντι της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και θα συνεχίσουμε να το πράττουμε. Δεν μπορούμε όμως να μην θέσουμε και τον προβληματισμό μας για την κατάσταση που διαμορφώνεται.
Σε αυτό το πλαίσιο θεωρώ ότι ως χώρα αλλά και ως Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλουμε να προχωρήσουμε στη διαμόρφωση μιας πιο ολοκληρωμένης μεταναστευτικής πολιτικής, με στόχο την καθιέρωση μιας ισορροπημένης προσέγγισης έναντι της μετανάστευσης που δεν θα παραγνωρίζει και τη διαφύλαξη της δημογραφικής ταυτότητας του πληθυσμού. Μιας μεταναστευτικής πολιτικής που από τη μια, δεν θα καθιστά κάποιες χώρες ως πόλο έλξης μεταναστών, αλλά και από την άλλη, θα διαχειρίζεται τις μεταναστευτικές ροές με γνώμονα την πραγματική προστασία και την αλληλεγγύη στον συνάνθρωπό μας.
Τα τελευταία χρόνια, παρά την οικονομική κρίση, προσπαθήσαμε να αντεπεξέλθουμε στη μεγάλη πρόκληση της διαχείρισης των μεταναστευτικών ροών. Το θέσαμε ως προτεραιότητα και εφαρμόσαμε μια πολιτική με βάση τους Κανόνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εργαστήκαμε επίσης σκληρά για την πιο αποτελεσματική απορρόφηση των διαθέσιμων κονδυλίων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ούτως ώστε να καλύπτεται ένα σημαντικό μέρος του οικονομικού φορτίου που δεχόμαστε ως Κύπρος σε ό,τι αφορά στις μεταναστευτικές πιέσεις.
Κατά την προηγούμενη προγραμματική περίοδο και μέχρι το τέλος του 2015, απορροφήσαμε πέραν των 65 εκ. ευρώ για υλοποίηση έργων που συσχετίζονται με τη μετανάστευση, την ένταξη, το άσυλο, τη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων της Δημοκρατίας.
Στη νέα προγραμματική περίοδο 2014-2020, οι ευρωπαϊκοί πόροι στην Κύπρο είναι αυξημένοι κατά 25% και αγγίζουν τα 82 εκ. ευρώ, που αξιοποιούνται για την υλοποίηση έργων στη βάση δύο εθνικών προγραμμάτων:
Το πρώτο πρόγραμμα αφορά θέματα που σχετίζονται με το άσυλο και την υποδοχή, τη μετανάστευση, την ένταξη στην τοπική κοινωνία και τις επιστροφές υπηκόων τρίτων χωρών στις χώρες προέλευσης.
Το δεύτερο, σχετίζεται με την εσωτερική ασφάλεια, την επιτήρηση των εξωτερικών συνόρων, την αποτελεσματικότερη διαχείριση της έκδοσης θεωρήσεων, την προετοιμασία της Κύπρου για ένταξη στον χώρο του Σιένγκεν, την πρόληψη και καταπολέμηση του διασυνοριακού και οργανωμένου εγκλήματος και της τρομοκρατίας, καθώς και τη διαχείριση κρίσεων.
Με τις πρόσθετες πιστώσεις αναμένεται στον βραχυπρόθεσμο προγραμματισμό της Υπεύθυνης Αρχής να ενταχθούν ουσιαστικότερα έργα, τα οποία θα συμβάλουν στην αντιμετώπιση των αυξημένων αναγκών που προκύπτουν στους τομείς αυτούς, σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Σύντομα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναμένεται να επανέλθει παραχωρώντας περισσότερους πόρους για υλοποίηση έργων κάτω από τον ειδικό στόχο του ασύλου.
Η Κύπρος, μέσω της Μονάδας Ευρωπαϊκών Ταμείων του Υπουργείου Εσωτερικών, κάνει πιστεύω εξαιρετική δουλειά όσον αφορά στην προώθηση των προγραμμάτων προς αξιοποίηση των σχετικών ταμείων και πόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τους ευχαριστώ και δημοσίως. Στο πλαίσιο της νέας προγραμματικής περιόδου, η Μονάδα Ευρωπαϊκών Ταμείων του Υπουργείου μας έχει στο ενεργητικό της -και έχει θέσει υπό τη διαχείρισή της- πέραν των 55 έργων, ενώ έχουν δεσμευτεί δαπάνες πέραν των 25 εκ. ευρώ για την υλοποίηση έργων.
Η υλοποίηση αυτών των προγραμμάτων επιτυγχάνεται με τη συνεργασία με αρμόδιους φορείς του κράτους, με τον ιδιωτικό τομέα, μη κυβερνητικούς οργανισμούς, τοπικές αρχές, διεθνείς οργανισμούς. Πολλοί από αυτούς είναι εδώ σήμερα. Είμαι βέβαιος ότι μέσα από τη συνεργασία μπορούμε να επιτύχουμε ακόμη καλύτερα αποτελέσματα και μια πιο ολιστική προσέγγιση στους τομείς αυτούς.
Αγαπητοί φίλοι,
Η αλληλεγγύη πρέπει να αποτελεί προφανές στοιχείο σε μια Ευρώπη χωρίς σύνορα και εκεί που εφαρμόζεται επιφέρει θετικά αποτελέσματα. Οι προσπάθειες που γίνονται προς αυτή την κατεύθυνση είναι σημαντικές αλλά πρέπει να εντατικοποιηθούν, να συγκεκριμενοποιηθούν. Όχι μόνο σε χρηματική βοήθεια, αλλά σε όλο το εύρος αυτού που ονομάζεται πολιτική μετανάστευσης και ασφάλειας. Μια πολιτική που είναι άμεσα συνυφασμένη και με την ευημερία, την πρόοδο και την συνοχή της κοινωνίας μας.
Καλή συνέχεια εύχομαι στις εργασίες των Επιτροπών Παρακολούθησης και καλά αποτελέσματα.
