Μήνυμα της Επιτρόπου Διοικήσεως κας Ε. Σαββίδου για τη διεθνή ημέρα κατά της ομοφοβίας και της τρανσφοβίας
Είναι γεγονός πως η χρονιά που πέρασε, επιτρέπει τη συγκρατημένη αισιοδοξία μας για το επίπεδο θεσμικής κατοχύρωσης της αρχής της ισότητας και της εξάλειψης των διακρίσεων. Η ποινικοποίηση της ομοφοβικής ρητορικής ως δήλωσης μίσους και η νομική αναγνώριση των ομόφυλων συμβιώσεων μέσω της υιοθέτησης του θεσμού της πολιτικής συμβίωσης συνιστούν ιδιαίτερα θετικές εξελίξεις τόσο για την ίδια τη ΛΟΑΤΙ κοινότητα όσο και για το κράτος δικαίου εν γένει.
Ειδικότερα, η ψήφιση της πολιτικής συμβίωσης είναι καίριας σημασίας για την κυπριακή πολιτεία και κοινωνία, καθώς αναδεικνύει δύο κρίσιμες παραμέτρους. Η πρώτη είναι η ανάγκη άρσης των διακρίσεων στη βάση του σεξουαλικού προσανατολισμού και η θεσμική αναγνώριση σχέσεων του ιδιωτικού βίου, οι οποίες βρίσκονταν μέχρι τώρα σε μια θεσμικά αθέατη ζώνη. Η δεύτερη παράμετρος συνίσταται στην παραδοχή ότι οι διαπροσωπικές και οικογενειακές σχέσεις μετεξελίσσονται και αναδιπλώνονται πέραν των παραδοσιακών θεσμών αξιώνοντας παράλληλα ισότιμη προστασία και διαφύλαξη των δικαιωμάτων που απορρέουν από αυτές. Ωστόσο, η νομοθεσία για την πολιτική συμβίωση, παρά τις προοδευτικές της πρόνοιες που εν πολλοίς εξισώνουν τις έννομες συνέπειες της συμβίωσης με αυτές του γάμου, αφήνει τεχνηέντως εκτός του προστατευτικού της πεδίου τόσο τα παιδιά από προηγούμενες σχέσεις/γάμο όσο και αυτά που ενδέχεται να αποκτηθούν από ομόφυλα ζευγάρια που έχουν συνάψει πολιτική συμβίωση.
Σε κάθε περίπτωση οι εξελίξεις αυτές καταδεικνύουν ότι η κυπριακή κοινωνία όχι μόνο είναι έτοιμη αλλά απαιτεί από την πολιτεία, σαφείς και ουσιαστικές ενέργειες για την ουσιαστική κατοχύρωση της ισότητας και τη διαφύλαξη θεμελιωδών δικαιωμάτων για το κάθε άτομο ξεχωριστά. Αν αναλογιστεί κανείς ότι μέχρι πριν από λίγα χρόνια τα ζητήματα αυτά όχι μόνο δεν ήταν ορατά αλλά αντιμετωπίζονταν με αμηχανία, περιφρόνηση, απαξίωση και υποκρισία, γίνεται προφανές ότι η σταδιακή αναγνώριση κάποιων δικαιωμάτων σε κανονιστικό επίπεδο έχει ιδιαίτερα μεγάλη σημασία.
Εντούτοις, η επισκόπηση της παρούσας κατάστασης δείχνει ότι, παρά τις βελτιώσεις σε νομοθετικό επίπεδο, επικρατεί ένα έλλειμμα θεσμικής και κοινωνικής προστασίας αλλά και ισότητας έναντι των ΛΟΑΤΙ ατόμων. Ομοφυλόφιλοι, λεσβίες, trans και intersex εξακολουθούν να γίνονται θύματα συστηματικών διακρίσεων, αρνητικών στερεοτύπων, εκφοβισμού ακόμα και βίαιων επιθέσεων. Τα σχετικά περιστατικά δεν αναγνωρίζονται και δεν αξιολογούνται ως ομοφοβικά/τρανσφοβικά αδικήματα ενώ πολλές φορές υποτιμάται η σοβαρότητα και η βιαιότητά τους. Ενώ έχει πια ποινικοποιηθεί η ομοφοβική και τρανσφοβική δήλωση μίσους, το ομοφοβικό και τρανσφοβικό αδίκημα αυτό καθεαυτό ούτε αναγνωρίζεται ως τέτοιο ούτε το σχετικό κίνητρο συνιστά παράγοντα επιβαρυντικό της ποινής.
Σε πρόσφατη μου Τοποθέτηση για το συγκεκριμένο ζήτημα, κατέληξα ότι μέσα και από την επισκόπηση των εξελίξεων στο ευρωπαϊκό κυρίως επίπεδο, προκύπτει ξεκάθαρα η ανάγκη ποινικής ρύθμισης των εγκλημάτων μίσους που υποκινούνται από ομοφοβικό/τρανσφοβικό κίνητρο. Η πλειοψηφία των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν είτε ρυθμίσει το ομοφοβικό/τρανσφοβικό έγκλημα μίσους ως αυτοτελές αδίκημα, είτε έχουν εισαγάγει ρυθμίσεις για επιβάρυνση της ποινής, ενώ ακόμα και σε χώρες που δεν υπάρχουν αντίστοιχες νομοθετικές πρόνοιες, τα δικαστήρια συνεκτιμούν το ομοφοβικό/τρανσφοβικό κίνητρο επιβάλλοντας αυξημένες ποινές στους δράστες.
Βρισκόμαστε λοιπόν στην αρχή της πορείας και ο δρόμος που έχουμε να διανύσουμε είναι ακόμα μακρύς. Ο θεσμικός και καθημερινός ρατσισμός σε βάρος των ΛΟΑΤΙ προσώπων δεν θα παύσει να υπάρχει από τη μια στιγμή στην άλλη. Δεν πρέπει επίσης να ξεχνάμε ότι τα ΛΟΑΤΙ άτομα ενδέχεται να είναι πιο ευάλωτα σε πολλαπλές μορφές διάκρισης (όπως η εθνική τους καταγωγή ή η ηλικία) καθώς και ότι εντός της ίδιας της ΛΟΑΤΙ κοινότητας υπάρχουν άτομα όπως, οι trans και οι intersex, που βρίσκονται σε μια γκρίζα ζώνη δικαιωμάτων, βιώνουν πολύ εντονότερα τον ρατσισμό και τις διακρίσεις και στερούνται σημαντικών ευκαιριών και επιλογών σε πολλούς τομείς της ζωής τους.
Είναι καιρός η πολιτεία να προχωρήσει στη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου με την υιοθέτηση μιας διαδικασίας γρήγορης, διαφανούς και προσβάσιμης που να βασίζεται στον αυτοπροσδιορισμό του ατόμου χωρίς να θέτει οποιεσδήποτε ιατρικές προϋποθέσεις και παρεμβάσεις. Είναι επίσης καιρός να διασφαλιστεί πλήρως η πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας με παράλληλη ευαισθητοποίηση και σχετική επιμόρφωση όλων των επαγγελματιών του χώρου.
Καταλήγοντας, θα ήθελα να υπογραμμίσω, για μια ακόμα φορά, ότι παρά τα θετικά βήματα σε θεσμικό επίπεδο, το δυσκολότερο είναι να αντιπαρέλθει κανείς και να αντιπαρατεθεί αποτελεσματικά σε βαθιά ριζωμένα στερεότυπα, και μύθους που διαπερνούν τη δική μας κοινωνία αναφορικά με το ζήτημα της σεξουαλικής συμπεριφοράς. Το Φεστιβάλ Περηφάνιας σαφώς αποτελεί ένα σημαντικό παράγοντα ουσιαστικής διαπραγμάτευσης και αποδόμησης αυτών των στερεοτύπων καθώς, μέσα από το σύνολο των πολύ ενδιαφερουσών εκδηλώσεων που και φέτος έχει οργανώσει η ACCEPT, ενισχύεται η ορατότητα των ΛΟΑΤΙ ατόμων σε όλους τους τομείς της κοινωνικής, πολιτικής και πολιτιστικής ζωής, εκφράζεται το δικαίωμα του κάθε ανθρώπου στον αυτοπροσδιορισμό και την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας του.
Πρέπει τέλος να εμπεδωθεί στη συνείδηση και την πρακτική όλων μας, ότι οι διακρίσεις πλήττουν τον πυρήνα της ανθρώπινης υπόστασης και παραβιάζουν ουσιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, ενώ οι λόγοι διάκρισης, ως εξίσου επικίνδυνοι για κάθε άτομο και για κάθε δημοκρατική κοινωνία, δεν πρέπει να τυγχάνουν ιεράρχησης. Στάσεις και συμπεριφορές που συνιστούν διάκριση στη βάση του σεξουαλικού προσανατολισμού, της ταυτότητας φύλου ή της ηλικίας είναι το ίδιο επιζήμιες για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια όπως οι διακρίσεις στη βάση της εθνικής καταγωγής, της θρησκείας ή των πολιτικών πεποιθήσεων.
