Ομιλία Υπουργού Οικονομικών κ. Χάρη Γεωργιάδη στο 6ο Nicosia Economic Congress
Η εφαρμογή του Μνημονίου και οι οικονομικές προοπτικές 2016-2018
Χαίρομαι που βρίσκομαι για άλλη μια φορά στο Nicosia Economic Congress και σας ευχαριστώ για την ευκαιρία που μου δίνεται να μοιραστώ μαζί σας κάποιες σκέψεις για την πορεία της κυπριακής οικονομίας, για την πορεία της χώρας μας.
Θεωρώ πως πρόκειται για μια επιβεβλημένη συζήτηση μιας και βρισκόμαστε, αυτή ακριβώς την περίοδο, σε ένα κομβικό σημείο.
Πριν από δύο μόλις μήνες ολοκληρώθηκε το Πρόγραμμα Στήριξης. Ήταν, χωρίς αμφιβολία, μια εξαιρετικά δύσκολη περίοδος από κάθε άποψη. Η χώρα μας είχε εκτροχιαστεί, είχαμε βυθιστεί σε ύφεση πολύ πριν το Μνημόνιο, το τραπεζικό σύστημα είχε οδηγηθεί σε οριακή κατάσταση, συμπολίτες μας έμειναν χωρίς δουλειά και άλλοι έχασαν τις καταθέσεις τους. Η Κύπρος δεν μπορούσε να δανειστεί ούτε και ένα ευρώ από τις διεθνείς αγορές. Αυτή ήταν η αναπόφευκτη κατάληξη μιας πορείας που καθοδηγείτο από την αναβλητικότητα, την ατολμία και τη διάσταση από την κοινή λογική. Βρεθήκαμε, με λίγα λόγια, αντιμέτωποι με το φάσμα της πλήρους οικονομικής κατάρρευσης.
Αυτός ο κίνδυνος έχει ξεπεραστεί.
Σε αντίθεση με τις εκτιμήσεις των μονίμως διαφωνούντων, η κυπριακή οικονομία δεν έμεινε εγκλωβισμένη σε έναν φαύλο κύκλο ύφεσης και λιτότητας. Στεκόμαστε πλέον στα πόδια μας. Καταγράφεται ένας ικανοποιητικός ρυθμός ανάπτυξης και η ανεργία άρχισε να μειώνεται. Αντί για τις συνεχείς φορολογικές επιβαρύνσεις που βλέπουμε αλλού, προωθούμε φορολογικές ελαφρύνσεις. Η ιδιωτική κατανάλωση ενισχύεται, η αγορά ακινήτων και η επενδυτική δραστηριότητα ανακάμπτει. Σημαντικές ξένες επενδύσεις έχουν αρχίσει να καταγράφονται σε σειρά τομέων.
Το σημαντικότερο, θεωρώ πως μέσα από την προσπάθεια των τελευταίων τριών ετών, μέσα από τις αλλαγές που έχουν προωθηθεί, έχει δημιουργηθεί ένα πολύ πιο υγιές υπόβαθρο για τη λειτουργία της οικονομίας μας. Μακριά βεβαίως από τις φούσκες που χαρακτήρισαν, δυστυχώς, τη μέχρι σήμερα πορεία της οικονομίας μας.
Παρόλα αυτά, το μήνυμα που θέλω να μεταδώσω σήμερα δεν είναι μήνυμα εφησυχασμού. Αντίθετα, πρέπει να ομολογήσω πως είμαι ανήσυχος. Είμαι ανήσυχος επειδή καταγράφονται συμπεριφορές που δείχνουν πως ίσως δεν έχουμε μάθει από τα λάθη του παρελθόντος. Ίσως να θεωρούν κάποιοι πως η έξοδος από το Μνημόνιο μπορεί να σηματοδοτήσει την επιστροφή στα παλιά. Ότι τώρα μπορούν επιτέλους να ανοίξουν και πάλι τα ταμεία του κράτους. Ότι θα αρχίσουμε να μοιράζουμε υποσχέσεις και πάμε ξανά στις γνωστές ανεύθυνες πολιτικές διαχείρισης του δημοσίου χρήματος. Ότι με λίγα λόγια θα επιστρέψουμε στις εποχές της ικανοποίησης αιτημάτων όχι στη βάση μιας σωστής και αντικειμενικής αξιολόγησης των δυνατοτήτων και των προτεραιοτήτων, αλλά στη βάση πιέσεων από οργανωμένα σύνολα και της διαχρονικής τάσης του πολιτικού συστήματος να σπεύδει πάντοτε προς ικανοποίηση τους.
Ίσως τελικά να έχουμε τόσο κοντή μνήμη και να έχουμε ξεχάσει πως τον λογαριασμό τον πληρώνουν τελικά οι πολίτες. Κάποτε με τρόπο οδυνηρό.
Κυρίες και κύριοι,
Η έξοδος από το Μνημόνιο δεν είναι παρά μια δεύτερη ευκαιρία που έχουμε εξασφαλίσει, όχι μέσα από τα συνθήματα και την άρνηση, αλλά μέσα από τις θυσίες των συμπολιτών μας αλλά και μέσα από αποφάσεις ευθύνης που επέτρεψαν, για πρώτη ίσως φορά, τη συστηματική προώθηση τόσο σημαντικών μεταρρυθμίσεων και κινήσεων εξυγίανσης.
Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει πολλά, αλλά υπάρχουν περισσότερα που πρέπει να γίνουν στο επόμενο διάστημα. Ενδεικτικά αναφέρω τα εξής:
- Εκεί που είχαμε συστηματικά ελλειμματικούς προϋπολογισμούς, της τάξης του 5-6%, οι οποίοι δημιουργούσαν ανοδικές πιέσεις στο χρέος, έχουμε πλέον καθιερώσει τη λειτουργία του κράτους στο πλαίσιο ισοσκελισμένων, ουσιαστικά, προϋπολογισμών. Από το 2014 και εξαίροντας την ανακεφαλαιοποίηση του Συνεργατισμού, υπάρχει ισοζύγιο των δημοσίων δαπανών και των δημοσίων εσόδων.
- Πίσω από αυτό το ισοζύγιο υπάρχει ένα νέο, νομοθετικά κατοχυρωμένο πλαίσιο διαχείρισης των δημοσίων οικονομικών, μέσα από τον γνωστό Νόμο Ομπρέλα, που καθιερώνει τον Μεσοπρόθεσμο Σχεδιασμό, τη λειτουργία στη βάση δεσμευτικών οροφών και που προάγει τη λογοδοσία, την υπευθυνότητα και τη διαφάνεια σε όλες τις πτυχές των δημόσιων οικονομικών.
- Παράλληλα συστάθηκε το Δημοσιονομικό Συμβούλιο. Πρόκειται για ένα ανεξάρτητο φορέα που μέσα από τον προληπτικό έλεγχο και τη δημόσια, έγκαιρη και αποτελεσματική παρέμβαση του, συμβάλλει στην ενίσχυση των διαδικασιών και θεσμών, για αποτροπή τυχόν δημοσιονομικού εκτροχιασμού.
- Θα μπορούσα ακόμη να αναφερθώ στη καθιέρωση μιας νέας αυστηρής διαδικασίας για την παραχώρηση, έλεγχο και παρακολούθηση κρατικών εγγυήσεων από το Γενικό Λογιστήριο, οι οποίες αποτελούν δυνητική υποχρέωση και η διαχείριση των οποίων ήταν διαχρονικά ανεπαρκής.
- Η εξυγίανση των δημοσίων οικονομικών επιτεύχθηκε μέσα από συγκεκριμένη στόχευση που απέτρεψε την επιβολή της όποιας νέας φορολογικής επιβάρυνσης από την άνοιξη του 2013. Η προσπάθεια εστιάστηκε στο σκέλος των δαπανών. Το δημόσιο μισθολόγιο, λαμβάνοντας υπόψη τις σημαντικές διαφοροποιήσεις και εξοικονομήσεις που έχουν επιτευχθεί στις υπερωρίες και τα άλλα παρεμφερή επιδόματα, μειώθηκε κατά 21.5%. Ο αριθμός των εργαζομένων είναι μειωμένος κατά 8% και η κινητικότητα υπαλλήλων εντός της κεντρικής κυβέρνησης έχει ενισχυθεί σημαντικά.
- Θυμίζω ακόμη πως έχει καταργηθεί το κυβερνητικό σχέδιο συντάξεων για νέους υπαλλήλους και έχει διαφοροποιηθεί τόσο το ωράριο λειτουργίας της δημόσιας υπηρεσίας, όσο και το ωράριο εξυπηρέτησης του κοινού, με τρόπο που βελτιώνει την παραγωγικότητα.
Για την επόμενη διετία δεν προκύπτει καμία ανάγκη λήψης πρόσθετων δημοσιονομικών μέτρων. Αντίθετα, στόχος της κυβέρνησης είναι όπως τα δημοσιονομικά περιθώρια που θα δημιουργούνται, να αποδίδονται πίσω στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις με πρόσθετες φορολογικές ελαφρύνσεις, κάτι που με βεβαιότητα θα δώσει περαιτέρω ώθηση στην οικονομική δραστηριότητα και να συμβάλει στη δημιουργία θέσεων εργασίας.
Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η συνέχιση της συνετής διαχείρισης των δημοσίων οικονομικών και η αποτροπή της επανάληψης εκείνων των ανεύθυνων πρακτικών που είχαν οδηγήσει την οικονομία μας στον δημοσιονομικό εκτροχιασμό. Αντίθετα, πρέπει οι κινήσεις εξυγίανσης να έχουν συνέχεια και πρέπει να λάβουν τη μορφή μόνιμων διαρθρωτικών ρυθμίσεων.
Ως τέτοια μεταρρύθμιση και μάλιστα εξαιρετικά σημαντική, θεωρώ τη νέα Κοινωνική Πολιτική, με την καθιέρωση του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος και τη θέσπιση αξιόπιστων κριτηρίων και διαδικασιών ελέγχου.
Το επόμενο βήμα πρέπει χωρίς αμφιβολία να είναι αυτό της προώθησης της μεταρρύθμιση της δημόσιας υπηρεσίας, που σε πρώτη φάση αποτελείται από τα επτά γνωστά νομοσχέδια που από τον περασμένο Αύγουστο είναι ενώπιον της Βουλής. Σε αυτά περιλαμβάνεται και η εξαιρετικά σημαντική ρύθμιση της συγκράτησης του μισθολογίου, περιλαμβανομένων των μελλοντικών προσλήψεων, στα όρια του ρυθμού ανάπτυξης της οικονομίας.
Ελπίζω η νέα Βουλή να ολοκληρώσει το συντομότερο τη διαδικασία εξέτασης και να εγκρίνει αυτό το μεταρρυθμιστικό πλαίσιο που θα επιτρέψει την ασφαλή άρση των έκτακτων μέτρων που είχαν αποφασιστεί τα προηγούμενα χρόνια, χωρίς όμως την επιστροφή στις αλόγιστες πρακτικές του παρελθόντος.
Κυρίες και κύριοι,
Οι σημαντικότερες ίσως μεταρρυθμίσεις και διαρθρωτικές αλλαγές έχουν επισυμβεί στο Χρηματοπιστωτικό Σύστημα. Αναγνωρίζω ότι η αυτή η περίοδος εξυγίανσης δεν ήταν εύκολη για κανένα. Θεωρώ όμως, πως πέρα από τον άμεσο στόχο που ήταν η σταθεροποίηση του τραπεζικού συστήματος, η επανάκτηση της εμπιστοσύνης και ο τερματισμός της διαρροής καταθέσεων που είχε λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις από τα μέσα του 2011, έχουν γίνει αποφασιστικές κινήσεις προς την κατεύθυνση της δημιουργίας ενός υγιούς και αξιόπιστου τραπεζικού συστήματος που θα διαχειρίζεται υπεύθυνα τις καταθέσεις των συμπολιτών μας και θα προσφέρει χρηματοδότηση μέσα από σωστές διαδικασίες εκεί που πρέπει. Αυτή είναι μια απαραίτητη προϋπόθεση που θα διασφαλίσει τη βιώσιμη ανάπτυξη της οικονομίας μας σε έναν μακροπρόθεσμο ορίζοντα.
Το εποπτικό και ρυθμιστικό πλαίσιο έχει ενισχυθεί. Τα δανειστικά επιτόκια είναι στο χαμηλότερο σημείο που ήταν ποτέ, η κεφαλαιουχική επάρκεια έχει ενισχυθεί, οι προβλέψεις έναντι του υψηλού επιπέδου μη-εξυπηρετούμενων δανείων έχουν επίσης ενισχυθεί και είναι στον ευρωπαϊκό μέσο όρο, και στη βάση αυτών, οι αναδιαρθρώσεις προχωρούν ικανοποιητικά και ο ELA έχει σχεδόν εξοφληθεί.
Αυτά τα βήματα προόδου πρέπει να διαφυλαχθούν και να ενισχυθούν. Και εννοείται πως οι πολιτικές παρεμβάσεις, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, στη λειτουργία του τραπεζικού συστήματος πρέπει να αποφεύγονται.
Από την άλλη, μια από τις προτεραιότητες του επόμενου διαστήματος πρέπει να είναι ο ουσιαστικός εκσυγχρονισμός στη δομή, λειτουργία και εταιρική διακυβέρνηση της Κεντρικής Τράπεζας. Ίσως αυτή να ήταν μια από τις πιο σοβαρές παραλήψεις του Προγράμματος Στήριξης, αλλά έστω και τώρα αυτές οι επιβεβλημένες αλλαγές μπορούν και πρέπει να προωθηθούν, με πρωτοβουλία της Κεντρικής Τράπεζας και με ευθύνη όλων μας.
Γενικότερα θεωρώ πως η ενίσχυση της αξιοπιστίας και της επάρκειας όλων των εποπτικών αρχών είναι καθοριστικής σημασίας, ειδικά σε μια οικονομία όπως είναι η δική μας. Ούτε η εποπτική αδράνεια, ούτε όμως ο εποπτικός υπερβάλλοντας ζήλος συμβάλλουν στη σταθερότητα της οικονομίας μας.
Προς αυτή την κατεύθυνση συνεργαζόμαστε στενά με την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς για την ενίσχυση των δυνατοτήτων της και θέλουμε παράλληλα να βάλουμε το νερό στο αυλάκι για τη δημιουργία μια νέας, ανεξάρτητης εποπτικής αρχής για τον τομέα των ασφαλειών και των Ταμείων Προνοίας. Πρόκειται για τομείς με εξαιρετική σημασία και προοπτική, η ανάπτυξη των οποίων όμως περνά μέσα από την αξιόπιστη και αποτελεσματική εποπτεία. Ταυτόχρονα, η σωστή λειτουργία και ανάπτυξη του θεσμού των Ταμείων Προνοίας είναι η μόνη ίσως που μπορεί να αντιμετωπίσει ένα διαχρονικό κοινωνικό και οικονομικό πρόβλημα που σχετίζεται με τις ανεπαρκείς συντάξεις σε μερίδα των εργαζομένων του ιδιωτικού τομέα. Και εδώ θα χρειαστούμε τη συνεργασία της νέας Βουλής.
Κυρίες και κύριοι,
Μια από τις πιο σημαντικές εξελίξεις που είχαμε πρόσφατα ήταν η παραχώρηση του Λιμανιού Λεμεσού σε κοινοπραξία ξένων επενδυτών. Είναι με τέτοιες κινήσεις που ενισχύεται η ανταγωνιστικότητα και η αναπτυξιακή προοπτική της χώρας μας. Μπορεί οι μονίμως μεμψιμοιρούντες να λένε διάφορα, αλλά χαίρομαι που σε αυτή την περίπτωση έχει εξασφαλιστεί η απαραίτητη συνένωση και έχει προχωρήσει η διαδικασία, και είμαι βεβαίως πως το Λιμάνι σύντομα θα μετατραπεί σε κινητήριο δύναμη για την οικονομία μας συνολικά.
Έτσι πρέπει να προχωρήσουμε και σε κάθε άλλη περίπτωση όπου το κράτος έχει ξεμείνει σε ρόλους επιχειρηματικούς και εμπορικούς αντί σε ρόλους ρυθμιστικούς και εποπτικούς, όπως αρμόζει σε ένα σύγχρονο κράτος και μια σύγχρονη οικονομία.
Κυρίες και κύριοι,
Έχω εξαντλήσει τον χρόνο μου και θα συνοψίσω λέγοντας τα εξής. Τα τελευταία τρία χρόνια εφαρμόσαμε με αξιοπιστία ένα δύσκολο πρόγραμμα που επέτρεψε στην χώρα μας να πραγματοποιήσει καθοριστικά βήματα προς την ανάκαμψη. Η Κύπρος ανέκτησε τη χαμένη της αξιοπιστία και την πρόσβαση στις διεθνείς αγορές, με τρόπο που κατέστησε εφικτή την έγκαιρη ολοκλήρωση του Προγράμματος Στήριξης. Το ζητούμενο τώρα είναι να συνεχίσουμε την προσπάθεια εκτός Μνημονίου. Παραμένει εξαιρετικά σημαντική η διατήρηση της αξιοπιστίας μας, η συνετή διαχείριση των δημοσίων οικονομικών και η συνεχής προώθηση μεταρρυθμίσεων, μακριά από ανεύθυνες πρακτικές, λαϊκισμούς και συνθήματα. Με αυτό τον τρόπο θα ενισχυθεί περαιτέρω η αναπτυξιακή προοπτική, θα καταστεί η οικονομία μας ακόμη πιο ανταγωνιστική και ελκυστική για ξένες και εγχώριες επενδύσεις και θα δημιουργηθούν ευκαιρίες και θέσεις εργασίας προς όφελος των συμπολιτών μας. Αυτή είναι η αποστολή μας.
Και θέλω να ελπίζω πως η νέα Βουλή όχι μόνο δεν θα ανακόψει αυτή τη μεγάλη προσπάθεια αλλά κατ’ ακρίβεια θα αναλάβει πρωταγωνιστικό ρόλο και θα σπρώξει προς την κατεύθυνση των μεταρρυθμίσεων και των αλλαγών που ο τόπος μας έχει ανάγκη. Για να δημιουργήσουμε μια καλύτερη, ευημερούσα πατρίδα, για το καλό των συμπολιτών μας.
Κυρίες και κύριοι σας ευχαριστώ.
______________
