Ομιλία του Υπουργού Υγείας κ. Φ. Πατσαλή στον εορτασμό
της 25 ης Μαρτίου και 1ης Απριλίου, στην ΕΘΑ
Έγκωμης
Το έθνος των
Ελλήνων γιορτάζει την 25 η Μαρτίου και την Επανάσταση του ’21 –
ορόσημο που απέδειξε ότι η αγωνιστικότητα και η ισχυρή θέληση ενός λαού μπορούν
να αλλάξουν την ιστορική του μοίρα. Ο κυπριακός ελληνισμός τιμά την επέτειο της
1 ης Απριλίου του 1955, της ημέρας που υπήρξε η απαρχή της νεώτερης
ιστορίας της Κύπρου.
Η αναφορά και
στις δύο επετείους δεν είναι συγκυριακή. Ούτε και οφείλεται στην ημερολογιακή
τους εγγύτητα. Αντιθέτως, και οι δύο αγώνες χαρακτηρίζονται από πολλές
ομοιότητες. Τόσο στα δεδομένα, στην επιχειρησιακή τους δράση και στα
αποτελέσματά τους όσο και στη διεθνή συγκυρία και στον ρόλο που διαδραμάτισαν οι
μεγάλες δυνάμεις και στις δύο ιστορικές εποχές.
Η επανάσταση του 1821, το σημαντικότερο ιστορικό
γεγονός στη Νεότερη Ελληνική Ιστορία, δεν ήταν μια τυχαία εξέγερση. Δεν
στηρίχτηκε σε ευνοϊκές συμπτώσεις, ούτε στόχευε στην εξυπηρέτηση προσωπικών
συμφερόντων. Αντ’ αυτού ήταν το ώριμο αποτέλεσμα των αντικειμενικών συνθηκών,
του διεθνούς πολιτικού κλίματος της εποχής που γαλουχήθηκε με τις ιδέες της
Γαλλικής Επανάστασης και του Διαφωτισμού και πρωτίστως, της βούλησης των Ελλήνων
πατριωτών.
Με την επανάσταση του 1821 οι Έλληνες μπήκαν μπροστά
σε έναν αγώνα οικουμενικό. Σε έναν αγώνα πέρα από τα δικά τους σύνορα και εθνικά
όρια. Στόχος των Ελλήνων ήταν να πείσουν τους Ευρωπαίους ότι η επανάσταση ήταν
εθνικοαπελευθερωτική. Όχι κοινωνικο-ανατρεπτική. Η έκρηξη της Ελληνικής Επανάστασης θα
βρει τη Δύση στη δική της «εποχή της
απελπισίας», με την μπότα της Ιεράς Συμμαχίας να συντρίβει οποιοδήποτε επαναστατικό κίνημα
θα μπορούσε να υπονομεύσει την
αρχή της νομιμότητας μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής, να
αποτελέσει απειλή για τα συμφέροντά τους στην ευρύτερη περιοχή και να
ξεσηκώσει τους υπόδουλους λαούς.
Ο αγώνας της εθνικής παλιγγενεσίας μακροχρόνιος,
άνισος, με κορυφώσεις ηρωισμού, αλλά και με περιόδους κάμψης και κατάπτωσης,
κατόρθωσε να σφυρηλατήσει την εθνική συνείδηση των Ελλήνων. Κατάφερε να
αναπτύξει την εθνική τους ενότητα και να εμπνεύσει τις επόμενες γενιές για
διαδοχικές εξορμήσεις και απελευθερώσεις, ώστε η Ελλάδα να λάβει τη σημερινή της
μορφή στον πολιτικό χάρτη των ανεξάρτητων κρατών της γης.
Συγχρόνως, η εθνική πορεία των Ελλήνων υπήρξε
κορυφαίο πολιτικό γεγονός και για την ίδια την ιστορία της Ευρώπης αφού
λειτούργησε ως πηγή έμπνευσης και κινητοποίησης των φιλελεύθερων ανθρώπων της
εποχής. Απασχόλησε την ευρωπαϊκή διπλωματία. Ενεργοποίησε τις φιλελεύθερες
συνειδήσεις. Προκάλεσε το φιλελληνικό κίνημα. Όπλισε με προσδοκίες και αφύπνισε
τους λαούς της Ευρώπης κατά της καταπιεστικής και γερασμένης Δεσποτείας, για να
αναζητήσουν την εθνική τους δικαίωση, να καταλύσουν τους απολυταρχικούς θεσμούς
και να θέσουν τα θεμέλια της αστικής δημοκρατίας.
Σε αυτόν τον μεγάλο αγώνα η συμβολή της Κύπρου ήταν
πολύπλευρη και πολυδιάστατη. Η Κύπρος
διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην προπαρασκευή και εξέλιξή της, όπως
αυτό καταμαρτυρούν τα στοιχεία σε
δημοσιευθέντα έγγραφα , τα απομνημονεύματα των αγωνιστών αλλά και
η μαζική κατάταξη των Κυπρίων εθελοντών
στα επαναστατικά σώματα .
Η Φιλική Εταιρεία δραστηριοποιήθηκε και στην Κύπρο. Σε
αυτήν μυήθηκαν ο Αρχιεπίσκοπος
Κύπρου Κυπριανός και
άλλοι κληρικοί και προύχοντες του
νησιού . Βέβαια η συμβολή των Κυπρίων δεν περιορίστηκε μόνο στη γενναία οικονομική
συνεισφορά ή στην αποστολή
εφοδίων και στην τροφοδοσία
ελληνικών καραβιών . Επεκτάθηκε και σε άλλους τομείς, όπως στην ανάμιξη Κυπρίων στην πολιτική διοίκηση
των χρόνων της Επανάστασης και, κυρίως, στη συμμετοχή μεγάλου αριθμού εθελοντών σχεδόν σε
όλες τις αναμετρήσεις που έκριναν την τύχη του αγώνα. Στο Εθνικό Ιστορικό
Μουσείο στην Ελλάδα φυλάσσεται δε, ένα από τα ιερότερα εθνικά κειμήλια: η
πολεμική σημαία που κρατούσε ομάδα Κύπριων αγωνιστών σε διάφορες μάχες της
Επανάστασης.
Η Επανάσταση
του 1821 αποτέλεσε πηγή έμπνευσης και θάρρους στον αγώνα των Κυπρίων του
1955-’59 για αποτίναξη του αποικιακού ζυγού και για αυτοδιάθεση. Οι δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι καταστάλαξαν στη
συνείδηση του απλού λαού την απόκτηση της ελευθερίας και οι Κύπριοι άρχισαν, για
ακόμη μια φορά, να ζητούν την απεξάρτησή τους από τη Βρετανική Αυτοκρατορία.
Μετά την περίτρανη συμμετοχή της Κύπρου στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο παρά το πλευρό
της Μεγάλης Βρετανίας, οι Κύπριοι ήθελαν αυτό που τους υποσχέθηκαν οι Άγγλοι: το
δικαίωμα για ελευθερία και αυτοδιάθεση. Στο παλλαϊκό αυτό αίτημα οι αγγλικές
κυβερνήσεις, αναγνωρίζοντας την πολιτική απειλή που δημιουργείτο εναντίον τους
σε όλες τους τις αποικίες και ειδικότερα στην Κύπρο, δεν έδειχναν καμιά διάθεση
απώλειας της Κύπρου.
Η στέρηση της
ελευθερίας, η καταπίεση, το αίσθημα της αδικίας και της σκλαβιάς άνδρωσαν τη
μαχητικότητα, τον δυναμισμό και τη θέληση ενός λαού που ήταν καθόλα πρόθυμος να
αγωνιστεί για ό,τι ιερότερο είχε: την πατρίδα και την ελευθερία. Η εθνική αφύπνιση των Κυπρίων ξεκίνησε με τα
Οκτωβριανά το ’31, συνεχίστηκε με τις μαζικές κινητοποιήσεις κατά των
αποικιοκρατών και κορυφώθηκε με ενωτικό δημοψήφισμα του ’50. Η στρατηγική αξία
της Κύπρου και τα συμφέροντα των δυνάμεων στην περιοχή υπερίσχυσαν ωστόσο της
ρητής εντολής του κυπριακού λαού. Το κυνικό «ουδέποτε» από τον Υφυπουργό
Αποικιών Χένρυ Χόπκινσον στη Βουλή των Κοινοτήτων το ’54 ότι η Κύπρος είναι
περιοχή με στρατηγική αξία και «ουδέποτε θα τύχει αυτοδιάθεσης», όπως και η
συγχρόνως απόρριψη της ελληνικής προσφυγής στον ΟΗΕ για «εφαρμογή της αρχής των
ίσων δικαιωμάτων και της αυτοδιαθέσεως των λαών στην περίπτωση της Κύπρου»,
όπλισε το χέρι του μικρού λαού μας που ξεσηκώθηκε ενάντια σε μια πανίσχυρη
Βρετανική Αυτοκρατορία, δίνοντας ηχηρή απάντηση στο ωμό «ουδέποτε» του
Χόπκινσον.
Ο αγώνας
εκράγηκε ξημερώματα της 1 ης Απριλίου 1955, ημέρα Παρασκευή. Η Κύπρος
μετατράπηκε ξαφνικά σε ένα κοχλάζον ηφαίστειο που με τη φωτιά του καταύγαζε τον
κόσμο. Η νιότη πυρπολήθηκε. Τα λάβαρα των αιώνων υψώθηκαν. Ολόκληρο το νησί
έγινε μια απέραντη γαλανόλευκη σημαία. Το έθνος ξύπνησε, έστησε αυτί κατά το
Νότο και η μνήμη της Αγίας Λαύρας φύσηξε σαν πνοή ζωογόνα για να φλογίσει την
ψυχή και να θεριέψει το εθνικό όνειρο. Εκείνη την πρώτη νύχτα χτύπησε ο Γρηγόρης
Αυξεντίου με την ομάδα των Αμμοχωστιανών στη Δεκέλεια, με αποστολή να
προκαλέσουν διακοπή του ηλεκτρικού ρεύματος και συσκότιση σε όλο το νησί. Ο
Μάρκος Δράκος με την ομάδα «Αστραπή» ανατίναξαν τον ραδιοφωνικό σταθμό. Άλλες
ομάδες ανάλαβαν αποστολές σε προκαθορισμένα σημεία σε διάφορες περιοχές. Την
1 η Απριλίου 1955, η πατρίδα φόρεσε τα γιορτινά της κι έκανε το
σταυρό της. Το πανηγύρι του λυτρωμού άρχιζε και μετέδιδε από πόρτα σε πόρτα το
άγγελμα του ξεσηκωμού, που αποτέλεσε τον πρόδρομο για την ανεξαρτησία της
Κυπριακής Δημοκρατίας.
Σε αυτόν τον ευλογημένο αγώνα αρκετά μέλη του
σωματείου της ΕΘΑ μυήθηκαν αναλαμβάνοντας ενεργό ρόλο και δράση στην ΕΟΚΑ, στην
ΑΝΕ, στην ΠΕΚΑ, σε αντάρτικες ομάδες και ομάδες κρούσης στην πόλη. Αρκετά ήταν
και τα μέλη της που συνελήφθησαν και μεταφέρθηκαν στα κρατητήρια Ομορφίτας.
Την ίδια ενεργό συμμετοχή μέλη της ΕΘΑ επέδειξαν
και κατά τη διάρκεια της τουρκανταρσίας του 1963, όπου περί τα 50 μέλη της,
αριθμός μίας διμοιρίας, έλαβε ενεργά μέρος.
Κυρίες και κύριοι,
Η γενιά της επανάστασης του ’21 δεν ήταν
υπεράνθρωπη. Ούτε η γενιά της Κύπρου και τα παλικάρια του αγώνα της ΕΟΚΑ ήταν
υπεράνθρωποι. Ούτε διεκδίκησαν δάφνες και στέφανα. Γιατί η ελευθερία είναι το πιο ακριβογόραστο
αγαθό. Και δεν δίνεται δωρεάν μήτε από ανθρώπους μήτε από Θεούς.
Όμως οι γενιές εκείνες έθεσαν έναν σκοπό και
κατάφεραν να τον φέρουν εις πέρας. Ο ίδιος σκοπός και σήμερα. Σκοπός που απαιτεί
πίστη και προσήλωση στην επανένωση της πατρίδας μας.
Τελευταίως,
γίνεται πολύς λόγος για την πιθανότητα επανέναρξης των συνομιλιών για επίλυση
του Κυπριακού. Που είναι το πρώτιστο ζήτημα που μας απασχολεί και επηρεάζει το
παρόν και το μέλλον του λαού μας. Η δική μας θέση είναι ξεκάθαρη: η λύση του
Κυπριακού είναι ένας δύσκολος προς επίτευξη στόχος. Είναι όμως και αδήριτη
ανάγκη, γιατί μόνο με αυτήν θα διασφαλιστεί το μέλλον της χώρας και του λαού
μας. Προς τούτο, ευχή μας είναι οι συνθήκες να διαφοροποιήσουν το κλίμα που
ανάγκασε την ελληνοκυπριακή πλευρά να αναστείλει τη συμμετοχή της στον διάλογο,
ύστερα από όσα καταγραφήκαν με την παρουσία του τουρκικού «Μπαρπαρός» στην Κύπρο
και τη Navtex.
Ωστόσο, η
επιστροφή στις συνομιλίες ουδόλως σημαίνει ότι παραχωρούμε το δικαίωμα στον
οποιονδήποτε να επιβάλει λύση. Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι οι παράμετροι της
λύσης είναι συγκεκριμένες. Βρίσκονται σε σειρά Ψηφισμάτων του Οργανισμού
Ηνωμένων Εθνών. Δεν μπορεί κανείς να τα διαγράψει, να αναφέρεται σε αυτά
επιλεκτικά ή να τα ερμηνεύει κατά το δοκούν, παραλείποντας ή αγνοώντας
άλλα.
Δέσμευση του
Προέδρου της Δημοκρατίας είναι η συνέχιση των προσπαθειών για επίτευξη λύσης στο
κυπριακό πρόβλημα. Κατανοούμε απόλυτα
ότι η άγονη παρέλευση χρόνου οδηγεί στην παγίωση των δεδομένων που δημιούργησε η
Τουρκία με την εισβολή και την κατοχή. Αναγνωρίζουμε ότι η λύση θα είναι
συμβιβαστική. Όμως αυτή επιβάλλεται να εδράζεται σε Αρχές και να αποκαθιστά τα
ανθρώπινα δικαιώματα και τις βασικές ελευθερίες ολόκληρου του λαού για να μπορεί
να αντέξει στον χρόνο. Επιδιώκουμε η λύση να οδηγεί στον τερματισμό της κατοχής,
ν α απαλλάσσει την Κύπρο από τα ξένα στρατεύματα και τις ξένες εξαρτήσεις
και να επανενώνει το έδαφος, τον λαό,
τους θεσμούς και την οικονομία της Κύπρου.
Για την εξεύρεση λύσης επιβάλλεται η
συνεργασία της Τουρκίας. Χωρίς τη δική της συνεργασία, λύση δεν μπορεί να
υπάρξει. Δυστυχώς, η συμπεριφορά και οι θέσεις της Άγκυρας σε σχέση με το
Κυπριακό δημιουργούν εμπόδια. Η
Τουρκία, παρά τη ρητορεία που εδώ και μερικά χρόνια έχει αναπτύξει ότι είναι
υπέρ της επίλυσης του Κυπριακού προβλήματος, εξακολουθεί να αγνοεί και να μην
εφαρμόζει τα περί Κύπρου Ψηφίσματα του ΟΗΕ. Εξακολουθεί να μην υλοποιεί τις
κυπρογενείς υποχρεώσεις που ανέλαβε έναντι της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και για αρκετό
τώρα καιρό αναβαθμίζει τον αρνητισμό της στο Κυπριακό. Εσε βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Προκαλεί ένταση
στην περιοχή με αφορμή τις έρευνες για το φυσικό αέριο στην κυπριακή
Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, θέτει θέμα αναβάθμισης του ψευδοκράτους, επιμένει
στο απευθείας εμπόριο.
Η Τουρκία δεν
έχει κανένα δικαίωμα να διαμαρτύρεται και πολύ περισσότερο να απειλεί και να
προκαλεί ένταση. Εμείς έχουμε προχωρήσει στις συμφωνίες με τις γειτονικές μας
χώρες, ασκώντας πλήρως τα κυριαρχικά δικαιώματά μας. Με πλήρη εναρμόνιση με το
διεθνές δίκαιο και ειδικά με τη Σύμβαση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για το
Δίκαιο της Θάλασσας. Σύμβαση, την οποία η Τουρκία δεν έχει ούτε υπογράψει, ούτε
κυρώσει. Κατ’ επέκταση, αυτό που
συνεχώς ζητούμε και υποδεικνύουμε προς τον διεθνή παράγοντα, είναι να στραφεί
προς την Τουρκία και να ασκήσει την επιρροή του έτσι ώστε να συνεργαστεί στην
επίτευξη λύσης, υποδεικνύοντάς της την ανάγκη οι θέσεις της να συνάδουν
με το διεθνές δίκαιο και τις ευρωπαϊκές αξίες.
Η Κύπρος δεν
ζητά τίποτε περισσότερο από αυτό που ζητά οποιοδήποτε κράτος: την ειρήνη. Την
ειρήνη σε ένα επανενωμένο και κυρίαρχο κράτος, το οποίο θα διασφαλίζει τα
δικαιώματα και την ασφάλεια όλων των νόμιμων κατοίκων του.
Σε αυτές τις
κρίσιμες συνθήκες για το Κυπριακό αλλά και για την οικονομία, η ενότητα των
πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων είναι επιβεβλημένη. Τα οικουμενικά μηνύματα
των εθνικών μας αγώνων καταμαρτυρούν ότι αυτοί δεν έγιναν μόνο για την
υπεράσπιση των εθνικών συμφερόντων μας. Ήταν αγώνες ενάντια στον εξανδραποδισμό
του ανθρώπου. Αγώνες ενάντια στο σκοταδισμό, αγώνες για την ηθική και το δίκαιο
του κόσμου τούτου.
Και έτσι
γεννήθηκαν οι σημαίες μας. Πάνω στα ματωμένα πουκάμισα των σκοτωμένων. Μέσα από
φωτιές, από κραυγές και αίματα.
Με σεβασμό
στους θεσμούς και στις παρακαταθήκες, πατριωτικό καθήκον όλων μας είναι να διαφυλάξουμε την Κυπριακή
Δημοκρατία, οικοδομώντας ένα σταθερό μέλλον για τους Κυπρίους. Αυτή είναι η
υπέρτατη υποχρέωση προς όλα παλληκάρια της πατρίδας μας που αγωνίστηκαν και
θυσιάστηκαν στο όνομα της ελευθερίας.
Αυτό είναι το καθήκον μας. Και η προσπάθεια αυτή πρέπει να είναι
προσπάθεια όλων μας. Η επανένωση της πατρίδας μας δεν επιδέχεται εκπτώσεις.
Τιμή και δόξα
σε όλους όσοι έδωσαν τη ζωή τους για να ζούμε εμείς ελεύθεροι.
