Είναι με ιδιαίτερη χαρά που βρίσκομαι απόψε στα εγκαίνια της έκθεσης «Mare Nostrum» και θα ήθελα να ευχαριστήσω το Επιμελητήριο Καλών Τεχνών Κύπρου για την πρόσκληση του.
Η έκθεση
«Mare Nostrum» είναι αφιερωμένη στο στοιχείο της θάλασσας. Της θάλασσας που έχει ταυτιστεί με φουρτούνες, ναυάγια και πειρατές, αλλά και με γαλήνια ηλιοβασιλέματα, εξερευνήσεις και θησαυρούς. Της θάλασσας που μπορεί, το ίδιο εύκολα, να ενώσει και να χωρίσει λαούς και πολιτισμούς.
Mare Nostrum.
Η θάλασσα που μας περιβάλλει, η Μεσόγειος, κουβαλά ένα τεράστιο ιστορικό και πολιτισμικό φορτίο. Οι
χώρες που περιβάλλουν τη Μεσόγειο έχουν συνεισφέρει στη διαμόρφωση της
ανθρώπινης ιστορίας πολύ περισσότερο από κάθε άλλη περιοχή του κόσμου.
Με αφετηρία την αρχαία Αίγυπτο, τη σκυτάλη της πολιτιστικής δημιουργίας
πήραν στη συνέχεια οι Φοίνικες, οι Εβραίοι, οι αρχαίοι Έλληνες, οι
Καρχηδόνιοι, οι Ρωμαίοι, οι Βυζαντινοί και οι Άραβες. Από τα τέλη του
Μεσαίωνα στη μεγάλη αυτή «αρένα των πολιτισμών» μπήκαν και οι σύγχρονοι
δυτικοευρωπαϊκοί λαοί (Γάλλοι, Γερμανοί, Ισπανοί και οι ιταλικές
ναυτικές δημοκρατίες, με προεξάρχουσες τη Γένοβα και τη Βενετία) για να
αντιπαρατεθούν δυναμικά στους Οθωμανούς και τους Βερβερίνους πειρατές
που εξουσίαζαν τα νότια και τα ανατολικά παράλια της Μεσογείου. Ακόμη
πιο πρόσφατα, από τα τέλη του 19ου αιώνα έως τα τέλη του Β’ Παγκοσμίου
Πολέμου, η λεκάνη της Μεσογείου αποτέλεσε ένα από τα θέατρα του
αποικιακού ανταγωνισμού των Μεγάλων ευρωπαϊκών Δυνάμεων, ενώ στο δεύτερο
μισό του 20ού αιώνα και μέχρι τις ημέρες μας έχει αποτελέσει κατ’
επανάληψη θέατρο ψυχροπολεμικών αντιπαραθέσεων αλλά και «απρόβλεπτων»
πολέμων μεταξύ των μεσανατολικών κρατών.
Τι είναι όμως η Μεσόγειος; Είναι χιλιάδες πράγματα μαζί
, κατά τον Μπροντέλ. Δεν είναι ένα μόνο τοπίο, αλλά αμέτρητα τοπία. Δεν είναι μία θάλασσα, αλλά διαδοχή θαλασσών. Δεν είναι ένας πολιτισμός, αλλά μια κοινότητα πολιτισμών που συσσωρεύονται ο ένας πάνω στον άλλο.
Το ταξίδι στη Μεσόγειο είναι η ανακάλυψη της
προϊστορίας και ιστορίας του ανθρώπινου γένους. Είναι μια βουτιά στα
βάθη των αιώνων. Είναι μια συνάντηση με πράγματα πολύ παλιά, που είναι
όμως ακόμη ζωντανά και συνυπάρχουν με το νέο, το σύγχρονο.
Όλα αυτά συμβαίνουν επειδή η Μεσόγειος είναι
ένα πανάρχαιο σταυροδρόμι. Είναι ο χώρος συνάντησης τριών ηπείρων. Εδώ
και αιώνες από τα ηπειρωτικά βάθη τα πάντα συνέρρεαν προς αυτήν,
αναστάτωναν και εμπλούτιζαν την ιστορία της: άνθρωποι, υποζύγια,
εμπορεύματα, καράβια, ιδέες, θρησκείες, τέχνες. Το τίμημα
,
βέβαια, ήταν μια βίαιη ιστορία, χαραγμένη από καταστροφές και
λεηλασίες, από σφαγές και εξορίες, από αιματηρές συγκρούσεις ανάμεσα
στις κοινότητες. Η κοινή μας μεσογειακή ιστορία είναι μια ιστορία
ανάμιξης της ανατολής με τη δύση, του βορρά με το νότο. Μια ιστορία
επιρροών, αλλαγών και συγκρούσεων. Απ' αυτό το αμάλγαμα έχει προκύψει η
Ευρώπη και ο ευρωπαϊκός πολιτισμός και αυτή είναι η ισχύς και ο πλούτος
του και όχι η αδυναμία του.
Στο φυσικό
, όπως και στο ανθρώπινό της τοπίο,
η Μεσόγειος ως σταυροδρόμι παρουσιάζεται στις σκέψεις μας ως μια εικόνα
συνεκτική, όπου όλα μπερδεύονται για να ανασυντεθούν σε μια πρωτότυπη
ενότητα. Εκείνο που κυριαρχεί εδώ είναι η ενότητα στην διαφορετικότητα.
Η Μεσόγειος για αιώνες υπήρξε το κέντρο του
κόσμου. Η Μεσόγειος είναι ο τόπος των θεών. Η ανθρώπινη εξέλιξη
συντελέστηκε εδώ. Ο σύγχρονος πολιτισμός θεμελιώθηκε εδώ
. Οι
μεσογειακοί λαοί μοιράζονται μια βαθιά ριζωμένη αίσθηση απώτατης
συγγένειας που επέζησε από αλληλοδιαδεχόμενα γένη, έθνη, αποικιακές
έριδες και θρησκευτικές διαμάχες. Μέσα από πολλαπλούς δεσμούς ιστορικής
εμπειρίας, πολιτισμού και ανταλλαγών, η Μεσόγειος κατορθώνει να ενώνει
το πολύμορφο μωσαϊκό των παράλιων και νησιωτικών λαών της.
Σήμερα η Κύπρος, ένα μικρό νησί της
ανατολικής Μεσογείου ασκεί την Προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ. Ένας
μικρός λαός προεδρεύει της ένωσης 27 κρατών. Ο καθένας κρύβει μια
θάλασσα μέσα του αλλά θεωρώ ότι εμείς οι Κύπριοι
, ως νησιώτες,
νιώθουμε αυτόν το δεσμό σε μεγαλύτερο βαθμό. Γεννιόμαστε και
μεγαλώνουμε με τον ήχο του κύματος και τη μυρωδιά της θάλασσας. Ο τόπος
μας έχει βασανιστεί από θαλασσοταραχές και φουρτούνες, αλλά όλοι συνεχίζουμε να αναζητούμε ένα απάνεμο λιμάνι.
Με διορατικότητα και ευαισθησία η έκθεση θα
μας παρουσιάσει έργα τέχνης που δείχνουν την ιστορία και το χαρακτήρα
του υγρού στοιχείου της Μεσογείου. Το υγρό στοιχείο που δεν μπορεί παρά
να είναι ευμετάβλητο και δυναμικό
, ενίοτε και επικίνδυνο. Το υγρό στοιχείο που για όλους, όμως, λειτουργεί καθαρτικά. Ακόμα και για την ιστορία των λαών. Άλλωστε, η Μεσόγειος υπήρξε για χιλιετίες η θάλασσα που ένωνε τους λαούς. Η «θάλασσα στη μέση της στεριάς» υπήρξε ανέκαθεν τόπος/σύμβολο για τη συνάντηση λαών, πολιτισμών και θρησκειών.
Δεν είμαστε απλώς γείτονες αλλά μοιραζόμαστε
μια ιστορία κοινών αξιών, προσδοκιών και φιλοδοξιών. Ζούμε σε έναν
κοινό τόπο αξιών που πρέπει να κρατήσουμε ζωντανό. Να κρατήσουμε ζωντανό
το πνεύμα της Μεσογείου.
Ο πολιτισμός γίνεται η κοινή γλώσσα των λαών
και διά μέσου της μπορεί να γίνει πιο εύκολα κατανοητό το παρελθόν και
να σμιλευθεί καλύτερα ένα κοινό μέλλον. Αυτό είναι και το καθήκον της
τέχνης που αποκτά ιδιαίτερη σημασία σε καιρούς δύσκολους όπως οι
σημερινοί. Η επικοινωνία η οποία επιτυγχάνεται διά μέσου της τέχνης
επιτρέπει στον καλλιτέχνη να έχει έναν ανοικτό διάλογο με την κοινωνία
και είναι αυτός ο διάλογος που του επιτρέπει να αντιλαμβάνεται την
κοινωνία, να προτείνει λύσεις και να μετέχει δυναμικά στα κοινωνικά
δρώμενα.
Θα ήθελα να συγχαρώ το Επιμελητήριο Καλών
Τεχνών Κύπρου για τη διοργάνωση της έκθεσης και να ευχηθώ όπως όλοι μας
αφουγκραστούμε αυτά που η θάλασσα έχει να μας πει
. |
|
