Χαιρετισμός του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Δημήτρη Χριστόφια στο 17ο Παγκύπριο Συνέδριο του ΚΕΝΘΕΑ με θέμα: «Σύγχρονες και παραδοσιακές μορφές εξάρτησης σε ουσίες και συμπεριφορές»
04/02/2012
Είναι με αίσθημα ευθύνης που μεταφέρω τους χαιρετισμούς μου στο 17ο Παγκύπριο Συνέδριο του ΚΕΝΘΕΑ. Κι αυτό γιατί το ΚΕΝΘΕΑ, πέρα από το έργο που έχει επιδείξει όλα αυτά τα χρόνια με επίκεντρο τον άνθρωπο, μας υπενθυμίζει με συνέδριά του, αλλά και τη συνολικότερη δράση του, την οδυνηρή πραγματικότητα που ονομάζουμε ουσιοεξάρτηση.
Φέτος, όπως δηλώνει και το θέμα του Συνεδρίου, κύριος άξονας των εργασιών του δεν είναι μόνο η διαχρονική χρήση ουσιών αλλά και οι εξαρτητικές συμπεριφορές. Έχουμε προφανώς ξεφύγει από αυτό που τόσο ευρέως ονομάζαμε χρήση ναρκωτικών, κατάχρηση αλκοόλ ή και καπνίσματος ακόμα. Έχουμε δυστυχώς εισέλθει σε άλλες οδούς, όπως αυτές της εξάρτησης από τις νέες συνθετικές ουσίες που ξεφυρτώνουν καθημερινά, το διαδίκτυο και τον τζόγο.
Σχετικά με την ουσιοεξάρτηση η διεθνής ερευνητική βιβλιογραφία, αλλά και η κλινική εμπειρία, έχουν επανειλημμένα τεκμηριώσει την πολυδιάστατη και πολυπαραγοντική φύση του προβλήματος. Τεκμηριώνουν ότι τόσο τα αίτια όσο και οι συνέπειες είναι πολύπλευρες και πολυάριθμες και επομένως χρήζουν ανάλογης πολυθεματικής αντιμετώπισης. Συνακόλουθα, η γένεση των εξαρτητικών συμπεριφορών δεν μπορεί παρά να εξετάζεται μέσα από μια οπτική που εδράζεται σε μια πολυδιάστατη ανάλυση.
Οι εξαρτητικές συμπεριφορές, είναι ένα φαινόμενο αναμενόμενο και προβλεπόμενο, κρίνοντας από τις κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες που διαμορφώνονται διεθνώς και συνεπώς και στον τόπο μας. Το φαινόμενο της χρήσης και κατάχρησης εξαρτησιογόνων ουσιών, πρόβλημα κοινωνικό με ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις, αποτελεί ίσως μία από τις κυριότερες προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει η χώρα μας όπως και το ευρωπαϊκό και διεθνές γίγνεσθαι.
Κάποτε, αυτό το θέμα εξαντλείτο σε μια υπεραπλουστευμένη ανάλυση που περιοριζόταν στο να περιγράφει τον χρήστη ως εγκληματία. Σήμερα οι συνθήκες -κοινωνικές, οικονομικές και άλλες- στις οποίες καλούνται οι νέοι άνθρωποι να ζήσουν, δεν αφήνουν περιθώρια για μια τέτοια ανάλυση. Η εξάρτηση θα πρέπει να αναλύεται μέσα από μια οπτική που να διαγράφει ξεκάθαρα τις διάφορες παραμέτρους που τη συνθέτουν. Η αντιμετώπισή της πρέπει οπωσδήποτε να περιλαμβάνει κριτική για την κοινωνική και οικονομική πραγματικότητα που σπρώχνει τους ανθρώπους προς τη φυγή.
Η εξάρτηση δεν περιορίζεται στη χρήση της ουσίας και την φαρμακολογική της δράση. Επεκτείνεται και αγκαλιάζει την προσπάθεια να ξεπεράσει ο άνθρωπος το αίσθημα της αποτυχίας και της αποξένωσης που κυριαρχεί μέσα του. Το αίσθημα της αποτυχίας και της αποξένωσης, που πολλές φορές κυριεύει τους νέους, δεν οφείλεται μόνο σε ψυχολογικούς παράγοντες, αλλά συνδέεται με τα ελλείμματα και τα προβλήματα της κοινωνίας.
Η θεματολογία του συνεδρίου αναδεικνύει τις σημαντικές πτυχές που πρέπει να μας απασχολήσουν σε επίπεδο όχι μόνο ακαδημαϊκό ή επίπεδο οργανώσεων, αλλά πρώτα και κύρια σε επίπεδο θεσμικό. Γιατί όσο και εάν φορείς όπως το ΚΕΝΘΕΑ και άλλες μη κυβερνητικές οργανώσεις κουβάλησαν όλα αυτά τα χρόνια ένα σημαντικό φορτίο, έχοντας ταχθεί να υπηρετήσουν τους ανθρώπους που καταφεύγουν σε εξαρτητικές συμπεριφορές, η Πολιτεία εξ ορισμού δεν μπορεί παρά να έχει τον πρωτεύοντα λόγο.
Η Πολιτεία είναι η αρμόδια για τη δημιουργία δομών, θεσμών και συνθηκών που να αντιμετωπίζουν φαινόμενα όπως αυτό της εξάρτησης και να προβαίνει σε αυτές τις διαρθρωτικές αλλαγές έτσι που να μην οδηγούνται οι άνθρωποι στην εξαθλίωση και τον αφανισμό.
Η επίσημη αναγνώριση της ύπαρξης του φαινομένου της ουσιοεξάρτησης και η δέσμευση της Πολιτείας για την αντιμετώπισή του, εκφράσθηκε με το χαρακτηριστικότερο τρόπο το 2000 μέσα από την ίδρυση και λειτουργία του Αντιναρκωτικού Συμβουλίου (ΑΣΚ). Από τότε, το ΑΣΚ, κλήθηκε να ασχοληθεί με το θέμα σε θεσμικό επίπεδο και να συντονίσει όλη την κοινωνία -Υπουργεία, Βουλή, οργανωμένα σύνολα, Τοπική Αυτοδιοίκηση και άλλους φορείς- να θεσπίσει κριτήρια και διαδικασίες και, με τη διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης Εθνικής Στρατηγικής, να δημιουργήσει ένα πλατύ κοινωνικό μέτωπο.
Μετά την πρώτη δεκαετία σκληρής δουλειάς του ΑΣΚ και λαμβάνοντας υπόψη τις θεσμικές αδυναμίες που παρατηρήθηκαν, η Κυβέρνησή μας προχώρησε στην αναβάθμιση του ρόλου, της αυτονομίας και του κύρους του Συμβουλίου, με τον απευθείας διορισμό Προέδρου του από τον ίδιο τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και την αναδόμηση του Συμβουλίου.
Το αποτέλεσμα αυτής της θεσμικής αλλαγής, έφερε κατά την άποψή μας θετικά αποτελέσματα, χωρίς αυτό το γεγονός να αναιρεί την ανάγκη όπως το Συμβούλιο συνεχίσει εντατικά την προσπάθεια για να γίνουν ακόμα περισσότερα. Πολύ περισσότερο που η παγκόσμια οικονομική κρίση, η οποία επηρεάζει δυσμενώς και τη χώρα μας, έχει εκτραχύνει κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα όπως η ανεργία, η κοινωνική και εργασιακή ανασφάλεια, η φτώχεια και αυτό μπορεί να έχει αρνητική αντανάκλαση σε ευάλωτες ομάδες.
Σε ό,τι αφορά στο πεδίο της πρόληψης, έχουν κατά το τελευταίο διάστημα προωθηθεί στοχευμένες και ενδεδειγμένες δράσεις και προγράμματα που στρέφονται σε συμπεριφορές, περιοχές ή ομάδες ψηλού κινδύνου, για έγκαιρη παρέμβαση και αποτροπή της εξάρτησης τόσο από παράνομες όσο και από νόμιμες ουσίες.
Σημαντικό βήμα αποτέλεσε η συνεργασία του Αντιναρκωτικού Συμβουλίου με την ΥΚΑΝ και τις Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας του Υπουργείου Υγείας για τη δημιουργία του προγράμματος Fred goes Net, στα πλαίσια του οποίου νεαρά άτομα που συλλαμβάνονται για υποθέσεις ναρκωτικών, και βρίσκονται ακόμη σε πειραματικό στάδιο χρήσης ουσιών, παραπέμπονται για θεραπεία αντί να διώκονται ποινικά.
Παρόμοια συνεργασία έχει επιτευχθεί και με το Υπουργείο Παιδείας, με στόχο την πρόληψη της εξάρτησης του μαθητόκοσμου από το κάπνισμα. Παράλληλα, προωθούνται δράσεις με στόχο την αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων ιδιαίτερα σε υπο-ομάδες, στοχεύοντας στην πλήρη αξιοποίηση υφιστάμενων δομών και πόρων και στην εγκαθίδρυση συνεργιών μεταξύ φορέων.
Σημαντικότατο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση αποτελεί η συνεργασία που έχει επιτευχθεί για πρώτη φορά με το Υπουργείο Άμυνας και την Εθνική Φρουρά, με στόχο την πρόληψη της χρήσης ουσιών εξάρτησης και την έγκαιρη παρέμβαση ανάμεσα στα στρατευμένα παιδιά μας.
Όλες αυτές οι συνεργασίες αποτελούν ένα πολύ σημαντικό και ουσιαστικό βήμα προς την κατεύθυνση της οικοδόμησης ενός ευρύτατου κοινωνικού μετώπου για την αντιμετώπιση της μάστιγας των ναρκωτικών.
Σχετικά με τη θεραπεία και τη μείωση της βλάβης, με την στήριξη του κράτους βρίσκεται σε εξέλιξη η αναδιαμόρφωση του κλειστού θεραπευτικού προγράμματος της «Αγίας Σκέπης», έτσι που πολύ σύντομα να μπορεί να δεχτεί γυναίκες που χρήζουν κλειστού τύπου θεραπεία παρέχοντας ολοκληρωμένο πρόγραμμα και αντιμετωπίζοντας ιδιαίτερες ανάγκες των γυναικών, συμπεριλαμβανομένων των μητέρων με τα παιδιά τους. Επίσης, βρίσκεται στο τελικό στάδιο της εφαρμογής, με τη συνεργασία των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, η παγκύπρια κάλυψη των προγραμμάτων φαρμακευτικής υποστήριξης (υποκατάστασης), για την ομάδα των ατόμων που μέχρι σήμερα αναγκάζονταν να καταφεύγουν στη Λευκωσία ή τη Λεμεσό. Σημαντικό επίτευγμα αποτελεί η λειτουργία και η αναβάθμιση του θεραπευτικού προγράμματος των φυλακών, το οποίο έχει στηριχθεί σημαντικά τόσο σε ό,τι αφορά στις κτηριακές εγκαταστάσεις, όσο και σε θέματα κατάρτισης του προσωπικού και, σύντομα, στελέχωσης.
Για την κοινωνική επανένταξη, στάδιο που αναγνωρίζεται ως θεμελιώδης συνιστώσα μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής για τα ναρκωτικά, έχει βελτιωθεί σημαντικά το μέτρο που αφορά στην οικονομική ενίσχυση ατόμων με ιστορικό χρήσης. Δηλαδή στην ουσιαστική στήριξή τους για επανένταξή τους ως ισότιμα μέλη της κοινωνίας, παρέχοντάς τους, μεταξύ άλλων, τη δυνατότητα κατάρτισης ή επαγγελματικής αποκατάστασης.
Το φαινόμενο της ουσιοεξάρτησης, αλλά και των εξαρτητικών συμπεριφορών ευρύτερα, εξελίσσεται και μεταμορφώνεται με ιλιγγιώδεις ρυθμούς. Η διοργάνωση Συνεδρίων όπως το σημερινό, καθίσταται επιτακτική. Το ΚΕΝΘΕΑ, με πλήρη επίγνωση της ευθύνης του έναντι της κοινωνίας, συμμετέχει ενεργά στην υλοποίηση της Εθνικής Στρατηγικής για τα Ναρκωτικά. Παράλληλα, μέσα από τη σημερινή ημερίδα, παρέχει βήμα επιμόρφωσης και ανταλλαγής γνώσεων και απόψεων. Θεωρούμε τη συμβολή του, αναπόσπαστη πτυχή της προώθησης της Εθνικής Στρατηγικής.
Η δέσμευση της Κυβέρνησης και εμού προσωπικά, στην υλοποίηση των μέτρων που περιλαμβάνονται στην Εθνική Στρατηγική, πρέπει να θεωρείται δεδομένη. Είναι καθοριστικής σημασίας η συστράτευση όλων όσοι εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα, σε ένα δυνατό κοινωνικό μέτωπο, που θα λειτουργεί ως αντίβαρο στην απελπισία που στραγγαλίζει τον άνθρωπο στις σημερινές σύγχρονες κοινωνίες. Σε αυτό το πλατύ κοινωνικό μέτωπο, σας καλώ να συμμετάσχετε όλοι. Πυξίδα δράσης αυτού του ευρύτατου κοινωνικού μετώπου είναι ο άνθρωπος και οι εύλογες ανάγκες του.
Σημ.: Τον χαιρετισμό διάβασε, εκ μέρους του Προέδρου της Δημοκρατίας, ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος κ. Στέφανος Στεφάνου.
