Δήλωση Επιτρόπου Προστασίας του Παιδιού κας Λήδας Κουρσουμπά κατά την παράδοση της Ετήσιας Έκθεσής της στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας

Δήλωση Επιτρόπου Προστασίας του Παιδιού κας Λήδας Κουρσουμπά κατά την παράδοση της Ετήσιας Έκθεσής της στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας

Σας υποβάλλω σήμερα, καθηκόντως, την Ετήσια Έκθεση της Επιτρόπου Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού για το 2017. Το κείμενο της Έκθεσης, συνοψίζει με ιδιαίτερα περιεκτικό τρόπο, τις δράσεις του θεσμού, για το έτος 2017.

Στα χρόνια που έχουν μεσολαβήσει από την έναρξη της λειτουργίας του θεσμού τον οποίο έχω την τιμή να υπηρετώ, ως η πρώτη Επίτροπος, έχουν σημειωθεί σημαντικά βήματα, τόσο σε θεσμικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο, σε ό,τι αφορά στην πρόοδο εφαρμογής των δικαιωμάτων του παιδιού στην Κύπρο. Ο θεσμός ανταποκρινόμενος στο μέγεθος της ευθύνης που έχει αναλάβει, έχει κατορθώσει να αναδείξει τις υποχρεώσεις, τόσο της πολιτείας όσο και της κοινωνίας, απέναντι στα δικαιώματα του παιδιού. Πλέον, πολλά από τα  θέματα που αφορούν στα παιδιά, εντάσσονται στον δημόσιο διάλογο. Έχουμε, ωστόσο, μεγάλη ακόμη απόσταση να διανύσουμε μέχρι τα θέματα αυτά, αρχίσουν να προσεγγίζονται μέσα και από μια παιδοκεντρική προοπτική.  Η νομική κατοχύρωση των δικαιωμάτων του παιδιού είναι μεν προϋπόθεση όχι όμως ικανοποιητική συνθήκη για την οικοδόμηση μιας παιδοκεντρικής πολιτείας.

Το 2007, με την ψήφιση του Νόμου Ν.74(1)/2007, η κυπριακή πολιτεία επαναβεβαίωσε τη δέσμευσή της στον σεβασμό των δικαιωμάτων του παιδιού αλλά και ενίσχυσε την προσπάθειά της για την οικοδόμηση μιας παιδοκεντρικής κοινωνίας εγκαθιδρύοντας τον θεσμό του Επιτρόπου Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού, ένα ανεξάρτητο εθνικό οργανισμό ανθρωπίνων δικαιωμάτων για τα Δικαιώματα του Παιδιού με κυρίως  ελεγκτικό  ρόλο ως προς το κράτος. Δέκα χρόνια μετά, το 2017, η Κύπρος έχει καταφέρει να σημειώσει σημαντικά βήματα προόδου όσον αφορά τη διασφάλιση των δικαιωμάτων του παιδιού.
Η πρόοδος αυτή αποτυπώνεται τόσο σε θεσμικό και νομικό επίπεδο, όσο και σε επίπεδο πολιτικών, αλλά και των καθημερινών πρακτικών και διαδικασιών που ακολουθούνται από διάφορους φορείς και οργανισμούς που εργάζονται με παιδιά ή παρέχουν υπηρεσίες σε παιδιά. Ως Επίτροπος παρακολουθώ το σύνολο των θεμάτων που αφορούν το παιδί και παρεμβαίνω εκεί και όπου θεωρήσω ότι χρειάζεται, είτε αυτόβουλα είτε στο πλαίσιο διερεύνησης ενός παραπόνου είτε στο πλαίσιο τροποποίησης της νομοθεσίας ή της διαμόρφωσης νέων πολιτικών ή/ και διαδικασιών.
Σημειώνω με ιδιαίτερη ικανοποίηση την διαρκώς αυξανόμενη εμπιστοσύνη που επιδεικνύει η κοινωνία στον θεσμό. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι τα παράπονα που υποβάλλονται έχουν σταθερά αυξητική τάση: Το 2017 υποβλήθηκαν 531 νέα παράπονα σημειώνοντας μια αύξηση 10,6%, σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά.  Απ’ αυτά, 34% αφορούν την εκπαίδευση, 19% θέματα οικογένειας και παιδιών, 11% θέματα επιδομάτων και 11,5% βία.
Εντός του 2017 δρομολογήθηκαν στον χώρο της εκπαίδευσης σημαντικές αλλαγές στα πλαίσια εγκαθίδρυσης μιας πιο παιδοκεντρικής προοπτικής για τις οποίες κατέθεσα αρμοδίως, απόψεις και εισηγήσεις. Ανάμεσα σε άλλα, οι αλλαγές αυτές αφορούσαν τους Κανονισμούς Λειτουργίας των Σχολείων Δημοτικής Εκπαίδευσης. Στις παρατηρήσεις μου επεσήμανα την αναγκαιότητα καθορισμού διαδικασιών στον χώρο του σχολείου ώστε να διασφαλίζεται ότι η άποψη των παιδιών ακούγεται και λαμβάνεται υπόψη. Τα Μαθητικά Συμβούλια χρειάζεται να ενδυναμωθούν ώστε να μην περιορίζονται σε διακοσμητικό ρόλο αλλά να προωθούν την αυτονομία των παιδιών και την ουσιαστική τους συμμετοχή στο σχολικό γίγνεσθαι.
Σε ό,τι αφορά τον Νόμο που ρυθμίζει την ίδρυση και  λειτουργία ιδιωτικών σχολείων, επεσήμανα ότι τα ιδιωτικά σχολεία είναι πρωτίστως εκπαιδευτικά ιδρύματα με αποστολή τους την εκπαίδευση και διαπαιδαγώγηση των παιδιών, και όχι, απλά, επιχειρήσεις. Ως εκ τούτου, η νομοθεσία θα πρέπει να αντικατοπτρίζει αυτό τον ρόλο.
Αναφορικά με τους Κανονισμούς Ιδιωτικών Φροντιστηρίων εισήγησή μου είναι όπως ο όρος Φροντιστήριο διευρυνθεί ώστε να καλύπτει κάθε μονάδα παροχής ιδιαιτέρων μαθημάτων σε οποιοδήποτε αντικείμενο π.χ. αθλητισμός, καλλιτεχνικά κλπ. και όχι μόνο αυτά που προσφέρουν μαθήματα που διδάσκονται στα σχολεία, προωθώντας, στην ουσία, την παραπαιδεία.
Ακόμη, δημοσιοποίησα Θέση με την οποία διαπιστώνω ότι στα σχολεία δεν υπάρχουν θεσμοθετημένες, ξεκάθαρα διατυπωμένες και φιλικές προς τα παιδιά διαδικασίες υποβολής παραπόνων όταν τα παιδιά θεωρούν ότι παραβιάζονται δικαιώματά τους. Εισηγήθηκα επίσης θέσπιση κώδικα επαγγελματικής συμπεριφοράς ο οποίος θα ορίζει τις υποχρεώσεις των εκπαιδευτικών σε ό,τι αφορά τη σχέση τους με τα παιδιά. Για τα πιο πάνω είχα τη δέσμευση του Υπουργού ότι θα υλοποιηθούν.
Σε ό,τι αφορά τα δικαιώματα των παιδιών με αναπηρίες στο σχολικό πλαίσιο έχω υποδείξει την υποχρέωση του κράτους να μεριμνά για την παροχή, στον μέγιστο δυνατό βαθμό, εξειδικευμένης βοήθειας, σε κάθε παιδί που τη χρειάζεται, εντός της γενικής τάξης. Επιβάλλεται να γίνει αναπροσαρμογή της διοικητικής πρακτικής που εφαρμόζουν οι Επαρχιακές Επιτροπές Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης, ώστε να επιδίδουν στους γονείς εκθέσεις που να περιλαμβάνουν αναλυτικά και τεκμηριωμένα τα πορίσματα των αξιολογήσεων του παιδιού τους. Οι αποφάσεις των Επιτροπών πρέπει απαραιτήτως να τεκμηριώνονται στη βάση του συμφέροντος του παιδιού, να περιλαμβάνουν, δηλαδή, επαρκή αιτιολόγηση σε σχέση με τις ανάγκες του παιδιού, συνυπολογίζοντας τις επιπτώσεις που, ενδεχομένως, να επιφέρει η οποιαδήποτε απόφαση στο παιδί. Είναι ευθύνη του κράτους να δημιουργεί τις προδιαγραφές και τις συνθήκες, ώστε τα ΑμεΑ (άτομα με αναπηρία) να έχουν πρόσβαση στην ενιαία εκπαίδευση σε ισότιμη βάση με οποιοδήποτε άλλο παιδί.
Για το θέμα της ανάθεσης σχολικών συνοδών, το οποίο αφορά μεγάλο αριθμό παιδιών, σε παρέμβασή μου προς τον Υπουργό Παιδείας και Πολιτισμού, εισηγήθηκα να υπάρξει σαφήνεια σε ό,τι αφορά τους όρους εντολής των Επιτροπών Πρόσληψης Σχολικών Βοηθών και τα κριτήρια επιλογής συνοδών, καθώς επίσης να καθοριστούν σχέδια υπηρεσίας συνοδών.
Επιπλέον, εισηγήθηκα όπως, το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού προχωρήσει στη σύσταση επιτροπής ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων, η οποία να προβεί σε αξιολόγηση του υφιστάμενου συστήματος παροχής εκπαίδευσης σε παιδιά με αναπηρίες. Εκφράζω ικανοποίηση για το γεγονός ότι η εισήγηση αυτή υιοθετήθηκε από το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού το οποίο προχώρησε σε εξαγγελία δημόσιου διαλόγου για «Διαμόρφωση νέας πολιτικής για την εξυπηρέτηση των αναγκών των παιδιών με αναπηρίες ή άλλες εκπαιδευτικές ανάγκες» και προσέλαβε εξωτερικούς εμπειρογνώμονες για αξιολόγηση του συστήματος.
Σε ό,τι αφορά την κοινωνική πολιτική, στα πλαίσια διερεύνησης σχετικών παραπόνων, προχώρησα σε παρεμβάσεις αναφορικά με τον χρόνο εξέτασης αιτήσεων για την παροχή Ε.Ε.Ε. (Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος) σε παιδιά με αναπηρία και τις προϋποθέσεις που θα πρέπει να πληρούνται σε σχέση με τη χρονική διαμονή στη Δημοκρατία, για την παροχή κοινωνικών παροχών σε οικογένειες με παιδιά.
Έχω, επίσης, εντοπίσει διαχρονικά ζητήματα που αφορούν τον τρόπο που οι Αρχές, είτε με ενέργειές τους είτε με την απραξία τους, συμβάλλουν στην περαιτέρω θυματοποίηση των παιδιών που ζουν σε συγκρουσιακές σχέσεις των γονιών τους και συνεχών παραβιάσεων των δικαιωμάτων τους. Αυτά αφορούν είτε παραβιάσεις του δικαιώματος του παιδιού να διατηρεί σχέση και με τους δύο γονείς όταν αυτό είναι προς το συμφέρον του, αλλά και τα παιδιά να συνεχίσουν να έχουν απρόσκοπτη σχολική φοίτηση παρά τις μεταξύ των γονιών τους διαφωνίες.
Συναφώς, χαιρετίζω το γεγονός ότι το αρμόδιο Υπουργείο (Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως) προωθεί τη θεσμοθέτηση της διαμεσολάβησης ως εργαλείο επίλυσης διαφορών σε οικογενειακές υποθέσεις, θέμα για το οποίο η Επίτροπος ήταν πρωτεργάτης και κατάρτισε αναθεωρημένο εκσυγχρονιστικό νομοσχέδιο.  Είναι λυπηρό ότι αυτό εκκρεμεί ακόμη ενώπιον της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Νομικών παρά το ότι η κατ’ άρθρον συζήτηση ολοκληρώθηκε από τον Οκτώβριο του 2017.
Ιδιαίτερης σημασίας είναι και η εξαγγελία εντός του 2017 της πρόθεσης του Υπουργού Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως για να προχωρήσει με εκσυγχρονισμό του Οικογενειακού Δικαίου με την ενίσχυση του παιδοκεντρικού του προσανατολισμού ως αποτέλεσμα διαχρονικών παρεμβάσεων της Επιτρόπου.  Σημαντικότατο είναι ότι η όλη εργασία γίνεται στα πλαίσια διαβούλευσης με διάφορους φορείς, μεταξύ των οποίων και η Επίτροπος.
Σε ό,τι αφορά το μοντέλο των Κοινωνικών Υπηρεσιών σε σχέση με τις παρεμβάσεις τους σε παιδιά και οικογένειες για έγκαιρη πρόληψη και παρέμβαση, έχω διαπιστώσει ότι τα ποιοτικά προβλήματα που παρουσιάζονται έχουν άμεση σχέση με το θέμα της υποστελέχωσής τους, αλλά και με την απουσία νομικού πλαισίου που να διέπει τη λειτουργία των Υπηρεσιών. Έχω θέσει κατά τρόπο αναλυτικό τις εισηγήσεις μου με θέση η οποία δημοσιοποιήθηκε μέσα στο 2017. Στόχος είναι ο εκσυγχρονισμός των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας και η δημιουργία Κοινωνικών Υπηρεσιών φιλικών προς τα παιδιά και τις οικογένειές τους. Με ικανοποίηση παρακολουθώ τις προσπάθειες της αρμόδιας Υπουργού προς αυτήν την κατεύθυνση.
Μια από τις σημαντικότερες και, ίσως, από τις πλέον πολύτιμες δράσεις μου, ως Επίτροπος Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού, αναδεικνύεται η συνεχής επικοινωνία που έχω με τα παιδιά και η στενή συνεργασία που αναπτύσσω με ομάδες παιδιών με προεξέχουσα την Ομάδα Εφήβων Συμβούλων της Επιτρόπου (ΟΕΣ). Η επαφή και η επικοινωνία με τα παιδιά, μέσα σε ένα πλαίσιο που τα ενδυναμώνει και τα ενθαρρύνει να διαμορφώνουν τεκμηριωμένη άποψη και να την αρθρώνουν ελεύθερα, μου προσφέρει μια προνομιακή πρόσβαση στη δική τους προοπτική των πραγμάτων. Tα παιδιά, προσβλέπουν και διεκδικούν, μια κοινωνία, η οποία να σέβεται και να προωθεί τα δικαιώματά τους. Για μια τέτοια κοινωνία, καθηκόντως, συνεχίζω να εργάζομαι, ως Επίτροπος Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού. 

Κύριε Πρόεδρε, 

Καταλήγοντας, θέλω να σας ευχαριστήσω, για τη διαχρονική στήριξη που παρέχετε στον θεσμό, αλλά και κυρίως για το γεγονός ότι οι Υπουργοί της Κυβέρνησής σας αξιοποιούν τις εισηγήσεις του για βελτίωση του επιπέδου προστασίας των δικαιωμάτων του παιδιού στην Κύπρο.  Ιδιαίτερα, θέλω να σας ευχαριστήσω για τη στήριξή σας στην Παγκύπρια Εκστρατεία  Ενημέρωσης και Δράσης «Συμμετέχουμε Ενεργά στην Προστασία των Δικαιωμάτων του Παιδιού» #ThinkRight, που διοργανώνουμε στα πλαίσια των 10χρονων του θεσμού, την οποία έχετε θέσει υπό την αιγίδα σας.  Να μου επιτρέψετε να σας ζητήσω να στηρίξετε και εσείς την εκστρατεία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσής σας.