Ομιλία του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Νίκου Αναστασιάδη στην εκδήλωση για την Ευρωπαϊκή Ημέρα των Δικαιωμάτων των Ασθενών
Με αφορμή την Ευρωπαϊκή Ημέρα Δικαιωμάτων των Ασθενών που καθιερώθηκε να εορτάζεται κάθε χρόνο στις 18 Απριλίου από το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Ενεργών Πολιτών σε συνεργασία με φορείς ασθενών και οργανώσεων πολιτών, χαιρετίζω τη σημερινή εκδήλωση της Παγκύπριας Ομοσπονδίας Συνδέσμων Πασχόντων και Φίλων.
Η θέσπιση Νόμου, ο οποίος προνοεί για τη διαδικασία διαβούλευσης κρατικών και άλλων υπηρεσιών με οργανωμένα σύνολα ασθενών, σε θέματα που αφορούν τους ασθενείς και που στόχο έχουν τη χάραξη από το κράτος νέων ή την τροποποίηση και τον εκσυγχρονισμό υφιστάμενων νομοθεσιών ή/και πολιτικών που αφορούν άμεσα ή έμμεσα την υγεία τους, συνιστά αναγνώριση και απόλυτη δικαίωση των διαχρονικά μεγάλων και δύσκολων αγώνων και της ανεκτίμητης προσφοράς τους στους τομείς της υγείας και της κοινωνικής πρόνοιας στην πατρίδα μας.
Το σημαντικό και καινοτόμο αυτό νομοθέτημα αποτελεί το δόκιμο αποτέλεσμα της ώριμης εξέλιξης του κινήματος των ασθενών. Ένα κίνημα, με ενεργό εμπλοκή στα τεκταινόμενα της υγείας με ιδιαίτερη προσφορά προς τους χρόνιους πάσχοντες, καθώς αναπτύσσει υπηρεσίες, πολλές φορές καινοτόμες, προς όφελος των ασθενών και διεκδικεί τη διασφάλιση των δικαιωμάτων τους.
Μετά από δεκαετίες προσφοράς, οι ασθενείς αποκτούν, μέσα από τη νομοθεσία αυτή, επίσημη φωνή στη διαβούλευση και ενισχύονται τα δικαιώματά τους. Λαμβάνουν μέρος σε αποφάσεις και καθίστανται ισότιμοι εταίροι με την πολιτεία, ούτως ώστε, μακριά πλέον από θεωρητικές διακηρύξεις, πολιτεία και φορείς ασθενών να σχεδιάζουμε από κοινού και συνεργικά πραγματικά σύγχρονες και πρωτίστως ανθρωποκεντρικές πολιτικές.
Αυτές οι νομοθετικές οδοί ενισχύουν πιο αποτελεσματικά τον ρόλο των ασθενών και τους δίνουν τη δυνατότητα να στηρίξουν εποικοδομητικά τη δημόσια υγεία και κατ’ επέκταση την ευρύτερη προσπάθεια μεταρρύθμισης του τομέα της υγείας. Ο Νόμος αποτελεί εξάλλου δικλείδα ενίσχυσης του έργου της οργανωμένης πολιτείας για την εγγύηση ενός υψηλού επιπέδου προστασίας της ανθρώπινης υγείας, αλλά και της κοινωνικής συνοχής και δικαιοσύνης, αλλά και πολύτιμο μέσο διαφύλαξης των δημόσιων υγειονομικών συστημάτων σε περιόδους δοκιμασίας, συνεπεία πολλών παραγόντων και κυρίως οικονομικών δυσχερειών, με παράδειγμα την πρόσφατη παγκόσμια, ευρωπαϊκή και κατ’ επέκταση κυπριακή ιστορία.
Ωστόσο, φίλες και φίλοι, η ουσιαστική και πλήρης προστασία των ασθενών και των δικαιωμάτων τους, ουδόλως θα μπορούσε να διαφυλαχθεί μέσα από τις μέχρι πρότινος δομές ενός συστήματος υγείας, το οποίο για χρόνια τώρα προσέφερε δυσκολία πρόσβασης στη διάγνωση και την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Ένα σύστημα που υποστήριζε, δυστυχώς, πολύμορφες ανισότητες, μεγάλη ανεπάρκεια και συνεπώς αναποτελεσματικότητα.
Το μέχρι πρότινος σύστημα δεν διασφάλιζε την καθολική πρόσβαση του πληθυσμού, ανεξαρτήτως εισοδημάτων και κοινωνικών κριτηρίων ή κατάστασης υγείας, σε ασφαλείς, υψηλής ποιότητας και αποτελεσματικές, άνευ εμποδίων και ατέρμονης γραφειοκρατίας, υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης –ένα αναφαίρετο, βασικό ανθρώπινο δικαίωμα κατοχυρωμένο εδώ και δεκαετίες από πληθώρα διεθνών συμβάσεων.
Κυριότερο χαρακτηριστικό της μέχρι σήμερα δυσλειτουργίας και τούτο, παρά την αξιόλογη εμπειρογνωμοσύνη που διαθέτει η μεγάλη πλειοψηφία των επαγγελματιών υγείας στην Κύπρο και τις φιλότιμες προσπάθειες ολόκληρου του προσωπικού των κρατικών υπηρεσιών υγείας, είναι οι πολλές και πολυδιάστατες αγκυλώσεις και στρεβλώσεις που συνεχώς αποδυναμώνουν τη δυναμική των δημόσιων νοσηλευτηρίων, με σοβαρές επιπτώσεις στην ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών.
Η πολιτεία αναγνώρισε πλήρως τη καθημερινή ταλαιπωρία στην οποία οδηγούντο οι ασθενείς και οι πολίτες της στην προσπάθειά τους για πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας, συνεπεία της βραδύτητας και της αδυναμίας ανάπτυξης και υιοθέτησης βέλτιστων πρακτικών, όπως αρμόζει σε νοσοκομεία που ακολουθούν σύγχρονα ευρωπαϊκά πρότυπα.
Το μήνυμα της Κυβέρνησης τόσο της προηγούμενης όσο και πολύ έντονα της τρέχουσας πενταετίας είναι σαφές, καθαρό και πρωτίστως ειλικρινές: για την Κυβέρνηση δεν υπάρχει περιθώριο αποδοχής ή συνέχισης μιας τέτοιας κοινωνικά απαράδεκτης κατάστασης που πλέον έφτασε στο σημείο να ελλοχεύει τον κίνδυνο η υγεία και η κοινωνική πρόνοια να καταστούν από κοινωνικό αγαθό και δικαίωμα, σε εμπόρευμα.
Δεν νοείται σήμερα η Κύπρος και δεν θα επιτρέψει η παρούσα Κυβέρνηση σε μια ώριμη ευρωπαϊκή δημοκρατία το δικαίωμα στην υγεία να καθίσταται προϊόν για λίγους.
Ο Κύπριος πολίτης, όπως κάθε Ευρωπαίος πολίτης, δικαιούται να απολαμβάνει ένα αλληλέγγυο, καθολικό σύστημα υγείας και σε αυτόν τον στόχο έχουμε επικεντρώσει όλες μας τις ενέργειες.
Ως Κυβέρνηση πήραμε τη μεγάλη ευθύνη στους ώμους μας και δώσαμε μια δύσκολη μάχη τα τελευταία πέντε χρόνια που ευτυχώς με την απόλυτη συνεργασία όλων των πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων τελεσφόρησε και θα είναι προς όφελος των πολιτών.
Σε αυτή την κατεύθυνση θα συνεχίσουμε και την τρέχουσα πενταετία με σύνεση, συναίνεση και συνεργασία με όλες τις πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις της χώρας.
Όπως πολύ καλά γνωρίζετε, γιατί όλοι εσείς εδώ, τα οργανωμένα σύνολα ασθενών, συμμετείχατε ως ίσοι εταίροι σε αυτή την προσπάθεια, έχει ήδη τροχοδρομηθεί η ριζική μεταρρύθμιση του τομέα της υγείας, τόσο με την ψήφιση τριών σημαντικών νομοσχεδίων που αφορούν στο ΓεΣΥ, την αυτονόμηση των κρατικών νοσηλευτηρίων και την ολοκλήρωση ενός χρονοδιαγράμματος για την υλοποίησή τους, αλλά και με την προώθηση άλλων νομοσχεδίων, δράσεων και ενεργειών που θα καλύψουν όλους τους άλλους πυλώνες της μεταρρύθμισης του τομέα της υγείας, όπως ορίζουν οι σύγχρονες πρακτικές της Ευρώπης και οι συστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.
Δημιουργήθηκε ο Οργανισμός Κρατικών Υπηρεσιών Υγείας, προωθήθηκε και ολοκληρώθηκε το λογισμικό του ηλεκτρονικού αρχείου του Οργανισμού Ασφάλισης Υγείας και εγκρίθηκε η οικονομική στήριξη για ενίσχυση που προσωπικού και των δραστηριοτήτων του Οργανισμού Ασφάλισης Υγείας.
Ολοκληρώθηκαν, και αναμένεται σύντομα η κατάθεση για συζήτηση και ψήφιση από τη Βουλή των Αντιπροσώπων, των νομοσχεδίων για την ηλεκτρονική υγεία, τον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων, καθώς και την εισαγωγή Πανεπιστημιακών Κλινικών στα κρατικά μας νοσηλευτήρια.
Όλα αυτά αποτελούν ισχυρούς και αλληλένδετους πυλώνες της ριζικής μεταρρύθμισης που τροχοδρομήθηκε και που η απουσία της, οφείλουμε να υπογραμμίσουμε, δεν επέτρεπε και την εφαρμογή σημαντικών ευρωπαϊκών συστάσεων και οδηγιών που μάλιστα ενσωματώθηκαν στο εθνικό μας δίκαιο, όπως είναι για παράδειγμα η πρόσβαση στη διασυνοριακή υγειονομική περίθαλψη. Πρόκειται για μια νομοθεσία που θα συμβάλει σημαντικά στην εκπλήρωση του οράματος και του στόχου όλων των Ευρωπαίων πολιτών, δηλαδή την ελεύθερη διακίνηση και επιλογή παροχών υγείας σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή επικράτεια. Πρόκειται για μια νομοθεσία ιδιαίτερα επωφελή για τους σπάνιους πάσχοντες συνανθρώπους μας που ξεπερνούν τα 300 εκατομμύρια στον κόσμο, τα 30 εκατομμύρια στην Ευρώπη και τις 60.000 στην Κύπρο, αφού συμπεριλαμβάνει ειδική πρόνοια που εν μέρει προωθήσαμε και αφορά τον καθορισμό Εθνικών Κέντρων Αναφοράς και τη δημιουργία Ευρωπαϊκών Δικτύων Αναφοράς, κάτι που θα δώσει την πολύτιμη δυνατότητα ανταλλαγής εμπειρογνωμοσύνης και πόρων στον πολύ δύσκολο και απαιτητικό τομέα των σπάνιων νοσημάτων.
Τιτάνια προσπάθεια κατέβαλε και το ίδιο το Υπουργείο Υγείας για την επίλυση ή απάμβλυνση των καθημερινών προβλημάτων αναμονής, έγκαιρης πρόσβασης σε καινοτόμα φάρμακα, παραπομπής ασθενών στον ιδιωτικό τομέα ή στο εξωτερικό ή όπου κρίνεται από τους αρμόδιους ειδικούς αναγκαίο, με τη δημιουργία μάλιστα γρήγορων και διαφανών διαδικασιών. Πολλές είναι και οι ενέργειες, στις οποίες έχει προβεί το Υπουργείο Υγείας προς ικανοποίηση των αιτημάτων των πολιτών για τη μείωση των τιμών των φαρμάκων, για την ιατρική χρήση της κάνναβης, για να αναφέρω απλώς τα πιο σημαντικά. Παρά τις οικονομικές δυσκολίες, η Κυβέρνηση προώθησε καίρια αιτήματα όλων των ομάδων επαγγελματιών υγείας, εκ των σημαντικότερων πυλώνων της μεταρρύθμισης, σε σχέση με τις μισθολογικές αλλά και άλλες τους αξιώσεις.
Μέλημα μας, φίλες και φίλοι, είναι η καταλληλότερη, σε χρόνο και ποιότητα, εξυπηρέτηση του ασθενή και του πολίτη.
Παράλληλα βέβαια, και σε σχέση με την υγεία και τις προεκτάσεις της, υπήρξε και μια εξίσου μεγάλη προσπάθεια και από δύο άλλα Υπουργεία –το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού και το Υπουργείο Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων-, για την προώθηση μιας πληθώρας άλλων μεταρρυθμίσεων και δράσεων για τη στήριξη πολύ ιδιαίτερων ομάδων ασθενών, όπως των χρόνιων πασχόντων, των ατόμων με σπάνια νοσήματα και των ατόμων με διαφόρων μορφών και επιπέδων αναπηρίες.
Η διασφάλιση της ισότιμης συμμετοχής όλων των παιδιών στην εκπαίδευση αποτελεί βασική αρχή του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, το οποίο αναγνωρίζει και διασφαλίζει τα δικαιώματα των παιδιών με ειδικές ανάγκες, μέσω της σχετικής νομοθεσίας, παρέχοντάς τους όλες τις ευκαιρίες για ισότιμη εκπαίδευση και αποκατάσταση, προκειμένου να αναπτύξουν τις δυνατότητές τους στον μέγιστο δυνατό βαθμό. Προς επίτευξη του στόχου αυτού, υλοποιείται σωρεία δράσεων, ώστε να καταστούν τα σχολικά κτήρια προσβάσιμα στα παιδιά με κινητικά προβλήματα μέσω καταλλήλων προσαρμογών στο δομημένο περιβάλλον, αλλά και διευκολύνσεων για τη μεταφορά παιδιών που δεν φοιτούν στα σχολεία της γειτονιάς τους. Κατά την τρέχουσα σχολική χρονιά, εφαρμόζεται πιλοτικά, σε συνεργασία με την Παγκύπρια Συνομοσπονδία Ομοσπονδιών Συνδέσμων Γονέων Δημοτικής Εκπαίδευσης, πρόγραμμα παραχώρησης λεωφορείων σε παιδιά με σοβαρές κινητικές αναπηρίες που φοιτούν σε σχολεία της επαρχίας Λευκωσίας και τα οποία θα συμμετέχουν σε σχολικές δραστηριότητες εκτός της σχολικής μονάδας και εκδρομές. Πέραν αυτού, η τροποποίηση του περί Αγωγής και Εκπαίδευσης Παιδιών με Ειδικές Ανάγκες Νόμου του 1999 (113(I)/1999), η οποία συζητείται από την Επιτροπή Παιδείας της Βουλής, θα εκσυγχρονίσει τον τομέα της ειδικής εκπαίδευσης, διασφαλίζοντας ποιοτικές υπηρεσίες παιδείας προς τα παιδιά αυτά.
Στην όλη κοινωνική προστασία του πολίτη δεν θα μπορούσα να μην υπογραμμίσω το έργο και τη συμβολή του Υπουργείου Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων που ανέπτυξε μια σειρά κοινωνικών προγραμμάτων. Η αξιοποίηση ευρωπαϊκών κατευθυντήριων γραμμών για τη σύνταξη της Πρώτης Εθνικής Στρατηγικής 2018-2028 για την Αναπηρία υπήρξε κορυφαία προσπάθεια για εναρμόνιση και διόρθωση των αδυναμιών και παραλείψεων της στρατηγικής ή των προνοιών των προηγούμενων χρόνων για διασφάλιση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρίες ως ισότιμων μελών της κοινωνίας και για βελτίωση της ποιότητας της ζωής τους, μέσω μεταρρυθμιστικών και πρόσθετων δράσεων στο πλαίσιο της Σύμβασης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες.
Η Πρώτη Εθνική Στρατηγική για την Αναπηρία καθορίζει το όραμα, τις αξίες, τις στρατηγικές επιδιώξεις και στόχους της Κυπριακής Δημοκρατίας για την υλοποίηση πρόσθετων δράσεων που διασφαλίζουν περαιτέρω τα δικαιώματα των πολιτών με αναπηρίες, σε όλους τους τομείς της ζωής. Επιπρόσθετα, έχει συνταχθεί το Δεύτερο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Αναπηρία που αφορά την τριετή περίοδο 2018-2020, και εμπεριέχει συνολικά 86 ξεχωριστές δράσεις (46 συνεχιζόμενες και 40 νέες δράσεις), οι οποίες υλοποιούνται από τα Υπουργεία Εργασίας, Υγείας, Παιδείας, Μεταφορών, Εσωτερικών, Οικονομικών και Ενέργειας.
Τα κύρια αναμενόμενα αποτελέσματα των δράσεων αφορούν την προώθηση:
(α) της ανεξάρτητης διαβίωσης, της κοινωνικής ενσωμάτωσης, της κινητικότητας και κοινωνικής προστασίας των ατόμων με αναπηρίες, μέσω, για παράδειγμα, της πρόσληψης ειδικευόμενων φροντιστών που έχουν εκπαιδευτεί στα πλαίσια του Σχέδιου Κατάρτισης Ανέργων για την Παροχή Υποστηρικτικών Υπηρεσιών Φροντίδας προς Άτομα με Τετραπληγία ή Παραπληγία,
(β) της απασχόλησης και επαγγελματικής κατάρτισης ατόμων με αναπηρία, αλλά και ατόμων με χρόνιες παθήσεις, μέσω, για παράδειγμα, των αντίστοιχων Σχεδίων Παροχής Κινήτρων για Πρόσληψη Ατόμων με Αναπηρίες και Παροχής Κινήτρων για Πρόσληψη Ατόμων με Χρόνιες Παθήσεις,
(γ) των υπηρεσιών εκπαίδευσης,
(δ) της προσβασιμότητας των ατόμων με αναπηρίες στο φυσικό και δομημένο περιβάλλον, στις μεταφορές και στην πληροφόρηση,
(ε) της παροχής υπηρεσιών υγείας και αποκατάστασης, με ιδιαίτερη έμφαση να δίνεται στον τομέα της αποκατάστασης, έτσι ώστε να επιτευχθεί η κοινωνική και επαγγελματική ενσωμάτωση των ατόμων αυτών, και
(στ) της ενημέρωσης και της ευαισθητοποίησης σε θέματα αναπηρίας.
Σε κάθε βήμα, σε κάθε ενέργεια, σε κάθε διαβούλευση για λήψη αποφάσεων, είτε στο επίπεδο των Υπουργείων είτε στη Βουλή των Αντιπροσώπων, η συμμετοχή και η συμβολή των εκπροσώπων των ασθενών είναι πλέον απαραίτητη. Όχι μόνο για την νομοτυπική άποψη, αλλά και γιατί εμείς ως Πολιτεία και ως Κυβέρνηση πιστέψαμε στο έργο σας, αναγνωρίσαμε τη σημασία και το δικαίωμα της έκφρασης της θέσης των ίδιων των αποδεκτών των ενεργειών μας, για τους οποίους παράγονται πολιτικές και νομοσχέδια.
Η Κύπρος δεν θα έπρεπε και δεν πρέπει να συνεχίσει να υστερεί έναντι των υπολοίπων εταίρων της. Στόχος της Κυβέρνησης είναι η πατρίδα μας να μην υστερεί στην προσφορά ποιοτικών υπηρεσιών υγείας και ολιστικής διαχείρισης και κάλυψης των αναγκών των ασθενών, ανεξαρτήτως κριτηρίων.
Ο καθένας έχει το δικαίωμα να λαμβάνει τέτοια φροντίδα που να είναι κατάλληλη για τις ανάγκες της υγείας του, στον χρόνο που τις έχει ανάγκη. Για αυτό και στο επίκεντρο των παρεχόμενων υπηρεσιών και των ενεργειών της Κυβέρνησης θα πρέπει να είναι ο Κύπριος ασθενής και πολίτης και οι υπηρεσίες να είναι συνεχώς διαθέσιμες και προσπελάσιμες σε όλους, ισότιμα, χωρίς διακρίσεις.
Παραμένω βαθιά προσηλωμένος ως πολίτης και Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας και θα καταβάλω και αναλώσω το άπαν των δυνάμεών μου στην υλοποίηση της μεταρρύθμισης και τον εκσυγχρονισμό της υγείας και της κοινωνίας, ώστε να καταστούν οι σχεδιασμοί, πραγματικότητα, εντός των χρονοδιαγραμμάτων.
Αναγνωρίζοντας τη μεγάλη, αναντικατάστατη προσφορά της οργανωμένης κοινωνίας των ασθενών που είχε πραγματικά διαδραματίσει αυτά τα τελευταία πέντε χρόνια έναν ουσιαστικό, εάν όχι καθοριστικό, ρόλο στη δυναμική που δημιουργήθηκε για τη μεταρρύθμιση, η Κυβέρνηση μέσα από την πρόσφατη απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, σε συνεδρία του ημερομηνίας 19 Δεκεμβρίου 2017, αποφάσισε τη διαμόρφωση μιας Εθνικής Στρατηγικής για τα Δικαιώματα των Ασθενών που να θεσμοθετεί τον Συνήγορο του Ασθενή, προωθώντας και κατοχυρώνοντας έτσι, στον μέγιστο βαθμό, τα δικαιώματα των ασθενών και την ικανοποίησή τους σε δίκαια, τεκμηριωμένα αιτήματα.
Φίλες και φίλοι,
Εάν κάθε μεταρρύθμιση στα συστήματα υγείας έχει ως προτεραιότητα τη βελτίωση της υγείας του πληθυσμού, την αποδοτική χρήση των πόρων και τη βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών, η επιταγή για την ενίσχυση των δικαιωμάτων των ασθενών αποτελεί σίγουρα θετικό κοινωνικό πρόσημο και η Κυβέρνηση τέτοια προτεραιότητα έχει θέσει από την αρχή ανάληψης των καθηκόντων της το 2013 και το 2018.
Έχουμε, φίλες και φίλοι, έναν πολύ δύσκολο και μακρύ δρόμο ακόμη –τον δρόμο της υλοποίησης. Η Κυβέρνηση σας προσκαλεί να παραμείνετε στις επάλξεις, συνοδοιπόροι σε αυτή την τιτάνια προσπάθεια, ενεργοί και εποικοδομητικοί συνεργάτες για να διασφαλίσουμε όλοι μαζί την υλοποίηση αυτής της ύψιστης κοινωνικής μεταρρύθμισης που άπτεται των αναφαίρετων ανθρώπινων δικαιωμάτων.
