Ομιλία του Υπουργού Οικονομικών κ. Χάρη Γεωργιάδη στο 8ο Οικονομικό Κογκρέσο της Λευκωσίας
Πριν από κάθε άλλο θα ήθελα να διαβιβάσω τους θερμούς χαιρετισμούς του Προέδρου της Δημοκρατίας ο οποίος, λόγω της αναχώρησης του στο εξωτερικό, δεν μπορεί να είναι σήμερα παρόν σε αυτό το εξαιρετικά σημαντικό ετήσιο οικονομικό συνέδριο.
Ο Πρόεδρος μου έχει ζητήσει να ενημερώσω το συνέδριο για τους βασικούς στόχους, τις επιδιώξεις και τους άξονες της οικονομικής πολιτικής, σε αυτή την δεύτερη κυβερνητική μας θητεία. Θα αξιοποιήσω επίσης την ευκαιρία για να δώσω πληροφόρηση για τις τελευταίες εξελίξεις στο χρηματοπιστωτικό μας σύστημα.
Βασικός, λοιπόν, στόχος πολιτικής είναι η πλήρης ανάκαμψη της οικονομίας μας και η δημιουργία συνθηκών για τη βιώσιμη ανάπτυξη, σε μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο ορίζοντα, προς όφελος του συνόλου των πολιτών, μέσα σε συνθήκες πλήρους απασχόλησης.
Στόχος απόλυτα εφικτός, αλλά κάτω από προϋποθέσεις, που περιλαμβάνουν την διατήρηση της μακροοικονομικής σταθερότητας, τη βιώσιμη διαχείριση των δημοσίων οικονομικών, την εύρυθμη λειτουργία του χρηματοπιστωτικού συστήματος, τη διατήρηση ευνοϊκού περιβάλλοντος για την επιχειρηματικότητα και τις επενδύσεις και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας μέσα από μια συνεχή μεταρρυθμιστική προσπάθεια.
Βεβαίως, πρέπει πάντοτε να έχουμε υπόψη ότι η Κύπρος, ως κράτος μέλος της ΕΕ και της Ευρωζώνης, θέτει και υπηρετεί στόχους πολιτικής που έχουν και ευρωπαϊκή διάσταση.
Σε επίπεδο ΕΕ προκρίνουμε την πραγματοποίηση προσεκτικών και λελογισμένων βημάτων περαιτέρω εμβάθυνσης στον τομέα της οικονομίας.
Θα εργαστούμε, μαζί με τους εταίρους μας, για την ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης. Ξέρουμε ότι πρόκειται για μια δύσκολη και απαιτητική διαδικασία, ειδικά για κράτη μέλη όπως η Κύπρος που κουβαλούν ακόμη παλιές αμαρτίες στο τραπεζικό τους σύστημα, αλλά είμαστε πεπεισμένοι ότι μέσω της Τραπεζικής Ένωσης, θα διασφαλιστεί οριστικά η χρηματοπιστωτική σταθερότητα και στη δική μας χώρα.
Εξαιρετικά σημαντική θεωρούμε και την ολοκλήρωση της Ένωσης Κεφαλαιαγορών, η οποία θα επιτρέψει την αποτελεσματική κινητοποίηση κεφαλαίων, προς όφελος των επενδύσεων σε κάθε κράτος μέλος.
Παρακολουθούμε και έχουμε συμμετοχή στη διαδικασία για την έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου και με την ευκαιρία να επαναλάβω την ξεκάθαρη επιθυμία μας για διατήρηση όσο το δυνατόν πιο στενών σχέσεων με το Ηνωμένο Βασίλειο και στην μετά-Brexit εποχή.
Στηρίζουμε τις κοινές πρωτοβουλίες για διεύρυνση της φορολογικής βάσης και για ανταλλαγή φορολογικών πληροφοριών, αλλά την ίδια ώρα δηλώνουμε με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο πως θα διαφυλάξουμε τα κυριαρχικά μας δικαιώματα, τα δικαιώματα των κρατών μελών, στον τομέα της φορολογικής πολιτικής.
Γενικά, έχουμε την άποψη ότι τα όποια νέα βήματα στην κατεύθυνση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης δεν πρέπει να επιβαρύνουν την ανταγωνιστικότητα των κρατών μελών, ούτε και πρέπει να δημιουργούν αχρείαστο διοικητικό βάρος ειδικά για μικρά κράτη μέλη, αλλά πρέπει αντιθέτως να απελευθερώνουν τις παραγωγικές δυνάμεις των οικονομιών μας, να βασίζονται στην αρχή της επικουρικότητας, δηλαδή να διατηρούν τη λήψη αποφάσεων στο εγγύτερο προς τον πολίτη επίπεδο και να απολαμβάνουν αδιαμφισβήτητης δημοκρατικής νομιμοποίησης.
Στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής μας συμμετοχής, είμαστε αποφασισμένοι να διατηρήσουμε τη συμμόρφωση μας προς τους κοινούς δημοσιονομικούς κανόνες. Ως χώρα που πλήρωσε ακριβά το τίμημα της αλόγιστης διαχείρισης των δημοσίων οικονομικών του πρόσφατου παρελθόντος, αναγνωρίζουμε ότι η βιώσιμη διαχείριση των δημοσίων οικονομικών αποτελεί προϋπόθεση για την μακροοικονομική σταθερότητα και για την ανάπτυξη. Παραμένουμε, συνεπώς, δεσμευμένοι στην πολιτική των ισοσκελισμένων προϋπολογισμών.
Με τον τρόπο αυτό συμβάλλουμε στην αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας και στην εδραίωση της διεθνούς επενδυτικής εμπιστοσύνης προς την χώρα μας, αλλά δημιουργούμε και εκείνες τις προϋποθέσεις που θα μας επιτρέψουν να διατηρήσουμε την σταθερότητα και ανταγωνιστικότητα του φορολογικού μας συστήματος. Για να το θέσω ακόμη πιο καθαρά, μέσα από τη συνετή διαχείριση των δημοσίων οικονομικών όχι μόνο θα αποτρέψουμε το όποιο ενδεχόμενο φορολογικών επιβαρύνσεων, αλλά θέλουμε να δημιουργήσουμε και τις προϋποθέσεις που θα μας επιτρέψουν να συνεχίσουμε να προωθήσουμε φορολογικά κίνητρα και ελαφρύνσεις.
Παράλληλα όμως, θα πρέπει να αναμένονται και κινήσεις που θα ενισχύσουν τον φορολογικό έλεγχο και που θα πατάξουν την φοροδιαφυγή. Είμαστε, το λέω ξανά, υπέρ της χαμηλής φορολογίας, αλλά θεωρούμε πως οι φόροι, όπως και τα δάνεια, πρέπει να πληρώνονται. Η υποβολή φορολογικής δήλωσης από όλους, έστω και εάν δεν προκύπτει φορολογική υποχρέωση, είναι επιβεβλημένη και θα προωθηθεί. Μόνο έτσι θα υπάρχει συνολική εικόνα για τη φορολογική μας βάση. Η απόκτηση σύγχρονου μηχανογραφικού συστήματος στα πλαίσια του προγράμματος ηλεκτρονικής διακυβέρνησης είναι εξίσου σημαντική.
Μιλώντας για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση, να αναφέρω ότι η προώθηση της αποτελεί σημαντικότατη κυβερνητική επιδίωξη και ότι έχουν ήδη προϋπολογιστεί και τεθεί σε τροχιά υλοποίησης έργα αξίας δεκάδων εκατομμυρίων, που θα αλλάξουν πραγματικά το πρόσωπο της δημόσιας υπηρεσίας. Κατ’ ακρίβεια, η επένδυση στην τεχνολογία αποτελεί την πιο αποτελεσματική μορφή μεταρρύθμισης και βελτίωσης της παραγωγικότητας στον δημόσιο τομέα. Πέραν από την πλήρη μηχανογράφηση του Τμήματος Φορολογίας, στην οποία έχω αναφερθεί και η οποία θα ενισχύσει την δυνατότητα ελέγχου αλλά και εξυπηρέτησης των πολιτών, να αναφερθώ επίσης στο σύστημα e-justice που θα αναμορφώσει την λειτουργία των δικαστηρίων, στο e-health, στην καθιέρωση της ηλεκτρονικής υπογραφής και της ηλεκτρονικής ταυτοποίησης και στην εφαρμογή συστήματος διαχείρισης επιχειρησιακών πόρων, ERP, από το Γενικό Λογιστήριο.
Η τεχνολογική αναβάθμιση της δημόσιας υπηρεσίας, μεταξύ άλλων, υπηρετεί και τον στόχο της συγκράτησης της απασχόλησης στη δημόσια υπηρεσία. Και επειδή έχω δει κάποιες αναφορές, διευκρινίζω ότι αυτό που πρόσφατα έχει αποφασιστεί από το Υπουργικό Συμβούλιο είναι η υποβολή αιτήματος στη Βουλή για πλήρωση του ενός δέκατου περίπου των κενών θέσεων που έχουμε δημιουργήσει τα τελευταία χρόνια με την πολιτική της συγκράτησης προσλήψεων. Δεν πρόκειται δηλαδή για μαζική αύξηση της απασχόλησης αλλά για κάλυψη μικρού μέρους των θέσεων που έχουν προκύψει μέσα από τις αφυπηρετήσεις.
Βεβαίως, υπάρχουν τομείς του δημοσίου στους οποίους καταγράφεται συνεχής αύξηση στο προσωπικό, όπως για παράδειγμα στο εκπαιδευτικό προσωπικό, και αυτό είναι κάτι που πρέπει να μας απασχολήσει. Όπως και πρέπει να μας απασχολήσει η μόνιμη επωδός τμημάτων και υπηρεσιών του δημοσίου που θεωρούν την αύξηση στη στελέχωση τους ως την μόνη απάντηση στις όποιες υστερήσεις.
Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι καμία κυβερνητική υπηρεσία δεν μπορεί να βελτιώσει τις επιδόσεις της χωρίς μεταρρύθμιση, αλλά μόνο με προσλήψεις προσωπικού.
Η προώθηση μεταρρυθμίσεων και αλλαγών στις δομές και διαδικασίες του δημοσίου πρέπει να είναι εθνικός στόχος. Αποτελεί την κορυφαία προτεραιότητα για την Κυβέρνηση αλλά πρέπει εξίσου να θεωρείται προτεραιότητα και εκ μέρους της Βουλής. Πρέπει και οι πολίτες και τα Μέσα Ενημέρωσης να παρακολουθούν και να υποστηρίζουν τη μεταρρυθμιστική προσπάθεια και να κρίνουν αυστηρά όσους εγείρουν εμπόδια.
Το πλεονέκτημα μιας Κυβέρνησης που μέσα από την λαϊκή ετυμηγορία έχει μόλις ανανεώσει την θητεία της, είναι ότι μια σειρά από νέα έργα και νέες πολιτικές είναι ήδη τροχοδρομημένες. Την ίδια ώρα οι επόμενες βουλευτικές εκλογές είναι σε τρία ολόκληρα χρόνια. Αυτή η συγκυρία ελπίζω ότι θα επιτρέψει στο σύνολο των πολιτικών δυνάμεων να στηρίξουν μια φιλόδοξη μεταρρυθμιστική προσπάθεια η οποία, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει:
- Τη μεταρρύθμιση των δικαστηρίων, περιλαμβανομένης της σύστασης Εμπορικού Δικαστηρίου.
- Τη μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, με τρόπο που να την καθιστά βιώσιμη και λειτουργική.
- Την αποτελεσματική εφαρμογή του ΓΕΣΥ, διασφαλίζοντας την οικονομική του βιωσιμότητα.
- Την προώθηση θεμάτων οριζόντιας μεταρρύθμισης στη δημόσια υπηρεσία που σχετίζεται με την διαδικασία πρόσληψης, αξιολόγησης και ανέλιξης προσωπικού.
- Την εφαρμογή της Στρατηγικής για τον Τουρισμό που περιλαμβάνει την μετατροπή του ΚΟΤ σε Υφυπουργείο. Μαζί με τις επενδύσεις στη ξενοδοχειακή βιομηχανία, την ενίσχυση της αεροπορικής συνδεσιμότητας και τις μεγάλες παρεμφερείς επενδύσεις, όπως αυτές του καζίνο και των μαρίνων, θα δημιουργήσουμε, θεωρώ, τις προϋποθέσεις για τη διατήρηση της εξαιρετικά θετικής δυναμικής στην τουριστική μας βιομηχανία.
- Την εφαρμογή της νέας απλοποιημένης διαδικασίας για την αδειοδότηση έργων στη βάση του Επενδυτικού Νόμου που είναι ήδη ενώπιον της Βουλής .
- Τη σύσταση νέας Ανεξάρτητης Εποπτικής Αρχής για τον Ασφαλιστικό Τομέα και τα Ταμεία Προνοίας, με στόχο την ενδυνάμωση και την σωστή ανάπτυξη τους.
- Την έγκριση του νέου νομοθετικού πλαισίου για τη διαχείριση Επενδυτικών Ταμείων που προσφέρει μια νέα μεγάλη ευκαιρία για τον τομέα των Υπηρεσιών.
- Τη βελτίωση της διακυβέρνησης στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας, με νέους θεσμούς όπως του Επικεφαλής Επιστήμονα.
- Τη διασύνδεση της πανεπιστημιακής έρευνας στα δημόσια πανεπιστήμια με την αγορά, με την έγκριση των νομοσχεδίων για τα πανεπιστημιακά spin-offs. Αυτό θα συμπληρώσει την εξαιρετική πρόοδο των ιδιωτικών πανεπιστημίων την οποία είμαστε αποφασισμένοι να στηρίξουμε περαιτέρω.
- Την αδογμάτιστη επανεξέταση της κυβερνητικής πρότασης για μερική αποκρατικοποίηση της CYTA, με την προσέλκυση στρατηγικού-συνεργάτη επενδυτή, προτού να είναι πολύ αργά. Στο ίδιο πλαίσιο πολιτικής περιλαμβάνεται το Χρηματιστήριο και το Κρατικό Λαχείο.
- Την εμπορική αξιοποίηση του Λιμανιού της Λάρνακας, η οποία μετά την πετυχημένη έλευση επενδυτών στο Λιμάνι της Λεμεσού, με τρόπο που διέψευσε τους μονίμως διαφωνούντες, θα προσδώσει μια νέα αναπτυξιακή προοπτική, η οποία συνδέεται και με τη διεύρυνση των προοπτικών της κυπριακής ναυτιλίας την οποία, μέσω του νέου Υφυπουργείου Ναυτιλίας, θα προωθήσουμε.
- Την υλοποίηση του ενεργειακού σχεδιασμού που περιλαμβάνει όχι μόνο τη δημιουργία υποδομών για τη χρήση φυσικού αερίου αλλά και ψήφιση του πλαισίου διαχείρισης των μελλοντικών εσόδων από το φυσικό αέριο.
Κυρίες και κύριοι,
Τα όσα έχω αναφέρει συνθέτουν ένα συγκεκριμένο, φιλόδοξο αλλά υλοποιήσιμο σχεδιασμό του οποίου η εφαρμογή θα αλλάξει τη χώρα μας. Θα εκσυγχρονίσει τις δομές και διαδικασίες στο δημόσιο και θα διευρύνει την παραγωγική βάση της οικονομίας μας. Και με αυτό τον τρόπο, θα διατηρήσουμε την αναπτυξιακή δυναμική.
Αφήνω τελευταία την αναφορά μου στη μεταρρύθμιση στις δομές διακυβέρνησης της Κεντρικής Τράπεζας, την οποία θεωρώ εξαιρετικά σημαντική. Γιατί σχετίζεται με τον στόχο της αντιμετώπισης του τελευταίου κατάλοιπου προβλήματος της κρίσης, δηλαδή την πλήρη εξυγίανση του τραπεζικού μας συστήματος.
Στην καρδιά των προβλημάτων του τραπεζικού μας τομέα υπήρξε η ανεξέλεγκτη διόγκωση του ιδιωτικού δανεισμού που χαρακτήρισε την περίοδο πριν από την κρίση. Ενδεικτικά αναφέρω ότι το σύνολο του δανεισμού προς τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις της Κύπρου, από 21.1 δις ευρώ το 2003 έφτασε στα 72.5 δις το 2012. Επρόκειτο για μια μη-βιώσιμη πιστωτική επέκταση, η οποία κακός αφέθηκε να λάβει αυτές τις διαστάσεις και η οποία τελικά επιβάρυνε την οικονομία οδηγώντας στο πρόβλημα των μη-εξυπηρετούμενων δανείων.
Σημειώνω ότι μέχρι το 2014 κανείς δεν μετρούσε καν πόσα ήταν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, ούτε και υπήρχαν ενιαία και αξιόπιστα κριτήρια κατάταξης. Για παράδειγμα, εάν ένα δάνειο είχε ενυπόθηκη εξασφάλιση, θεωρείτο εξυπηρετούμενο έστω και εάν δεν είχε καταβληθεί ποτέ ούτε μια δόση για την αποπληρωμή του.
Έκτοτε η πρόοδος που έχει γίνει είναι σημαντική. Άλλαξαν πολλά σε σχέση με την εταιρική διακυβέρνηση των τραπεζών. Ο τραπεζικός δανεισμός είναι ξανά διαθέσιμος και μάλιστα με τα χαμηλότερα επιτόκια που είχαμε ποτέ στη χώρα μας. Οι διαδικασίες ελέγχου και έγκρισης δανείων είναι πλέον πολύ πιο αυστηρές και έτσι ακριβώς πρέπει να είναι.
Οι τράπεζες άντλησαν νέα κεφάλαια και αύξησαν τις προβλέψεις τους, ενώ δημιούργησαν μηχανισμούς αναδιαρθρώσεων που προηγουμένως απουσίαζαν εντελώς.
Ως αποτέλεσμα, σήμερα ο ιδιωτικός δανεισμός από τα 72 δις έχει μειωθεί στα 50 δις, είναι δηλαδή σε επίπεδο χαμηλότερο από αυτό του 2008. Η δε μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων προσεγγίζει το 40% του ΑΕΠ και είναι η μεγαλύτερη στην ευρωζώνη.
Όμως πρέπει να κατανοήσουμε ότι το τραπεζικό μας σύστημα λειτουργεί πλέον κάτω από ένα ιδιαίτερα απαιτητικό, πανευρωπαϊκό, εποπτικό και ρυθμιστικό πλαίσιο. Και ότι η πίεση είναι συνεχής και οδηγεί προς μια κατεύθυνση που αναπόφευκτα θα αλλάξει τον τραπεζικό χάρτη στη χώρα μας και σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Κυρίες και κύριοι,
Είναι αυτές τις αλλαγές και αυτό το συνεχές ανέβασμα του πήχη από πλευράς Ευρωπαϊκής εποπτείας που οφείλουμε να διαχειριστούμε υπεύθυνα.
Η Κυβέρνηση υποχρεώθηκε πρόσφατα να λάβει μια καθοριστική απόφαση η οποία διασφαλίζει την εμπιστοσύνη και τη σταθερότητα που είχε κλονιστεί. Με τον τρόπο όμως που έχει σχεδιαστεί η κίνηση της Κυβέρνησης, θεωρώ πως διανοίγουμε τον δρόμο για την οριστική αντιμετώπιση του προβλήματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων.
Το πλαίσιο των κινήσεων περιλαμβάνει την σύσταση εξωτραπεζικού Φορέα Διαχείρισης Δανείων, ανάλογα με την οριστικοποίηση του επενδυτικού ενδιαφέροντος για τον Συνεργατισμό, στη βάση όρων που θα τεθούν από τους αρμόδιους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Πρέπει να θεωρείται δεδομένη η απόσταση του κράτους από την διαχείριση του Φορέα και πρέπει να θεωρείται επιθυμητή η μελλοντική συμμετοχή ιδιωτικών κεφαλαίων. Στον Φορέα θα μπορούν να μεταφερθούν και άλλα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, από άλλες τράπεζες που το επιθυμούν, παράλληλα με σχεδιασμούς για στοχευμένη στήριξη περιπτώσεων συνεργάσιμων δανειοληπτών που πληρούν συγκεκριμένα εισοδηματικά και περιουσιακά κριτήρια.
Όμως σε κάθε περίπτωση πρέπει να είναι κατανοητό ότι κανένα δάνειο δεν θα χαριστεί. Γιατί ακριβώς οι εισπράξεις του Φορέα από τους δανειολήπτες, και όχι οι επιβαρύνσεις προς τους φορολογουμένους, θα είναι αυτές που θα οδηγήσουν στην αποπληρωμή της επιβάρυνσης που το κράτος έχει σήμερα αναλάβει.
Και είναι για αυτό τον λόγο που παράλληλα επιβάλλεται η περαιτέρω ενίσχυση του νομοθετικού μας πλαισίου. Η Κυβέρνηση ήδη εργάζεται προς αυτή την κατεύθυνση, την ετοιμασία δηλαδή προτάσεων για τη βελτίωση του πλαισίου αφερεγγυότητας και εκποιήσεων, μαζί με την θέσπιση των τιτλοποιήσεων και μαζί με την μεταρρύθμιση στην Κεντρική Τράπεζα στην οποία έχω ήδη αναφερθεί. Στόχος επαναλαμβάνω η πλήρης εξυγίανση του τραπεζικού συστήματος, προς όφελος της οικονομίας και της αναπτυξιακής προοπτικής.
Κυρίες και κύριοι,
Τα τελευταία χρόνια βρίσκεται σε εξέλιξη μια μεγάλη προσπάθεια διόρθωσης διαχρονικών στρεβλώσεων και παθογενειών στην οικονομία μας, στο κράτος, στο τραπεζικό σύστημα.
Έπρεπε να λάβουμε δύσκολες αποφάσεις, αλλά φάνηκε στη πορεία ότι εκεί που δείξαμε αποφασιστικότητα, εκεί που τολμήσαμε και λάβαμε τις αποφάσεις, το αποτέλεσμα μας δικαίωσε.
Αυτή την προσπάθεια πρέπει να την συνεχίσουμε.
Οι αλλαγές δεν πρέπει να μας φοβίζουν. Γιατί μέσα από τις αλλαγές είναι που διασφαλίζουμε την προοπτική. Η δογματική άρνηση και τα συνθήματα δεν έχουν θέση.
Η Κυβέρνηση είναι έτοιμη να αναλάβει τις ευθύνες της και να ηγηθεί. Αλλά απευθύνω κάλεσμα σε όλους να στηρίξουν αυτή την προσπάθεια. Για να εδραιώσουμε την πρόοδο και για να δημιουργήσουμε τις προοπτικές να πάμε ακόμη πιο μπροστά.
Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.
