Ο Υπουργός Οικονομικών σχολιάζει το αποτέλεσμα της σύσκεψης για τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια και τις φήμες για πιθανό κούρεμα
Τις φήμες για πιθανό κούρεμα καταθέσεων, το κυπριακό τραπεζικό σύστημα και το αποτέλεσμα της χθεσινής σύσκεψης στο Προεδρικό Μέγαρο, υπό την προεδρία του Προέδρου της Δημοκρατίας, για τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, σχολίασε ο Υπουργός Οικονομικών κ. Χάρης Γεωργιάδης στη ραδιοφωνική εκπομπή «Πρωινό Δρομολόγιο» του Τρίτου Προγράμματος Ραδιοφώνου του ΡΙΚ.
Το πλήρες κείμενο των ερωτωαπαντήσεων ακολουθεί:
«Κυκλοφορούν διάφορες φήμες για πιθανό κούρεμα καταθέσεων. Εν τέλει, πώς είναι τα πράγματα στον τραπεζικό τομέα;
Κυκλοφορούν συχνά φήμες οι οποίες είναι λανθασμένες και ανεύθυνες. Κάποια άλλα που ακούγονται δεν είναι φήμες και είναι δεδομένο – έχω ενημερώσει γι’ αυτό και τη σύσκεψη των αρχηγών, καθώς και την ίδια την Κυβέρνηση – ότι το εποπτικό πλαίσιο σε ολόκληρη την Ευρώπη γίνεται πλέον πολύ πιο αυστηρό.
Μετέχουμε στην Ευρωπαϊκή Τραπεζική Ένωση, η οποία αυτή την περίοδο εισέρχεται στο στάδιο της ολοκλήρωσής της, δηλαδή στο να συμπληρωθεί και να είναι όλα τα συστατικά στοιχεία στη θέση τους και να εφαρμοστούν. Αυτό σημαίνει ότι οι ευρωπαϊκές εποπτικές Αρχές – και όχι το κάθε κράτος μέλος χωριστά – καθορίζουν πλέον το ρυθμιστικό και το εποπτικό πλαίσιο, το οποίο γίνεται τώρα πιο αυστηρό. Αν παρακολουθούμε – και πρέπει να παρακολουθούμε τις ενέργειες, τις δηλώσεις, τις ανακοινώσεις των ευρωπαϊκών εποπτικών Αρχών – θα δούμε ότι αυτό έχει λεχθεί κατά τους τελευταίους μήνες με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο. Αυτά που λέω δεν αφορούν μόνο στην Κύπρο ειδικά, αλλά το τραπεζικό σύστημα σε ολόκληρη την Ευρωζώνη, το οποίο γίνεται πολύ πιο αυστηρό ανεξαρτήτως με την πρόοδο που έχει γίνει στο ένα κράτος ή στο άλλο σε σχέση με την εξυγίανση του τραπεζικού συστήματος μετά από την κρίση των προηγούμενων ετών. Τα πράγματα θα πρέπει ακόμη να τρέξουν πιο γρήγορα.
Τι σημαίνει για το κυπριακό τραπεζικό σύστημα το πιο αυστηρό πλαίσιο; Έρχεται έλεγχος, υπάρχουν χρονοδιαγράμματα που είναι πάρα πολύ πιεστικά και πρέπει να δώσουμε δείγματα γραφής στις εποπτικές Αρχές ότι κινούμαστε προς τη σωστή κατεύθυνση.
Και θεωρώ πως κινούμαστε προς τη σωστή κατεύθυνση, θεωρώ πως έχει γίνει πρόοδος. Είχα αναφέρει κάποιους αριθμούς σχετικά με τα δάνεια στην Κύπρο: είχαν ανεβεί από τα 20 δισεκατομμύρια στα 70, ίσως και περισσότερα δισεκατομμύρια μέσα στη δεκαετία 2003-2013. Εκεί ήταν η καρδιά του προβλήματος: η διόγκωση του δανεισμού των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων κατά 50 δισεκατομμύρια – ένα ασύλληπτο ποσό – μέσα σε μια περίοδο δεκαετίας. Σήμερα, αυτός ο ιδιωτικός δανεισμός που αναπόφευκτα περιλαμβάνει και πολλά μη εξυπηρετούμενα δάνεια, έχει αποκλιμακωθεί, μειωθεί αισθητά. Είναι στα 50-49 δισεκατομμύρια, δηλαδή έχει υπάρξει μείωση πέραν των 20 δισεκατομμυρίων. Μεγάλο μέρος αυτής της μείωσης, πολλά δισεκατομμύρια, αφορούν μη εξυπηρετούμενο δανεισμό. Άρα, γίνεται πρόοδος και στην Κύπρο.
Μήπως όμως αυτό συμβαίνει διότι ο ιδιωτικός δανεισμός μειώθηκε, επειδή δεν γίνονται δάνεια;
Αυτό δεν ισχύει πλέον. Φυσικά δεν υπάρχει και δεν πρέπει ποτέ να υπάρξει εκείνη η αλόγιστη επέκταση του δανεισμού που είχαμε πριν από δέκα χρόνια για παράδειγμα. Το ενθαρρυντικό όμως είναι ότι πλέον δίνονται δάνεια και μάλιστα με χαμηλό επιτόκιο και με πιο αυστηρά κριτήρια, αλλά υπάρχει και μεγαλύτερη εξόφληση παλαιότερων δανείων με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.
Οι οίκοι αξιολόγησης όμως λένε ότι η μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων δεν αντιστοιχεί με τους ρυθμούς ανάπτυξης, πώς το σχολιάζετε;
Δεν συμφωνώ με αυτή την αναφορά. Αν θέλετε να εστιάσουμε ειδικά στη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, θα έλεγα ότι έχει συσσωρευτεί πράγματι ένα τεράστιο απόθεμα τέτοιων δανείων, καθώς και ένα τεράστιο απόθεμα συνολικού ιδιωτικού δανεισμού. Έχει επέλθει όμως η μείωση αυτών των δανείων τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Η υπερβολική διόγκωση που είχε επισυμβεί τα προηγούμενα χρόνια ήταν τέτοιας έκτασης που πραγματικά δυσκολεύεται κάποιος να εντοπίσει στο διεθνές παράδειγμα άλλη περίπτωση τόσο ραγδαίας διόγκωσης του δανεισμού σε μια περίοδο δεκαετίας, δηλαδή την περίπτωση λίγο πριν από την ένταξή μας στην ΕΕ και που διήρκησε μέχρι την κορύφωση της τραπεζικής κρίσης. Θεωρώ πολύ σημαντική την πρόοδο που έχει επιτευχθεί. Φυσικά, υπάρχουν και όρια και αντοχές σε μια οικονομία. Δημιουργήθηκε το πρόβλημα, δεν μπορούμε να γυρίσουμε τον χρόνο πίσω. Πρέπει να αντιμετωπιστεί σταδιακά και πρέπει να αναγνωρίσουμε όλοι και οι εποπτικές Αρχές περιλαμβανομένου, ότι υπάρχουν και όρια, υπάρχουν αντοχές σε σχέση με αυτή την αποκλιμάκωση.
Όντως, έχουμε ακόμα πολύ υψηλό απόθεμα μη εξυπηρετούμενων δανείων παρά τη μείωση που έχει επιτευχθεί. Εδώ είναι που εστιάζεται η πολύ πιο αυστηρή, πιεστική προσέγγιση των ευρωπαϊκών εποπτικών Αρχών: στα μη εξυπηρετούμενα δάνεια του κάθε κράτους μέλους. Τα δικά μας, παρά την πρόοδο, παραμένουν υψηλά. αντιμετωπίζουμε ως χώρα πίεση. Η πίεση εστιάζεται στις τράπεζες, οι οποίες με τη σειρά τους αναγκαστικά θα μεταφέρουν αυτήν την πίεση προς τους δανειολήπτες και είναι γι’ αυτό τον λόγο που καθίστανται επιβεβλημένες κάποιες κινήσεις εκ μέρους μας, στη βάση κάποιας βασικής διάκρισης την οποία εγώ πάντοτε προσπαθούσα να αναδείξω.
Υπάρχει η περίπτωση δανειολήπτη που αντιμετωπίζει όχι στα λόγια, αλλά αντικειμενικά τεκμηριωμένη δυσκολία να ανταποκριθεί με τον ρυθμό που θα έπρεπε κανονικά, ώστε να εξυπηρετεί το δάνειό του. Πρόκειται όμως για δανειολήπτη ο οποίος είναι συνεργάσιμος, βρίσκεται σε επαφή με την τράπεζά του και τεκμηριώνει ότι δεν ζει στην υπερβολή ούτε επιχειρεί να καταχραστεί είτε του νομοθετικού πλαισίου είτε των διαδικασιών. Γι’ αυτήν την περίπτωση δανειολήπτη και ειδικά γι’ αυτήν την περίπτωση δανειολήπτη η οποία σχετίζεται με κατοικία, θέλουμε να επιφυλάξουμε διαφορετική μεταχείριση, και να φροντίσουμε, και να διασφαλίσουμε ότι αυτή η εντεινόμενη πίεση, που δεν είναι στο χέρι μας – και η οποία είναι δεδομένη, δηλαδή δεν είναι ούτε κυβερνητική απόφαση, ούτε απόφαση της Βουλής, ούτε της Κυπριακής Κεντρικής Τράπεζας – θα κατευθυνθεί και θα εστιαστεί εκεί που πρέπει, που είναι μια άλλη κατηγορία δανειοληπτών, οι λεγόμενοι ‘στρατηγικοί κακοπληρωτές’, με τις περιπτώσεις αυτών να είναι πολυάριθμες.
Αυτή η στόχευση υπήρχε από την αρχή. Διαφαίνεται όμως ότι το πλαίσιο που διαμορφώθηκε δεν αποδείχτηκε ικανό να αντιμετωπίσει σωστά το πρόβλημα.
Συμφωνώ, υπάρχουν κάποιες αδυναμίες ‘παραθυράκια’ που εκμεταλλεύονταν οι ‘στρατηγικοί κακοπληρωτές’. Δεν υπάρχει διαφωνία και δεν υπάρχει ζήτημα ή πίεση από τις ευρωπαϊκές Αρχές να κάνουμε μια διάκριση, για παράδειγμα μεταξύ μικρότερης ή μεγαλύτερης κατοικίας. Άλλο είναι ένα διαμέρισμα και άλλο είναι μια μεγάλη, πολυτελής έπαυλη. Αν διαπιστωθεί όμως ότι ο χρόνος και οι διαδικασίες που απαιτούνται για την αποτελεσματική ενάσκηση πίεσης και κυρώσεων σε αυτή την περίπτωση του δανειολήπτη παίρνουν είτε επτά, είτε οχτώ, είτε εννιά χρόνια και ουσιαστικά καθίστανται αναποτελεσματικές, τότε πρέπει να παραδεχτούμε ότι το πλαίσιο πρέπει να γίνει ακόμη πιο αυστηρό. Ειδικά γι’ αυτές τις περιπτώσεις, και όχι γενικά και ισοπεδωτικά, ούτως ώστε να μην πληρώσουν το τίμημα των πιέσεων όλοι, συμπεριλαμβανομένων και των συνεργάσιμων ή των ευάλωτων δανειοληπτών.
Όμως, εάν ακόμη και ένα μικρό διαμέρισμα των 100 χιλιάδων ευρώ έχει αποκτηθεί με δανεικά και ο δανειολήπτης δεν πλήρωσε ούτε ένα ευρώ έναντι του δανείου, ούτε αυτή η περίπτωση πρέπει να εμπίπτει στο πλαίσιο προστασίας. Επομένως, πρέπει να γίνει μια διάκριση με βάση μιας σειράς κριτηρίων. Δεν είναι μόνο το μέγεθος ή η πολυτέλεια της κατοικίας κριτήριο, αλλά και το ύψος του δανείου. Υπάρχει και το στοιχείο της συνεργασίας και ανταπόκρισης ή τουλάχιστον της προσπάθειας ανταπόκρισης στις υποχρεώσεις σου ως δανειολήπτης. Κι αυτό πρέπει να είναι επίσης ένα κριτήριο, ασχέτως μεγέθους δανείου.
Τι αλλάζει με τη σύσκεψη που έγινε χθες; Τι γίνεται με τον Φορέα;
Χθες, δεν λήφθηκαν αποφάσεις. Δεν είμαστε ακόμη σε θέση να ανακοινώσουμε αποφάσεις και λεπτομέρειες επί αυτών των αποφάσεων. Έχει γίνει μια πολύ καλή συζήτηση και γόνιμος διάλογος. Ακούστηκαν απόψεις και κατατέθηκαν εισηγήσεις. Έχουν επίσης κατατεθεί γραπτώς εισηγήσεις τις οποίες, στο πλαίσιο μιας σύσκεψης, δεν ήταν κανείς σε θέση να τις αναλύσει ή να τις συζητήσει. Γι’ αυτό έχει αποφασιστεί ότι θα υπάρξει συνέχεια της επαφής, του διαλόγου μεταξύ της Κυβέρνησης από τη μια και των πολιτικών δυνάμεων από την άλλη, για να ‘μπει σε βάθος’ αυτή η συζήτηση. Δεν είμαστε όμως σε θέση και δεν ήταν αυτός ο σκοπός της χθεσινής σύσκεψης, να λάβουμε αποφάσεις.
Θεωρώ ότι η χθεσινή συζήτηση ήταν καλή, διότι έγινε αναφορά και στις αντικειμενικές δυσκολίες. Ο Φορέας Διαχείρισης Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων – και δεν έχει σημασία το πώς θα ονομάζεται – είναι μια πολύ καλή εισήγηση. Μεταφέρονται δάνεια εκτός ισολογισμού μιας τράπεζας σε έναν μη τραπεζικό φορέα και δεν έχει σημασία η ονομασία του. Σημασία έχει το να μην είναι τράπεζα. Το δάνειο εξακολουθεί να υφίσταται, δεν θα εξαφανιστεί. Τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις του δανειολήπτη εξακολουθούν να υφίστανται, αλλά από τη στιγμή που δεν είναι δάνειο τράπεζας, δεν θα συνυπολογίζεται στα τραπεζικά δεδομένα και η εποπτική πίεση προς τις τράπεζες δεν θα μεταφέρεται προς αυτούς τους δανειολήπτες. Δηλαδή, αυτοί οι δανειολήπτες θα μπορούν, εάν και οι ίδιοι ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους που θα παραμένουν, να έχουν περισσότερο χρόνο για βαθύτερο χρονικό περιθώριο και αναδιάρθρωση και εξόφληση, που δεν θα μπορούσε να γίνει εάν το δάνειο ήταν σε τράπεζα.
Θα υποβοηθηθεί η εξόφληση του δανείου. Η δυσκολία είναι ότι κάτι τέτοιο συνεπάγεται τεράστιο κόστος όχι μόνο για το κράτος – εάν υποθέσουμε πως ο Φορέας είναι κρατικός – αλλά και για την ίδια την τράπεζα, επειδή κατά πάσα πιθανότητα η τιμή μεταφοράς των δανείων από τον ισολογισμό της τράπεζας εκτός, θα δημιουργήσει ένα πολύ μεγάλο έλλειμμα στα κεφάλαια της τράπεζας. Αυτές οι δυσκολίες δεν είναι καθόλου εύκολες στη διαχείριση.
Καθώς προκύπτουν ζητήματα δημόσιας δαπάνης και νομοθετικών ρυθμίσεων, η πρωτοβουλία ανήκει εκ των πραγμάτων στην εκτελεστική εξουσία και υπάρχει εδώ και κάποιο καιρό σε βάθος λεπτομερής ανάλυση των δεδομένων από ειδικούς. Γι’ αυτό είμαι πολύ συγκρατημένος. Δεν είμαστε σε θέση να ανακοινώσουμε οτιδήποτε. Πρέπει αυτοί οι σχεδιασμοί να τύχουν τεχνοκρατικής εξέτασης, να υπάρξει και σχετική διαβούλευση με τις ευρωπαϊκές αρχές, να δοκιμάσουμε ποιές επιλογές λειτουργούν τεχνοκρατικά και αν συνάδουν με τις περίπλοκες ευρωπαϊκές νομοθεσίες. Χρειάζεται επίσης συνεχής διαβούλευση με τις πολιτικές δυνάμεις που έχουν και αυτές το ρόλο τους με το να καταθέσουν τις δικές τους ιδέες και όλα αυτά τα πράγματα θα εξετάζονται στη συνέχεια.
Δεν έχουμε πρόβλημα να δεχτούμε και να υιοθετήσουμε καλές, εφαρμόσιμες και υλοποιήσιμες εισηγήσεις από όποιον κι αν προέρχονται. Δεν είναι μόνο σ’ αυτό το επίπεδο που γίνονται διεργασίες αλλά αυτή η επιτροπή θα συναποτελείται από αυτούς που θα υποδειχθούν από τα πολιτικά κόμματα ως οι δικοί τους εμπειρογνώμονες και ασφαλώς το Υπουργείο Οικονομικών, η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου, ο Χρηματοοικομικός Επίτροπος ως μια ομάδα εργασίας που θα υποβοηθήσει και τις κομματικές ηγεσίες και την Κυβέρνηση στη λήψη των τελικών αποφάσεων.
Υπάρχει κάποιο ενδεχόμενο για νέο κούρεμα;
Απλώς, το πλαίσιο σε ευρωπαϊκό επίπεδο γίνεται πιο αυστηρό και σκοπό έχει να καθησυχάσει και να διασφαλίσει τους καταθέτες των ευρωπαϊκών τραπεζών. Οι κυπριακές τράπεζες είναι επαρκώς κεφαλαιοποιημένες και το κράτος δεν είναι το χρεωκοπημένο κράτος του 2013. Σήμερα έχουμε τη δυνατότητα παρέμβασης ούτως ώστε πλήρως να διευκολύνουμε την εξυγίανση του τραπεζικού συστήματος ούτως ώστε με ασφάλεια αυτό να λειτουργεί προς όφελος των καταθετών και της οικονομίας στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής τραπεζικής ένωσης.»
