Αισθάνομαι πως η υιοθέτηση στις 10 Δεκεμβρίου του 1948 της Οικουμενικής Διακήρυξης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, είναι πραγματικά μία ιδιαίτερη μέρα για την δική μας πατρίδα.
Η ταραγμένη ιστορία μας, τα δεδομένα της κατοχής, αλλά και η ίδια η ανοικτή πολυπολιτισμική κοινωνία μας, απαντούν στο γιατί οφείλουμε να αποτελούμε πρότυπο στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Κυρίες και κύριοι,
Η Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, αποτελεί τον θεμέλιο λίθο επί του οποίου οικοδόμησε και συνεχίζει να οικοδομεί η σύγχρονη διεθνής κοινότητα τον σεβασμό στον άνθρωπο.
Δεν έχω παρά να συμφωνήσω απόλυτα με τον Γενικό Εισαγγελέα για το ότι, παρά τις προσδοκίες, ακόμη δυστυχώς παρουσιάζονται παραβιάσεις, ή σε ορισμένες των περιπτώσεων υπάρχει χειροτέρευση όσον αφορά τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ανά το παγκόσμιο αν αναλογιστεί κανένας τις περιφερειακές, διεθνείς και γενικότερα συμπεριφορές είτε μεγάλων κρατών, είτε συνασπισμών, είτε σε συγκεκριμένα κράτη από απολυταρχικά καθεστώτα.
Η Οικουμενική Διακήρυξη αποτελεί το κείμενο στο οποίο περιγράφεται με ενάργεια, το όραμα για ένα κόσμο ελεύθερο, δίκαιο, ειρηνικό και με σεβασμό στα δικαιώματα των ανθρώπων, ανεξαρτήτως φυλής, φύλου, θρησκείας, χρώματος και ηλικίας.
Στη χώρα μας, τα ανθρώπινα δικαιώματα και ελευθερίες προστατεύονται πρωτίστως από το Σύνταγμα που αποτελεί τον υπέρτατο νόμο του κράτους. Πρότυπο για το κανονιστικό περιεχόμενο και τις διασφαλίσεις του αποτέλεσε η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, η οποία ενσωματώθηκε στο κυπριακό δίκαιο, με αυξημένη μάλιστα ισχύ έναντι οποιουδήποτε απλού νόμου.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, επιδιώκοντας την ενίσχυση της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων ενσωμάτωσε τα δικαιώματα σε έναν ενιαίο Χάρτη.
Τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων ο οποίος λειτουργεί ως πυξίδα για το σύνολο των πολιτικών της Ένωσης και ο οποίος διαλαμβάνει έναν δεσμευτικής ισχύος πυρήνα κανόνων, ο οποίος προστατεύει όλους τους πολίτες.
Η Κύπρος, ως ισότιμο κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης από το 2004, εφαρμόζει τις διατάξεις του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, ο οποίος έχει με τη Συνθήκη της Λισσαβόνας καταστεί νομικά δεσμευτικός τόσο για τα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και για τα κράτη μέλη.
Όμως, σε μια ευνομούμενη δημοκρατική πολιτεία, ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εξασφαλίζεται όχι μόνο από το Σύνταγμα και τις νομικές διατάξεις αλλά εξίσου σημαντικό, για να μην πω πρωτίστως, μέσα από τη δέσμευση των διοικούντων να ενασκούν τα δικαιώματά τους νομίμως και κατά τρόπο που να είναι απόλυτα συνυφασμένος με τις νομικές πρόνοιες. Και αυτό μέσα από την καθημερινή δράση και πρακτική όλων των πολιτειακών οργάνων και από την ύπαρξη μιας ανεξάρτητης δικαστικής και ελεγκτικής εξουσίας.
Ομολογουμένως, η οξεία οικονομική κρίση που αντιμετωπίσαμε τα τελευταία χρόνια οδήγησε σε διακύβευση δικαιωμάτων, κυρίως κοινωνικών. Είμαι όμως περήφανος, και μπορούμε όλοι να είμαστε περήφανοι – γιατί είναι όλοι που έχουμε συμβάλλει προς αυτή την κατεύθυνση- γιατί σε καμία περίπτωση δεν ολιγωρήσαμε είτε ως Κυβέρνηση είτε ως κοινωνία.
Αφουγκραστήκαμε τις δυσκολίες των πολιτών που πλήγηκαν ιδιαίτερα. Δεν επιδιώξαμε να παρηγορήσουμε τους πολίτες ούτε και να τους καλλιεργήσουμε φρούδες ελπίδες, αλλά να τους πείσουμε ότι μπορούμε συντονισμένα, οργανωμένα και με σχέδιο να βγούμε από την κρίση και να δούμε με αισιοδοξία το μέλλον.
Λάβαμε θαρραλέα μέτρα και προβήκαμε σε θεσμικές τομές και μεταρρυθμίσεις για να στηρίξουμε τους συμπολίτες μας που πράγματι κατέστησαν εκ των πραγμάτων ευάλωτοι λόγω της κρίσης.
Γι’ αυτό αναδιατάξαμε αλλά και εξορθολογήσαμε εκ βάθρων ολόκληρο το πλαίσιο των κοινωνικών παροχών, με γνώμονα τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την ανάγκη εξασφάλισης ενός ελάχιστου επιπέδου αξιοπρεπούς διαβίωσης σε όλους τους πολίτες.
Οι τολμηρές αλλαγές και μεταρρυθμίσεις στο σύστημα κοινωνικής πρόνοιας με τη θεσμοθέτηση του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος (ΕΕΕ), θα συμπληρωθούν με την εφαρμογή του Γενικού Συστήματος Υγείας το οποίο θα αποτελέσει πραγματικά την κορυφαία μεταρρύθμιση, η οποία μαζί με το παλαιότερα θεσμοθετηθέν πλαίσιο των Κοινωνικών Ασφαλίσεων αλλά και με το ΕΕΕ, θα διασφαλίσει στο σύνολο του πληθυσμού αξιοπρεπές επίπεδο υγείας, διαβίωσης και κοινωνικής πρόνοιας αλλά και ένα δίχτυ ασφαλείας απέναντι σε διακρίσεις και αποκλεισμούς αναξιοπαθούντων συμπολιτών μας.
Η εμπειρία της εξόδου από την κρίση μας έδειξε ότι, ακόμα και υπό πιεστικές αλλά και δύσκολες συνθήκες, μπορούμε να βρίσκουμε διεξόδους και να ξεπερνούμε δυσκολίες προς όφελος της κοινωνίας και των πολιτών. Η εμμονή σε δογματισμούς, οι εμμονές σε αντιλήψεις, ορθώνει εμπόδια για την επίλυση σοβαρών προβλημάτων.
Κυρίες και κύριοι,
Η πρόοδος που συντελέστηκε τα τελευταία χρόνια στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι, ομολογουμένως, εντυπωσιακή και μιλώ για τα εσωτερικά μας.
Στις δύσκολες συγκυρίες που εμπεριέχουν μείζονες κινδύνους συρρίκνωσης ή παραβίασης δικαιωμάτων καθίσταται κρίσιμος ο εγγυητικός ρόλος των δικαστηρίων.
Έχοντας αυτά υπόψη, αναβαθμίσαμε και διευρύναμε ουσιαστικά τις δυνατότητες ταχύτερης και αποτελεσματικότερης απονομής της δικαιοσύνης και δικαστικής προστασίας των πολιτών μέσω μεγάλων θεσμικών αλλαγών.
Σημαντικότερη αλλαγή ήταν αυτή της σύστασης του Διοικητικού Δικαστηρίου η λειτουργία του οποίου αξιολογείται θετικά από όλες τις πλευρές. Έχει δρομολογηθεί η ίδρυση του Εμπορικού Δικαστηρίου, ενώ προχωρεί ταυτόχρονα το έργο της μεταρρύθμισης και αναδιοργάνωσης των δικαστηρίων.
Ενισχύσαμε την επιχειρησιακή ικανότητα της Αστυνομίας για πρόληψη και καταπολέμηση του εγκλήματος και προστασίας του πολίτη με απτά θετικά αποτελέσματα.
Επενδύσαμε στην εκπαίδευση των αστυνομικών, ενώ αναθεωρήθηκαν και εισήχθησαν νέα αντικειμενικά και αξιοκρατικά κριτήρια πρόσληψης στην Αστυνομία.
Την ίδια ώρα με την κοινοτική αστυνόμευση οικοδομούμε σχέσεις εμπιστοσύνης της Αστυνομίας με τους πολίτες, τους Δήμους και τις Κοινότητες.
Στο σωφρονιστικό μας σύστημα πετύχαμε τα τελευταία χρόνια σημαντικές θετικές αλλαγές που άλλαξαν ριζικά τη φυσιογνωμία του. Αναβαθμίσαμε τις συνθήκες κράτησης, επιδείξαμε μηδενική ανοχή σε φαινόμενα καταπάτησης δικαιωμάτων και υιοθετήσαμε ανθρωποκεντρικές προσεγγίσεις στη μεταχείριση των κρατουμένων, με βάση διεθνή και ευρωπαϊκά πρότυπα. Στοχεύουμε πλέον στην αναμόρφωση των κρατουμένων και στην ομαλή επανένταξή τους στο κοινωνικό και οικογενειακό τους περιβάλλον μετά την αποφυλάκιση.
Επιστέγασμα των προσπαθειών μας για αναβάθμιση του σωφρονιστικού συστήματος αποτελεί και το νομοσχέδιο που έχει ετοιμαστεί για συνολική και εκ βάθρων αναθεώρηση του νομοθετικού και κανονιστικού πλαισίου των φυλακών.
Κατά την τελευταία πενταετία δώσαμε ιδιαίτερη έμφαση στην αντιμετώπιση της διαφθοράς και στην προαγωγή των αρχών της λογοδοσίας, της διαφάνειας και της χρηστής διοίκησης. Αναγνωρίζουμε ότι η διαφθορά είναι ένα διαχρονικό πρόβλημα με πολύπλευρες διαστάσεις που ενέχει σοβαρούς κινδύνους για την οικονομία αλλά και την κοινωνία στο σύνολό της, ενώ υποσκάπτει την εμπιστοσύνη των πολιτών προς τους πολιτειακούς θεσμούς.
Δείγμα της αποφασιστικότητας της πολιτείας για πάταξη της διαφθοράς αποτελεί το γεγονός ότι, με τη συνδρομή του Γενικού Εισαγγελέα και του Γενικού Ελεγκτή, διερευνήθηκαν, ενδεχόμενα αυτή την πενταετία, πολύ περισσότερες περιπτώσεις διαφθοράς και κατάχρησης εξουσίας από ότι καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής της Κυπριακής Δημοκρατίας. Για πρώτη φορά με αυστηρές και παραδειγματικές κυρώσεις είδαμε τους λεγόμενους άλλοτε προστατευόμενους από το καθεστώς να είναι σήμερα όχι απλά υπόλογοι αλλά και να έχουν καταδικαστεί. Οι υποθέσεις διαφθοράς που διερευνώνται σήμερα έχουν διπλασιαστεί σε σύγκριση με το 2014 και όπως έχω προαναφέρει πολύ περισσότερο κατά την όλη διαδρομή της ύπαρξης της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της διαφθοράς καταθέσαμε στη Βουλή νομοσχέδιο για την προστασία των προσώπων που καταγγέλλουν πράξεις διαφθοράς ενώ προωθείται η σύσταση και λειτουργία Ανεξάρτητης Εθνικής Αρχής κατά της Διαφθοράς.
Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσεται και το πακέτο νομοσχεδίων, που ψηφίστηκαν σε νόμο πρόσφατα από τη Βουλή και που αφορά στην πρόληψη και καταπολέμηση της διαφθοράς στην Αστυνομία.
Αποδίδουμε ιδιαίτερο βάρος στα ζητήματα ισότητας των φύλων και πρόληψης και καταπολέμησης της βίας κατά των γυναικών. Σχεδιάζουμε και υλοποιούμε το Στρατηγικό Σχέδιο Δράσης για την Ισότητα μεταξύ Ανδρών και Γυναικών 2014-2017, ενώ κυρώσαμε τη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης (Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης) για την πρόληψη και καταπολέμηση όλων των μορφών βίας κατά των γυναικών.
Βρίσκονται την ίδια ώρα σε εξέλιξη ευρείες νομοθετικές αλλαγές για εκσυγχρονισμό του οικογενειακού δικαίου και για εισαγωγή της διαμεσολάβησης σε οικογενειακές υποθέσεις οι οποίες αποσκοπούν στην προστασία της οικογένειας και των δικαιωμάτων του παιδιού.
Ειδικότερα για τα θέματα των παιδιών αλλά και της μεταχείρισης ανηλίκων παραβατών ολοκληρώθηκε, σε συνεργασία με την Επίτροπο για τα Δικαιώματα του Παιδιού, νομοσχέδιο με το οποίο εισάγονται παιδοκεντρικές προσεγγίσεις και ρυθμίσεις όσον αφορά στην μεταχείριση των ανηλίκων και νεαρών παραβατών.
Όσον αφορά στο κρίσιμο προσφυγικό ζήτημα ανταποκριθήκαμε αποτελεσματικά όποτε κληθήκαμε για διάσωση προσφύγων-θυμάτων των πολέμων στην περιοχή μας, κάτι που χαιρετίστηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και διεθνείς οργανισμούς. Διασφαλίσαμε, και προσπαθούμε να διασφαλίσουμε, αξιοπρεπείς συνθήκες υποδοχής, ασφάλειας, διαβίωσης και φιλοξενίας στους χώρους υποδοχής, καθώς και ειδική μέριμνα για τους πρόσφυγες που χρήζουν επείγουσας ή ειδικής προστασίας.
Η ψήφιση των νόμων για το σύμφωνο συμβίωσης αποτελεί σταθμό στην πορεία σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κύπρο.
Η θεσμική αναγνώριση και κατοχύρωση των πολιτικών συμβιώσεων μέσω της συμπερίληψης των ομοφύλων ζευγαριών στις προβλέψεις του νόμου για την πολιτική συμβίωση σηματοδοτεί ένα πολύ σημαντικό βήμα στην άρση των διακρίσεων σε βάρος μιας σημαντικής ομάδας συμπολιτών μας.
Τέλος, θα ήθελα να σημειώσω τη σημαντική θεσμική τομή, δείγμα της προσήλωσης μας στην προστασία και σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με τη δημιουργία ειδικής μονάδας στο Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως με αρμοδιότητα την οριζόντια και διαρκή παρακολούθηση των ζητημάτων και των εξελίξεων που σχετίζονται με την εφαρμογή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από όλες ανεξαίρετα τις κρατικές αρχές στη βάση της εκπλήρωσης των υποχρεώσεών μας έναντι των ευρωπαϊκών και διεθνών οργανισμών.
Στόχος μας είναι σύντομα να ετοιμαστεί και να τεθεί σε δημόσια διαβούλευση το πρώτο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Προστασία και Προαγωγή των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Κυρίες και κύριοι,
Με την ευκαιρία της σημερινής επετειακής εκδήλωσης ήθελα να τονίσω τη σταθερή προσήλωση της Κύπρου, μιας χώρας θύματος μαζικής παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εναντίον των πολιτών της, στον πλήρη σεβασμό όλων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η πορεία των δικαιωμάτων στην Κύπρο σε μεγάλο βαθμό συσχετίζεται και αντικατοπτρίζει την ταραχώδη ιστορία μας. Το παρελθόν αντανακλάται στην καθημερινή μας ζωή και καθορίζει αλλά και βαραίνει τη διαχείριση πολλών ζητημάτων. Είμαστε πεπεισμένοι ότι η λύση του Κυπριακού, την οποία επιδιώκουμε, μπορεί να καταστήσει την Κύπρο των δύο κοινοτήτων και των τριών θρησκευτικών ομάδων παράδειγμα αρμονικής συμβίωσης και αλληλοσεβασμού και τούτο μπορεί να επιτευχθεί μόνο με τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Στον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εδράζεται και ο αγώνας μας για απαλλαγή από την τουρκική κατοχή και επανένωση της πατρίδας μας.
Με την έννοια αυτή μια λύση θα αποκτήσει ανθεκτικότητα αλλά και βιωσιμότητα εφόσον σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα όλων των Κυπρίων. Αυτός είναι και ο στόχος μας και αυτή την προσπάθεια δεν θα την εγκαταλείψουμε ποτέ.
Κυρίες και κύριοι,
Καταλήγοντας, θα έλεγα πως πέρα των όποιων νομοθετικών ρυθμίσεων, υψίστης σημασίας για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι και η παιδεία ενός λαού. Η συνειδητή συμπεριφορά του καθενός θα πρέπει να συνάδει με την αρχή πως τα δικαιώματα του ατόμου εξαντλούνται εκεί που αρχίζουν τα δικαιώματα του άλλου συμπολίτη μας.
Σας ευχαριστώ θερμά.
----------------------------
