Ομιλία
του Επίτροπου Προεδρίας σε συνεδρία του Συμβουλευτικού
Σώματος
της Παγκύπριας Οργάνωσης Συγγενών Αδηλώτων
Αιχμαλώτων
και Αγνοουμένων
Σαράντα
χρόνια πέρασαν από την προδοσία και τη σταύρωση της Κύπρου και είμαστε σήμερα
εδώ, ενώπιοι ενωπίων, προκειμένου να διακριβώσουμε πού βρισκόμαστε και
προχωρώντας να κάνουμε ό,τι επιβάλλεται για την προώθηση και επίλυση του πολύ
ευαίσθητου αυτού προβλήματος για όλους μας.
Το
θέμα των αγνοουμένων είναι η πιο τραγική πτυχή της σύγχρονης ιστορίας μας. Η
τουρκική εισβολή επισώρευσε πλείστα όσα δεινά στην πατρίδα μας. Η κατοχή, ο
εποικισμός, οι νεκροί, οι αγνοούμενοι, η καταπάτηση των ιερών και των οσίων μας,
η βίαιη εκδίωξη του ενός τρίτου του πληθυσμού μας από τα σπίτια και τις
περιουσίες του, η προσπάθεια παραχάραξης της ιστορίας μας και η αμφισβήτηση των
δικαίων του λαού μας από την Τουρκία, είναι, εν πολλοίς, ό,τι επιγραμματικά
μπορεί να παραθέσει κανείς περιγράφοντας τις τραγικές επιπτώσεις της τουρκικής
εισβολής.
Περισσότερο
όμως συγκλονίζουν τον κάθε ένα μας οι πάρα πολλές εκείνες περιπτώσεις των
συμπατριωτών μας που έχασαν τη ζωή τους αγωνιζόμενοι για την υπεράσπιση της
πατρίδας από τον Τούρκο εισβολέα και κατακτητή.
Ως
άλλοι Αυξεντίου και Μάτσηδες πρόβαλαν ερρωμένη αντίσταση κατά του εχθρού και
μέχρι την τελευταία στιγμή της ζωής τους έδωσαν όλο τους το είναι, σε
επιβεβαίωση των λόγων του ποιητή πως «
Του αντρειωμένου ο θάνατος, θάνατος δεν λογιέται» . Επιβεβαίωσαν οι πιο
σύγχρονοι αυτοί ήρωες μας πως η ιστορία του έθνους μας έχει το μοναδικό ίσως
γνώρισμα στην οικουμένη πως είναι μια ιστορία αδιάλειπτων αγώνων για την
επιβίωση του. Μια ιστορία ποτισμένη από το αίμα των ηρώων και των μαρτύρων μας
« για την βγαλμένη από τα κόκκαλα των
Ελλήνων τα ιερά ελευθερία» της ακριβής μας πατρίδας.
Όπως
εξακριβώνεται και από τα στοιχεία που έρχονται στο φως από τις επιστημονικές και
γενετικές εξετάσεις των λειψάνων αγνοουμένων που επιβεβαιώνονται ως πεσόντες,
καθώς και από τις μαρτυρίες που συνοδεύουν την κάθε περίπτωση, δίκαια
κατατάσσονται στη χορεία των ηρώων μας, καθώς μέχρι και την τελευταία ανάσα τους
αντιστάθηκαν και αυτοί, με πνεύμα αυτοθυσίας και απαράμιλλου θάρρους στον Τούρκο
εισβολέα, και είτε έπεσαν μαχόμενοι, είτε αντιμετώπισαν στη συνέχεια υπό
καθεστώς σύλληψης ή αιχμαλωσίας, βιώνοντας την τουρκική βαρβαρότητα στη
χειρότερη της μορφή.
Στη
μνήμη όλων αυτών κλείνουμε ευλαβικά το γόνυ και με μεγάλο θαυμασμό και εκτίμηση
θα αναφερόμαστε πάντοτε στη θυσία τους. Αγωνίστηκαν και έδωσαν ό,τι πολυτιμότερο
είχαν για να συνεχίσουμε να υπάρχουμε εμείς και να διεκδικούμε τα δίκαια και τα
δικαιώματα του λαού μας, σε μια προσπάθεια να πετύχουμε να δικαιώσουμε και τη
δική τους θυσία. Αυτός είναι ο στόχος και η επιθυμία όλων μας. Είναι η απαίτηση
που καθολικά εκφράζεται και προβάλλεται τόσο από την Κυβέρνηση όσο και από όλες
τις πολιτικές δυνάμεις του τόπου.
Με
το επιβαλλόμενο πνεύμα καλής θέλησης και συνεργασίας καταβάλλουμε κάθε
προσπάθεια για την οριστική επίλυση του προβλήματος των αγνοουμένων, ανεξάρτητα
από τις εξελίξεις για την εξεύρεση μια δίκαιης και βιώσιμης λύσης του εθνικού
μας θέματος.
Δυστυχώς,
όμως, ούτε και στο ανθρωπιστικό θέμα των αγνοουμένων υπάρχει η απαιτούμενη
συνεργασία από μέρους της τουρκικής πλευράς. Το μεγαλύτερο πρόβλημα που
αντιμετωπίζουμε σήμερα είναι, ακριβώς, η έλλειψη ειλικρίνειας και πραγματικής
καλής θέλησης από την άλλη πλευρά.
Στοιχεία
από την πρόοδο των εργασιών της Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων, η οποία
συστάθηκε το 1981 ως αποτέλεσμα των επίπονων προσπαθειών της Κυπριακής
Κυβέρνησης και των συγγενών αγνοουμένων και ύστερα από σχετικά ψηφίσματα της
Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, με όρους εντολής τη διερεύνηση και τη διακρίβωση της
τύχης των αγνοουμένων της Κύπρου, έχει στη διάθεσή του για να σας ενημερώσει στη
συνέχεια, όπως είμαι βέβαιος, ο εκπρόσωπος της ελληνοκυπριακής πλευράς στη
Διερευνητική, κ. Νέστορας Νέστορος.
Ευθαρσώς
όμως διατυπώνω την δική μας εκτίμηση πως δεν είμαστε ικανοποιημένοι από τα μέχρι
στιγμής αποτελέσματα του έργου της Διερευνητικής Επιτροπής. Δεν παραγνωρίζουμε
ότι επιτέλους δόθηκαν απαντήσεις για πολλές περιπτώσεις αγνοουμένων, ωστόσο όμως
εκκρεμεί η διερεύνηση του μεγαλύτερου αριθμού περιπτώσεων αγνοουμένων. Και,
συναφώς, υπάρχουν προβλήματα που επίσης δεν μπορούμε να παραγνωρίζουμε.
Το
πρώτο και μεγαλύτερο αφορά τα εμπόδια που θέτει η ίδια η Τουρκία ως κατοχική
δύναμη, σε ό,τι αφορά στο άνοιγμα των λεγόμενων στρατιωτικών ζωνών για τις
εκταφές. Μέχρι στιγμής, η δυνατότητα πρόσβασης στις εν λόγω ζώνες είναι πολύ
περιορισμένη, ενώ παρατηρήθηκε πρόσφατα και το φαινόμενο της αύξησης του αριθμού
τους, γεγονός που επέτεινε τα προβλήματα στην ακολουθούμενη διαδικασία. Και
αυτά, ενώ οι πληροφορίες και τα στοιχεία που συγκεντρώνονται, αναφέρονται σε
χώρους ταφής οι οποίοι βρίσκονται σε περιφραγμένες στρατιωτικές περιοχές ή και
σε άλλους χώρους που εντάσσονται επίσης στην κατηγορία των στρατιωτικών ζωνών
και για τους οποίους η άλλη πλευρά θέτει σοβαρά εμπόδια για την είσοδο των
συνεργείων εκταφής.
Το
άλλο μεγάλο πρόβλημα αφορά τις πληροφορίες και τα αρχεία του τουρκικού στρατού.
Δυστυχώς, και πάλι, η κατοχική δύναμη περιορίζει στο ελάχιστο τη δυνατότητα
εξασφάλισης των στοιχείων που είναι αναγκαία ώστε να προχωρήσει με γρηγορότερους
ρυθμούς η διαδικασία των εκταφών, η οποία, ως αποτέλεσμα όλων αυτών, παρουσιάζει
από πλευράς επιτυχίας κατακόρυφη πτωτική τάση. Η αναγκαιότητα της πρόσβασης στα
τουρκικά αρχεία, προβλήθηκε επανειλημμένα τόσο από την Κυβέρνηση όσο και από
τους συγγενείς των αγνοουμένων, μέχρι
βαθμού να ασκηθούν και διεθνώς πιέσεις στην Τουρκία για τη συμμόρφωση της.
Για
την υπέρβαση των δυσκολιών αυτών, η Κυβέρνηση και προσωπικά ο Πρόεδρος της
Δημοκρατίας, ενήργησε με ιδιαίτερα αυξημένη ευαισθησία και έντονο ενδιαφέρον
θέτοντας επί τάπητος τα προβλήματα στην τουρκοκυπριακή ηγεσία, όπως και σε όλες
τις επαφές που πραγματοποιεί με εκπροσώπους οργανισμών και κυβερνήσεων.
Χαρακτηριστική
είναι και η δήλωση του Αντιπροέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών Τζο Μπάϊντεν κατά την
επίσκεψη και τις συνομιλίες του στην Κύπρο τον περασμένο Μάϊο, ότι υπήρξε
συμφωνία στο θέμα των αγνοουμένων, αφού οι δυο πλευρές θα καλέσουν από κοινού
όσους έχουν πληροφορίες να τις καταθέσουν στη Διερευνητική Επιτροπή. Ωστόσο,
ανακοινώθηκε γραπτώς μετά από ένα δίμηνο ότι απέβη άκαρπη η προσπάθεια να
υπάρξει κοινή δήλωση των δυο ηγετών για το θέμα των πληροφοριών και την πρόσβαση
στα αρχεία όλων των στρατών. Ναι, πληροφορίες που μπορούν να διευκολύνουν
σημαντικά, θα έλεγα και καθοριστικά ακόμα, το έργο της Διερευνητικής, είναι
δυνατό να εξασφαλιστούν και από τα αρχεία στρατών άλλων χωρών που συμμετείχαν με
αποσπάσματά τους στην Ειρηνευτική Δύναμη των Ηνωμένων Εθνών.
Έχοντας
υπόψη τα προβλήματα αυτά, καταβάλλουμε και προσωπικά προσπάθεια ενημέρωσης
κυβερνήσεων συγκεκριμένων χωρών μέσω των εδώ διπλωματικών τους αντιπροσωπειών,
ώστε αφενός να ενημερώσουμε για τις εξελίξεις και, αφετέρου, να ζητήσουμε τη
συνδρομή τους στη γενικότερη προσπάθεια που γίνεται. Ζητούμε από τους
συνομιλητές μας όπως οι χώρες τους ασκήσουν όλη τους την επιρροή προκειμένου η
Τουρκία να πειστεί να συνεργαστεί με πραγματική καλή θέληση για την επίλυση του
ανθρωπιστικού προβλήματος της Κύπρου. Τονίζουμε ιδιαίτερα το γεγονός ότι θα
πρέπει επιτέλους το πρόβλημα να οδηγηθεί προς την τελική λύση του γιατί μοιραία
ολοκληρώνεται ο κύκλος της ζωής όλων μας και υπάρχουν περιπτώσεις κατά τις
οποίες δεν βρίσκονται εν ζωή συγγενείς για να παραλάβουν τα λείψανα αγαπημένων
τους και να προχωρήσουν στην κηδεία και την ταφή τους σύμφωνα με τις παραδόσεις
της θρησκείας μας.
Και
φθάνω στο άλλο μεγάλο θέμα που μας απασχολεί και μας συγκλονίζει ιδιαίτερα.
Είναι αυτό της μετακίνησης των οστών από τους αρχικούς χώρους ταφής. Το θέμα
αυτό πρωτοπαρουσιάστηκε στις διαστάσεις που γνωρίζουμε σήμερα όλοι με τις πρώτες
ταυτοποιήσεις οστών το 2012. Πιο έκδηλη είναι η περίπτωση των 70 αγνοουμένων μας
της Άσσιας που οι Τούρκοι, αφού τους εκτέλεσαν εν ψυχρώ, έριξαν τα σώματα τους
σε δυο πηγάδια στην τοποθεσία Ορνίθι της Αφάνειας.
Προφανώς
για λόγους απόκρυψης της μεγάλης τους ενοχής, οι Τούρκοι μετακίνησαν με
εκσκαφείς λείψανα αγνοουμένων από τους πρωτογενείς χώρους ταφής σε άλλους χώρους
που παραμένουν άγνωστοι. Ως αποτέλεσμα, τα συνεργεία εκταφών συγκεντρώνουν από
τους αρχικούς χώρους ταφής πολύ περιορισμένο αριθμό οστών, τα οποία μετά την
ταυτοποίηση τους παραδίδονται στους συγγενείς κυριολεκτικά ως δείγματα.
Συμβαίνει, μάλιστα, μετά την ταφή των πρώτων οστών να παραδίδονται στους
συγγενείς ακόμη μερικά οστά για να προστεθούν στα προηγούμενα αφού ανασκαφεί εκ
νέου ο τάφος τους. Αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί. Ο πόνος των συγγενών πολλαπλασιάζεται και
γίνεται αβάσταχτος. Σαράντα χρόνια μετά δεν δικαιολογείται άλλη καθυστέρηση.
Πέρα από τις ενέργειες στο πλαίσιο της λειτουργίας της Διερευνητικής Επιτροπής,
θα πρέπει να γίνουν διαβήματα προς κάθε κατεύθυνση ώστε η Τουρκία να πιεστεί και
να πειστεί να υποδείξει τους νέους χώρους ταφής. Για μας, το θέμα δεν λήγει με
τον εντοπισμό και την ταυτοποίηση δυο ή
τριών οστών από τα λείψανα των αγνοουμένων μας. Τονίζουμε, και το εννοούμε, πως
οι συγγενείς έχουν πλήρες και κατοχυρωμένο διεθνώς δικαίωμα να γίνουν δέκτες
όλης της αλήθειας για την τύχη των αγαπημένων τους. Και η αλήθεια δεν μπορεί να
αποκρυβεί, όταν τα γεγονότα βοούν.
Ερχόμαστε
τώρα στις εξελίξεις στο διπλωματικό και πολιτικό πεδίο. Βρίσκεται σε εξέλιξη στο
Στρασβούργο (από τις 2 μέχρι τις 4 Δεκεμβρίου) συνεδρίαση της εξ Υπουργών
Επιτροπής του Συμβουλίου της Ευρώπης που είναι το εκτελεστικό όργανο του
Συμβουλίου και συνέρχεται ανά τρίμηνο προκειμένου να εξετάζει τη συμμόρφωση
κρατών που βρέθηκαν ένοχα για παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στην ατζέντα της
εξ Υπουργών Επιτροπής βρίσκεται εκ νέου και το θέμα της μη συμμόρφωσης της
Τουρκίας στις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, του
ΕΔΑΔ, όσον αφορά στις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα θέματα αγνοουμένων,
εγκλωβισμένων και προσφύγων. Η Κυπριακή Δημοκρατία στοχεύει στο καλύτερο δυνατό
αποτέλεσμα, κατάλληλα προετοιμασμένη από πολιτικής και νομικής πλευράς.
Το
ζήτημα είναι να συμμορφωθεί πλήρως η Τουρκία στην απόφαση του ΕΔΑΔ η οποία
λήφθηκε στις 12 περασμένου Μάιου και είναι συνέχεια της απόφασης στη Δ’
Διακρατική προσφυγή «Κύπρος εναντίον Τουρκίας» της 10ης Μαΐου 2001, αποτελώντας
σταθμό στη νομολογία του Δικαστηρίου σε σχέση με τις παραβιάσεις ανθρωπίνων
δικαιωμάτων και ατομικών ελευθεριών από το κατοχικό καθεστώς.
Ειδικά
για το θέμα των αγνοουμένων, σημειώνεται η επιδίκαση από το ΕΔΑΔ χρηματικής αποζημίωσης για ηθική βλάβη σε σχέση με
1456 αγνοουμένους. Δόθηκε προθεσμία τριών μηνών στην Τουρκία να καταβάλει το
επιδικασθέν ποσό των 30 εκατομμυρίων ευρώ, η προθεσμία ωστόσο αυτή εξέπνευσε με
την Τουρκία να αρνείται να συμμορφωθεί.
Βέβαια,
η αγωνία και ο πόνος των συγγενών όπως και το διενεργηθέν έγκλημα της Τουρκίας
σε σχέση με τους αγνοουμένους μας, δεν μπορεί να επιμετρηθεί ή να αποτιμηθεί
έναντι οποιουδήποτε ποσού χρημάτων, αλλά η Κυπριακή Δημοκρατία, θέλοντας να
ενεργήσει δίκαια και νόμιμα προς το συμφέρον των δικαιούχων, προχωρεί, με βάση
και την απόφαση του ΕΔΑΔ, στο σχεδιασμό συγκεκριμένου μηχανισμού για κατανομή
τους επιδικασθέντος ποσού. Για το σχετικό μηχανισμό, που χρήζει ιδιαίτερα
προσεκτικής μελέτης, θα πρέπει να εξασφαλιστεί και η σύμφωνη γνώμη της Επιτροπής
Υπουργών για επίβλεψη της εκτέλεσης των αποζημιώσεων.
Όπως
προανέφερα, το πρόβλημα των αγνοουμένων δεν είναι πρόβλημα αποζημιώσεων. Η
Τουρκία θα πρέπει να συμμορφωθεί με όλες της τις υποχρεώσεις και να συνεργαστεί πλήρως ώστε να δοθούν πειστικές
απαντήσεις για όλες τις περιπτώσεις των αγνοουμένων μας, περιλαμβανομένης και
της παράδοσης όλων των λειψάνων τους. Το άνοιγμα των λεγόμενων στρατιωτικών
ζωνών για τις εκταφές και η πρόσβαση στα αρχεία του Τουρκικού στρατού
προκειμένου να εξασφαλιστούν όλες οι πληροφορίες που απαιτούνται για την
μετακίνηση των λειψάνων και για όλες τις αδιερεύνητες ακόμη περιπτώσεις
αγνοουμένων, είναι τα ζητήματα αιχμής στα οποία η Τουρκία θα πρέπει να
συμμορφωθεί ώστε να επιλυθεί οριστικά το πρόβλημα των αγνοουμένων της Κυπριακής
τραγωδίας.
Εν
τω μεταξύ, στο πλαίσιο των προσπαθειών που καταβάλλουμε, μας απασχολεί και ένας
αριθμός άλλων θεμάτων, από τα οποία αναφέρω επιγραμματικά, χάριν χρόνου, τα
εξής:
- Η επίσπευση των εργασιών για ταυτοποίηση των εκατοντάδων ή και χιλιάδων οστών που βρίσκονται συγκεντρωμένα στο Ανθρωπολογικό Εργαστήριο, με τη συγκέντρωση των αναγκαίων χρηματικών πόρων και τη συμπληρωματική πρόσληψη προσωπικού.
- Το θέμα της ανασκαφής του χώρου στον Τύμβο της Μακεδονίτισσας στον οποίο φέρεται να κατέπεσε το στρατιωτικό μεταγωγικό τύπου NORATLAS της Ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας. Το Υπουργικό Συμβούλιο συζήτησε το θέμα και έλαβε σχετική απόφαση, η εκτέλεση της οποίας μελετάται με προσοχή. Όπως και οι συγγενείς των Κυπρίων αγνοουμένων, έτσι και οι Ελλαδίτες συγγενείς των καταδρομέων του NORATLAS έχουν δικαίωμα να πληροφορηθούν για την τύχη των δικών τους. Ασφαλώς και δέσμευση της Κυβέρνησης είναι ότι θα υπάρξει πλήρης και άμεση αποκατάσταση του ιερού αυτού χώρου μετά την ανασκαφή. Με την ευκαιρία αυτή θα ήθελα να εκφράσω την συμπαράσταση της κυβέρνησης και του λαού της Κύπρου καθώς και την ευγνωμοσύνη όλων μας προς της οικογένειες των Ελλαδιτών αγνοουμένων της Κυπριακής τραγωδίας και να τις διαβεβαιώσω για ακόμα μια φορά ότι θα συνεχίσουμε και θα εντατικοποιήσουμε τις προσπάθειές μας ώστε να δοθεί ένα τέλος στο μαρτύριο που βιώνουν μη γνωρίζοντας την τύχη των δικών τους για τόσα χρόνια.
- Η περίπτωση των 44 αγνοουμένων μας της περιόδου 63-64 η οποία έχει ενταχθεί επίσης στο πλαίσιο των εργασιών της Διερευνητικής Επιτροπής. Το θέμα αυτό απαιτεί περισσότερη έρευνα από εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό. Είμαστε σε επαφή και με την Επιτροπή Συγγενών Ελληνοκυπρίων Αγνοουμένων του 1963-64 και προσπαθούμε για το καλύτερο.
- Η σύσταση ειδικού μηχανισμού για χειρισμό μιας σειράς ανθρωπιστικών θεμάτων τα οποία αντιμετωπίζουν συγγενείς και είναι συναφή με την ιδιαιτερότητα του προβλήματος των αγνοουμένων και τις επιπτώσεις του σε αυτούς. Ο στόχος μας είναι να αντιμετωπίσουμε από κοινού τα προβλήματα αυτά. Είναι μια οφειλή σε συμπατριώτες μας με ιδιαίτερη προσφορά στον αγώνα μας για ελευθερία και δικαίωση.
Η
ευαισθησία της κυβέρνησης και προσωπικά του Προέδρου της Δημοκρατίας, κ. Νίκου
Αναστασιάδη, στο θέμα των αγνοουμένων και στα προβλήματα των συγγενών, είναι όχι
μόνο έντονη αλλά είναι και κάτι περισσότερο από έκδηλη, όπως καταδείχθηκε και
τον περασμένο Ιούλιο στο Προεδρικό Μέγαρο κατά τις τελετές απόδοσης τιμής στους
συγγενείς των αγνοουμένων.
Είπε
χαρακτηριστικά στις 26 Ιουλίου 2014, μια μέρα μετά την επίσκεψή του στο
Ανθρωπολογικό Εργαστήριο, ότι συναισθάνεται τον πόνο, τη λύπη, την πίκρα και την
οργή όλων, γονιών, συζύγων, παιδιών και αδελφών, αυτών που χάθηκαν τότε και η
τουρκική ηγεσία αρνείται, 40 χρόνια μετά, να δώσει όσα στοιχεία κατέχει για την
τύχη τους. Ο συγκλονισμός, πρόσθεσε, στο θέαμα ανθρωπίνων σκελετών που αναμένουν
ταυτοποίηση, δεν μπορεί να αποδοθεί με λόγια. Αποδίδεται ακριβέστερα στα πρόσωπα
όλων εσάς που τα τελευταία 40 χρόνια ζείτε στην αβεβαιότητα και την αγωνία να
σας δοθούν κάποια μαντάτα για την τύχη των προσφιλών σας. Καταγράφεται ακόμα πιο
έντονα όταν με σφιγμένη την καρδιά καλείστε να αντικρύσετε ό,τι απέμεινε από τις σορούς των αγαπημένων σας. Πρέπει,
είπε ακόμα ο Πρόεδρος, να νιώθετε υπερήφανοι για την κληρονομιά που οι δικοί σας
άφησαν σε σας, την κοινωνία και στους πολιτειακούς άρχοντες. Μια κληρονομιά που
σε εσάς αποδίδει ύψιστη τιμή και σε εμάς την μεγίστη ευθύνη για τη δικαίωση της
θυσίας τους.
Ο
αγώνας για την επίλυση του προβλήματος των αγνοουμένων θα
εντατικοποιηθεί.
Στο
πλαίσιο αυτό κάνω έκκληση προς όλους, τόσο εντός όσο και εκτός Κύπρου, που
γνωρίζουν ή κατέχουν πληροφορίες για την τύχη αγνοουμένων, Ελληνοκυπρίων,
Ελλαδιτών και Τουρκοκυπρίων να τις
καταθέσουν στις αρμόδιες υπηρεσίες.
Εύχομαι
καλή συνέχεια στις εργασίες της συνεδρίασης σας. Η Κυβέρνηση, ο Πρόεδρος της
Δημοκρατίας και εγώ προσωπικά θα είμαστε δίπλα σας
