Δεκαέξι μήνες μετά την ανάληψη της εξουσίας
αποδείξαμε ότι είμαστε έτοιμοι να λάβουμε αποφάσεις δύσκολες αλλά
αναγκαίες και ωφέλιμες για τον τόπο μας. Δείξαμε κυρίως πως η Κύπρος
έχει δυνατότητες και προοπτικές.
Οι αλλεπάλληλες υποβαθμίσεις έδωσαν τη θέση τους στις πρώτες αναβαθμίσεις. Ξεπεράσαμε ακόμη και τις πιο αισιόδοξες προβλέψεις πετυχαίνοντας, ως κράτος, την επάνοδο μας στις διεθνείς αγορές μετά από τρία και πλέον χρόνια αποκλεισμού, για να μην κάνω αναφορά στις θετικές αξιολογήσεις της Τρόικα. Δρομολογούμε με αυτό τον τρόπο, τις προϋποθέσεις για την τελική απαλλαγή μας από τον έλεγχο και την κηδεμονία τρίτων.
Όμως, παρά τη σημαντική πρόοδο, δεν θεωρώ πως έχουμε ξεπεράσει όλα μας τα προβλήματα. Έχουμε ακόμη δρόμο να διανύσουμε.
Και είναι γι’ αυτό ακριβώς τον λόγο που επιβάλλεται η συνέχιση της προσπάθειας με την ίδια σοβαρότητα, αξιοπιστία και υπευθυνότητα, εκ μέρους όλων μας.
Ο μόνος δρόμος εξόδου από την κρίση είναι η ανάπτυξη, και για να επιτευχθεί, χρειάζεται πρώτα απ’ όλα:
Πρώτον: η αποκατάσταση της αξιοπιστίας του κράτους. Κάτι που έχουμε επιτύχει με την έξοδο μας στις αγορές.
Δεύτερο: Η αποκατάσταση της αξιοπιστίας του χρηματοπιστωτικού μας συστήματος, το οποίο δυστυχώς ήταν μέχρι σήμερα μέρος του προβλήματος. Εμείς θέλουμε να το μετατρέψουμε σε μέρος της λύσης.
Οφείλουμε να καταγράψουμε τα βήματα προόδου που έχουν σημειωθεί το τελευταίο διάστημα.
Ο Συνεργατικός Πιστωτικός Τομέας στηρίχθηκε αποφασιστικά από το κράτος και είναι απόλυτα διασφαλισμένος μέσα στα πλαίσια του προγράμματος.
Η Ελληνική Τράπεζα κατάφερε να ανακεφαλαιοποιηθεί πλήρως και έγκαιρα, με νέα ιδιωτικά κεφάλαια.
Η Τράπεζα Κύπρου προχωρά στο πιο σημαντικό ίσως βήμα της τελευταίας περιόδου, με την προσέλκυση ξένων επενδυτών και την άντληση, σύμφωνα με τις ανακοινώσεις της τράπεζας, 1 δις νέων κεφαλαίων.
Αυτό που θέλω να υπογραμμίσω είναι πως ένα πιστωτικό ίδρυμα με ισχυρή κεφαλαιουχική επάρκεια είναι αυτό που θα μπορέσει να προσφέρει νέο δανεισμό αλλά και να προχωρεί σε αναδιαρθρώσεις υφισταμένων δανείων.
Όμως, η πλήρης και αποτελεσματική αποκατάσταση της δυνατότητας παροχής δανείων με λογικά επιτόκια σχετίζεται άμεσα και με την αντιμετώπιση του σημαντικότερου ίσως προβλήματος που εξακολουθεί να υφίσταται και το οποίο αφορά τον υπέρμετρα ψηλό συνολικό ιδιωτικό δανεισμό.
Πρόσθετος επιβαρυντικός παράγοντας, είναι δυστυχώς και τα πολύ ψηλά επίπεδα μη εξυπηρετούμενων δανείων σαν αποτέλεσμα, μεταξύ άλλων, του νομικού και θεσμικού πλαισίου ανάκτησης των οφειλών το οποίο παραμένει ελλειπές και απαρχαιωμένο.
Η παρούσα κυβέρνηση με μια σειρά από αποφάσεις που λήφθηκαν στο προηγούμενο διάστημα αλλά και με τις σημερινές αποφάσεις και σχεδιασμούς επιχειρεί να εκσυγχρονίσει το νομικό και θεσμικό πλαίσιο με ένα τρόπο ισοζυγισμένο που να διασφαλίζει τα καλώς νοούμενα συμφέροντα και τα δικαιώματα τόσο των δανειζομένων όσο και των καταθετών.
Και είναι εδώ που θέλω να κάνω αναφορά στη νομοθεσία για τις εκποιήσεις η οποία εγκρίθηκε σήμερα από το Υπουργικό Συμβούλιο.
Όπως όλοι γνωρίζουν, η μόνη αρμοδία αρχή εκποιήσεως ακινήτων για οφειλόμενα δάνεια ήταν μέχρι ήμερα το Κτηματολόγιο. Με βάση το ισχύον σύστημα η καταναγκαστική πώληση ακινήτου είναι τόσο χρονοβόρα, που στην ουσία ενθαρρύνει την ασυνέπεια, ακόμη και των οφειλετών που είναι σε θέση να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους. Ενδεικτικά αναφέρω πως αποφάσεις για καταναγκαστική πώληση προς είσπραξη ενυπόθηκων δανείων που λήφθηκαν το 1997 δεν έχουν υλοποιηθεί μέχρι σήμερα.
Την ίδια ώρα η κακοδιοίκηση των τραπεζών, με την ευχέρεια της ρευστότητας από ξένες καταθέσεις εξέθρεψε την αντίληψη, πως τα δανεικά θα μπορούσε να είναι και αγύριστα. Αποτέλεσμα τούτου, η Κύπρος να μετατραπεί στη χώρα με τον υψηλότερο ιδιωτικό δανεισμό από όλα τα ευρωπαϊκά κράτη, αφού οι προς τις Τράπεζες οφειλές των πολιτών, επιχειρηματιών και επιχειρήσεων φτάνουν σήμερα στα 60 δις eυρώ ποσοστό που ξεπερνά το 300% του ΑΕΠ της χώρας.
Με την πρώτη κρίση διαφάνηκαν τα τρωτά του συστήματος με τα γνωστά τραγικά αποτελέσματα για το τραπεζικό σύστημα, και την αύξηση των μη εξυπηρετουμένων δανείων σε ποσοστά που ξεπερνούν το 50% των συνολικών ιδιωτικών δανείων, ποσοστό που αποτελεί το υψηλότερο μεταξύ του συνόλου των κρατών της Ε.Ε.
Σαν αποτέλεσμα τούτου, οι δανειστές μας περιέλαβαν από το Νοέμβριο του 2012 όταν συμφωνείτο το πρώτο Πρόγραμμα Δανεισμού, σαν απαραίτητο όρο, τη ριζική διαφοροποίηση των τρόπων και μεθόδων ανάκτησης των προς στις τράπεζες οφειλομένων.
Οι συνέπειες των στρεβλώσεων, οδήγησαν τις τράπεζες είτε σε αδυναμία είτε σε ηθελημένη αποφυγή δανειοδότησης εν όψει του ενδεχομένου μη είσπραξης των οφειλομένων.
Ένα άλλο μέτρο που οι τράπεζες επέλεξαν για διασφάλιση των όποιων νέων δανείων ή για αναδιάρθρωση παλιών, είναι τα υψηλά επιτόκια, συγκριτικά με άλλες χώρες. Για να δώσω το μέγεθος του προβλήματος, δηλαδή, την απροθυμία δανεισμού, θέλω να σας αναφέρω πως υπάρχουν τράπεζες με υπερβολική ρευστότητα που προτιμούν να υφίστανται τις επιβαρύνσεις της Κεντρικής Τράπεζας παρά να δανειοδοτήσουν ή να χρηματοδοτήσουν συμπολίτες μας ή έργα ανάπτυξης.
Θεωρώ πως με τα όσα έχω αναφέρει ακόμη και αν η εν λόγω μεταρρύθμιση δεν αποτελούσε μνημονιακή υποχρέωση, θα έπρεπε από μόνοι μας να τολμήσουμε τον εκσυγχρονισμό της νομοθεσίας.
Και επειδή κατανοούμε απόλυτα τις ανησυχίες που εύλογα δημιουργούνται μεταξύ των ευάλωτων ομάδων ή και επιχειρηματιών που λόγω της κρίσης ευρίσκονται σε πραγματική αδυναμία να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους θέλω να κάνω ξεκάθαρο πως παράλληλα με την δυνατότητα των τραπεζών διασφαλίζονται πλήρως και τα δικαιώματα των οφειλετών που εμπίπτουν στις πιο πάνω κατηγορίες.
Προς ανασκευή των όσων λέγονται που σε πολλές περιπτώσεις έχουν προκαλέσει αδικαιολόγητο πανικό θα αναλύσω στη συνέχεια τα μέτρα προστασίας που παρέχονται με βάση παλαιότερες και σημερινές αποφάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου.
Πιο συγκεκριμένα:
1. Θεσμός του Τραπεζικού Διαμεσολαβητή
Με πρόσφατη τροποποίηση της νομοθεσίας έχουν περιληφθεί ρυθμίσεις που αφορούν τη διαδικασία αναδιάρθρωσης δανείων, καθώς και πρόνοιες που απαγορεύουν σε πιστωτικό ίδρυμα να κινήσει διαδικασία κατάσχεσης ή πώλησης ακινήτου πριν από την ολοκλήρωση της διαδικασίας που προβλέπεται στη σχετική νομοθεσία.
Να σημειωθεί ότι οι πρόνοιες της νομοθεσίας αποσκοπούν στην υλοποίηση του Kώδικα Συμπεριφοράς που η Κεντρική Τράπεζα υιοθέτησε για το χειρισμό δανειοληπτών που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες.
Οι τράπεζες είναι υποχρεωμένες να εφαρμόζουν την οδηγία αυτή και επομένως, οφείλουν να συμμορφώνονται με αυστηρότητα προς τον εν λόγω Kώδικα. Ο θεσμός του Τραπεζικού Διαμεσολαβητή θα είναι υποβοηθητικός προς αυτήν ακριβώς την κατεύθυνση.
2. Αναδιαρθρώσεις Δανείων
Αναγνωρίζοντας τη σημασία των αναδιαρθρώσεων και προς αποφυγή των ακραίων μέτρων, έχουμε πετύχει μέσα από το επικαιροποιημένο Μνημόνιο μια διαδικασία επιτήρησης και ελέγχου των Τραπεζών.
Πιο συγκεκριμένα οι τράπεζες θα είναι υποχρεωμένες ανά τρίμηνο να ενημερώνουν λεπτομερώς την Κεντρική Τράπεζα για την πρόοδο και τον αριθμό των αναδιαρθρώσεων. Μέχρι τον Νοέμβριο, η Κεντρική Τράπεζα θα πρέπει να επαναδιατυπώσει την Οδηγία και τον σχετικό Κώδικα Συμπεριφοράς με στόχο να καταστεί πιο αποτελεσματική, ειδικά στις περιπτώσεις νοικοκυριών και μικρομεσαίων επιχειρήσεων.
3. Πλαίσιο Αφερεγγυότητας
Το νέο πλαίσιο αφερεγγυότητας προβλέπει την εισαγωγή πέντε μηχανισμών που δημιουργούν κατάλληλα κίνητρα για τους οφειλέτες και τους δανειστές για να φτάσουν σε μια βιώσιμη λύση αναδιάρθρωσης δανείων προς το συμφέρον όλων των εμπλεκομένων μερών.
Οι κύριοι στόχοι της μεταρρύθμισης του Πλαισίου για την Αφερεγγυότητα είναι οι ακόλουθοι:
α. Η ευκαιρία για αποπληρωμή χρέους, μέσα από συγκεκριμένα και εφαρμόσιμα σχέδια αναδιάρθρωσης, τα οποία θα καταρτίζονται από ανεξάρτητους Συμβούλους Αφερεγγυότητας συμβάλλοντας έτσι στη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων.
β. Η προστασία, μέσα σε αυτά ακριβώς τα πλαίσια, της πρώτης κατοικίας, με βάση συγκεκριμένα κριτήρια τα οποία θα καθοριστούν.
γ. Η παροχή δεύτερης ευκαιρίας για επαναδραστηριοποίηση πτωχευσάντων φυσικών προσώπων, μέσω και της δυνατότητας απαλλαγής από εναπομένουσες υποχρεώσεις.
δ. Η εισαγωγή ενός νέου μηχανισμού που στη βάση συγκεκριμένων κριτηρίων θα παρέχει πλήρη και γρήγορη διαγραφή μικρών χρεών σε χρεώστες χωρίς εισόδημα και χωρίς περιουσιακά στοιχεία.
Η ειδική μεταχείριση και η προστασία θα προσφέρεται σε άτομα που αντικειμενικά και τεκμηριωμένα αντιμετωπίζουν πρόσκαιρη δυσκολία να ανταποκριθούν πλήρως σε λελογισμένες υποχρεώσεις που έχουν αναλάβει.
Δεν αφορούν, θέλω να είμαι ξεκάθαρος, χρεώστες μη συνεργάσιμους που νομίζουν πως μπορούν να εκμεταλλευτούν τις οικονομίες άλλων συμπολιτών μας ή τους συνεπείς ή ακόμα τους μελλοντικούς δανειολήπτες που προφανώς προσβλέπουν και οι ίδιοι σε μια δυνατότητα χρηματοδότησης.
ε. Η παροχή κινήτρων για τη διάσωση και αποκατάσταση εταιρειών μέσω αναδιάρθρωσης των εταιρειών και των χρεών τους, έτσι ώστε να δίνεται η ευκαιρία σε βιώσιμες εταιρείες να μειώσουν τα χρέη τους και να διατηρούν θέσεις εργασίας, ενώ παράλληλα να μεγιστοποιείται η αξία της εταιρείας προς όφελος των πιστωτών.
στ. Ο εκσυγχρονισμός των νομοθεσιών αναφορικά με την εκκαθάριση εταιρειών και την πτώχευση φυσικών προσώπων, κάποιες εκ των οποίων χρονολογούνται από το 1931, έτσι ώστε η διαδικασία εκκαθάρισης και πτώχευσης να γίνεται με αποδοτικό τρόπο.
Οι πιο πάνω στόχοι θα υπηρετούνται από τους πέντε διαφορετικούς μηχανισμούς αφερεγγυότητας που ετοιμάζονται σύμφωνα με τις βέλτιστες διεθνείς πρακτικές και στη βάση εισηγήσεων εμπειρογνωμόνων. Το Υπουργικό Συμβούλιο ενέκρινε σήμερα το πλαίσιο αυτής της ολοκληρωμένης μεταρρύθμισης και έδωσε οδηγίες για την ετοιμασία των νομοθεσιών μέχρι το τέλος του χρόνου.
4. Δικαίωμα Δανειολήπτη Προσφυγής στο Δικαστήριο
Πετύχαμε την τροποποίηση των αρχικών προτάσεων της Τρόικα δίδοντας ακόμη ένα όπλο προστασίας στο δανειολήπτη με τη διασφάλιση του δικαιώματος προσφυγής στη δικαιοσύνη για τους όποιους λόγους ο δανειολήπτης θεωρεί αναγκαία την προστασία των δικαστηρίων.
5. Συμπληρωματικά Σχέδια για Προστασία της Πρώτης Κατοικίας
Στοχεύοντας στην περαιτέρω ενίσχυση της προστασίας των ευάλωτων ομάδων που αδυνατούν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους που αφορούν την καταβολή δόσεων για στεγαστικά ή επιχειρηματικά δάνεια για τα οποία έχει υποθηκευτεί η πρώτη τους κατοικία, προχωρήσαμε με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, στον καταρτισμό δυο συμπληρωματικών Σχεδίων για την Προστασία της Πρώτης Κατοικίας. Τα Σχέδια αυτά αποτελούν ένα τελευταίο δίκτυ κοινωνικής προστασίας των δανειοληπτών που ανήκουν στις ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού.
Τα εν λόγω σχέδια, θα μπορούν να τεθούν σε εφαρμογή από την 1.1.2015 ανάλογα με τις πραγματικές ανάγκες που θα προκύψουν, χωρίς να χρειάζεται να προωθηθούν οποιεσδήποτε νομοθετικές ρυθμίσεις. Τα ακριβή κριτήρια για τους δικαιούχους τα οποία θα είναι κοινωνικά και εισοδηματικά, θα οριστικοποιηθούν με την ολοκλήρωση του πλαισίου της αφερεγγυότητας.
Αφού εξαντληθούν όλα τα περιθώρια που αναφέρονται πιο πάνω, χωρίς να έχει εξευρεθεί άλλη λύση, σαν τελευταία επιλογή, ο δανειολήπτης, και νοουμένου ότι πληροί τις πρόνοιες των Σχεδίων, θα μπορεί να υποβάλει αίτηση για ένταξη στα Σχέδια του Κυπριακού Οργανισμού Ανάπτυξης Γης.
Το πρώτο Σχέδιο προβλέπει την εξαγορά της κατοικίας του ιδιοκτήτη που αδυνατεί να εκπληρώσει τις δανειακές του υποχρεώσεις, από τον ΚΟΑΓ, και μετατροπή του ιδιοκτήτη σε μισθωτή της κατοικίας, με δικαίωμα ανάκτησης εντός καθορισμένου χρονικού πλαισίου.
Το δεύτερο Σχέδιο προνοεί την καταβολή, επιδότηση, από τον ΚΟΑΓ μέρους του οφειλομένου επιτοκίου προς το Χρηματοπιστωτικό Ίδρυμα, και τρόπο που μετατρέπει το δάνειο σε βιώσιμο και εξαλείφεται ο κίνδυνος για εκποίηση της κατοικίας του οφειλέτη.
6. Δικαιούχοι Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος (ΕΕΕ)
Πρόσθετο μέτρο, αφορά τους δικαιούχους ΕΕΕ, οι οποίοι ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες πληθυσμού και έχουν συνάψει ενυπόθηκα στεγαστικά δάνεια έχουμε συμπεριλάβει ακόμη μια δικλίδα ασφαλείας. Μέρος του επιδόματος που θα λαμβάνουν, θα αφορά την επιχορήγηση των τόκων των δανείων που έχουν συνάψει για την πρώτη κατοικία, ούτως ώστε να μπορούν να καταστήσουν τα εν λόγω δάνεια βιώσιμα.
Κυρίες και Κύριοι,
Είναι μέσα σε αυτό το ολοκληρωμένο πλαίσιο που θα πρέπει να αντικριστεί και η ανάγκη για μεταρρύθμιση της υφιστάμενης διαδικασίας εκποιήσεων.
Με το προτεινόμενο νομοσχέδιο, που αποτελεί και μνημονιακή υποχρέωση, οι στρεβλώσεις αίρονται. Την ίδια ώρα όμως διασφαλίζονται πλήρως τα καλώς νοούμενα δικαιώματα και οι ευκαιρίες των δανειοληπτών. Διασφαλίζεται πλήρως το δικαίωμα πρόσβασης στη δικαιοσύνη, η πρόσβαση επίσης στους θεσμούς της διαμεσολάβησης και στις διαδικασίες αναδιάρθρωσης, διασφαλίζεται ένας δίκαιος και αξιόπιστος τρόπος για τον καθορισμό της αξίας και διατηρείται επ’ αόριστο μια επιφυλασσόμενη τιμή κάτω από την οποία κανένα ακίνητο δεν μπορεί να εκποιηθεί.
Κυρίως έχει διασφαλιστεί η πλήρης εξαίρεση της πρώτης κατοικίας για το σύνολο των πολιτών από τις πρόνοιες την νέας νομοθεσίας μέχρι την ολοκλήρωση και θεσμοθέτηση του Πλαισίου Αφερεγγυότητας, το οποίο σε συνδυασμό με τα υπόλοιπα των εξαγγελθέντων σχεδίων διασφαλίζουν πλήρως την πρώτη κατοικία των ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού.
Θέλω να πιστεύω πως μέσα στο επόμενο διάστημα θα μπορέσει να διεξαχθεί ένας ψύχραιμος και νηφάλιος διάλογος, ότι θα γίνουν κατανοητές οι διασφαλίσεις που έχουν εισαχθεί και ότι με τις αποφάσεις μας συλλογικά θα διασφαλίσουμε ότι η προσπάθεια για την οριστική έξοδο της πατρίδας μας από την δυσχερή θέση θα συνεχιστεί.
