Θέλω να ευχαριστήσω τους διοργανωτές αυτής
της Ημερίδας, το ΚΥΠΕ, την Αρχή Ραδιοτηλεόρασης Κύπρου, την Ένωση
Συντακτών Κύπρου, το Σύνδεσμο Εκδοτών Εφημερίδων και Περιοδικών Κύπρου
και την Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, για την πρόσκληση τους να
παραστώ και να μιλήσω γι’ αυτό το πολύ καυτό και επίκαιρο θέμα που
αφορά τον κώδικα δημοσιογραφικής δεοντολογίας και την προστασία της
πνευματικής ιδιοκτησίας.Αντιλαμβάνομαι ότι οι διοργανωτές έχουν μεριμνήσει να γίνουν εξειδικευμένες παρεμβάσεις και εισηγήσεις στο θέμα, μεταξύ άλλων, από εξέχουσες προσωπικότητες της Νομικής Επιστήμης. Γι’ αυτό και δεν έχω την πρόθεση να μακρηγορήσω περισσότερο απ’ ότι χρειάζεται, για να μη δοθεί η εντύπωση ότι επιθυμία του καθ’ ύλην αρμόδιου Υπουργού είναι να καθοδηγήσει τη συζήτηση που θα διεξαχθεί ή να επιβάλει την άποψη του.
Πρέπει να παραδεχθούμε πως κατά καιρούς αναφύονται – κάποτε και με τρόπο έντονο – προβλήματα που έχουν να κάνουν τόσο με τη δημοσιογραφική δεοντολογία - ένα ηχηρό και συχνά παρατηρούμενο φαινόμενο είναι η διασφάλιση του δικαιώματος απάντησης - όπως και με την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας. Έχω υπόψη μου διαχρονικό παράδειγμα, όπου ανακοινώσεις του ΚΥΠΕ χρησιμοποιούνται από ΜΜΕ χωρίς να γίνεται αναφορά στην πηγή.
Πιστεύω, λοιπόν, ότι στόχος της Ημερίδας είναι να δώσει μια αντικειμενική εικόνα των προβλημάτων που δημιουργούνται ως αποτέλεσμα των ελλειμμάτων που παρουσιάζονται στον τομέα της δημοσιογραφικής δεοντολογίας, όπως και στο θέμα της πνευματικής ιδιοκτησίας, με σημαντικές επιπτώσεις τόσο σε πολιτικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.
Και οι όποιες εισηγήσεις για διόρθωση των κακώς εχόντων, πρέπει να συμβαδίζουν με τα ευρωπαϊκά θέσμια στον τομέα αυτό, όπως τουλάχιστο φαίνεται να διαμορφώνονται εξελικτικά μέσα από τα αρμόδια σώματα τόσο της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και του Συμβουλίου της Ευρώπης. Η λύση στο πρόβλημα, έγκειται, περισσότερο, σε μια διαδικασία αυτορρύθμισης των ΜΜΕ αλλά και των ίδιων των Λειτουργών του Τύπου, που θα οδηγήσει στην υιοθέτηση των βασικών κανόνων δεοντολογίας.
Με δεδομένο, πάντοτε, το γεγονός ότι θέλουμε από τη μια να διαφυλάξουμε μόνιμα την ελευθεροτυπία, που είναι κύτταρο δημοκρατίας, και από την άλλη να βρεθεί εκείνη η χρυσή τομή που να συνδυάζει την ελευθερία του λόγου με την προστασία των δικαιωμάτων της κοινωνίας και του κάθε πολίτη.
Να υπενθυμίσω ότι η ελευθερία του Τύπου διασφαλίζεται από το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας, το οποίο ορίζει: «Έκαστος έχει το δικαίωμα ελευθερίας του λόγου και της καθ’ οιονδήποτε τρόπον εκφράσεως. Το δικαίωμα τούτο περιλαμβάνει την ελευθερίαν της γνώμης, της λήψεως και μεταδόσεως πληροφοριών και ιδεών άνευ επεμβάσεως οιασδήποτε δημοσίας αρχής και ανεξαρτήτως συνόρων».
Να προσθέσω πως ο περί Τύπου Νόμος του 1989 διασφαλίζει την ελευθερία του Τύπου, την ανεμπόδιστη κυκλοφορία των εφημερίδων, το δικαίωμα των δημοσιογράφων να μην αποκαλύπτουν τις πηγές πληροφοριών τους και την πρόσβαση σε επίσημη πληροφόρηση. Το ερώτημα που τίθεται σε ό,τι αφορά τον κώδικα δεοντολογίας, είναι κατά πόσο η αυτορρύθμιση και ο αυτοέλεγχος παράγουν ικανοποιητικά αποτελέσματα ή αν χρειάζεται κάποιο επιπρόσθετο μέτρο.
Κυρίες και κύριοι,
Σε ένα ευνομούμενο πολιτισμένο κράτος, αναμένεται φυσιολογικά ότι ο Τύπος θα ασκεί το κρίσιμης σημασίας λειτούργημά του αντικειμενικά, μέσα στα πλαίσια της αντικειμενικότητας, της αξιοπιστίας, του πλουραλισμού και του σεβασμού των δικαιωμάτων όλων ανεξαίρετα των πολιτών.
Κατά βάση το ζητούμενο είναι, αφού αναγνωρίσουμε τη σημασία της ορθής λειτουργίας των ΜΜΕ για την κοινωνία, από τη μια να διασφαλίζουμε ως πολιτεία και ως κοινωνία τα μέσα στους λειτουργούς του Τύπου να επιτελέσουν το λειτούργημα τους όσο καλύτερα γίνεται. Από την άλλη, πρέπει να απαιτούμε ως κοινωνία και ως πολιτεία ένα επίπεδο δημοσιογραφίας που να προάγει τον πολιτικό και κοινωνικό πολιτισμό και όχι να τον αντιμάχεται και/ή να τον υποβιβάζει.
Ως ο αρμόδιος Υπουργός για τα ΜΜΕ, δεν έχω καμία δυσκολία να πω ότι από πλευράς κράτους είναι δεδομένη η διάθεση να διασφαλίζονται οι δυνατότητες στα ΜΜΕ για την όσο το δυνατόν καλύτερη λειτουργία τους τόσο από πλευράς νομοθεσίας όσο και από πλευράς διευκολύνσεων.
Εξάλλου, είναι συνεχής η επαφή και η συνεργασία μας με τα ΜΜΕ και πρέπει να πω ότι η δική μου αποτίμηση είναι θετική, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν εντοπίζω ενίοτε ελλείμματα στον τομέα της δεοντολογίας, όπως και στον τομέα της κατοχύρωσης της πνευματικής ιδιοκτησίας.
Επί του προκειμένου, να πω ότι:
Πρώτο, στον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, ο οποίος συστάθηκε από την Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, το ανεξάρτητο δηλαδή σώμα που είναι υπεύθυνο για την αυτορρύθμιση της συμπεριφοράς των ΜΜΕ, γραπτών και ηλεκτρονικών, αναφέρεται ότι «Τα ΜΜΕ και οι λειτουργοί σέβονται και εφαρμόζουν το εκάστοτε ισχύον Δίκαιο και συμβάσεις που αφορούν στην προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας.
Εκεί που επιτρέπεται, η αναδημοσίευση από άλλη πηγή γίνεται με σεβασμό προς τον συγγραφέα/δημιουργό ή τον ιδιοκτήτη. Τα ΜΜΕ και οι λειτουργοί τους υποχρεούνται να αναφέρουν την προέλευση» (Ειδική Διάταξη 7).
Δεύτερο, με την επικείμενη τροποποίηση του Περί Ραδιοτηλεοπτικών Οργανισμών Νόμου (1998-2013), που εξετάζει το Υπουργείο Εσωτερικών, θα συμπεριληφθεί πρόνοια στο άρθρο 26, που αφορά τις αρχές που διέπουν τα προγράμματα των τηλεοπτικών και των ραδιοφωνικών οργανισμών, σύμφωνα με την οποία «Οι οργανισμοί υποχρεούνται να κατέχουν τα πνευματικά δικαιώματα ή να έχουν λάβει όλες τις σχετικές άδειες από τους κατόχους των αντίστοιχων δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας όλων των προγραμμάτων ή/και παραγωγών, ή/και αντικειμένων δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας που προβάλλουν.
Οι οργανισμοί υποχρεούνται, όταν τους ζητηθεί από την Αρχή Ραδιοτηλεόρασης Κύπρου, να προσκομίσουν όλα τα στοιχεία, τα οποία τεκμηριώνουν την κατοχή από μέρους τους των εν λόγω δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας ή των σχετικών αδειών, που τους χορηγήθηκαν από τους κατόχους των εν λόγω δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας».
Επίσης, έχει συμπεριληφθεί πρόνοια έτσι ώστε εάν, κατά τη διάρκεια των τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών προγραμμάτων, παρεμβάλλονται τηλεοπτικές /ραδιοφωνικές διαφημίσεις, να μη θίγεται η ακεραιότητα των προγραμμάτων, λαμβάνοντας υπόψη μεταξύ άλλων τα δικαιώματα των δημιουργών των προγραμμάτων και των κατόχων των αντίστοιχων δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας.
Τρίτο, σε συνάντηση που είχαμε ως Υπουργείο, στις 27 Φεβρουαρίου 2014, με την Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, συζητήσαμε θέματα που άπτονται της εφαρμογής του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, καθώς, όπως διαπιστώθηκε από την Επιτροπή, η αρχή αυτορρύθμισης των ΜΜΕ δεν είναι και τόσο αποτελεσματική.
Η Επιτροπή εισηγήθηκε την υιοθέτηση ενός μοντέλου συρρύθμισης, με τη βοήθεια κρατικής παρέμβασης, σε περιπτώσεις παραβίασης του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι με τη διάχυση της πληροφόρησης στα διαδικτυακά ΜΜΕ, όπου δεν πραγματοποιείται κανένας έλεγχος, έχουν αλλάξει άρδην τα δεδομένα.
Η αποδοχή της δικαιοδοσίας της Επιτροπής από τα διαδικτυακά ΜΜΕ, δεδομένου ότι δεν υφίσταντο όταν υπεγράφη ο Κώδικας Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, στηρίζεται αποκλειστικά στο γεγονός ότι η Επιτροπή έχει καθιερωθεί εθιμικά, ως το όργανο εφαρμογής του Κώδικα. Για την επίτευξη του στόχου αυτού, η Επιτροπή εισηγείται, μεταξύ άλλων:
- Nα εξετάζει τα παράπονα χωρίς εξωτερικές παρεμβάσεις στη βάση του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας και της διαδικασίας που ακολουθείται σήμερα, δημοσιοποιώντας τις αποφάσεις της μόλις λαμβάνονται, έτσι ώστε τα Μέσα (έντυπα, ηλεκτρονικά κλπ) που θα κρίνεται ότι παραβιάζουν τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας να υποχρεούνται να δημοσιεύουν αυτούσια την απόφαση, όσο και απολογία στις περιπτώσεις που προβλέπονται από τον Κώδικα.
- Σε περίπτωση που ένα ΜΜΕ αρνηθεί να συμμορφωθεί, ο νόμος να δίνει τη δυνατότητα σε αρμόδια Αρχή, που θα ορισθεί, να λαμβάνει διοικητικά μέτρα σε βάρος του, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις που διαπιστώνεται συστηματική ή κατ’ επανάληψη παραβίαση των ίδιων προνοιών του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας.
Το Υπουργείο Εσωτερικών βρίσκεται στο στάδιο της μελέτης αυτών των εισηγήσεων. Πρόθεσή μας είναι, μέσα από το διάλογο, να εξευρεθεί η χρυσή τομή που θα ρυθμίσει κατά τρόπο αποτελεσματικό τη λειτουργία και τον έλεγχο του συστήματος.
Σημειώνεται ότι στα πλαίσια εκσυγχρονισμού της νομοθεσίας του Περί Τύπου Νόμου, το Υπουργείο Εσωτερικών πρόκειται να υποβάλει τροποποιητικό νομοσχέδιο του εν λόγω νόμου για ψήφιση στη Βουλή, έτσι ώστε να θεσπιστεί νέο νομοθετικό/ρυθμιστικό πλαίσιο που να συνάδει με τα σημερινά δεδομένα.
Να προσθέσω, καταληκτικά, ότι τα ζητήματα πνευματικής ιδιοκτησίας και κατοχύρωσης δικαιωμάτων, ιδιαίτερα μάλιστα στο ηλεκτρονικό περιβάλλον όπου η πρόσβαση και η διάχυση γίνονται με μεγαλύτερη ευκολία, συζητούνται ευρύτατα διεθνώς, με στόχο την προστασία των πνευματικών δημιουργών ή/και αυτών για λογαριασμό των οποίων έχουν παραχθεί.
Για το λόγο αυτό, έχουν θεσπιστεί σχετικοί κανόνες και συστήματα, που καλούνται να τηρούν οι εμπλεκόμενοι φορείς ακολουθώντας πάντα τους γενικούς όρους του υπάρχοντος θεσμικού πλαισίου.
Ως Υπουργείο Εσωτερικών, είμαστε στη διάθεση όλων των εμπλεκόμενων, ενδιαφερόμενων και επηρεαζόμενων φορέων, και σε συνεννόηση πάντα με την Αρχή Ραδιοτηλεόρασης Κύπρου και την Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, για εξεύρεση εκείνων των λύσεων που θα αμβλύνουν σημαντικά τα διαχρονικά προβλήματα που παρουσιάζονται σε αυτόν τον τομέα της εφαρμογής του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας και της Προστασίας της Πνευματικής Ιδιοκτησίας.
Ευχαριστώ για την προσοχή σας.
