Πανεπιστήμιο ώρα μηδέν… Ακούει κανείς;

Πανεπιστήμιο ώρα μηδέν… Ακούει κανείς;

* του Κωνσταντίνου Χριστοφίδη

Πριν από ένα μήνα, οι πανεπιστημιακές αρχές και οι καθηγητές της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κύπρου υπέστησαν στην επιτροπή παιδείας της Βουλής μια τετράωρη «ιερά εξέταση», αναφορικά με την παραπληροφόρηση γύρω από το θέμα των κριτηρίων εισδοχής φοιτητών στην εν λόγω Σχολή.
Να μην παρεξηγηθώ: κάθε εξέταση από την επιτροπή παιδείας της Βουλής είναι ευπρόσδεκτη και μέρος του δημοκρατικού «λόγον διδόναι». Για μας τους πανεπιστημιακούς, η λογοδοσία πρέπει να είναι μέρος του DNA μας. Το θέμα είναι άλλο: το ανακριτικό, καχύποπτο και ενίοτε εχθρικό ύφος με το οποίο έγινε ο έλεγχος, αλλά και η σχετική τοξική αρθρογραφία που είδε το φώς της δημοσιότητας, σημειώνονται ως ακόμη μία ήττα του ορθολογισμού στη χώρα αυτή, που πολλοί ονειρεύονται να τη δουν κάποτε, επιτέλους, ως μια «κανονική χώρα», ένα ευρωπαϊκό κράτος και όχι αυτό που, δυστυχώς, είναι ακόμα σήμερα. Και όλα αυτά γιατί, το Πανεπιστήμιο Κύπρου «τόλμησε» να υιοθετήσει την ευρωπαϊκή πρακτική, δεοντολογία και νομοθεσία σε ότι αφορά στα κριτήρια εισδοχής των φοιτητών, ειδικά στην Ιατρική Σχολή, όπου η ασφάλεια του ασθενούς αποτελεί την πρώτη προτεραιότητα που πρέπει να διασφαλιστεί κατά την εξάσκηση του ιατρικού επαγγέλματος. Αν κάπου διαπράξαμε λάθος, ευχαρίστως να μας υποδειχθεί και θα το διορθώσουμε. Δεν θεωρούμε παραγωγικό και δίκαιο, όμως, το να δέχεται ανοίκειες επιθέσεις το Πανεπιστήμιο Κύπρου· ένας θεσμός που πρωτοστάτησε στη θέσπιση ρυθμίσεων για άτομα με ειδικές ανάγκες. Κριτική δεχόμαστε, προσβολές όχι! Δεν είχαν περάσει παρά μόνο λίγες ημέρες από μια άλλη απροκάλυπτη επίθεση λαϊκισμού, από συγκεκριμένο βουλευτή, εναντίον της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου, της Σχολής-ναυαρχίδας που προσελκύει έσοδα δεκάδων εκατομμυρίων Ευρώ από εξωτερικά ανταγωνιστικά προγράμματα τα τελευταία χρόνια.

Και ενώ αυτά συνέβαιναν εδώ, την ίδια περίπου περίοδο, ο διεθνής Τύπος, και συγκεκριμένα η εφημερίδα New York Times (17 Φεβρουαρίου), δημοσίευσε ένα εκτενές και θετικό άρθρο για τα «πανεπιστήμια» στα κατεχόμενα και το ρόλο τους στην τοπική οικονομία. Οι αριθμοί ξαφνιάζουν και σίγουρα εμάς, στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, μας προβληματίζουν: Σε μία περιοχή των 300.000 κατοίκων, ο συνολικός αριθμός των φοιτητών αγγίζει τις 63.000, εκ των οποίων οι 15.000 είναι ξένοι που προέρχονται από 110 χώρες! Τα 10 «πανεπιστήμια» των κατεχομένων εργοδοτούν ακαδημαϊκούς από 60 χώρες. Παρόλο που υπάρχουν σημαντικοί περιορισμοί, όπως η συμμετοχή των εν λόγω πανεπιστημίων στο σύστημα της Μπολόνια και η κινητικότητα των φοιτητών τους μέσω του προγράμματος Erasmus, οι απόφοιτοί τους γίνονται δεκτοί σε πανεπιστήμια διεθνώς, μέσω της αναγνώρισης των πτυχίων τους από το τουρκικό εκπαιδευτικό σύστημα. Το «Near East University» των κατεχομένων διαθέτει Ιατρική Σχολή και Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο με προηγμένο ιατρικό εξοπλισμό και την καλύτερη υποδομή σε ολόκληρο το νησί, όπως γράφουν οι New York Times.

Δεν το βρίσκω ορθό να ετεροπροσδιοριζόμαστε εξ αντιπαραβολής και, σαφώς, δεν υπονοώ ότι τα ιδρύματα αυτά μπορούν ή πρέπει να αποτελούν πρότυπο για μας. Εμείς έχουμε να αντιπαραβάλουμε την ποιότητα της εκπαίδευσης και της ερευνητικής παραγωγής του δημόσιου πανεπιστημίου. Η ποιότητα αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της προσπάθειάς μας. Όμως, αυτή η θέση υπεροχής δεν είναι εξασφαλισμένη· για την ακρίβεια, είναι σχετικά εύθραυστη και αντιμετωπίζει μεγάλες προκλήσεις υπό τις παρούσες συνθήκες οικονομικής και ηθικής κρίσης της πατρίδας μας. Ένας από τους μεγάλους κινδύνους θα είναι η πιθανή παρατεταμένη αδυναμία μας να επενδύσουμε σε υψηλής ποιότητας υποδομές εκπαίδευσης και έρευνας, η οποία θα μας καταδικάσει σε μία φθίνουσα πορεία αδράνειας. Αν δεν καταφέρουμε να συνεχίσουμε την επένδυση στις υψηλής ποιότητας υποδομές, τότε η μεγάλη επένδυση που έχουμε ήδη κάνει ως κράτος και κοινωνία στα δημόσια πανεπιστήμια τις τελευταίες δύο δεκαετίες, ενδέχεται να πάει χαμένη σε έναν ατέρμονα φαύλο κύκλο εσωστρέφειας και έλλειψης ανταγωνιστικότητας.

Ας μην κουραστούμε να επαναλαμβάνουμε τα αυτονόητα, τα οποία έχουν τεκμηριωθεί διεθνώς με την κατάρρευση των τρεχόντων μοντέλων οικονομικής ανάπτυξης. Χρειαζόμαστε ένα αξιόπιστο εναλλακτικό μοντέλο, με την εκπαίδευση και την έρευνα να αποτελούν τους κεντρικούς πυλώνες του. Αυτές είναι προτεραιότητες που πρέπει να ενισχυθούν άμεσα και πριν τη λύση του Κυπριακού, η οποία πρέπει να μας βρει προετοιμασμένους.

Απευθύνομαι σε όλους αυτούς που διαχειρίζονται τις τύχες και το μέλλον αυτού του λαού· απευθύνομαι στους υγιείς σκεπτόμενους πολίτες: η πανεπιστημιακή κοινότητα στο σύνολό της σας θεωρεί φυσικούς σύμμαχούς της στην προσπάθεια ανοικοδόμησης της πατρίδας μας. Ήρθε ο καιρός να βάλουμε τους κάθε λογής μανιακούς, σκοταδιστές και φοβικούς στο περιθώριο της ιστορίας, αρκετά ταλαιπώρησαν τον τόπο.

Πριν από μερικά χρόνια ένας συνάδελφος, πρύτανης πανεπιστημίου του Ισραήλ, μου ανέφερε κάτι, το οποίο έχω πάντα στη σκέψη μου: “Το όνειρο ενός Εβραίου της Ιερουσαλήμ στη δεκαετία του 30΄ ήταν να σπουδάσει τα παιδιά του στα πανεπιστήμια της Βηρυτού. Το όνειρο ενός Χριστιανού της Βηρυτού σήμερα είναι να σπουδάσει τα παιδιά του στα πανεπιστήμια του Ισραήλ”. Όπως διαφαίνεται, μικρή μερίδα της πολιτικής σκηνής της χώρας φαίνεται να επιθυμεί τη φοίτηση των Κυπρίων στα τ/κ πανεπιστήμια μετά τη λύση του Κυπριακού. Αλλιώς, δεν θα επεδίωκαν τη μη έναρξη της Ιατρικής Σχολής, δεν θα επεδίωκαν το κλείσιμο της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κύπρου, όταν στο κατεχόμενο Καπούτι, μόνο η Πολυτεχνική Σχολή, παράρτημα του Πανεπιστημίου της Άγκυρας (Middle East Technical University) έχει μέγεθος 55.000 m²! Αλλιώς, δεν θα αντιστέκονταν σθεναρά στη χρήση της Αγγλικής γλώσσας στα προγράμματα του Πανεπιστήμιου Κύπρου (ακόμη και στα μεταπτυχιακά), όταν στα κατεχόμενα παρατηρείται μία απίστευτη προσπάθεια διεθνοποίησης, προσελκύοντας φοιτητές από 110 διαφορετικές χώρες, για να αποδείξει ο Έρογλου ότι έχει κράτος. Όταν, λοιπόν, στα κατεχόμενα αποδέχονται φοιτητές από διάφορα εθνικά λύκεια, συμπεριλαμβανομένων των αγγλόφωνων σχολείων της ελεύθερης περιοχής, υπάρχουν δυστυχώς ακόμα βουλευτές (ευτυχώς όμως πολύ λίγοι) στο κυπριακό κοινοβούλιο που, αρνούνται την πρόσβαση των απόφοιτων των ιδιωτικών σχολείων στα δημόσια πανεπιστήμια της χώρας!

Δεν υπάρχει άλλη δημοκρατική χώρα στον κόσμο όπου οι βουλευτές να θέλουν να επιβάλουν στα πανεπιστήμια ποιους επισκέπτες καθηγητές πρέπει να δέχεται και ποιους όχι. Δεν υπάρχει άλλη δημοκρατική χώρα στον κόσμο όπου οι βουλευτές να θέλουν να επιβάλουν στο πανεπιστήμιο να μονιμοποιεί νέους ερευνητές που απασχολούνται σε προσωρινά ευρωπαϊκά προγράμματα. Δεν υπάρχει άλλη ευρωπαϊκή χώρα όπου οι βουλευτές θέλουν να εμπλέκονται στη διαχείριση ερευνητικών προγραμμάτων. Δεν υπάρχει άλλη δημοκρατική χώρα στον κόσμο όπου παγώνουν οι ανελίξεις του ακαδημαϊκού προσωπικού (ακόμη και στην Ελλάδα, που επηρεάστηκε από την πρωτοφανή οικονομική κρίση, δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο). Δεν υπάρχει άλλη χώρα στον κόσμο όπου οι ακαδημαϊκοί να μην έχουν το δικαίωμα να δημιουργούν και να διαχειρίζονται νέες εταιρείες υψηλής τεχνολογίας! Στο σύγχρονο κόσμο έχει ήδη διαμορφωθεί η μεγάλη όσμωση. Τα πανεπιστήμια είναι ήδη μέσα στις επιχειρήσεις και οι επιχειρήσεις βρίσκονται ήδη μέσα στα πανεπιστήμια. Η όποια περαιτέρω καθυστέρηση στην αναπροσαρμογή αυτή θα έχει ως συνέπεια ανεπανόρθωτο κόστος για τον τόπο και ιδιαίτερα τη νέα γενιά.

Ένα ανώτερο στέλεχος σύγχρονης κυπριακής εταιρείας που δραστηριοποιείται έντονα στις χώρες του Κόλπου μου εξέφρασε πριν λίγο καιρό τον έντονο προβληματισμό του αναφέροντάς μου πως, όλο και συχνότερα συναντάς στις χώρες του Κόλπου όλο και περισσότερα ηγετικά στελέχη μεγάλων εταιριών που σπούδασαν στα πανεπιστήμια των κατεχομένων. Είναι προφανές σε ποια πλευρά θα επενδύσουν αυτές οι εταιρείες, όταν και εάν αποφασίσουν να δραστηριοποιηθούν στην Κύπρο, καθώς για τους περισσότερους η χώρα όπου σπουδάσαμε είναι συχνά η 2^η πατρίδα μας!

Το ερώτημα που τίθεται είναι κατά πόσον ο κυπριακός λαός θα συνεχίσει να εκλέγει για εκπροσώπους του στο Κοινοβούλιο ανθρώπους που, όσο λίγοι και να είναι, με τον τοξικό και λαϊκιστικό τους λόγο, δυστυχώς, τον οδηγούν στην οπισθοδρόμηση, την περιθωριοποίηση και την πνευματική καταστροφή. Ο λαϊκισμός προκάλεσε ήδη πολύ πόνο και καταστροφή, θα συνεχίσει αυτή η κοινωνία να τον ανέχεται;

ΥΓ. Στις 18 Μαρτίου 2014, ως Πρύτανης του Πανεπιστημίου Κύπρου υπέστηκα μια άλλη πρωτοφανή επίθεση στο Κοινοβούλιο γιατί, ως ο ανώτερος εκτελεστικός αξιωματούχος του πανεπιστημίου, αποφάσισα να πάρω προσωπικά την ευθύνη (δηλαδή το ρίσκο) και να απαλλάξω το Ίδρυμα από τον κίνδυνο να υποστεί ζημιές 300 χιλιάδων ευρώ για μη ολοκλήρωση ευρωπαϊκού ερευνητικού προγράμματος. Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι θα ήμουν αντιμέτωπος με την ίδια επίθεση εάν είχα κάνει ακριβώς το αντίθετο! Το χειρότερο, όμως, είναι ότι στη χώρα όπου συνέβη το Μαρί και η οικονομική καταστροφή από εγκληματικές αμέλειες των αρμοδίων, επικρίνεται ένας αξιωματούχος γιατί επιδεικνύει πνεύμα ευθύνης και παίρνει πρωτοβουλίες με προσωπικό ρίσκο. Με τέτοια νοοτροπία είναι να απορεί κανείς με την αμυντική στάση που έχει καλλιεργηθεί στη δημόσια υπηρεσία;

Καθηγητής Κωνσταντίνος Χριστοφίδης

Πρύτανης Πανεπιστημίου Κύπρου