Επικήδειος λόγος του Υπουργού Παιδείας και Πολιτισμού
κ. Κυριάκου Κενεβέζου για τον καλλιτέχνη Στας Παράσκο
Με βαθύτατη θλίψη
αποχαιρετούμε σήμερα τον Στας Παράσκο, μια από τις μεγαλύτερες και
επιφανέστερες φυσιογνωμίες της τέχνης της Κύπρου.
Ο
Στας Παράσκος γεννήθηκε στην Αναφωτία της Λάρνακας το 1933, σε μια αγροτική
οικογένεια που αγωνιζόταν για επιβίωση. Η ανάγκη για εργασία τον οδήγησε το
1953 στο Λονδίνο. Εκεί ξεδιπλώθηκε μπροστά του ένας καινούργιος κόσμος, αυτός
της γνώσης, της τέχνης, του πνεύματος και της απόλυτης ελευθερίας σκέψης και
έκφρασης. Η μύησή του στην καλλιτεχνική ζωή και μποέμικη κοινωνία του Λονδίνου
της εποχής, με τη βοήθεια του συμπατριώτη και φίλου - για το υπόλοιπο της ζωής
τους - Στέλιου Βότση, τον ώθησε να παρακολουθήσει μαθήματα ζωγραφικής στο Κολέγιο Καλών Τεχνών του Ληντς.
Το ιδιαίτερο ταλέντο του Στας δεν άργησε να κινήσει το
ενδιαφέρον του διευθυντή του κολεγίου και αγαπητού μέντορα, Χάρι
Θέρμπον, ο οποίος φρόντισε, όχι μόνο για την πλήρη ένταξή του ως φοιτητή στο
κολέγιο, αλλά και για τη διασφάλιση των εκπαιδευτικών συνθηκών που θα επέτρεπαν
στον χαρισματικό νέο να αναπτύξει σταδιακά τις
ποιότητες της προσωπικής του έκφρασης, πέρα από συγκεκριμένα ρεύματα και
μανιέρες.
Από το 1959 μέχρι το 1961 ο Στας έζησε στην Κορνουάλη,
συνδέοντας άρρηκτα το όνομά του με την ιστορική σχολή του Σεντ Ηβς (St Ives), ενώ στη συνέχεια προέκτεινε την καλλιτεχνική του δράση
στον ακαδημαϊκό χώρο, διδάσκοντας σε διάφορες σχολές και πανεπιστήμια. Η
μαθητεία του κοντά σε καλλιτέχνες της μεταπολεμικής περιόδου αλλά και η προσωπική
του δουλειά και αφοσίωση γρήγορα τον ανέδειξαν ως εικαστικό καλλιτέχνη και
δάσκαλο ανάμεσα στον καλλιτεχνικό και ακαδημαϊκό κόσμο της Μεγάλης Βρετανίας.
Επιστρέφοντας στην Κύπρο, ο Στας ίδρυσε το 1969 το Κυπριακό
Κολλέγιο Τέχνης στην Αμμόχωστο, που μετά την τουρκική εισβολή εγκαταστάθηκε αρχικά
στην Κάτω Πάφο και αργότερα στο χωριό Λέμπα, όπου και βρήκε τη μόνιμή του στέγη.
Το κολέγιο, περισσότερο ένα ζωντανό κέντρο μελέτης και δημιουργίας παρά ένα
ακαδημαϊκό ίδρυμα, αποτέλεσε πόλο έλξης για ντόπιους δημιουργούς αλλά και καλλιτεχνικές
προσωπικότητες από τον διεθνή χώρο, που στη συνέχεια τροφοδότησαν μουσεία και
κέντρα τέχνης του εξωτερικού με έργα εμπνευσμένα από το χρώμα, την εμπειρία και
την ιστορία του νησιού.
Η ίδια η τέχνη του Στας, παραστατική αλλά όχι
νατουραλιστική, με φοβιστικά στοιχεία και ταυτόχρονα αφαιρετικά ρεαλιστική, κατέγραψε
μέσα από το άκρως προσωπικό του ύφος σκηνές της παιδικής του ηλικίας, της
κυπριακής υπαίθρου, της βυζαντινής παράδοσης, των τοπικών μύθων, του
καθημερινού, λαϊκού ανθρώπου. Παρά τους διάφορους χαρακτηρισμούς της τέχνης του
με όρους όπως «ναΐφ» ή «εξπρεσιονιστική», ο ίδιος δεν θέλησε ποτέ να την εντάξει
σε οποιαδήποτε στενά πλαίσια, ούτε να ασχοληθεί με το πεδίο της ακαδημαϊκής
τέχνης και της διανόησης. Όπως είχε επανειλημμένα δηλώσει, το μόνο που τον
ενδιέφερε ήταν να κάνει «κυπριακή τέχνη», να συνεχίσει «την παράδοση που μας
άφησε ο Πολ Γεωργίου και ο Διαμαντής». Αυτό που πάντα ήθελε ήταν να δημιουργεί
έργα γεμάτα ποίηση, γεμάτα φως, γεμάτα με τη φύση, το χώμα, τον αέρα, την ατμόσφαιρα
και την αίσθηση αυτού του νησιού που ονομάζεται Κύπρος.
Ο Στας Παράσκος έζησε και δημιούργησε σε μια περίοδο εξαιρετικά
δύσκολη για την τέχνη και την κοινωνία του τόπου: Μέσα σε ένα περιβάλλον που δεν ήταν σε θέση
να στηρίξει την ανάπτυξη της τέχνης σε επαγγελματικό επίπεδο, και μέσα σε ένα
πολυτάραχο κοινωνικοπολιτικό κλίμα που έθετε, αναγκαστικά, άλλες
προτεραιότητες, πέρα από την τέχνη και τον πολιτισμό. Ο Στας ήταν ανάμεσα στους
καλλιτέχνες της μέσης γενιάς που κατάφεραν, κάτω από τις αντίξοες αυτές
συνθήκες, να αναπτύξουν μια πιο ειδικευμένη και συστηματική παραγωγή, να
συνδυάσουν τις γνώσεις τους γύρω από τον ευρωπαϊκό μοντερνισμό με το τοπικό
χρώμα και πνεύμα, να αναπτύξουν κριτικό λόγο και να καθορίσουν τελικά την
πορεία της κυπριακής τέχνης, ασκώντας τεράστια επίδραση στις επόμενες γενιές
Κυπρίων καλλιτεχνών.
Εκτιμώντας τη
μακρά και πολύπλευρη προσφορά του στην ανάπτυξη και διαμόρφωση του σύγχρονου
κυπριακού πολιτισμού, τον Οκτώβριο του 2005 το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού
τίμησε τον Στας Παράσκο με το Αριστείο Τεχνών. Πιστεύω, όμως, ότι η μεγαλύτερη
τιμή προς τον άνθρωπο αυτό θα είναι πάντα η αγάπη, το πάθος και η δύναμη που
εμπνέει διαχρονικά στον κόσμο της Κύπρου το κάθε έργο, ιδέα, και εικόνα του
Στας, αποτυπωμένα ήδη με ανεξίτηλα χρώματα στη συνείδησή μας και στην ιστορία.
Στη σύζυγο, τα
παιδιά και τους οικείους του Στας Παράσκου εκφράζω τα ειλικρινή συλλυπητήρια
της Πολιτείας και εμού προσωπικά.
Αιωνία του η
Μνήμη.
_______________
