Θέλω
κατ’ αρχάς να ευχαριστήσω θερμά τους οργανωτές της αποψινής εκδήλωσης
για την τιμητική πρόσκλησή τους, και όλους εσάς για την εδώ παρουσία
σας. Θέλω να συγχαρώ την Κίνηση Καθηγητών «Αλλαγή» και την ΠΑΔΕΔ –
Πρωτοπορία, καθώς και τους Συνδέσμους Αγωνιστών για τη διοργάνωση αυτής
της εκδήλωσης και να τους ευχαριστήσω για την ευκαιρία που μου
προσφέρουν να μιλήσω για τον Ευαγόρα Παλληκαρίδη και για το διαχρονικό
νόημα της θυσίας του.
Όσο δύσκολο και αν είναι για τον οιονδήποτε
ομιλητή να αρθεί στο ύψος ενός συγκλονιστικού αγώνα όπως του αγώνα της
ΕΟΚΑ και τόσων αδικαίωτων προσωπικών θυσιών, άλλο τόσο τιμητικό είναι να
μιλήσει για τον Ευαγόρα Παλληκαρίδη, τον έφηβο ποιητή που ο αγώνας και η
δράση του έχουν ξεπεράσει τα όρια της Κύπρου και του Ελληνισμού.
Ο αγώνας της ΕΟΚΑ ήταν η λογική κορύφωση
μιας μακράς πορείας αγώνων και διεκδικήσεων που δεν συγκίνησαν τη διεθνή
κοινότητα και κυρίως, δεν ευαισθητοποίησαν τους Βρετανούς
αποικιοκράτες.
Η 1η Απριλίου 1955 ήταν η ωρίμανση του
χρόνου αλλά και η έκρηξη της οργής και της αγανάκτησης του καταπιεσμένου
και υπόδουλου Κυπριακού Ελληνισμού. Ο ένοπλος αγώνας εναντίον της
Μεγάλης Βρετανίας, όσες δυσκολίες και αν έκρυβε το παράτολμο του
εγχειρήματος, ήταν η μόνη διέξοδος για να πειστεί η αποικιακή υπερδύναμη
να παραχωρήσει στους Έλληνες Κύπριους την ελευθερία που εδικαιούντο.
Ο αγώνας αγκαλιάστηκε με θέρμη από άνδρες
και γυναίκες όλων των τάξεων, επαγγελμάτων και ηλικιών. Η συμμετοχή στην
κοινή προσπάθεια αποτίναξης του αποικιακού ζυγού και επίτευξης της
Ένωσης με την Ελλάδα ήταν μαζική.
Όπως όλα τα απελευθερωτικά και αντιαποικιακά
κινήματα, η τετράχρονη κυπριακή επανάσταση είχε τους ήρωες της, τους
μάρτυρες και τα ολοκαυτώματα της. Όμως, ανάμεσα στα επίλεκτα μάχιμα
στελέχη της ΕΟΚΑ που θυσιάστηκαν πολεμώντας τη βρετανική αυτοκρατορία, η
μορφή του Ευαγόρα Παλληκαρίδη ξεχωρίζει. Ήταν ένας έφηβος, που μόλις
στα 17 του χρόνια, δίδαξε στην ανθρωπότητα τη δύναμη της φιλοπατρίας και
απάγγειλε στους σκλαβωμένους του κόσμου το μεγαλείο της ελευθερίας.
Ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης γεννήθηκε στην Τσάδα
στις 27 Φεβρουαρίου 1938. Πατέρας του ήταν ο Μιλτιάδης Θεοδώρου
Παλλήκαρος από τον Λάρνακα της Λαπήθου, που νυμφεύτηκε στην Τσάδα της
Πάφου την Αφροδίτη Παπαδανιήλ.
Οι Μιλτιάδης και Αφροδίτη απέκτησαν πέντε
παιδιά: Ο Ευαγόρας, σύμφωνα με όσα έχουν καταγράψει τα αδέλφιά του, οι
δάσκαλοι και οι συμμαθητές του, από μικρό παιδί στο Δημοτικό Σχολείο της
Τσάδας έδειξε μια ιδιαίτερη έφεση στο διάβασμα και ιδιαίτερα στη
λογοτεχνία. Στα εφηβικά του χρόνια αναδεικνύει ένα μοναδικό ταλέντο στην
ποίηση. Μέσα από την ποίηση κατάφερε να αποδώσει τη μεγάλη λατρεία του
για την Ελλάδα, για την ελευθερία, για τη δικαιοσύνη. Μέχρι που
αποφάσισε να υπερβεί τον ποιητή και να μετουσιωθεί σε αντάρτη και
πολεμιστή, στα βουνά της Κύπρου, διεκδικώντας το δίκαιο της πατρίδας
του.
Η μαθητική ζωή του Ευαγόρα Παλληκαρίδη στην
Πάφο σημαδεύτηκε καταλυτικά από τα επεισόδια στις πανηγυρικές εκδηλώσεις
για τη στέψη της βασίλισσας της Αγγλίας Ελισάβετ, τον Ιούνιο του 1953.
Τότε ο δεκαπεντάχρονος Ευαγόρας ανέβηκε στον ιστό, στο Ιακώβειο
Γυμναστήριο και κατέβασε την αγγλική σημαία μέσα στις ενθουσιώδεις
επευφημίες του μαθητόκοσμου της Πάφου, δίνοντας ουσιαστικά το σύνθημα
για την έναρξη άγριων συγκρούσεων με τις αστυνομικές δυνάμεις.
Κατά το 1954-1956 η ζωή του Ευαγόρα
Παλληκαρίδη κατακλύζεται από στίχους. Γίνεται γνωστός στο μαθητικό κοσμο
του Γυμνασίου Πάφου για την ποιητική του φλέβα.
Το Μάρτιο του 1955 ο Παλληκαρίδης,
πρωτοστατεί σε νέα μαχητική διαδήλωση στην Πάφο, με την ευκαιρία της
δίκης των συλληφθέντων για την υπόθεση του πλοιαρίου «Άγιος Γεώργιος»,
στη Χλώρακα και συλλαμβάνεται ξανά από την Αστυνομία, μαζί με δεκάδες
άλλους νέους της Πάφου.
Αυτή τη φορά δικάστηκε, το Μάιο του 1955,
και του επιβλήθηκε χρηματικό πρόστιμο. Ήδη την 1η Απριλίου 1955 είχε
αρχίσει ο αγώνας της ΕΟΚΑ και ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης μυήθηκε από τους
πρώτους σε αυτόν.
Αν και πρωταγωνιστής των διαδηλώσεων και
μαθητικών αγωνιστικών κινητοποιήσεων, καταφέρνει να αποφύγει τη σύλληψη,
και σταδιακά καταλήγει στην απόφαση να βγει αντάρτης στο βουνό.
Θα αποχαιρετίσει τους συμμαθητές του με την
επιστολή της 5ης Δεκεμβρίου 1955, όπου τους ανακοινώνει την αναχώρησή
του για το ταξίδι της αναζήτησης της Λευτεριάς.
«Παλαιοί συμμαθηταί
Αυτή την ώρα κάποιος λείπει ανάμεσά σας,
κάποιος που φεύγει αναζητώντας λίγο ελεύθερο αέρα, κάποιος που μπορεί να
μην τον ξαναδείτε παρά μόνο νεκρό. Μην κλάψετε στον τάφο του. Δεν κάνει
να τον κλαίτε. Λίγα λουλούδια του Μαγιού σκορπάτε του στον τάφο. Του
φτάνει αυτό ΜΟΝΑΧΑ.
Θα πάρω μιαν ανηφοριά, θα πάρω μονοπάτια,
να βρω τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά… ».
Γνωρίζετε, αγαπητοί φίλες και φίλοι, τη συνέχεια του ποιήματος, αλλά και την πορεία του Ευαγόρα Παλληκαρίδη.
Στις 18 Δεκεμβρίου 1956, συλλαμβάνεται από αγγλική περίπολο και κατηγορείται για κατοχή και διακίνηση οπλισμού.
Στη δίκη του δεν άφησε περιθώρια στους
δικηγόρους του να τον υπερασπιστούν, αφού παρά τις αντιρρήσεις τους
παραδέχθηκε την ενοχή του:
«Γνωρίζω ότι θα με κρεμάσετε. Ό,τι έκαμα το έκαμα ως Έλλην Κύπριος όστις ζητεί την Ελευθερίαν του. Τίποτα άλλο».
Ο Ευαγόρας στο τελευταίο γράμμα του δηλώνει:
«Θ´ ακολουθήσω με θάρρος τη μοίρα μου. Ίσως αυτό να ναι το τελευταίο
μου γράμμα. Μα πάλι δεν πειράζει. Δεν λυπάμαι για τίποτα. Ας χάσω το
κάθε τι. Μια φορά κανείς πεθαίνει. Θα βαδίσω χαρούμενος στην τελευταία
μου κατοικία. Τι σήμερα τι αύριο; Όλοι πεθαίνουν μια μέρα. Είναι καλό
πράγμα να πεθαίνει κανείς για την Ελλάδα. Ώρα 7:30. Η πιο όμορφη μέρα
της ζωής μου. Η πιο όμορφη ώρα…».
Παρά τις πρωτοφανείς αντιδράσεις και τα
έντονα και επίμονα διαβήματα στην Κύπρο, στην Ελλάδα, στη Βρετανία και
διεθνώς για το μη απαγχονισμό ενός νέου που δεν εκατηγορείτο παρά για τη
μεταφορά και μόνο ενός όπλου, ο Ευαγόρας απαγχονίστηκε στις 14 Μαρτίου
1957, σε ηλικία μόλις 19 ετών. Ήταν ο νεαρότερος αλλά και ο τελευταίος
αγωνιστής που απαγχονίστηκε από τους Άγγλους.
Σήμερα, 57 χρόνια από τον απαγχονισμό του
Ευαγόρα Παλληκαρίδη, αποτιμώντας τη θυσία του ήρωα, οφείλουμε να
αναζητήσουμε στήριγμα, καθοδήγηση και προσανατολισμό στα μονοπάτια και
στους ανηφορικούς δρόμους της αρετής και της ελευθερίας που χάραξαν τα
νεανικά βήματα του αθλοφόρου ποιητή. Αυτού του δεκαεννιάχρονου μάρτυρα
της αγχόνης.
Σήμερα, οφείλουμε να αναζητήσουμε και να
υποκλιθούμε μπροστά στο πραγματικό και διαχρονικό νόημα της θυσίας του
Παλληκαρίδη, δείχνοντας προς αυτό, τον προσήκοντα σεβασμό.
Ο Ευαγόρας οδηγήθηκε στην αγχόνη
προσηλωμένος, δοσμένος στα ιδανικά της ελευθερίας, της Ένωσης, της
αγάπης για την Κύπρο και την Ελλάδα.
Τα σκαλοπάτια που ο Παλληκαρίδης μας δίδαξε
να βρούμε για να συναντήσουμε τη λευτεριά, σήμερα μας φέρνουν
αντιμέτωπους με την τουρκική κατοχή.
Η ελευθερία και η λύτρωση του κυπριακού
Ελληνισμού, σήμερα περνούν μέσα από τον τερματισμό της τουρκικής κατοχής
και την επανένωση της πατρίδας μας.
Το νόημα της θυσίας του Ευαγόρα Παλληκαρίδη,
σε αυτό ακριβώς συνίσταται. Στη διεκδίκηση της ελευθερίας. Όταν η
ελευθερία σού στερείται, αγωνίζεσαι να την κατακτήσεις. Όταν η πατρίδα
σου είναι κατεχόμενη, αγωνίζεσαι να την ελευθερώσεις. Με όποια μέσα
διαθέτεις.
Με τη δύναμη της ποίησής σου, με τη δυναμική
των όπλων σου, με την ισχύ της σοφίας σου, με την ωριμότητα της
πολιτικής σου, με τη δεινότητα της διπλωματίας σου.
Ακολουθώντας τα σκαλοπάτια του Ευαγόρα
Παλληκαρίδη η Κύπρος σήμερα καταβάλλει μια τιτάνια προσπάθεια για την
αποτίναξη της τουρκικής κατοχής.
Για τον τερματισμό του επικίνδυνου στάτους
κβο και την επανένωσή της σε ένα ομόσπονδο κράτος, κοινή πατρίδα όλων
των νόμιμων κατοίκων της, από την Πάφο μέχρι τον Απόστολο Ανδρέα και από
την Κερύνεια μέχρι τη Λεμεσό.
Μετά από μακρές, κοπιαστικές και επίμονες
προσπάθειες έχουμε πετύχει να εμπλέξουμε, όχι μόνο τους Τουρκοκύπριους
συνομιλητές μας, αλλά και την ίδια την κατοχική Τουρκία σε μια
διαδικασία η οποία οδηγεί στον τερματισμό του απαράδεκτου στάτους κβο.
Μια διαδικασία που μεταξύ άλλων θα
τερματίσει την παρουσία των κατοχικών στρατευμάτων, την καταπάτηση των
ανθρωπίνων δικαιωμάτων και βασικών ελευθεριών, τον συνεχιζόμενο
εποικισμό, την καταστροφή της θρησκευτικής και πολιτιστικής μας
κληρονομίας, το ξεπούλημα των Ε/Κ περιουσιών, την αναβάθμιση του
ψευδοκράτους, την παγίωση εν τη ουσία των τετελεσμένων της εισβολής.
Ακούω διάφορα σχόλια και κριτικές, αλλά και διάφορες ερμηνείες περί του τι ακριβώς συνιστά το στάτους κβο.
Δεν διανοούμαι ότι υπάρχει κανένας που
αμφιβάλλει πως η σημερινή κατάσταση πραγμάτων είναι όπως την περιέγραψα
πιο πάνω. Που να αμφιβάλλει ότι το στάτους κβο επιβαρύνει εμάς και, το
χειρότερο, ότι με την πάροδο του χρόνου μεταβάλλεται εις βάρος εμάς των
Ελληνοκυπρίων. Κυρίως, δεν τολμώ να πιστέψω ότι υπάρχει Έλληνας Κύπριος
που προτιμά τη διατήρηση του κατοχικού στάτους κβο, επειδή τάχα με την
κατάργησή του θα ευνοηθεί η τουρκική πλευρά.
Το σημερινό στάτους κβο είναι κατοχικό.
Είναι εις βάρος της ελληνοκυπριακής πλευράς, επιδεινώνει τη θέση του
κυπριακού ελληνισμού και οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην παγίωση και
τη νομιμοποίηση της διχοτόμησης. Επομένως, έχουμε υποχρέωση απέναντι
στην πατρίδα μας, έχουμε χρέος απέναντι στους ήρωες μας και στα παιδιά
μας, να δώσουμε τέλος στη σημερινή κατάσταση πραγμάτων το συντομότερο
δυνατόν. Να δώσουμε τέλος στο κατοχικό στάτους κβο, πριν είναι αργά.
Η Κύπρος, εγώ προσωπικά ως πρόεδρος της
Δημοκρατίας, και είμαι σίγουρος πως και η πλειοψηφία της πολιτικής
ηγεσίας αλλά και ο λαός μας, θα κάνουμε τα πάντα για να δώσουμε τέλος σε
αυτό το απαράδεχτο και διχοτομικό στάτους κβο.
Θέλω να απευθυνθώ προς το σύνολο της
πολιτικής ηγεσίας αλλά και την κυπριακή κοινωνία καλώντας όλους σε
ενότητα ευθύνης και δυνάμεων. Μόνο ενωμένοι μπορούμε να πετύχουμε τους
υψηλούς και δύσκολους στόχους της άρσης των διχοτομικών δεδομένων και
της επανένωσης της πατρίδας μας.
Έχουμε πετύχει να μπούμε σε μια κρίσιμη
διαδικασία, χωρίς περιοριστικά χρονοδιαγράμματα και επιδιαιτησία,
διεκδικώντας λύση που να βασίζεται και να σέβεται τις δημοκρατικές
αρχές, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες και να
διασφαλίζει το κοινό μέλλον σε μια Ενωμένη Κύπρο μέσα στην Ευρωπαϊκή
Ένωση.
Πετύχαμε όπως οι αρχές και αξίες επί των
οποίων εδράζεται η Ε.Ε. να διασφαλίζονται και να γίνονται σεβαστές εις
όλη την επικράτεια της Δημοκρατίας.
Αλλά το εξίσου σημαντικό, για να μην πω το
σημαντικότερο, είναι πως η Ενωμένη Κύπρος, ως μέλος των Ηνωμένων Εθνών
και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα έχει μια και μόνη διεθνή νομική
προσωπικότητα, μια και μόνη κυριαρχία, μια και μόνη υπηκοότητα. Αυτά που
πετύχαμε ως προϋπόθεση για την έναρξη των διαπραγματεύσεων για το
Κυπριακό, είναι τεράστιας και ουσιαστικής αξίας, αλλά δεν είναι παρά
μόνο η αρχή. Ένα μόνο βήμα, αλλά προς την ορθή κατεύθυνση. Ο αγώνας μας
θα είναι τραχύς και οι δυσκολίες που θα συναντήσουμε στο τραπέζι των
διαπραγματεύσεων μεγάλες. Σε αυτό τον αγώνα, η παρουσία όλων είναι
απαραίτητη. Η ενότητα του εσωτερικού μετώπου είναι απολύτως αναγκαία και
η πολιτική ηγεσία έχει υποχρέωση να την ενισχύει αντί να την πυροδοτεί.
Εδώ, απόψε μπροστά στους συναγωνιστές και
τους συγγενείς του ήρωα Ευαγόρα Παλληκαρίδη και αναζητώντας το
διαχρονικό νόημα της θυσίας του 19χρονου ήρωα της ΕΟΚΑ, δεν είναι η ώρα
της κριτικής ή της επίρριψης ευθύνης στη μια ή την άλλη πολιτική
παράταξη. Είναι ώρα να αναλογιστούμε όλοι τις ιστορικές μας ευθύνες,
μακριά από κομματικές ιδιοτέλειες και προσωπικές ατζέντες. Αυτός είναι ο
ελάχιστος φόρος τιμής προς τους ήρωες μας, την ιστορία μας, την πατρίδα
μας. Είναι ο ελάχιστος φόρος τιμής προς τον Ευαγόρα Παλληκαρίδη, που
στα 19 χρόνια του δεν δίστασε ν’ ανέβει την ανηφοριά της αγχόνης,
αναζητώντας τα σκαλοπάτια που πάν στη λευτεριά. Τη λευτεριά που όλοι
εμείς σήμερα οφείλουμε να ξαναφέρουμε στη διχοτομημένη πατρίδα μας, ως
οφειλή στις απελθούσες, αλλά κυρίως, στις μέλλουσες γενεές. |
|
