Με βαθιά συγκίνηση βρίσκομαι σήμερα στον Ιερό Ναό Παναγίας Χρυσελεούσης στην Τσάδα.
Το να ομιλεί κανείς για ήρωες σήμερα, σε αυτούς τους καιρούς αποτελεί ιερό καθήκον, άσκηση της μνήμης μας και ταυτόχρονα ευκαιρία προβληματισμού και ηθικής αναβάπτισης.
Το να ομιλεί κανείς για ήρωες σήμερα, σε αυτούς τους καιρούς αποτελεί ιερό καθήκον, άσκηση της μνήμης μας και ταυτόχρονα ευκαιρία προβληματισμού και ηθικής αναβάπτισης.
Σε όλους αυτούς τους ήρωες, επώνυμους και ανώνυμους πρωταγωνιστές, που σε ώρα καθήκοντος επέδειξαν υψηλό αίσθημα ευθύνης, πνεύμα αυτοθυσίας και συνέπεια, υπερβαίνοντας τους εαυτούς τους και θυσιάστηκαν για όλους εμάς, αποτελεί σίγουρα τον ελάχιστο φόρο τιμής και χρέους η σημερινή ιερή μας σύναξη. Παραμένουν εκεί, ασάλευτοι και με τη μικρή ή τη μεγάλη προσφορά τους, με τη ματωμένη προσωπική τους ιστορία, γίνονται οδηγοί πορείας για όλους εμάς.
Στο πάνθεο των ηρώων συγκαταλέγονται και οι τρεις ήρωες Ευαγόρας Παλληκαρίδης, Βλαδίμηρος Ηρακλέους και ο Ανδρέας Χριστοδούλου, τη μνήμη των οποίων τιμούμε σήμερα.
Ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης, ο Βαγορής, όπως τον αποκαλούσαν οι φίλοι του γεννήθηκε στην Τσάδα στις 26 Φεβρουαρίου του 1938 και οι γονείς του ήταν ο Μιλτιάδης Παλληκαρίδης και η Αφροδίτη Παπαδανιήλ και είχε τέσσερα αδέλφια τον Ελευθέριο, τον Ανδρέα, τη Γεωργία και τη Μαρούλλα.
Φοίτησε στο δημοτικό σχολείο Τσάδας συνεχίζοντας τις σπουδές του στο Ελληνικό Γυμνάσιο Πάφου. Παιδί πολύ προικισμένο, εκδήλωσε τη δράση του ενάντια στους Άγγλους αποικιοκράτες πολύ νωρίς. Τον Ιούνιο του 1953, κατά τους εορτασμούς για τη στέψη της Βασίλισσας Ελισάβετ, κατέβασε την αγγλική σημαία από τα προπύλαια του σταδίου της Πάφου.
Τον Νοέμβριο του 1955 κατά τη διάρκεια μαθητικής διαδήλωσης κτύπησε Άγγλους στρατιώτες και άρπαξε κυριολεκτικά από τα χέρια τους, συμμαθητή του. Συνελήφθη και διατάχθηκε να παρουσιαστεί σε δίκη στις 6 Δεκεμβρίου. Για να αποφύγει την καταδίκη του κατέφυγε στη Μονή Αγίου Νεοφύτου την προηγουμένη της δίκης και ενώθηκε με την αντάρτικη ομάδα της περιοχής στην τοποθεσία Άππης μεταξύ Κισσόνεργας – Τάλας. Μετά τα γεγονότα αυτά επικηρύχθηκε με το ποσό των πέντε χιλιάδων λιρών. Πιστός στην επιθυμία του και αφού είχε ενταχθεί επίσημα στις τάξεις της ΕΟΚΑ, διαβαίνει τις ανηφοριές και τα μονοπάτια που οδηγούσαν στην ένωση με την «Πανώρια Ελευθερία».
Πήρε μέρος σε πολλές επιθέσεις και δολιοφθορές εναντίον των Άγγλων, συνεπής στην απόφαση του να δώσει και το αίμα του για την ελευθερία της Κύπρου. Στις 18 Δεκεμβρίου του 1956, σε μια μετακίνηση της ομάδας του από την περιοχή του Σταυρού της Ψώκας, για εγκατάσταση στην περιοχή της Λυσού, βρέθηκε αντιμέτωπος με αγγλική περίπολο στον δρόμο μεταξύ Λυσού και Σταυρού της Ψώκας, κοντά στη Λυσό, όπου και συνελήφθηκε. Κατηγορήθηκε για παράνομη κατοχή και διακίνηση οπλισμού και η δίκη του ορίστηκε τον Μάρτιο. Υφίσταται φρικτά βασανιστήρια και μετά από μια δίκη – παρωδία καταδικάζεται σε θάνατο διά απαγχονισμού. Η απόκριση του ήρωα ποιητή στον Άγγλο δικαστή που του ανακοίνωσε την καταδίκη του ήταν: «Ξέρω ότι θα με κρεμάσετε, ότι έκανα, το έκανα ως Έλλην Κύπριος που αγωνίζεται για την ελευθερία του». Στις 11 και 30 το βράδυ της 13ης Μαρτίου του 1957 ο Ευαγόρας αψηφώντας τον θάνατο, με χαμόγελο στα χείλη ανεβαίνει στην αγχόνη, περνώντας έτσι στο πάνθεο των ηρώων της ελευθερίας όπου απολαμβάνει αιώνια το κρασί των αθανάτων.
Αυτή είναι, βέβαια, μια συνήθης αναφορά για τον ήρωα. Αλλά η προσωπικότητα του Ευαγόρα Παλληκαρίδη αναπτύσσεται σε τεράστιες διαστάσεις στο ιστορικό σύμπαν. Ο Ευαγόρας ήταν ο νέος που τραγούδησε τον αγώνα της λευτεριάς με τους στίχους του. Στίχους που διαιωνίζουν το μεγαλείο ενός μικρού σε αριθμό λαού, που στάθηκε όρθιος μπροστά στην αποικιοκρατική τυραννία και την γρονθοκόπησε στο πρόσωπο, αποδεικνύοντας τη γιγαντιαία ιστορική του ψυχή και την ανδρεία που κληρονόμησε μέσα από τα βάθη του χρόνου, από τον Μαραθώνα και τη Σαλαμίνα, από την Πύλη του Ρωμανού, τον Μοριά, και το ’40.
Αλλά όμως η ηρωική και η πνευματική παρουσία του νέου, το πέρασμα του από τη ζωή δεν τερματίζονται στο φοβερό ικρίωμα του Μαρτίου του 1957. Γιατί το πνεύμα του Ευαγόρα γράφει ένα αθάνατο κεφάλαιο στις δέλτους της δόξας.
Μίλησα με τον αγωνιστή-ιστορικό του απελευθερωτικού αγώνα, που ήταν δεμένος με χειροπέδες με τον Ευαγόρα, από την ώρα της καταδίκης του σε θάνατο, μέχρι την αγχόνη. Και η αποκάλυψη εκείνων των στιγμών με συγκλόνισε. Ο Ευαγόρας άνοιξε την πύλη της ψυχής του στους συναγωνιστές εκείνης της διαδρομής. Τον έπαιρναν στην αγχόνη και η μορφή του έλαμπε. Η ματιά του ακτινοβολούσε. Έδινε στους αγωνιστές θάρρος. Κι όταν κατέβηκαν από τη «μαύρη κλούβα», και άνοιξαν την πόρτα προς την κρεμάλα, οι Άγγλοι στρατιώτες έτρεχαν να τον προφτάσουν!... Κι όταν στάθηκε μπροστά στην είσοδο του «μπλοκ» 8, της κρεμάλας, γύρισε στους συντρόφους που τον αντίκριζαν περιδεείς και υψώνοντας το χέρι σαν σπαθί βροντοφώναξε: Αδέλφια μην φοβάστε. Ζήτω η λευτεριά!...
Βέβαια, το θέμα είναι τεράστιο και η μαρτυρία του ιστορικού που καταγράφεται στους τόμους της ιστορίας της ΕΟΚΑ, μακρά και αναλυτική, επεκτεινόμενη ακόμη και στη διαδικασία του απαγχονισμού, αλλά η ώρα είναι περιορισμένη. Ώρα θαυμασμού κι ευγνωμοσύνης και παραδειγματισμού από ένα πρότυπο ζωής και αξίωσης.
Ο Βλαδίμηρος Ηρακλέους, ο δεύτερος ήρωας που τιμούμε σήμερα, γεννήθηκε στην Τσάδα το 1937. Καταγόταν από φτωχή και αγροτική οικογένεια και φοίτησε στο Ελληνικό Γυμνάσιο Πάφου. Οι δυσκολίες της ζωής και η ανάγκη για επιβίωση τον ανάγκασαν να εργαστεί. Ο πατέρας του Ηρακλής Αθανασίου ήταν γεωργός και η μητέρα του οικοκυρά και βοηθός στα χωράφια. Είχε τρεις αδελφές και δύο αδελφούς. Το 1955 κατατάγηκε από τους πρώτους στις τάξεις της ΕΟΚΑ με ομαδάρχη τον Ονησίφορο Βλαδιμήρου. Η ομάδα στην οποία συμμετείχε είχε πλούσια δράση λαμβάνοντας μέρος σε διάφορες επιχειρήσεις εναντίον των κατακτητών. Κατά τη διάρκεια της τουρκοκυπριακής ανταρσίας το 1963, ο Βλαδίμηρος Ηρακλέους και πάλι ήταν από τους πρώτους μαζί με άλλους συμπατριώτες του, που προσέτρεξε για να αντιπαραταχθεί κατά των τουρκοκυπριακών δυνάμεων. Δημιούργησαν ομάδες στο Κτήμα και φύλαγαν με βάρδιες τα βράδια. Στις 7 Μαρτίου του 1964, όταν οι ομάδες της ΤΜΤ επιτέθηκαν εναντίον άμαχου πληθυσμού, ο Βλαδίμηρος με τους πρώτους πυροβολισμούς έτρεξε και προσπάθησε με αυταπάρνηση να βοηθήσει άοπλο και άμαχο πληθυσμό. Στις 9 Μαρτίου το 1964 ημέρα Δευτέρα, αποφασίστηκε επίθεση κατά της τρομοκρατίας. Ο Βλαδίμηρος μπήκε σε αυτοσχέδιο τεθωρακισμένο το οποίο κατευθυνόταν στο Κτήμα όπου διεξάγονταν οι μάχες. Το τεθωρακισμένο είχε αποστολή να καλύψει περιοχή προς την τουρκοκυπριακή συνοικία του Μούταλλου. Ένα βόλι πέρασε από τη θυρίδα του άρματος και κτύπησε τον ήρωα. Ο θάνατος του ήταν ακαριαίος. Ο Βλαδίμηρος, έδειξε πώς πολεμούν οι Έλληνες και τίμησε επάξια την πατρίδα του.
Ο τρίτος ήρωας που τιμούμε σήμερα, ο Ανδρέας Χριστοδούλου γεννήθηκε στην Τσάδα τον Οκτώβριο του 1946. Πατέρας του ήταν ο Χριστόδουλος Σάββα και μητέρα του η Ρεβέκα Χριστοδούλου, κύρια ασχολία των οποίων ήταν η γεωργία. Έμαθε τα πρώτα του γράμματα στο δημοτικό σχολείο του χωριού του και αργότερα φοίτησε στο Ελληνικό Κολλέγιο Πάφου, όπου και αποφοίτησε το 1964. Υπήρξε άριστος μαθητής και όνειρο του ήταν να συνεχίσει τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο.
Ο Ανδρέας, παιδί φτωχής και πολυμελούς οικογένειας, τα καλοκαίρια συνήθιζε να δουλεύει για να βοηθήσει την οικογένεια του. Ήταν φιλότιμος, εργατικός, καλοσυνάτος και αγαπούσε τους συνανθρώπους του.
Μαθητής ακόμη στο Γυμνάσιο περνούσε πολλά απογεύματα στον Αστυνομικό Σταθμό Τσάδας, προσπαθώντας να μάθει να χειρίζεται τα όπλα. Τα γεγονότα του 1964 βρήκαν τον Ανδρέα στην πρώτη γραμμή αντιπαράταξης με τους τούρκικους θύλακες που δημιουργήθηκαν με την τουρκοκυπριακή ανταρσία. Έδωσε δυναμικά το «παρών» του και με ενθουσιασμό κατατάγηκε στον στρατό τον Ιανουάριο του 1965. Το νήμα της ζωής του Ανδρέα κόπηκε ξαφνικά στα 19 του χρόνια. Εχθρικά πυρά τον έριξαν στη γη στις 9 Απριλίου του 1965 λίγες μέρες πριν από το Πάσχα.
Σήμερα, μαζί με τους ήρωες Ευαγόρα Παλληκαρίδη, Βλαδίμηρο Ηρακλέους και Ανδρέα Χριστοδούλου, θυμούμαστε και τιμούμε γιατί είναι καθήκον και ιερό χρέος τους αγνοούμενους μας. Οι βαθιές πληγές που άφησε η κυπριακή τραγωδία όλα αυτά τα χρόνια παραμένουν ανοικτές και ανεπούλωτες.
Ανάμεσα στους ήρωες είναι και ένα βλαστάρι της ηρωομάνας γης Τσάδας ο Ηρόδοτος Σάββα.
Ο Ηρόδοτος Σάββα αποφοίτησε από το Οικονομικό Λύκειο Πάφου το 1973 και κατατάχθηκε στην Εθνική Φρουρά το ίδιο έτος. Υπηρετούσε στο 361 ΤΠ στο Συγχαρί. Από τις 16 Αυγούστου του 1974 αγνοείται η τύχη του.
Οι αγώνες του λαού μας και οι θυσίες των παιδιών μας για την ελευθερία θα δικαιωθούν πλήρως αν αυτούς τους αγώνες και τις προσπάθειες τις συνεχίσουμε, για να λύσουμε το πρόβλημα που ταλανίζει την πατρίδα και τον λαό μας εδώ και 39 χρόνια.
Κανένας δεν επιθυμεί περισσότερο από εμάς μια ειρηνική και βιώσιμη λύση του κυπριακού προβλήματος, που θα τερματίζει την κατοχή και θα ανοίγει τον δρόμο της ειρηνικής συνύπαρξης μέσα σε μια ενωμένη ευρωπαϊκή Κύπρο.
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και η νέα Κυβέρνηση θα εργαστούν και θα αγωνιστούν προς κάθε κατεύθυνση για να ανατρέψουν τα δεδομένα της εισβολής και της κατοχής και να επανενώσουν την πατρίδα μας. Το ευρωπαϊκό κεκτημένο, το ευρωπαϊκό δίκαιο και οι ευρωπαϊκές αξίες μπορούν και πρέπει να βοηθήσουν στην επίτευξη της λύσης που επιθυμούμε.
Η ενότητα σήμερα δεν είναι απλώς αναγκαία. Είναι όρος επιβίωσης. Να αφήσουμε τον διχασμό στο παρελθόν. Οι σύγχρονες κοινωνίες δεν αντιμετωπίζουν τα μεγάλα προβλήματα με συνεχείς αντιπαραθέσεις και ατελείωτες αντιδικίες.
Χρειάζεται σκληρή και μεθοδική δουλειά, χρειάζεται να αναλωθούν πολλές δυνάμεις για να αντιστραφεί το κλίμα και η μικρή μας πατρίδα να εξέλθει από τη δεινή οικονομική θέση που βρίσκεται σήμερα και να πάρει τη θέση που δικαιωματικά της ανήκει εντός της μεγάλης ευρωπαϊκής οικογένειας. Δεν ζητούμε προνομιακή μεταχείριση, αλλά ισότιμη με τα υπόλοιπα κράτη μέλη.
Σε αυτούς του καθημερινούς αγώνες οι ήρωες που τιμούμε σήμερα πρέπει και επιβάλλεται περισσότερο από κάθε άλλη φορά να αποτελούν τους οδηγούς και τα φωτεινά παραδείγματα μας. Θα σας θυμόμαστε ακριβοί μας νεκροί σήμερα, αύριο και πάντα.
Αιωνία ας είναι η μνήμη του Ευαγόρα Παλληκαρίδη, του Βλαδίμηρου Ηρακλέους και του Ανδρέα Χριστοδούλου.
Σημ.: Τον επιμνημόσυνο λόγο εκφώνησε ο Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου ΄Αμυνας κ. Χρίστος Μαληκκίδης.
