Ομιλία του Υπουργού Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού κ. Νεοκλή Συλικιώτη σε συνέδριο για την Ευρωπαϊκή Ημέρα Ανταγωνισμού, στο Συνεδριακό Κέντρο «Φιλοξενία», στη Λευκωσία 02/10/2012

Σας καλωσορίζω στην Κύπρο και στις εργασίες του σημερινού συνεδρίου για την Ευρωπαϊκή Ημέρα Ανταγωνισμού που διοργανώνει η κυπριακή Επιτροπή Προστασίας Ανταγωνισμού. Συγχαίρω την ΕΠΑ για την άρτια αυτή διοργάνωση, όπως και για την επιλογή να διερευνήσετε στο συνέδριο τρόπους αποτελεσματικότερης εφαρμογής των Κανόνων Ανταγωνισμού στην ΕΕ.

Η λειτουργία του υγιούς ανταγωνισμού και η εφαρμογή της σχετικής νομοθεσίας αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της πολιτικής της ΕΕ. Ο ανταγωνισμός βοηθά στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, στην ανάπτυξη και στη δημιουργία θέσεων εργασίας ενώ, παράλληλα, ωθεί τις βιομηχανίες να αναζητούν την καινοτομία. Με αυτόν τον τρόπο ενθαρρύνονται να προσαρμόσουν τα προϊόντα τους στις επιθυμίες των καταναλωτών και να προβούν σε ανάλογες επενδύσεις για τον σκοπό αυτό. Επιπρόσθετα, ο ανταγωνισμός ενθαρρύνει τις βιομηχανίες να προβαίνουν στον βέλτιστο καταμερισμό των περιορισμένων μέσων που διαθέτουν, με αποτέλεσμα να συμβάλλουν στην αύξηση των προσφερόμενων επιλογών και στην αναβάθμιση της ποιότητας των προϊόντων και υπηρεσιών σε καλύτερες τιμές για τους καταναλωτές.

Επειδή, όμως, και οι εταιρείες είναι καταναλωτές, ο ανταγωνισμός βοηθά και τις ίδιες στην εξασφάλιση των μέσων παραγωγής τα οποία χρησιμοποιούν σε χαμηλότερες τιμές ή σε καλύτερη ποιότητα ή και τα δύο μαζί, με αποτέλεσμα να καθίστανται πιο ανταγωνιστικές στην ευρωπαϊκή αγορά, αλλά κυρίως στις αγορές τρίτων χωρών. Στο τέλος της ημέρας, ο ανταγωνισμός βοηθά στην αύξηση της παραγωγικότητας, στην αειφόρο ανάπτυξη και την καινοτομία.

Εάν ο ανταγωνισμός αφεθεί να ατονήσει, τότε τα καρτέλ και τα μονοπώλια θα έχουν το πάνω χέρι με τον καθορισμό αδικαιολόγητα υψηλών τιμών, ενώ θα επακολουθούσε και σοβαρή πτώση στο επίπεδο εξυπηρέτησης των Ευρωπαίων καταναλωτών, επιβάρυνση της ποιότητας και εξάλειψη κάθε πιθανής έρευνας και καινοτομίας. Χωρίς ανταγωνισμό δίνουμε την ευκαιρία σε αποτυχημένους οργανισμούς και επιχειρήσεις να συνεχίζουν να υπάρχουν, να εμποδίζουν την είσοδο σε καινούργιους παίκτες και να κατασπαταλούν τους σπάνιους οικονομικούς πόρους τους οποίους αποστερούν από επιχειρήσεις με καλύτερες προσεγγίσεις και προχωρημένη αντίληψη για τον ρόλο που πρέπει να διαδραματίζουν. Ο ανταγωνισμός αποτρέπει τη νωθρότητα και επαυξάνει τη δράση, υπενθυμίζοντας στις επιχειρήσεις ότι κάποιος άλλος μπορεί να παράγει τα ίδια προϊόντα και υπηρεσίες με αυτούς και , αν δεν ευρίσκονται σε διαρκή εγρήγορση, θα χάσουν το μερίδιο της αγοράς που κατέχουν και ίσως, εν τέλει, οδηγηθούν στο κλείσιμο.

Στην Κύπρο αποδίδουμε τεράστια σημασία και στους τρεις βασικούς πυλώνες της πολιτικής ανταγωνισμού, δηλαδή τον έλεγχο των κρατικών ενισχύσεων, τους αντιμονοπωλιακούς κανόνες και τον έλεγχο των συγκεντρώσεων.

Όσον αφορά τις κρατικές ενισχύσεις, λειτουργεί ο ανεξάρτητος θεσμός του Εφόρου Κρατικών Ενισχύσεων, στον οποίο υποβάλλονται όλες οι περιπτώσεις που πιθανόν να αποτελούν κρατική ενίσχυση και μέχρι να εξασφαλιστεί η έγκρισή τους καμιά κρατική χορηγία δεν καταβάλλεται. Από της εγκαθίδρυσης του θεσμού μέχρι σήμερα, ο Έφορος Κρατικών Ενισχύσεων έχει προσφέρει σημαντικές υπηρεσίες στην πλήρη και πιστή εφαρμογή όλων των προνοιών της σχετικής Νομοθεσίας και έχει εκδώσει έναν πολύ μεγάλο αριθμό γνωματεύσεων οι οποίες απευθύνονται προς διάφορα κυβερνητικά τμήματα, Υπουργεία και Αρχές δημοσίου δικαίου.

Το Υπουργείο Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού, ως το καθ’ ύλην αρμόδιο Υπουργείο για την ανάπτυξη τόσο της αντιμονοπωλιακής πολιτικής όσο και της πολιτικής ελέγχου των συγκεντρώσεων, αποδίδει τεράστια σημασία στη δημιουργία και διατήρηση συνθηκών υγιούς ανταγωνισμού, προς όφελος τόσο του εμποροβιομηχανικού κόσμου και των καταναλωτών όσο και της οικονομίας στο σύνολό της. Ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τους καταναλωτές, είναι γνωστή η αλληλεξάρτηση της πολιτικής ανταγωνισμού με την πολιτική προστασίας των καταναλωτών. Συγκεκριμένα, η βελτίωση των συνθηκών ανταγωνισμού στην οικονομία έχει άμεσο θετικό αντίκτυπο στις συνθήκες που αντιμετωπίζουν οι καταναλωτές στην αγορά.

Ως το Υπουργείο το οποίο έχει την κύρια αρμοδιότητα για την εφαρμογή πολιτικών και νομοθεσιών για την προστασία των καταναλωτών, αναγνωρίζουμε ότι ο ανταγωνισμός διασφαλίζει τα συμφέροντα των καταναλωτών με την προσφορά πιο ποιοτικών αγαθών και υπηρεσιών σε καλύτερες τιμές.

Υπό τις παρούσες δύσκολες οικονομικές συνθήκες που βιώνουμε στην Ευρώπη, είναι σημαντικό να διασφαλίσουμε ότι οι αγορές βασικών καταναλωτικών αγαθών, όπως είναι τα τρόφιμα και άλλα είδη πρώτης ανάγκης, λειτουργούν προς όφελος του καταναλωτή. Γι αυτό, άλλωστε, καθίσταται επιτακτική η συστηματική παρακολούθηση της αγοράς και ο συντονισμός μεταξύ των υπηρεσιών προστασίας των καταναλωτών και του ανταγωνισμού, με σκοπό την πάταξη φαινομένων αθέμιτων εμπορικών πρακτικών, παράνομων συμπράξεων και καταχρηστικής εκμετάλλευσης δεσπόζουσας θέσης.

Με την ψήφιση του νέου Νόμου του Ανταγωνισμού το 2008, πραγματοποιήθηκε η ευθυγράμμιση της κυπριακής Νομοθεσίας με τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό (ΕΚ) 1/2003 και εγκαθιδρύθηκε η ανεξάρτητη Επιτροπή Προστασίας του Ανταγωνισμού (ΕΠΑ). Η ΕΠΑ προβαίνει σε αυτεπάγγελτες έρευνες ή εξετάζει καταγγελίες οι οποίες αφορούν συμπράξεις μεταξύ επιχειρήσεων που περιορίζουν τον ανταγωνισμό, καθώς επίσης περιπτώσεις καταχρηστικής εκμετάλλευσης δεσπόζουσας θέσης ή σχέσης οικονομικής εξάρτησης.

Στα πλαίσια της περαιτέρω ενίσχυσης του ρόλου της ΕΠΑ, τέθηκε πρόσφατα σε ισχύ το Σχέδιο Επιείκειας το οποίο ρυθμίζει την απαλλαγή και μείωση του διοικητικού προστίμου σε περίπτωση συμπράξεων κατά παράβαση του Άρθρου 3 του περί της Προστασίας του Ανταγωνισμού Νόμου ή/και του Άρθρου 101 της Συνθήκης Λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ). Το Σχέδιο Επιείκειας αναμένεται ότι θα ενισχύσει τη διαδικασία για εφαρμογή και επιβολή συγκεκριμένων πτυχών του Νόμου του Ανταγωνισμού, ώστε να διευκολυνθεί το έργο της ΕΠΑ με συνεπακόλουθο τη δημιουργία ευνοϊκότερων συνθηκών ανταγωνισμού.

Η επιβολή της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας συνίσταται σε αυτή που προέρχεται από τις αρχές προστασίας του ανταγωνισμού, καθώς επίσης σε αυτή που προκαλείται από ιδιωτικούς φορείς , μέσω αγωγών αποζημίωσης. Μέσω των ατομικών αγωγών αποζημίωσης διασφαλίζεται το δικαίωμα των πολιτών και των επιχειρήσεων που έπεσαν θύματα πρακτικών παραβίασης των κανόνων ανταγωνισμού να ζητήσουν την αποκατάσταση της ζημιάς που υπέστησαν. Δεδομένων των δυσκολιών που παρουσιάζει η χρήση των ατομικών αγωγών αποζημίωσης σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, τασσόμαστε υπέρ της υιοθέτησης μιας νομοθετικής πρότασης που θα προβλέπει την ύπαρξη σε όλα τα κράτη μέλη συγκεκριμένων ελάχιστων κανόνων που θα επιτρέπουν στα θύματα των παραβιάσεων της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας της ΕΕ την αποτελεσματική απαίτηση και λήψη πλήρους αποζημίωσης από τους παραβάτες της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας.

Σε αυτό το πλαίσιο, υποστηρίζουμε την ανάπτυξη κατάλληλα δομημένων μηχανισμών συλλογικής προσφυγής με σκοπό την ενθάρρυνση καταναλωτών και μικρών επιχειρήσεων , που υπό άλλες συνθήκες δεν θα προχωρούσαν σε ατομικές αγωγές αποζημίωσης, να προσφύγουν ομαδικά για αποκατάσταση της ζημιάς που είχαν λόγω συγκεκριμένης πρακτικής νόθευσης του ανταγωνισμού.

Ως εκ τούτου, αναμένουμε με ενδιαφέρον τόσο την επικείμενη υποβολή της νομοθετικής πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε σχέση με τις αγωγές αποζημίωσης όσο και την πρωτοβουλία αναφορικά με τις συλλογικές προσφυγές.

Όσον αφορά στις συγκεντρώσεις μεταξύ επιχειρήσεων οι οποίες πιθανόν να περιορίσουν ή να νοθεύσουν τον ανταγωνισμό, η ανεξάρτητη Επιτροπή Προστασίας Ανταγωνισμού εξετάζει ενδελεχώς όλες τις περιπτώσεις όπου σύμφωνα με τον νόμο απαιτείται η έγκρισή της προτού τα ενδιαφερόμενα μέρη προχωρήσουν στην επισημοποίηση της προτιθέμενης συγκέντρωσης.

Δεδομένης της σημαντικότητας του ελέγχου των συγκεντρώσεων, το Υπουργείο , σε συνεργασία με την ΕΠΑ, προωθούν την ετοιμασία νομοσχεδίου το οποίο θα αποβλέπει στον εκσυγχρονισμό του περί Ελέγχου των Συγκεντρώσεων Επιχειρήσεων Νόμου. Στόχος είναι η υιοθέτηση νέας, εκσυγχρονισμένης και ενοποιημένης νομοθεσίας η οποία αφενός θα ανταποκρίνεται στο νέο οικονομικό περιβάλλον και αφετέρου θα είναι ανάλογη της ευρωπαϊκής νομοθεσίας και των διεθνών βέλτιστων πρακτικών.

Αποτελεί γεγονός πως η κρίση του χρηματοπιστωτικού μας συστήματος σε παγκόσμιο επίπεδο αλλά και το δυσμενές οικονομικό περιβάλλον που έχει διαμορφωθεί τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη προκαλούν σοβαρές πιέσεις στη λειτουργία της ίδιας της αγοράς. Ως αποτέλεσμα, επιχειρήσεις ζητούν φθηνότερο χρήμα μέσω χαμηλών, επιδοτημένων από την Κυβέρνηση επιτοκίων ή χαλάρωση στους κανονισμούς οι οποίοι διέπουν τις χορηγίες ή τις κρατικές ενισχύσεις. Οργανωμένα σύνολα, όπως ενώσεις επιχειρηματιών, πιέζουν για τη δημιουργία έργων υποδομής, ο καθένας στην περιφέρειά του, με απώτερο σκοπό την τόνωση της οικονομίας και αποφυγή του κινδύνου να κλείσουν επιχειρήσεις. Το ίδιο ζητούν και οι άνεργοι, οι οποίοι δυσκολεύονται να επιβιώσουν.

Ωστόσο, η απάντηση στην παρούσα οικονομική κρίση δεν μπορεί να είναι άλλη από την ανάπτυξη η οποία θα προέλθει από τη δημιουργία δραστηριοτήτων που θα συμβάλλουν στην παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών τα οποία επιζητούν οι καταναλωτές και η κοινωνία, σε προσιτές τιμές. Θα στηρίζουν, δηλαδή, την πραγματική οικονομία.

Παραμένοντας σταθεροί στην αναζήτηση της ανάκαμψης μέσω της ανάπτυξης, χωρίς να κάνουμε εκπτώσεις στις πολιτικές του ανταγωνισμού, πιστεύουμε πως μακροπρόθεσμα συμβάλλουμε καλύτερα και πιο αποτελεσματικά στη βελτίωση της οικονομίας και στην ευημερία των καταναλωτών.

Με αυτές τις σκέψεις σας εύχομαι κάθε επιτυχία και καλή συνέχεια στις εργασίες του συνεδρίου σας.