Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Δημήτρης Χριστόφιας είχε χθες βράδυ τηλεφωνική επικοινωνία με τον νεοεκλεγέντα Πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ κ. Ευάγγελο Βενιζέλο.
20/03/2012
Είναι με μεγάλη μου χαρά που βρίσκομαι σήμερα στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου, στην ημερίδα που διοργανώνει το Τμήμα Νομικής με θέμα «Ο θεσμός των Επιστημονικών Συμβουλίων στα Κοινοβούλια». Σας συγχαίρω θερμά για την πρωτοβουλία διοργάνωσης τέτοιων δραστηριοτήτων που αναμφισβήτητα συμβάλλουν αποφασιστικά στην εξέλιξη και αναβάθμιση του τομέα της παιδείας στον τόπο μας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται, και που συνάμα αποτελούν εφαλτήριο προβληματισμού και δημιουργίας κριτικής σκέψης, καθιστώντας τους ανθρώπους, και ιδιαίτερα τους νέους ανθρώπους, όχι παθητικούς δέκτες και αντικείμενα της ιστορίας αλλά υποκείμενα της εξέλιξης, πολίτες.
Τα Επιστημονικό Συμβούλιο είναι ένας θεσμός που συναντά κανείς συνήθως σε Κοινοβούλια χωρών με πολίτευμα προεδρευομένης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, όπως η Ελλάδα. Ανάμεσα στις αρμοδιότητες που ένα Επιστημονικό Συμβούλιο καλείται να ασκήσει είναι η επιστημονική εποπτεία των διευθύνσεων και υπηρεσιών του Κοινοβουλίου στο οποίο ανήκει, η διατύπωση γνώμης για την τοποθέτηση των προϊσταμένων των υπηρεσιών του Κοινοβουλίου, η εποπτεία των επιστημονικών δημοσιευμάτων, η οργάνωση και διεξαγωγή σεμιναρίων και η εισήγηση για συνεργασία με αντίστοιχες υπηρεσίες άλλων Κοινοβουλίων.
Στη Βουλή των Αντιπροσώπων της Κυπριακής Δημοκρατίας ο θεσμός του Επιστημονικού Συμβουλίου απουσιάζει, χωρίς ωστόσο το δικό μας Κοινοβούλιο να υστερεί κατά την πραγμάτωση του έργου και του ρόλου του σε επιστημονικό και τεχνοκρατικό επίπεδο των άλλων Κοινοβουλίων. Αυτό, βέβαια, οφείλεται σε διάφορους λόγους και παράγοντες, τους οποίους θα αναπτύξω πιο κάτω, διαγράφοντας σε γενικές γραμμές τα ισχύοντα κατά τη διεκπεραίωση του πολυδιάστατου κοινοβουλευτικού έργου στην κυπριακή Βουλή.
Η Κύπρος, όπως το σύνταγμά μας ορίζει στο άρθρο 1, αποτελεί Δημοκρατία προεδρικού συστήματος. Με το σύνταγμα καθιερώνεται επίσης η σαφής διάκριση των τριών εξουσιών τόσο υπό την ουσιαστική όσο και υπό την οργανική της έννοια. Η Βουλή των Αντιπροσώπων, ως συντεταγμένο πολιτειακό όργανο, ασκεί, όπως το άρθρο 61 του συντάγματος ορίζει, τη νομοθετική εξουσία επί παντός θέματος με εξαίρεση τα θέματα που υπάγονται κατά το σύνταγμα στις Κοινοτικές Συνελεύσεις. Δηλαδή θεσπίζει, τροποποιεί ή καταργεί κανόνες δικαίου και προβαίνει σε όλες τις προπαρασκευαστικές για τον σκοπό αυτό πράξεις.
Κατά την άσκηση της νομοθετικής της λειτουργίας, αλλά και οποιασδήποτε άλλης αρμοδιότητας ασκείται από αυτήν βάσει της δημιουργηθείσας κοινοβουλευτικής πρακτικής, η Βουλή στηρίζεται επιστημονικά και τεχνοκρατικά από τους λειτουργούς που πλαισιώνουν τις υπηρεσίες της. Όπως το άρθρο 73.1 του συντάγματος προνοεί, η Βουλή ρυθμίζει, διά του Κανονισμού της, κάθε θέμα που αφορά τη διαδικασία και τη λειτουργία των υπηρεσιών της. Μέχρι της θεσπίσεως του Κανονισμού της η Βουλή των Αντιπροσώπων προέβη σε μια μεταβατική ρύθμιση, ψηφίζοντας το 1961 τον περί των Υπηρεσιών και του Προσωπικού της Βουλής των Αντιπροσώπων Νόμο που προέβλεπε τη σύσταση και λειτουργία τριών υπηρεσιών: Του Γραφείου του Προέδρου, του Γραφείου του Αντιπροέδρου και του Γενικού Γραφείου της Βουλής. Προϊστάμενος του Γενικού Γραφείου της Βουλής είναι ο ίδιος ο Πρόεδρος του Σώματος και υπεύθυνος λειτουργός ο Διευθυντής του Γενικού Γραφείου της Βουλής. Οι κατέχοντες οποιαδήποτε θέση στο Γενικό Γραφείο της Βουλής λειτουργοί είναι μέλη της δημόσιας υπηρεσίας της Δημοκρατίας και ως εκ τούτου το εργασιακό τους καθεστώς ρυθμίζεται από τη σχετική νομοθεσία που διέπει τη δημόσια υπηρεσία. Η νομοθεσία αυτή δέχθηκε κατά καιρούς πολλές διαφοροποιήσεις μέσω των ετήσιων προϋπολογισμών, προκειμένου να ανταποκριθεί το κυπριακό Κοινοβούλιο στον διευρυνόμενο ρόλο του και στις σύγχρονες κοινοβουλευτικές απαιτήσεις, ιδιαίτερα μετά τα τραγικά γεγονότα του 1974.
Σήμερα οι υπηρεσίες της Βουλής στελεχώνονται από επιστημονικό προσωπικό άρτια καταρτισμένο στη διαχείριση των κοινοβουλευτικών θεμάτων, το οποίο διακρίνεται από υψηλό αίσθημα ευθύνης, ευσυνειδησία και επαγγελματισμό κατά την άσκηση των καθηκόντων του. Η πολύχρονη πείρα, η γνώση του συντάγματος, της ισχύουσας νομοθεσίας και των βασικών αρχών του ευρωπαϊκού κεκτημένου, καθώς και η συνεχής ενημέρωση και επιμόρφωση στα συναφή με τα καθήκοντά τους θέματα, σε συνδυασμό με το ευρύ φάσμα των ακαδημαϊκών προσόντων που τα σχέδια των υπηρεσιών της Βουλής απαιτούν, καθιστούν καθοριστικής σημασίας τη συμβολή των λειτουργών της Βουλής στην επίτευξη του πολύπλευρου κοινοβουλευτικού έργου.
Η Βουλή, ως κατ’ εξοχήν νομοθετικό Σώμα, επικουρείται από τις αρμόδιες υπηρεσίες της ποικιλοτρόπως: Με την ενδελεχή και σε βάθος μελέτη των προτεινόμενων νομοθετημάτων που προϋποθέτει η άσκηση του αναγκαίου νομοτεχνικού ελέγχου, την ενσωμάτωση στα κείμενα των σχεδίων νόμου και των κανονισμών που υποβάλλονται στην ολομέλεια του Σώματος προς ψήφιση/έγκριση, των τροποποιήσεων που επιφέρουν σε αυτά οι κοινοβουλευτικές επιτροπές κατά την εξέτασή τους ενώπιόν τους, καθώς και τη σύνταξη των σχετικών εκθέσεών τους. Η Υπηρεσία Κοινοβουλευτικών Επιτροπών, η οποία στελεχώνεται από λειτουργούς με την αναγκαία νομική κατάρτιση, παράγει και νομοπαρασκευαστικό έργο, αφού έχει την ευθύνη για την ετοιμασία προτάσεων νόμου οι οποίες κατατίθενται από βουλευτές. Επιπρόσθετα, οι αρμόδιες υπηρεσίες προβαίνουν στη διενέργεια όλων των προπαρασκευαστικών εργασιών που απαιτούνται για τη σύγκληση των συνεδριάσεων των κοινοβουλευτικών επιτροπών, όπως η επιμέλεια κατάρτισης και αποστολής της ημερήσιας διάταξής τους, η συλλογή σχετικών με το κάθε ζήτημα πληροφοριών, η πρόσκληση εκπροσώπων της εκτελεστικής εξουσίας, αλλά και εκπροσώπων μη κυβερνητικών οργανώσεων, για να εκφράσουν τις θέσεις και τις απόψεις τους επί των συζητούμενων θεμάτων. Σημαντική, αναμφίβολα, για την εξέταση της προτεινόμενης νομοθεσίας σε επίπεδο κοινοβουλευτικών επιτροπών είναι η πρόσκληση και παρουσία του Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας ή εκπροσώπων της Νομικής Υπηρεσίας της οποίας προΐσταται στις συνεδριάσεις των επιτροπών που γνωμοδοτούν σε σχέση με τη συνταγματικότητα και άλλα νομικά ερωτήματα που αναφύονται στο εν λόγω στάδιο. Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι στην περίπτωση αναφορών του Προέδρου της Δημοκρατίας στο Ανώτατο Δικαστήριο η Βουλή υπερασπίζεται τις θέσεις της μέσω γνωστών δικηγόρων του ιδιωτικού τομέα.
Ως γνωστόν, ένα μεγάλο μέρος της νομοθεσίας που σήμερα η Βουλή καλείται να θεσπίσει εντάσσεται στον τομέα εναρμόνισης με το κοινοτικό κεκτημένο. Η Βουλή στο πλαίσιο της ενταξιακής πορείας της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ακολούθως ως πλήρες μέλος της δέχθηκε και δέχεται από την αρμόδια υπηρεσία την απαιτούμενη επιστημονική στήριξη του έργου που επιτελεί ως εθνικό Κοινοβούλιο χώρας μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με όλες τις υποχρεώσεις και καθήκοντα που αυτό συνεπάγεται. Στο πλαίσιο της εξέτασης οποιουδήποτε σχεδίου νόμου που κατατίθεται στο Σώμα και αφορά την εναρμόνιση με το κοινοτικό κεκτημένο η αρμόδια υπηρεσία, η Υπηρεσία Ευρωπαϊκών Υποθέσεων, ετοιμάζει σημείωμα στο οποίο εντοπίζονται οι εναρμονιστικές πρόνοιες, το κοινοτικό κεκτημένο για το θέμα, ο βαθμός δεσμευτικότητάς του, η συμβατότητα του προτεινόμενου νόμου ή κανονισμού με το κοινοτικό κεκτημένο και η δυνατότητα διαφοροποίησης οποιωνδήποτε προνοιών τους. Η ίδια υπηρεσία παρακολουθεί επίσης την πορεία υλοποίησης των υποχρεώσεων για εναρμόνιση με το ευρωπαϊκό κεκτημένο και επισημαίνει έγκαιρα στην εκτελεστική εξουσία τις εν λόγω υποχρεώσεις της.
Αξίζει να σημειωθεί, επίσης, πως η Συνθήκη της Λισαβόνας επέφερε, διά του Πρωτοκόλλου της για το Ρόλο των Εθνικών Κοινοβουλίων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αναβάθμιση του ρόλου των εθνικών Κοινοβουλίων, με συνεπακόλουθο την απευθείας αποστολή στα εθνικά κοινοβούλια όλων των νομοθετικών και συμβουλευτικών εγγράφων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τα οποία η αρμόδια υπηρεσία της Βουλής μεριμνά να αποσταλούν έγκαιρα στα μέλη του Σώματος συνοδευόμενα συνήθως με επεξηγηματικά σημειώματα της υπηρεσίας. Η Υπηρεσία Ευρωπαϊκών Υποθέσεων έχει επίσης την ευθύνη για τη συλλογή συγκριτικών στοιχείων που αφορούν νομοθεσίες σε χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Θα ήταν μεγάλη παράλειψη να μην αναφερθώ στον ουσιώδη ρόλο που διαδραματίζει η Νομική Υπηρεσία της Δημοκρατίας στην παραγωγή του νομοθετικού έργου, μέσω της νομοπαρασκευαστικής εργασίας που αυτή διεκπεραιώνει, καθώς είναι επιφορτισμένη με το νομοτεχνικό έλεγχο όλων των προσχεδίων νομοσχεδίων και κανονιστικών διοικητικών πράξεων που υποβάλλονται για τον σκοπό αυτό στη Νομική Υπηρεσία πριν από την υποβολή τους στο Υπουργικό Συμβούλιο και ακολούθως στη Βουλή προς ψήφιση. Πολλές φορές, μάλιστα, καλείται η ίδια η υπηρεσία να ετοιμάσει προσχέδια νομοσχεδίων σε συνεργασία με τις αρμόδιες κυβερνητικές υπηρεσίες. Περαιτέρω, η Νομική Υπηρεσία ετοιμάζει την αιτιολογική έκθεση που συνοδεύει υποχρεωτικά κάθε σχέδιο νόμου που κατατίθεται στη Βουλή με την οποία επεξηγούνται οι λόγοι που επιβάλλουν τη θέσπιση, τροποποίηση ή κατάργηση της σχετικής νομοθεσίας.
Ένας άλλος σημαντικός τομέας δράσης που η Βουλή των Αντιπροσώπων από την εγκαθίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας ανέπτυξε και αναπτύσσει είναι ο τομέας των Διεθνών Σχέσεων. Η Βουλή, ως ενεργό μέλος του διεθνούς στίβου, αποτελεί μέλος ευρωπαϊκών και άλλων διεθνών κοινοβουλευτικών οργανισμών, στους οποίους εκπροσωπείται από κοινοβουλευτικές αντιπροσωπίες. Διατηρεί, επίσης, σχέσεις διμερούς χαρακτήρα με Κοινοβούλια άλλων χωρών. Απότοκο της δραστηριότητας αυτής είναι η εγκαθίδρυση Ομάδων Φιλίας με σαράντα περίπου Κοινοβούλια. Η ανάπτυξη αποτελεσματικής κοινοβουλευτικής διπλωματίας για σκοπούς διαφώτισης σε σχέση με το Κυπριακό αποτελεί προτεραιότητα των διεθνών δραστηριοτήτων της Βουλής. Και στον τομέα αυτό η Βουλή δέχεται την επιστημονική και τεχνοκρατική στήριξη της αρμόδιας υπηρεσίας της, της Υπηρεσίας Διεθνών Σχέσεων, η οποία μεριμνά για τον σχεδιασμό, την οργάνωση και την ανάπτυξη των πολιτικών, πολιτιστικών, οικονομικών και ευρύτερων σχέσεων της Δημοκρατίας σε κοινοβουλευτικό επίπεδο. Λειτουργοί της υπηρεσίας αυτής συνοδεύουν τον Πρόεδρο του Σώματος και τις κοινοβουλευτικές αποστολές στο εξωτερικό, στο πλαίσιο της συμμετοχής τους σε κοινοβουλευτικά συνέδρια ή της πραγματοποίησης συναντήσεων με ξένους αξιωματούχους. Η ίδια υπηρεσία επικουρεί επίσης τη Βουλή ώστε να μπορέσει να ανταποκριθεί στον ρόλο του οικοδεσπότη όταν δέχεται επισκέψεις ξένων κοινοβουλευτικών αποστολών ή αξιωματούχων και όταν διοργανώνει στην Κύπρο κοινοβουλευτικές δραστηριότητες που πηγάζουν από τις διεθνείς και ευρωπαϊκές της υποχρεώσεις. Εδώ πρέπει να σημειώσω πως κατά τους τελευταίους μήνες, εν όψει της ανάληψης της Προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης από την Κυπριακή Δημοκρατία κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2012, μεγάλο μέρος των εργασιών των υπηρεσιών της Βουλής επικεντρώνεται σε αυτόν τον στόχο και στην επιτυχή υλοποίησή του.
Η Βουλή των Αντιπροσώπων συμμετέχει εξάλλου σε υπηρεσιακό επίπεδο στο Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Κοινοβουλευτική Έρευνα (ECPRD), μέσω του οποίου τα Κοινοβούλια των ευρωπαϊκών χωρών και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ανταλλάσσουν πληροφορίες για νομοθεσίες και πρακτικές και προβαίνουν σε συγκριτικές μελέτες.
Οι αρμόδιες υπηρεσίες της Βουλής παρέχουν επίσης επιστημονική συνδρομή κατά την άσκηση από το Σώμα του κοινοβουλευτικού ελέγχου, του ελέγχου δηλαδή της κυβέρνησης και των μελών της, που περιλαμβάνει κατά κύριο λόγο την υποβολή ερωτήσεων από τους βουλευτές προς την κυβέρνηση ή συγκεκριμένο Υπουργό και την εγγραφή θεμάτων για συζήτηση στην ολομέλεια του Σώματος ή την αυτεπάγγελτη εξέταση θεμάτων από τις κοινοβουλευτικές επιτροπές.
Επιχείρησα να ιχνογραφήσω την εικόνα του κοινοβουλευτικού έργου που επιτελείται στον τόπο μας και να υπογραμμίσω εμφαντικά τη σημαντική συμβολή του επιστημονικού προσωπικού της Βουλής στην επίτευξή του. Ένα έργο που, όπως προανέφερα, δεν υπολείπεται σε ποιότητα και ποσότητα, αναλογικά πάντα ομιλούντες, του έργου άλλων Κοινοβουλίων και που διεκπεραιώνεται μάλιστα κάτω από τις αντίξοες συνθήκες μιας μοιρασμένης ημικατεχόμενης πατρίδας.
Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας και σας εύχομαι κάθε επιτυχία στο έργο που εσείς επιτελείτε στον τομέα της εκπαίδευσης και γενικότερα της γνώσης και της μόρφωσης.
