Εισαγωγική Ομιλία Υπουργού Εσωτερικών κ. Κωνσταντίνου Πετρίδη για το Νέο Πλαίσιο Στεγαστικής Πολιτικής
Η προσιτή και ικανοποιητική στέγαση αποτελεί μια παγκόσμια και ευρωπαϊκή πρόκληση. Παρά τα προβλήματα που έχουν δημιουργηθεί στην αγορά στέγασης στην Κύπρο ως απότοκο της οικονομικής κρίσης, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (για το 2017), η κατάσταση στην Κύπρο συγκρίνεται ευνοϊκά σε σχέση με άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Συγκεκριμένα, όσον αφορά την προσιτότητα και το κόστος της στέγασης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει καθορίσει τον δείκτη «υπερβολικό βάρος» (overburden) που ισχύει όταν οι συνολικές δαπάνες για στέγαση των πολιτών ξεπερνούν το 40% του διαθέσιμου εισοδήματος του κάθε νοικοκυριού. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, «υπερβολικό βάρος» αντιμετώπιζε το 2017 το 38% των φτωχών οικογενειών και το 10,4% του συνολικού πληθυσμού της ΕΕ των 28. Στις ίδιες εκθέσεις, η Κύπρος κατατάσσεται ως η δεύτερη χώρα (μετά τη Μάλτα) με τον χαμηλότερο δείκτη «υπερβολικού βάρους», στο οποίο εμπίπτει μόνο το 10,3% των φτωχών οικογενειών και το 2,8% του συνολικού πληθυσμού.
Ό δεύτερος δείκτης για την προσιτότητα της στέγασης αφορά το ποσοστό δαπανών των νοικοκυριών για στέγαση σε σχέση με το συνολικό διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών. Ο μέσος όρος στην ΕΕ των 28 είναι 41% για τις φτωχές οικογένειες και στο 22% για το σύνολο του πληθυσμού, σε αντίθεση με 19% και 7% στην Κύπρο. Και σε αυτό τον δείκτη, η Κύπρος κατατάσσεται δεύτερη μετά τη Μάλτα με το χαμηλότερο ποσοστό του διαθέσιμου εισοδήματος να διοχετεύεται για τη στέγαση.
Άλλοι δύο δείκτες της ΕΕ καθορίζουν την καταλληλόλητα των συνθηκών στέγασης.
Ο πρώτος δείκτης αφορά την «ακαταλληλότητα» των μονάδων στέγασης και λαμβάνει υπόψιν τις συνθήκες υγιεινής, υγρασίας κ.ά. (housing deprivation). Το ποσοστό στην ΕΕ των 28 που ζουν σε αυτές τις δυσμενείς συνθήκες ανέρχεται στο 9.1% για τις φτωχές οικογένειες και 4% για τον συνολικό πληθυσμό, ενώ στην Κύπρο το ποσοστό είναι 3.9% και 0,9% αντίστοιχα.
Ο δεύτερος δείκτης αφορά το μέγεθος των χώρων στέγασης που αναλογεί σε κάθε πολίτη, με βάση καθορισμένα κριτήρια για τον αριθμό δωματίων που θα πρέπει να έχει στη διάθεσή του. Μικρότερος αριθμός από τα καθορισμένα στοιχεία καταδεικνύουν ότι οι πολίτες ζουν σε συνθήκες «υπερπληθυσμού». Το 2017 το ποσοστό των Ευρωπαίων που ζούσαν σε τέτοιες συνθήκες ανερχόταν σε 26.5% για τις φτωχές οικογένειες και 15,7% για τον συνολικό πληθυσμό Η Κύπρος είναι η δεύτερη χώρα (μετά τη Μάλτα) με το χαμηλότερο ποσοστό του πληθυσμού να ζει σε τέτοιες συνθήκες, αφού το ποσοστό για τα φτωχά νοικοκυριά περιορίζεται στο 6% ενώ για τον συνολικό πληθυσμό ανέρχεται στο 2.8%. Σε 15 χώρες της ΕΕ, το ποσοστό ξεπερνά το 25% για τις φτωχές οικογένειες, ενώ σε 13 χώρες ξεπερνά το 20% για τον συνολικό πληθυσμό.
Παρά τα ευνοϊκά συγκριτικά στοιχεία για την Κύπρ,ο τα προβλήματα είναι υπαρκτά και σημαντικά. Την περίοδο 2007 – 2017, οι οικογένειες που αντιμετωπίζουν «υπερβολικό βάρος» όσον αφορά το κόστος της στέγασης αυξήθηκαν σημαντικά, αφού πολλοί δανειολήπτες αντιμετωπίζουν σημαντικά προβλήματα στην αποπληρωμή των δανείων τους, ενώ τα ενοίκια τα τελευταία χρόνια έχουν αυξηθεί στις πόλεις από 30%-50%. Τα προβλήματα που παρατηρούνται σήμερα αποτελούν επακόλουθο του υπέρ-δανεισμού του παρελθόντος που δεν λάμβανε υπόψη την ικανότητα αποπληρωμής του χρέους, της οικονομικής και τραπεζικής κρίσης,, αλλά και λανθασμένων, μη βιώσιμων δημόσιων πολιτικών στέγασης που εφαρμόστηκαν στο παρελθόν. Πολιτικών που, παρά το μεγάλο οικονομικό κόστος σε δημόσιο χρήμα, δεν περιείχαν κανένα διαρθρωτικό στοιχείο, ενώ σε πολλές περιπτώσεις, αντί να διευκολύνουν πρόσθεσαν αβάστακτα οικονομικά βάρη στους δικαιούχους. Συγκεκριμένα, με βάση επίσημα στοιχεία του κράτους, οι καθυστερημένες οφειλές πέραν του ενός έτους, δικαιούχων διάφορων κυβερνητικών στεγαστικών σχεδίων που εφαρμόζονταν στο παρελθόν (ΚΟΑΓ, ΟΧΣ, Επαρχιακές Διοικήσεις) ξεπερνούν το 60%, με τις καθυστερημένες οφειλές να ξεπερνούν τα 170 εκ. ευρώ.
Η εφαρμογή του ΕΕΕ, αλλά και οι ευρύτερες πολιτικές της Κυβέρνησης που έχουν οδηγήσει σε κατακόρυφη μείωση της ανεργίας, έχουν επιτρέψει στην Κύπρο να αποφύγει φαινόμενα που παρατηρούνται σε άλλες χώρες και αφορούν τη στέγαση του πληθυσμού, όπως καταδεικνύεται ξεκάθαρα και από τα επίσημα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Παρά ταύτα, οι συνέπειες της οικονομικής κρίσης δεν θα μπορούσαν να μην επηρεάσουν τη στέγαση στην Κύπρο. Το νέο πιο αυστηρό τραπεζικό τοπίο που έχει δημιουργηθεί, η έλευση πολλών ξένων φοιτητών στην Κύπρο, η λειτουργία των RnB, συνθέτουν μεγάλες προκλήσεις για την αγορά στέγασης στην Κύπρο και καθιστούν επιτακτική τη δημιουργία νέων, προσιτών οικιστικών μονάδων. Οι προκλήσεις όσον αφορά την ευχέρεια και την προσιτότητα στέγασης είναι υπαρκτές και μεγάλες, ιδιαίτερα για τους νέους και δεν μπορούν να αντιμετωπίζονται αποσπασματικά όπως στο παρελθόν.
Οι νέες, καλά μελετημένες και στοιχειοθετημένες πολιτικές που θα εφαρμοστούν τόσο από το Υπουργείο Εσωτερικών, όσο και από το Υπουργείο Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, αλλά και από τον ΚΟΑΓ και τον ΟΧΣ, αποτελούν μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που θα επιφέρει τόσο άμεσα αποτελέσματα για στοχευμένες ομάδες του πληθυσμού, αλλά και σταδιακή επίλυση των διαρθρωτικών προβλημάτων στην αγορά στέγασής του.
