Τη βάση επί της οποίας εδράζεται η αναγκαιότητα μεταρρύθμισης της τοπικής αυτοδιοίκησης, ως επίσης και τις ενέργειες της Κυβέρνησης προς αντιμετώπιση των προβλημάτων που ενέκυψαν εξαιτίας της αύξησης των ενοικίων, μίλησε στην ραδιοφωνική εκπομπή «Πρωινό Δρομολόγιο», την Παρασκευή 16 Νοεμβρίου 2018 Υπουργός Εσωτερικών κ. Κωνσταντίνος Πετρίδης.
Το κείμενο των ερωτωαπαντήσεων έχει ως ακολούθως:
«Ερώτηση: Υπάρχουν νεότερα όσον αφορά στη μεταρρύθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης;
Απάντηση: Η μεταρρύθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης δεν μπορεί να μείνει ούτε μια πρόθεση ούτε μια διακήρυξη. Από το 2014 έχει αρχίσει ένας διάλογος όσον αφορά αυτή τη μεταρρύθμιση. Το 2015, το καλοκαίρι, κατατέθηκαν νομοσχέδια εκ μέρους της Κυβέρνησης και έκτοτε το θέμα έχει κολλήσει. Ένας από τους λόγους που έχει κολλήσει είναι ότι υπάρχουν και υπήρχαν διαφορετικές προσεγγίσεις μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων. Έφθασε όμως η ώρα – με κάποιες αλλαγές στα νομοσχέδια και με κάποιες πιο δραστικές κινήσεις, αφού έχει μεσολαβήσει και τόσος χρόνος – να συμπληρωθεί και να ολοκληρωθεί αυτή η μεταρρύθμιση. Πρόθεσή μας, είναι όπως το επόμενο διάστημα, περί τα τέλη του χρόνου μέχρι αρχές του επόμενου έτους, να συμπληρωθεί ακόμη ένας γύρος διαβούλευσης και πέραν αυτού, να περιληφθούν και πράγματα μέσα στη μεταρρύθμιση τα οποία είτε θα επακολουθούσαν είτε είναι δραστικότερα απ’ ό,τι προβλεπόταν προηγουμένως.
Για παράδειγμα, θέματα οικονομικής αυτονομίας: σίγουρα οι δήμοι δεν μπορούν να βασίζονται πάνω σε μια κρατική χορηγία. Ναι, πρέπει, μεταξύ άλλων, να νοικοκυρευτούν και να γίνουν πολλές εξοικονομήσεις μέσω ενοποιήσεων υπηρεσιών. Πέραν αυτού όμως, μια σύγχρονη τοπική κοινωνία πρέπει να έχει και τα δικά της έσοδα. Υπάρχουν σκέψεις για ένα νέο χρηματοδοτικό εργαλείο χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι θα αυξηθούν οι φορολογίες των πολιτών. Μπορεί να μεταφερθεί κάτι από το κεντρικό κράτος στην τοπική αυτοδιοίκηση. Αυτό είναι σημαντικό εάν θέλουμε να αυξήσουμε και τις αρμοδιότητες της τοπικής αυτοδιοίκησης. Μια τοπική αυτοδιοίκηση χωρίς σημαντικές αρμοδιότητες, όπως είναι σε άλλες χώρες, δεν είναι τοπική αυτοδιοίκηση.
Και στο παρελθόν υπήρχαν προτάσεις, που επεξεργαζόμαστε και με την Ένωση Δήμων. Δεν θέλουμε να αυξηθεί η συνολική φορολογία των πολιτών, αλλά να μεταφερθεί κάτι από το κεντρικό κράτος στην τοπική αυτοδιοίκηση. Κι αυτό είναι απόλυτα συνυφασμένο και με την αύξηση των αρμοδιοτήτων της. Θα θέλαμε η τοπική αυτοδιοίκηση να είναι μια κυβέρνηση πιο κοντά στον πολίτη που να του παρέχει υπηρεσίες, αντί ο πολίτης να ταλαιπωρείται από το κεντρικό κράτος με γραφειοκρατικό και απρόσωπο τρόπο. Αυτή είναι η έννοια της τοπικής αυτοδιοίκησης και της αποκέντρωσης. Αυτό προβλέπει η ίδια η χάρτα της της τοπικής αυτοδιοίκησης της ΕΕ. Πρέπει να προχωρήσουμε σε αυτό το επίπεδο. Για να γίνει όμως αυτό εφικτό πρέπει, όντως, να προχωρήσουμε ακόμη ένα βήμα παραπέρα και να αναθεωρήσουμε τα διοικητικά όρια των δήμων. Αυτό μπορεί να γίνει με συγχωνεύσεις και με συνενώσεις, ούτως ώστε να υπάρχει αυτή η κρίσιμη μάζα, να υπάρχει η τεχνογνωσία, να υπάρχουν πόροι, να υπάρχουν όλα αυτά που θα καταστήσουν δυνατό, μαζί με όλα τα χρηματοδοτικά εργαλεία, μια τοπική κυβέρνηση να λειτουργήσει.
Ερώτηση: Εάν όμως οι δήμοι παίρνουν λεφτά απλώς για να τα δίνουν σε μισθολόγια, αυτό δεν θα είναι προς όφελος του πολίτη. Υπάρχουν κάποιες σκέψεις;
Απάντηση: Φυσικά. Οι δήμοι πρέπει να παίρνουν λεφτά, μεταξύ άλλων, για να συντηρούν τις υποδομές τους και να κάνουν έργα και να είναι αδειοδοτικές Αρχές που τώρα δεν είναι, ούτως ώστε ο πολίτης να μπορεί να εξυπηρετηθεί τάχιστα κοντά τους παρά να χάνεται σε ένα απρόσωπο κεντρικό κράτος.
Στις χώρες της ΕΕ υπάρχει η κρατική χορηγία αλλά καλύπτει μόνο 20-25% των εσόδων των δήμων. Υπάρχουν και δημοτικά τέλη και κάποια ίδια έσοδα. Αυτό είναι το ένα σκέλος. Αυτό όμως δεν μπορεί να γίνει με την παρούσα γεωγραφική δομή, διότι θα διατηρούνταν πολύ μικρές οντότητες.
Αυτή τη στιγμή, στην Κύπρο, υπάρχουν 380 τοπικές αυτοδιοικήσεις. Υπάρχουν 350 υποτίθεται αυτοδιοικούμενες κοινότητες. Λέω ‘υποτίθεται αυτοδιοικούμενες’, διότι δεν μπορούν να είναι όντως αυτοδιοικούμενες. Υπάρχουν και 30 δήμοι. Πείτε μου λοιπόν εάν μπορούν 380 αυτοδιοικήσεις να λειτουργήσουν με τρόπο αποτελεσματικό, για να παρέχουν υπηρεσίες. Αυτό δεν μπορεί να γίνει.
Όλο αυτό το διάστημα δουλέψαμε πολύ εντατικά και με την Ένωση Κοινοτήτων. Συμφωνήσαμε για τη συμπλεγματοποίηση των υπηρεσιών κοινοτήτων. Με αυτό τον τρόπο, αυτές οι 350 διοικητικές δομές γίνονται περίπου 40 μέσω της νομοθέτησης συμπλεγμάτων. Ξέρουμε αυτή τη στιγμή ποιες είναι οι κοινότητες, σε ποιο σύμπλεγμα, για ποιες υπηρεσίες, πόσο προσωπικό χρειάζονται. Συμφωνούμε ότι πρέπει να έχουν έναν τεχνικό, ένα γραμματέα, ένα διοικητικό λειτουργό για να μην χρειάζεται να τρέχουν πίσω από τον Υπουργό ή το κράτος κάθε φορά που θέλουν να κάνουν έργα ως σύμπλεγμα. Τα συμπλέγματα θα είναι νομικές οντότητες και θα έχουν το δικό τους προϋπολογισμό. Εντούτοις, δεν πετυχαίνει τίποτα αν δεν ψηφιστεί.
Ερώτηση: Είναι πιο δύσκολα τα πράγματα με τους δήμους;
Απάντηση: Τα πράγματα δεν είναι εύκολα ούτε με τις κοινότητες ούτε με τους δήμους. Όταν κάνεις δραστικές τομές μετά από δεκαετίες, τα πράγματα σίγουρα δεν θα είναι εύκολα. Υπήρχε όμως και πάρα πολύ καλή διάθεση από την Ένωση Κοινοτήτων και από τους περισσότερους – εάν όχι όλους – τους κοινοτάρχες. Έχω δει και πολύ καλή διάθεση και από την Ένωση Δήμων. Υπάρχουν, λοιπόν, οι δυνατότητες να συζητήσουμε και θέματα τα οποία στο παρελθόν ενδεχομένως να θεωρούνταν ταμπού. Η μείωση δήμων δεν είναι κάτι που έφερα εγώ στο τραπέζι. Είναι κάτι για το ποίο υπάρχει και επιστολή της Κυβέρνησης από τον προηγούμενο Υπουργό Εσωτερικών που είπε ότι θα ήταν καλό να γίνει μείωση του αριθμού των δήμων. Μπήκαν και κάποιοι συγκεκριμένοι αριθμοί, έγιναν μελέτες και από Ιταλούς και από Έλληνες εμπειρογνώμονες που είπαν ότι αυτός ο αριθμός των τοπικών αυτοδιοικήσεων δεν μπορεί να λειτουργήσει. Το σύστημα έχει καταρρεύσει και πρέπει με κάποιο τρόπο να διορθωθεί.
Δεν υπάρχει μια μηχανή που θα σου πει με το πάτημα ενός κουμπιού πόσοι δήμοι πρέπει να μείνουν. Υπάρχουν διάφορα κριτήρια, όπως τεχνοοικονομικά, πληθυσμιακά, οικονομικά, καταλληλότητας επαγγελματικών υποστατικών, η γεωγραφική του εγγύτητα με άλλες περιοχές. Για όλα αυτά ετοιμάζουμε κάποια σενάρια που θα συζητήσουμε με την Ένωση Δήμων.
Υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις, αλλά σε μεγάλο βαθμό είναι συγκλίνουσες σε κάποια θέματα. Μπορεί να υπάρχουν κάποιες διαφορές που αυτή τη στιγμή πρέπει να τις δούμε για να εξευρεθεί συναίνεση. Νομίζω είμαστε σε καλό δρόμο.
Μια από τις διαφορές που υπήρχε ήταν η εξής: εμείς πιστεύουμε στην ενιαία αρχή ανάπτυξης, ότι δηλαδή οι πολεοδομικές και οικοδομικές άδειες θα πρέπει να εκδίδονται ακριβώς από τον ίδιο τόπο. Εάν γίνει αυτό, οι καθυστερήσεις στις εκδόσεις των οικοδομικών αδειών θα μειωθούν περίπου στο μισό. Τις προάλλες εκδόθηκαν οι δείκτες επιχειρηματικότητας της ΕΕ και είμαστε αριθμός 92 στον κόσμο όσον αφορά στην έκδοση αδειών οικοδομής. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο ότι υπάρχουν δύο Αρχές και όχι μία. Ανοίγουν διαφορετικοί φάκελοι. Ένας στην Επαρχιακή Διοίκηση, άλλος στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Γίνονται διπλές διαβουλεύσεις, μεσολαβεί χρόνος μέχρι να ολοκληρωθούν διαδικασίες κ.ά. Αυτά είναι ουσιώδη πράγματα. Η τοπική αυτοδιοίκηση δεν είναι εύκολο πράγμα και δεν λύνεται με μια μονοκοντυλιά. Αφορά έκδοση πολεοδομικών και οικοδομικών αδειών, πώς διαχειριζόμαστε τους υδάτινους πόρους, πώς λειτουργούν τα αποχετευτικά κ.ά. Τα αποχετευτικά πρέπει να είναι σε επαρχιακό επίπεδο, ούτως ώστε να υπάρχει ενιαία διαχείριση. Προβλέπεται να υπάρχουν επαρχιακά συμβούλια που θα διαχειρίζονται και την υδροδότηση και την αποχέτευση και άλλα.
Ερώτηση: Υπάρχουν κάποιοι δήμοι που είναι σε άσχημη οικονομική κατάσταση και δεν τους ενοχλεί να συνενωθούν με άλλους, ενώ άλλοι είναι οικονομικά εύρωστοι και δεν θέλουν να συνδεθούν με άλλους δήμους. Πώς το σχολιάζετε;
Απάντηση: Θεωρώ ότι και οι δύο καταστάσεις είναι θετικές, επειδή υπάρχει κάτι που δεν υπήρχε παλαιότερα, δηλαδή μια αυτογνωσία ότι δεν μπορούμε να συνεχίσουμε στην κατάσταση που είμαστε και χρειάζεται να προχωρήσουμε σε συνενώσεις. Εάν κάποιος είναι δε οικονομικά βιώσιμος και με το νέο σύστημα μπορεί να γίνει ακόμη πιο βιώσιμος οικονομικά, μπορούμε να το δούμε. Όταν όμως μιλάμε για συνένωση, εννοούμε ότι πρέπει να δημιουργήσουμε και οικονομικά αυτόνομες και βιώσιμες αυτοδιοικήσεις. Ένας δήμος που δεν έχει καθόλου οικονομική δραστηριότητα/έσοδα και είναι πολύ μικρός σε πληθυσμό, δεν μπορεί να διατηρήσει αυτές τις δομές που προϋποθέτει ένας δήμος για να εξυπηρετήσει τους πολίτες.
Σε όλες τις χώρες του κόσμου, επειδή η τοπική αυτοδιοίκηση είναι μια πολύ οριζόντια μεταρρύθμιση, παίρνει πολλά χρόνια να ολοκληρωθεί. Στη Γερμανία άρχισαν με εθελοντική συνένωση δήμων. Πέρασαν κάποια χρόνια και δεν δούλεψε. Μετά πήγαν στην υποχρεωτική. Νομίζω ήταν χρήσιμη αυτή η ζύμωση που έγινε τα τελευταία 2-3 χρόνια και σε ό,τι αφορά στις συζητήσεις έχουμε όλοι ωριμάσει: τοπικές αυτοδιοικήσεις, κεντρικό κράτος, πολίτης. Έγινε μια ειλικρινής ανταλλαγή απόψεων και όλοι καταλαβαίνουν ότι πρέπει να γυρίσουμε σελίδα. Κάποιοι ζήτησαν περισσότερες διευκρινήσεις και δεσμευτήκαμε να τις δώσουμε. Οι συζητήσεις όμως δεν μπορούν να είναι ατέρμονες και αυτό το έχουμε κατανοήσει όλοι. Πρέπει το επόμενο διάστημα να ολοκληρωθούν και να γίνει αυτή η μεγάλη προσπάθεια που, πιστεύω, έχει καλές προοπτικές να καρποφορήσει. Επηρεάζει την καθημερινότητα όλων μας, και του κεντρικού κράτους. Όταν το κεντρικό κράτος προσπαθεί να διαδραματίσει τον ρόλο της τοπικής αυτοδιοίκησης, διότι η τοπική αυτοδιοίκηση δεν έχει τα εχέγγυα ή χάνεται σε μια γραφειοκρατία κεντρική και απρόσωπη ενώ θα μπορούσαν να διεκπεραιώσουν αρμοδιότητες και δραστηριότητες οι τοπικές αρχές, τότε αυτό προβαίνει και εις βάρος της χάραξης πολιτικής του κεντρικού κράτους αφού το κεντρικό κράτος αναγκάζεται να κάνει τη δουλειά που θα μπορούσε, υπό άλλες συνθήκες, να διεκπεραιώσει η τοπική αυτοδιοίκηση με πολύ πιο προσιτό, εύκολο και ανθρώπινο τρόπο, κοντά στον πολίτη.
Ερώτηση: Έχετε αποφασίσει ποιές υπηρεσίες θα αποκεντρωθούν; Έχει γίνει οικονομική μελέτη;
Απάντηση: Οικονομικές μελέτες έχουν γίνει και γίνεται μια τεχνοοικονομική μελέτη αυτή τη στιγμή. Υπάρχουν όμως και υπηρεσίες, (κοινωνικές και αδειοδοτικές, οι οποίες θα είναι πιο εύκολο να μετατραπούν – με ορισμένους όρους και προϋποθέσεις και με ένα διαφορετικό πλαίσιο αδειοδότησης – στους δήμους. Γι’ αυτό το πλαίσιο αδειοδότησης μιλούμε και με το ΕΤΕΚ, ώστε να διασφαλίσουμε και ελεγκτικούς και εποπτικούς μηχανισμούς, και μια πιο απλουστευμένη και πιο εύκολη διαδικασία. Δεν θέλω όμως να διαπραγματευτώ από αέρως αρμοδιότητες που συζητάμε με την Ένωση Δήμων.
Με την Ένωση Κοινοτήτων είχαμε πολύ καλή συνεργασία και σίγουρα, για πρώτη φορά, θα τους δοθούν αυτά τα εργαλεία μέσω της συμπλεγματοποίησης υπηρεσιών που δεν υπήρχαν μέχρι σήμερα, για να τους επιτραπεί να λειτουργήσουν ως αυτοδιοικούμενες. Από εκεί και πέρα, αντιλαμβάνεστε ότι μια μεταρρύθμιση τοπικής αυτοδιοίκησης αφορά τόσα πολλά θέματα που δεν είναι δυνατόν να συμφωνήσουν όλοι με όλα. Εάν η επιλογή είναι να συμφωνήσουμε όλοι με όλα, τότε θα μείνουμε όπως είμαστε. Η Κυβέρνηση θα ακολουθήσει τη λογική, τον εξορθολογισμό, τα επιχειρήματα και στο πλαίσιο της συναίνεσης.
