Αισθάνομαι ιδιαίτερη χαρά και ικανοποίηση που βρίσκομαι απόψε εδώ, στην ιστορική αίθουσα του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και σε αυτή την ειδική τελετή, με τίτλο «Το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και η Κύπρος», η οποία πραγματοποιείται στο πλαίσιο των εορτασμών για τα 180 χρόνια από την ίδρυσή του.
Κύριε Πρύτανη,
Εκ μέρους και του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας κ. Νίκου Αναστασιάδη αλλά και ολόκληρου του Κυπριακού Ελληνισμού, σας ευχαριστούμε θερμά για την εξαιρετική τιμή.
Η βραδιά η αποψινή αποτελεί το επιστέγασμα της άριστης συνεργασίας εδώ και τριάντα δύο χρόνια, του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών με το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου. Την ίδια ώρα επιβεβαιώνει τη διαχρονική άρρηκτη σχέση του Πανεπιστημίου σας με την Κύπρο καθώς και της έμπρακτης στήριξης του στον αγώνα που διεξάγουμε για επιβίωση και δικαίωση.
Αν για ολόκληρο το Έθνος το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών αποτέλεσε πόλο ευρύτερης έλξης των απανταχού Ελλήνων και Φιλελλήνων και έναν καθοριστικό παράγοντα στην επιστημονική ανέλιξη στον ευρύτερο ελληνισμό, όπως ήταν το όραμα του πρώτου Πρύτανη του Πανεπιστημίου, Κωνσταντίνου Σχινά, για μας στην Κύπρο υπήρξε ένα σημαντικό υπόβαθρο στερέωσης των δεσμών με τις εθνικές ρίζες αλλά και γέφυρα αμφίδρομης επικοινωνίας στις αγωνιστικές προσπάθειες του Ελληνισμού της Κύπρου για κατάκτηση της ελευθερίας του.
Η ενεργός και διαρκής συμπαράσταση του Πανεπιστημίου στην αγωνιστική πορεία του Κυπριακού Ελληνισμού αποτελεί ισχυρή ένδειξη των προαναφερθέντων δεσμών. Οι εμπνευστές και ιδρυτές του, πέρα από τον στόχο που έθεσαν να είναι το Ίδρυμα κέντρο επιστήμης και παιδείας, ήθελαν να συνδεθεί στενά με τα ιδανικά του Έθνους και με το όραμα της απελευθέρωσης όλου του Ελληνισμού. Δεν είναι προφανώς τυχαίο το γεγονός ότι χιλιάδες Κύπριοι φοιτητές και πτυχιούχοι του, πρωτοστάτησαν έκτοτε στους αγώνες του Ελληνισμού για ελευθερία και προκοπή.
Διαχρονικά το Πανεπιστήμιο Αθηνών αγκάλιασε και αγκαλιάζει τους χιλιάδες Κύπριους φοιτητές μας, μεταλαμπαδεύοντας τις αξίες της φυλής μας. Ως φορείς πνεύματος, πολλοί εξ’ αυτών, στελεχώνουν μετέπειτα τα σχολεία της Κυπριακής Εκπαίδευσης, συμβάλλοντας στην καλλιέργεια της εθνικής συνείδησης των μαθητών μας. Αναφέρω ενδεικτικό παράδειγμα από τη δύσκολη περίοδο της Αγγλοκρατίας και συγκεκριμένα την τέλεση των εγκαινίων του ιστορικού Παγκυπρίου Γυμνασίου, το 1893, όπου ο τοπικός τύπος σχολιάζει το γεγονός χαρακτηρίζοντας το, «πανήγυρις των γραμμάτων», αλλά ταυτόχρονα και μια εθνική εορτή, που συνεγείρει όλους τους πολίτες, γιατί διαβλέπουν «εν τη τελευτή ταύτη την απαρχήν της πραγματώσεως προαιωνίων πόθων». Το Γυμνάσιον είναι «προάγγελος μέλλοντος εθνικωτέρου» και η Κύπρος «αποδείκνυσι σήμερον δια της ιδρύσεως Γυμνασίου, ότι ουδαμώς υστέρει των αισθημάτων των κατεχόντων το πανελλήνιον». Η στελέχωση του Γυμνασίου από Ελλαδίτες εκπαιδευτικούς γίνεται αντιληπτή ως μια επιπλέον ένδειξη που πιστοποιεί την εθνική διάσταση του νέου εκπαιδευτηρίου.
Οι Ελλαδίτες γίνονται δεκτοί, όπως γράφει η τοπική εφημερίδα Φωνή της Κύπρου, «εν τη υποδούλω εισέτι αλλά καθαρώς ελληνική χώρα υπέρ της αναπτύξεως και αναζωοπυρήσεως ακραιφνούς ελληνικού αισθήματος». Η δε άμεση αναγνώριση του Γυμνασίου από το Ελληνικό Υπουργείο Παιδείας ως ισοτίμου με τα Γυμνάσια της Ελλάδος θεωρήθηκε ότι «συνάπτει επί μάλλον και μάλλον πνευματικώς ημάς προς τους ελευθέρους αδελφούς», ενισχύει τους «ιερούς δεσμούς τους συνέχοντας την Κύπρον και το ελεύθερον ελληνικόν κράτος» και είναι «νέα απόδειξις της μητρικής στοργής και του θερμού ενδιαφέροντος, μεθ’ ου η μήτηρ Ελλάς ατενίζει προς ημάς».
Το Πανεπιστήμιο Αθηνών, από την άλλη, δέχθηκε με σεβασμό και τιμή την υπηρεσία εκλεκτών Κυπρίων ανάμεσα στο διδακτικό προσωπικό του, ενισχύοντας τον στενό δεσμό του Πανεπιστημίου με την Κύπρο. Στο «Εν Αθήνησι» Πανεπιστήμιο, σταδιοδρόμησαν ιστορικοί Κύπριοι καθηγητές, όπως οι Σαρίπολοι και ο Σίμος Μενάρδος, ενώ, χάρις και στους διαπρεπείς Κυπρίους αποφοίτους, επιτυγχάνεται κι η περαιτέρω διεθνής αναγνώρισή του. Επιπλέον τιμήθηκαν από το Πανεπιστήμιο με τον τίτλο του Επιτίμου Διδάκτορος σημαντικοί εκπρόσωποι της Κύπρου, πολιτικοί και θρησκευτικοί ηγέτες, επιστήμονες και λογοτέχνες.
Οι δεσμοί του Πανεπιστημίου Αθηνών με την Κύπρο ανανεώθηκαν με τον πιο όμορφο και έμπρακτο τρόπο το 1986, όταν το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών ξεκίνησε μια πολύπλευρη προσπάθεια, με στόχο να συνδράμει δημιουργικά τον Ελληνισμό της Κύπρου που δοκιμαζόταν μετά την Τουρκική εισβολή, συμβάλλοντας στην προβολή της πανάρχαιας κληρονομιάς της μεγαλονήσου και στην προώθηση του εθνικού μας θέματος.
Η σύσταση Επιτροπής του Πανεπιστημίου Αθηνών για την Κύπρο, έδωσε νέα ώθηση στη στενή συνεργασία που υπήρχε. Ψυχή της όλης προσπάθειας ήταν η Φιλοσοφική Σχολή, με κινητήριο μοχλό τον Σύλλογο Διδακτικού και Ερευνητικού Προσωπικού της Σχολής (με πρωτοστάτες τον επί σειράν πολλών ετών Πρόεδρο και στη συνέχεια Επίτιμο Πρόεδρό του Παναγιώτη Κοντό και τον Κύπριο καθηγητή Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας Ανδρέα Βοσκό), με την ενεργό στήριξη των Κοσμητόρων και των Προέδρων όλων των Τμημάτων της Σχολής, των εκάστοτε Πρυτανικών αρχών, της Συγκλήτου, και του Διοικητικού προσωπικού του Πανεπιστημίου.
Το μεγάλο ταξίδι ξεκίνησε με μια καταλυτική εκδρομή – προσκύνημα στην Κύπρο, τον Ιούλιο του 1986, εκδρομή που έγινε θεσμός και πραγματοποιείται μέχρι και σήμερα με τη χορηγία των Πολιτιστικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου.
Η Κύπρος υποδέχεται πάντα την εξ Ελλάδος αποστολή με ιδιαίτερη χαρά και συγκίνηση, ανανεώνοντας τους δεσμούς με το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και συναισθανόμενη κάθε φορά τους υψηλούς επιστημονικούς και εθνικούς στόχους που είχαν τάξει οι ιδρυτές του. Σημαντική είναι και η συμβολή της τετράφωνης μικτής χορωδίας του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του ΕΚΠΑ, η οποία με τα τραγούδια της, τραγούδια της Κύπρου, σκορπά ρίγη συγκίνησης στο κοινό που την παρακολουθεί, δίνοντας το δικό της στίγμα στην όλη προσπάθεια.
Επιδιώκοντας την περαιτέρω ενίσχυση των δεσμών του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου και του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών αναλαμβάνονται επιπρόσθετα πολλές και σημαντικές δράσεις. Αναφέρω ενδεικτικά τα καθιερωμένα
Συμπόσια Αρχαίας Κυπριακής Γραμματείας, τα οποία πραγματοποιούνται στην Κύπρο με τη συνεργασία της Διεύθυνσης Μέσης Εκπαίδευσης και του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Κύπρου. Η συνεχώς αναβαθμιζόμενη, κυρίως από το 2007, συμμετοχή σχολείων Μέσης Εκπαίδευσης στο Πρόγραμμα των Συμποσίων, οδήγησε στην έκδοση Ανθολογίου Αρχαίας Κυπριακής Γραμματείας και στην καθιέρωση της διαθεματικής προσέγγισης στη διδασκαλία σχετικών κειμένων στο πλαίσιο διαφόρων γνωστικών αντικειμένων και όχι μόνο των φιλολογικών. Κατά καιρούς, μετά από αίτημα των εκπαιδευτικών, πραγματοποιούνται επιμορφωτικά σεμινάρια που αφορούν στον κόσμο του Ομήρου και στην αρχαϊκή ποίηση της Κύπρου και επεκτείνονται μέχρι και τις σύγχρονες επιδράσεις τους στη λογοτεχνία, στην τέχνη και στη ζωή εν γένει της μεγαλονήσου (κι όχι μόνο). Πρόσφατα δε, εκδόθηκε και διανεμήθηκε στους φιλολόγους και στους μαθητές των Γυμνασίων της Κύπρου ειδικό βοηθητικό τεύχος για ένταξη κειμένων της αρχαίας κυπριακής γραμματείας στη διδασκαλία της Οδύσσειας, της Ιλιάδας και της Ελένης του Ευριπίδη. Σημαντική ώθηση αναμένεται να δώσει η ελεύθερη πρόσβαση στο Ψηφιακό Πρόγραμμα της Αρχαίας Κυπριακής Γραμματείας του Κυπριακού Ινστιτούτου. Καταλυτική για όλα υπήρξε η έκδοση της εξάτομης Αρχαίας Κυπριακής Γραμματείας από το Ίδρυμα «Αναστάσιος Γ. Λεβέντης».
Η σειρά αυτή των Συμποσίων, δεκαέξι στον αριθμό, τα τελευταία χρόνια μετεξελίχθηκε στη διοργάνωση κάθε δύο χρόνια Διεθνών Συνεδρίων, που πραγματοποιήθηκαν, το πρώτο τον Μάρτιο του 2015 και το δεύτερο τον Μάρτιο του 2017, με θέμα: «Η Αρχαία Κυπριακή Γραμματεία ανά τους αιώνες». Στα Συνέδρια αυτά εντάχθηκε ο Διαγωνισμός Αρχαίας Κυπριακής Γραμματείας στα Γυμνάσια και στα Λύκεια, καθώς και η συναυλία από την τετράφωνη χορωδία του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Ε.Κ.Π.Α., με την παρουσίαση μελοποιημένων κειμένων από την αρχαία και νεότερη κυπριακή ποίηση. Σημειώνω με ιδιαίτερη ικανοποίηση την αθρόα και ενεργό συμμετοχή (με ατομικές ή ομαδικές εισηγήσεις), στο τελευταίο Συνέδριο, φοιτητών του Τμήματος Φιλολογίας που διδάσκονται αρχαία κυπριακή γραμματεία (με επικεφαλής τις καθηγήτριές τους).
Κάνοντας ιδιαίτερη μνεία στην ίδρυση του Εργαστηρίου Κυπριακών Μελετών (ΕΡ.ΚΥ.ΜΕ.), το 2012, στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, το οποίο αποτελεί απτή απόδειξη της προσήλωσης και πίστης των μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών στον στόχο της ανάδειξης της κληρονομιάς της Κύπρου, προτιθέμεθα ως Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου να ενισχύσουμε τη λειτουργία του, ώστε να μπορεί να εξυπηρετεί καλύτερα τις εκπαιδευτικές και ερευνητικές ανάγκες στο γνωστικό αντικείμενο της Κυπριακής Γραμματείας από την αρχαιότητα ως τη σύγχρονη εποχή (σε συγκριτική εξέταση με τα αντίστοιχα έργα της λοιπής Ελληνικής Γραμματείας, δευτερευόντως δε και της Παγκόσμιας), και επίσης στη μελέτη και προβολή της Ιστορίας και του Πολιτισμού της Κύπρου γενικότερα. Η ενέργεια αυτή αποδεικνύει την πεποίθηση του Υπουργείου μας ότι το Εργαστήριο Κυπριακών Μελετών του Πανεπιστημίου Αθηνών, μπορεί και πρέπει να εξελιχθεί σε πολύτιμο επιστημονικό και ερευνητικό κέντρο στην καρδιά του Ελληνισμού με παγκόσμια απήχηση, ενισχύοντας τις κυπρολογικές ερευνητικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητές του με ένα πάγιο ποσό κάθε έτος, ώστε να ενισχυθούν υποψήφιοι μελετητές.
Επιπρόσθετα, το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού θα εντείνει τις προσπάθειές του, ώστε ο θεσμός των Διεθνών Συνεδρίων Αρχαίας Κυπριακής Γραμματείας να μετεξελιχθεί σε όλο και πιο δημιουργική δράση τόσο για τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές της Κύπρου, όσο και για τους συμμετέχοντες εισηγητές, από όποιο μέρος του κόσμου και να προέρχονται.
Η εθνική ομοψυχία και η κοινή συμπόρευση Κύπρου – Ελλάδας, μέσα από τη συνοδοιπορία του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου, ιδιαίτερα στους χαλεπούς καιρούς που ζούμε, θεωρείται αναγκαία και επιβεβλημένη.
Καταληκτικά επιθυμώ να εκφράσω τα θερμά μου συγχαρητήρια στους συντελεστές της αποψινής τελετής με την οποία τιμάται η ιστορική και επιστημονική πορεία του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστήμιου Αθηνών και ταυτόχρονα αναδεικνύεται η στενή και διαχρονική του σχέση με την Κύπρο.
Παράλληλα εκφράζουμε ως Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού τις ευγνώμονες ευχαριστίες μας σε όσες και όσους συνέβαλαν και συμβάλλουν με τις γνώσεις και τον μόχθο τους, ή με την –όλως απαραίτητη– ενίσχυση τους στην επιτυχία των κοινών και σημαντικών μας προσπαθειών, όπως το Ίδρυμα «Αναστάσιος Γ. Λεβέντης»: ιδιαίτερα τον Πρόεδρο της Ελληνικής Επιτροπής κ. Γεώργιο Δαυίδ, το Κέντρο Ελληνισμού Ιδρύματος Δαμιανού: ιδιαίτερα τον κ. Δαμιανό Κωνσταντίνου, τον κ. Δημήτρη Πιερίδη, τον κ. Δάκη Ιωάννου.
Είμαστε βέβαιοι ότι με την συνδρομή όλων σας, οι ισχυροί δεσμοί του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου και του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών θα συνεχιστούν με ευοίωνες προοπτικές.
Ο αποψινός εορτασμός, όπως και ο αντίστοιχος που πραγματοποιήθηκε στην Κύπρο τον περασμένο Μάρτιο, υποδηλοί τους μακρούς και ακατάλυτους δεσμούς που μας συνδέουν και υπομνηματίζει την οφειλή προς το Ανώτατο Ακαδημαϊκό Ίδρυμα της Μητρόπολης. Δεσμοί που ενδυναμώνονται μέσα από την κοινή ιστορία, θρησκεία, εθνική ταυτότητα, γλώσσα και πολιτισμό, καθώς και μέσα από τους κοινούς αγώνες που καλούμαστε διαρκώς να δώσουμε ως Έθνος για αντιμετώπιση των ακατάπαυστων προκλήσεων.
Σας ευχαριστώ.
