Από το 2013 μετέχω ή παρακολουθώ το συνέδριο του The Economist για την Κύπρο. Ομολογώ ότι μέσα από τη θεματολογία των συνεδρίων σκιαγραφείται με ακρίβεια και εξελικτικά, η όλη πορεία της κυπριακής οικονομίας κατά την πιο δύσκολη της περίοδο μετά από το 1974 όσο και η αλματώδης πρόοδός της.
Το 9ο συνέδριο, το 2013, είχε ο κύριο ερώτημα: «Will the stability program succeed?», ένα ερώτημα του οποίου η αρνητική απάντηση, κατά πολλούς και η πιο πιθανή, θα ήταν καταστροφική για την Κύπρο.
Έναν χρόνο μετά, στο 10ο συνέδριο, έχοντας ξεπεράσει τους μεγαλύτερους κινδύνους, συζητούσαμε με περισσότερη αισιοδοξία το «reinventing Cyprus», ενώ στο 11ο συνέδριο, έχοντας ως κράτος διασφαλίσει τη σταθερότητα, μιλούσαμε για τη «μεταμόρφωση της κυπριακής οικονομίας». Στο περσινό συνέδριο μιλούσαμε περί «Cyprus in play», με την Κύπρο να βρίσκεται ήδη δυναμικά στο «παιχνίδι» της ανάπτυξης, ενώ το φετινό συνέδριο τοποθετεί την Κύπρο στο «Fast lane» της ανάπτυξης και της προόδου.
Αυτή η εξελικτική πορεία προόδου πρέπει να συνεχίσει. Και αυτό θα εξαρτηθεί εάν μάθαμε από τα λάθη μας και αν θα πορευτούμε από εδώ και πέρα με υγιείς ή παραγωγικές επενδύσεις.
Επενδύσεις, δηλαδή, που είναι βιώσιμες και όχι ευκαιριακές. Που μπορούν να αντέξουν στον χρόνο, που να δημιουργούν θέσεις εργασίας και εισοδήματα τα οποία να διαχέονται στην κοινωνία. Τις επενδύσεις δηλαδή που όχι μόνο δεν δημιουργούν κρίσεις, αλλά προστατεύουν την οικονομία από αυτές.
Κυρίες και κύριοι,
Η κρίση του 2013 δεν ήλθε τυχαία. Πολύ πριν από την κορύφωση της κρίσης, η κυπριακή οικονομία φανέρωνε συμπτώματα ενός μεγάλου «ασθενή», που με μαθηματική ακρίβεια οδηγείτο στο «έμφραγμα», αλλά που ο ίδιος συνέχιζε τις κακές του συνήθειες και αρνείτο πεισματικά να αλλάξει τον τρόπο ζωής του.
Οι σχετικά υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης που απολάμβανε η Κύπρος για χρόνια, οφείλονταν κατά κύριο λόγο στη δημόσια και ιδιωτική κατανάλωση, που τροφοδοτείτο όμως κατά κύριο λόγο από τον δανεισμό. Πριν ακόμη από την ένταξη μας στην ΕΕ, η Κύπρος ήταν η χώρα με τον μεγαλύτερο ιδιωτικό δανεισμό, ενώ ο δημόσιος δανεισμός ήταν επίσης από τους υψηλότερους στην Ευρώπη.
Ο δανεισμός όμως προσομοιάζεται με τη χοληστερόλη: Υπάρχει «καλός» και «κακός». Ο «καλός» διοχετεύεται σε παραγωγικές επενδύσεις που στο τέλος αποδίδουν εισοδήματα, ενώ ο «κακός» διοχετεύεται στην κατανάλωση, αγνοώντας την ικανότητα αποπληρωμής του, με αποτέλεσμα σε βάθος χρόνου να προέρχεται «έμφραγμα».
Έμφραγμα που τελικά επήλθε, τόσο με τον αποκλεισμό του δημοσίου από τις αγορές όσο και από τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια και την κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος.
Κυρίες και κύριοι,
Δεν είναι ούτε τυχαίο ούτε συγκυριακό που απολαμβάνουμε αυτή τη στιγμή μια μεγάλη ανάπτυξη που συνοδεύεται με μία από τις μεγαλύτερες πτώσεις στα ποσοστά ανεργίας της ΕΕ.
Αντλήσαμε υγιείς επενδύσεις πείθοντας με πράξεις και όχι με λόγια τους επενδυτές να επενδύσουν στην Κύπρο. Για πρώτη φορά έγιναν τόσες παραγωγικές επενδύσεις, και από ξένα μάλιστα κεφάλαια. Στον Τουρισμό, στο Εμπόριο, στη Ναυτιλία και το λιμάνι, στον Τραπεζικό τομέα, στις Κατασκευές.
Τους πείσαμε, γιατί πειστήκαμε πρώτα εμείς ότι θα έπρεπε να διορθώσουμε τα λάθη του παρελθόντος και να βοηθήσουμε την αγορά, το παζάρι να δουλέψει.
Νοικοκυρέψαμε τα δημόσια οικονομικά μειώνοντας τις λειτουργικές δαπάνες, προστατεύοντας έτσι με νύχια και με δόντια ένα ελκυστικό φορολογικό καθεστώς. Δώσαμε κίνητρα για την ανάπτυξη, εισαγάγαμε νέες έννοιες για τις «μεγάλες επενδύσεις» και προχωρήσαμε σε σημαντικές μεταρρυθμίσεις.
Με ένα μεγάλο εύρος αλλαγών πείσαμε ότι το «doing business» το εννοούμε και το επιδιώκουμε. Θα περιοριστώ μόνο σε κάποια από αυτά που αφορούν στο δικό μου portfolio.
Για πρώτη φορά καταρτίστηκε «Σχέδιο Δράσης για την Ανάπτυξη» και ολοκληρωμένη πολιτική για την επιχειρηματικότητα, με 80 με συγκεκριμένες δράσεις – όχι ευχολόγια - για βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος. Ένα δικό μας, κυπριακής ιδιοκτησίας σχέδιο, το οποίο υιοθετήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και αποτελεί μάλιστα και σύσταση για την Κύπρο σε κάθε έκθεσή της.
Για πρώτη φορά δώσαμε πνοή σε μια πολιτική για την έρευνα και την καινοτομία. Με σειρά μέτρων, όπως το φορολογικό πακέτο για τις καινοτόμες επιχειρήσεις, το start-up visa, το νομοσχέδιο για τα university spin offs, την πολιτική των ανοικτών δεδομένων.
Κάναμε τα πρώτα μεγάλα άλματα στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση. Παραδώσαμε την πλατφόρμα «Αριάδνη» και συνεχώς κτίζουμε πάνω της νέες υπηρεσίες, με στόχο σύντομα όλες οι συναλλαγές των επιχειρήσεων με το κράτος να γίνονται ηλεκτρονικά, ενώ προχωρήσαμε και νομοθετικά και πρακτικά με τις ηλεκτρονικές υπογραφές.
Τολμήσαμε να καταθέσουμε μια σειρά εκσυγχρονιστικών νομοσχεδίων για τη μεταρρύθμιση της Δημόσιας Υπηρεσίας. Πολίτες και επιχειρήσεις ζούμε τις συνέπειες της έλλειψής συστήματος αξιολόγησης. Του πελατειακού συστήματος στο δημόσιο. Δυστυχώς, το κατεστημένο πρόβαλε όλες τις αντιστάσεις του για να μας εμποδίσει. Θα επιμείνουμε.
Σε λίγες μέρες κατατίθεται στη Βουλή ένας ριζοσπαστικός νόμος που αφορά στη διευκόλυνση των μεγάλων επενδύσεων, ο οποίος αλλάζει ριζικά τις διαδικασίες αδειοδότησης και θεσμοθετεί σύγχρονες πρακτικές, όπως το «One Stop Shop» και το «Project manager τις μεγάλες επενδύσεις».
Ανοίξαμε νέους τομείς οικονομικής δραστηριότητας, όπως ο τομέας των Κινηματογραφικών παραγωγών, των Επενδυτικών Ταμείων, ενώ ακολουθεί σύντομα και αυτός των «κοινωνικών επιχειρήσεων».
Για όλα αυτά χρειάστηκε σκληρή δουλειά και μελέτη. Εν ελλείψει ακόμη και αυτού του θεσμικού πλαισίου που διέπει μια σύγχρονη αναπτυξιακή πολιτική, η ίδια η Προεδρία ανάλαβε τις πρωτοβουλίες.
Είμαστε η μόνη χώρα στην ΕΕ χωρίς Υπουργείο Οικονομίας ή Ανάπτυξης και για να διορθώσουμε αυτό το θεσμικό κενό προτείναμε τη δημιουργία Υφυπουργείου – Παρά το Προέδρω για την Ανάπτυξη με νέες αρμοδιότητες, που δεν καλύπτονται από το υδροκέφαλο κράτος του ‘60.
Ένα υφυπουργείο το οποίο θα στοχεύει και θα βελτιώνει τους δείκτες ανταγωνιστικότητας και επιχειρηματικότητας, που θα παρέχει πραγματική εξυπηρέτηση στους Επενδυτές, ένα Υφυπουργείο με νέα κουλτούρα.
Το ίδιο πράττουμε και με το Υφυπουργείο Τουρισμού, το οποίο αν ψηφιστεί θα μπορεί να εφαρμόσει την πρώτη ολοκληρωμένη και συγκεκριμένη στρατηγική για τον Τουρισμό. Μια στρατηγική που θα περιλαμβάνει πλάνο και για τις μεγάλες επενδύσεις μέχρι το 2030 αλλά θα δίδει και ιδιαίτερη έμφαση σε μικρές επιχειρήσεις που δημιουργούν και αυτές τη δική τους ξεχωριστή, ποιοτική προστιθέμενη αξία. Ήδη η μεταρρύθμιση για τη διευκόλυνση της αδειοδότησης των τουριστικών καταλυμάτων έχει τελειώσει και βρίσκεται στη Νομική Υπηρεσία.
Κυρίες και κύριοι,
Τα πιο πάνω είναι μέρος των «DOS» που βελτιώνουν το DOING BUSINESS και φέρνουν την ανάπτυξη και την ευμάρεια.
Τα «DONTS» είναι τα ευχολόγια, οι επικίνδυνες οικονομικές προσεγγίσεις, οι συνταγές του παρελθόντος, ο λαϊκισμός.
Αυτή η κυβέρνηση παρέδωσε απτά αποτελέσματα υπό εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες και σε ένα ιδιαίτερα δύσκαμπτο πολιτειακό σύστημα που δεν ευνοεί τις αλλαγές. Αυτός ο εκσυγχρονισμός πρέπει να συνεχιστεί, γιατί τίποτα δεν είναι δεδομένο. Χρειάζονται και άλλες τομές.
Χρειάζεται να ολοκληρωθεί η μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης που έχει τη δική της αναπτυξιακή χροιά.
Χρειάζεται να ενοποιηθεί η πολεοδομική και η οικοδομική άδεια και να εκσυγχρονιστούν οι νόμοι και ο ρόλος του Κτηματολογίου.
Χρειάζεται το «Σχέδιο Νήσου», που θα συνδέσει καλύτερα τον πολεοδομικό σχεδιασμό με τον αναπτυξιακό για την Κύπρο που θέλουμε σε 30 χρόνια.
Πρέπει να συνεχίσουμε τον εκσυγχρονισμό των «DOS», έστω και αν οι αλλαγές είναι πάντοτες δύσκολες και συναντούν αντιστάσεις από το συντηρητικό κατεστημένο. Είναι όμως η μόνη οδός μπροστά.
Και αυτή είναι πλέον η πρόκληση που αυτή η χώρα αντιμετωπίζει. Αν θα πορευτεί με σταθερότητα και αποφασιστικότητα μπροστά ή αν θα επιστρέψουμε στο παρελθόν.
Ευχαριστώ.
