Σημείωμα για τα αποτελέσματα των δημοτικών εκλογών που
διεξήχθηκαν στην Τουρκία στις 30 Μαρτίου 2014
Το αποτέλεσμα των δημοτικών εκλογών που διεξήχθηκαν στις 30 Μαρτίου στην Τουρκία,
αποτελεί θρίαμβο για τον Τούρκο Πρωθυπουργό Ταγίπ Ερντογάν, αφού το Κόμμα
Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) του οποίου ηγείται, κατάφερε να εξασφαλίσει ποσοστό
46%. Οι εκλογές έγιναν με φόντο τα σκάνδαλα διαφθοράς που εμπλέκουν τον ίδιο τον
Ερντογάν και οδήγησαν σε παραίτηση τέσσερεις Υπουργούς της κυβέρνησης του ΑΚΡ, τις
μεγάλες διαμαρτυρίες που άρχισαν στο Πάρκο Γκεζί τον Δεκέμβριο και θεωρήθηκαν
αμφισβήτηση της πολιτικής Ερντογάν στην Τουρκία και τις δεσποτικές απαγορεύσεις σε
κύρια μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Όπως έγραψε ο αρθογράφος της Σαμπάχ Ιμπραχίμ
Καλίν, εξαιτίας του πολιτικού αναβρασμού που υπήρχε στην Τουρκία, οι εκλογές είχαν
ξεφύγει από τον τοπικό χαρακτήρα που σε άλλες περιπτώσεις θα αποτελούσε διακριτικό
της εκλογικής αναμέτρησης για τοπική αυτοδιοίκηση, πήραν χαρακτήρα γενικών εκλογών
και μετατράπηκαν σε ψήφο εμπιστοσύνης για τον Τούρκο Πρωθυπουργό και την
κυβέρνησή του. Για αυτό τον λόγο τα αποτελέσματα των δημοτικών εκλογών θα πρέπει να
συγκριθούν με τα αποτελέσματα των βουλευτικών εκλογών που έγιναν στην Τουρκία το
2011, όπου το ΑΚΡ πήρε ποσοστό 50%.
Το ΑΚΡ κέρδισε το στοίχημα και εξέλεξε τους δικούς του υποψηφίους στους περισσότερους
Δήμους της Τουρκίας. Κατάφερε να εκλέξει 18 μητροπολιτικούς Δήμους, 49 Δήμους σε
μεγάλες πόλεις και 560 Δήμους σε μικρότερες πόλεις και χωριά. Επιπλέον, κατάφερε να
κερδίσει την Κωνσταντινούπολη και την Άγκυρα, τους δύο μεγάλους και σημαντικούς για
λόγους πολιτικού γοήτρου μητροπολιτικούς Δήμους της Τουρκίας. Στην
Κωνσταντινούπολη, ο υποψήφιος του ΑΚΡ Καντίρ Τομπάς ξεπέρασε με σχετική άνεση τον
υποψήφιο του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) Μουσταφά Σαριγκιούλ, ενώ
στην Άγκυρα ο Μελίχ Γκιοκτζέκ, πολύ δύσκολα και με μόνο 1% διαφορά κατάφερε να
ξεπεράσει τον υποψήφιο του CHP, Μανσούρ Γιαβάς. Όπως έγραψε μάλιστα η εφημερίδα
Χουριγιέτ, η νίκη του Γκιοκτζέκ οφείλεται σε αλλαγή του νόμου για επέκταση των ορίων των
2
μητροπόλεων, γεγονός που βοήθησε τον υποψήφιο του ΑΚΡ να πάρει ψήφους από τα
προάστια της Άγκυρας στα οποία είναι σημαντική η δύναμη των ισλαμιστών.
Οι λόγοι που οδήγησαν το ΑΚΡ σε αυτή την επιτυχία είναι διάφοροι. Σύμφωνα με έρευνα
που διενήργησε μετά το τέλος των δημοτικών εκλογών η εταιρεία Ιψός στην Τουρκία,
αναφορικά με την εκλογική συμπεριφορά των Τούρκων πολιτών, η νίκη του ΑΚΡ οφείλεται
στο γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία των υποστηρικτών του ΑΚΡ αγνόησε τις
καταγγελίες περί διαφθοράς και συνέχισε να στηρίζει το κόμμα των ισλαμιστών με βάση τα
οικονομικά οφέλη που κέρδισαν οι πολίτες κατά την διακυβέρνησή του. Όπως γράφει ο
Σερκάν Σεμιρτάς στην Χουριγιέτ, για την εκλογική βάση του ΑΚΡ που αποτελείται από
μεσαίας τάξης, μέτριας και χαμηλής μόρφωσης, συντηρητικούς, θρησκευόμενους Τούρκους
της Ανατολίας, η ύπαρξη διαφθοράς στην πολιτική δεν αποτελεί έκπληξη. Το ΑΚΡ άλλωστε
τα τελευταία 12 χρόνια που βρίσκεται στην εξουσία κατάφερε να δώσει πολιτική και
πολιτιστική υπόσταση σε αυτούς τους ανθρώπους που βρίσκονταν στην περιφέρεια από το
Κεμαλικό καθεστώς και για αυτό και συνέχισαν να το στηρίζουν. Αντίθετα, τα σκάνδαλα και
η πολεμική ενάντια στο πρόσωπο του Ερντογάν, που δεν έπαψε ποτέ να είναι εξαιρετικά
δημοφιλής στην βάση του κόμματος, φαίνεται να λειτούργησαν τελικά υπέρ του Τούρκου
Πρωθυπουργού. Όπως γράφει ο Μουσταφά Ακυόλ στην Μιλλιγιέτ, ειδικότερα η ρητορική
του Ερντογάν, ενάντια στο παράλληλο κράτος που όπως υποστήριζε διατηρεί στην Τουρκία
ο πολέμιος του, Φετουλάχ Γκουλέν, (ο ισλαμιστής ηγέτης που δραστηριοποιείται στις ΗΠΑ),
φαίνεται να επηρέασε τους ψηφοφόρους υπέρ του ΑΚΡ. Οι ψηφοφόροι επηρεάστηκαν
επίσης από την διαρροή συζητήσεων για θέματα εθνικής ασφάλειας, που έγινε την
παραμονή των εκλογών και αφορούσαν πιθανή επίθεση της Τουρκίας στη Συρία και οι
οποίες αναρτήθηκαν σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης και οδήγησαν στην απαγόρευση του
Youtube. Η διαρροή, που για κάποιους δημοσιογράφους ήταν προβοκάτσια, έδωσε το
άλλοθι που το ΑΚΡ χρειαζόταν για την αυταρχική του στάση απέναντι στο διαδίκτυο.
Επίσης οι υποστηρικτές του Ερντογάν δεν φαίνεται να ενοχλούνται γενικά από τη
δεσποτική συμπεριφορά του Τούρκου Πρωθυπουργού. Αυτό που για κάποιους αποτελεί
αντι-δημοκρατική συμπεριφορά, για την βάση του ΑΚΡ αποτελεί χαρακτηριστικό του
«πατερούλη» Ερντογάν που έχει δικαίωμα να φωνάζει και να τιμωρεί.
Αλλά το πιο σημαντικό κριτήριο για τους Τούρκους ψηφοφόρους, σύμφωνα με την έρευνα,
ήταν η οικονομία και η σημαντική βελτίωση του βιοτικού επιπέδου του μέσου Τούρκου που
είδε κατά την τελευταία δεκαετία το ανά κεφαλή εισόδημα του να αυξάνεται στα 11 χιλιάδες
3
δολάρια, την οικονομία να έχει σταθερούς ρυθμούς ανάπτυξης, επενδύσεις να γίνονται στην
χώρα και ωφελήματα να δίνονται στις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες.
Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να πούμε πως οι διαμαρτυρίες που άρχισαν τον Δεκέμβριο στο
Πάρκο Γκεζί στην Τουρκία, δεν φάνηκαν να αντανακλούνται στο αποτέλεσμα των εκλογών.
Μια πιθανή εξήγηση θα ήταν πως τα κόμματα της αντιπολίτευσης, που δείχνουν ανίκανα να
συγκροτήσουν μία ενιαία στάση στην σύγκρουση τους με το κυβερνών κόμμα, με όρους
πολιτικούς, ιδεολογικούς και ταξικούς, δεν κατάφεραν να κεφαλαιοποιήσουν τις αντιδράσεις
προς όφελός τους. Μια άλλη εξήγηση είναι πως σε μία Τουρκία εκατομμυρίων, που
επηρεάζεται ακόμα από προσωποπαγή σχήματα, δεν υπάρχει ευρέως η αστική τάξη που
μπορεί να κάνει τη διαφορά. Αντίθετα, το ευρύ φάσμα της μεσαίας τάξης στην Τουρκία είναι
συντηρητικό, θρησκευόμενο και μέχρι πρότινος πολιτιστικά καταπιεσμένο από την κυρίαρχη
κεμαλική μπουρζουαζία. Άρα εννοεί την «δημοκρατία» διαφορετικά από τους
διαμαρτυρόμενους στο Πάρκο Γκεζί.
Αξίζει να σημειωθεί πως η νίκη του ΑΚΡ αμφισβητήθηκε σε μικρό βαθμό από τα κόμματα
της αντιπολίτευσης τα οποία μίλησαν για νοθεία σε ορισμένους Δήμους όπου το
αποτέλεσμα κρίθηκε με διαφορά ψήφων, ενώ στην Άγκυρα το CHP ζήτησε
επανακαταμέτρηση των ψήφων.
Το αποτέλεσμα των εκλογών ανοίγει διάπλατα την πόρτα στον Ταγίπ Ερντογάν να
διεκδικήσει την Προεδρία της Τουρκίας, στις εκλογές που θα γίνουν τον Αύγουστο του
2014. Σύμφωνα με την εφημερίδα Ραντικάλ, η πρώτη κίνηση του Ερντογάν την επομένη
των εκλογών ήταν να συναντηθεί με τον νυν Πρόεδρο και στενό του συνεργάτη Αμπτουλάχ
Γκιουλ για να συζητήσουν τις επόμενες τους κινήσεις. Το επικρατέστερο σενάριο είναι αυτό
που θέλει τους δύο ισχυρούς άντρες του ΑΚΡ να αλλάζουν αξιώματα, με τον Γκιουλ να
παίρνει την θέση του Πρωθυπουργού και τον Ερντογάν να διεκδικεί την θέση του
Προέδρου-με αυξημένες όμως αρμοδιότητες που θέλει να προωθήσει στο Τουρκικό
Κοινοβούλιο. Αξίζει να σημειωθεί πως για πρώτη φορά ο Τούρκος Πρόεδρος θα εκλεγεί
απευθείας από τον τουρκικό λαό και όχι από την Εθνοσυνέλευση, με βάση συνταγματική
τροποποίηση που το ΑΚΡ προώθησε το 2012. Για αυτό τον λόγο ο Ερντογάν θα χρειαστεί
50% συν ένα ψήφους για να εκλεγεί Πρόεδρος, γεγονός που σημαίνει πως πρέπει να
αναζητήσει συμμάχους για να αυξήσει τα ποσοστά του-πολύ πιθανόν ανάμεσα στους
Κούρδους όπως θα δούμε πιο κάτω.
4
Στην περιβόητη «ομιλία του μπαλκονιού» αμέσως μετά την ανακοίνωση των
αποτελεσμάτων την νύχτα των εκλογών, ο Ερντογάν ανέφερε μεταξύ άλλων πως θα
συνεχιστεί η ειρηνευτική διαδικασία με τους Κούρδους, γεγονός που θεωρήθηκε και ως
άνοιγμα προς το φιλοκουρδικό Κόμμα Ειρήνης και Δημοκρατίας ενόψει των Προεδρικών
εκλογών. Μίλησε ωστόσο και για τον αγώνα της νέας Τουρκίας προς την ανεξαρτησία,
τόνισε πως η δύναμη του είναι το αποτέλεσμα της κάλπης και η υποστήριξη του λαού προς
το πρόσωπο του και απείλησε πως οι προδότες, όπως χαρακτήρισε αυτούς που τον
αμφισβήτησαν, «θα πληρώσουν». Είναι ίσως σημαντικό να σημειώσουμε εδώ πως ο
Ερντογάν οικειοποιείται τη γλώσσα των στρατιωτικών για να μιλήσει για «εθνικούς
προδότες».
Όσον αφορά στην εξωτερική πολιτική, αναμένεται ο Ερντογάν να προσπαθήσει να
συσφίγξει τις σχέσεις του με την Ευρωπαϊκή Ένωση και να βελτιώσει τις σχέσεις της
Τουρκίας με το Ισραήλ-που ήταν απαίτηση του Αμερικανού Προέδρου Μπαρόκ Ομπάμα.
Όσον αφορά στο Κυπριακό, η νίκη του Ερντογάν διασφαλίζει ότι θα συνεχίσει να ακολουθεί
την ίδια πολιτική υποστήριξης των συνομιλιών. Είναι επίσης σημαντικό να δούμε πως η
νίκη του ΑΚΡ θα επηρεάσει στη συνέχεια την τουρκοκυπριακή ηγεσία και ειδικότερα τη
σκληρή στάση του Ντερβίς Έρογλου όσον αφορά στο κοινό ανακοινωθέν και τις συνομιλίες.
Το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης στην
Τουρκία πήρε ποσοστό 28%, σε σχέση με 26% στις βουλευτικές εκλογές του 2011 και
απέτυχε να πάρει ποσοστό πάνω του 30% που ήταν ο στόχος που είχε θέσει ο ηγέτης του
κινήματος Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου. Το κόμμα κατάφερε να εκλέξει 6 μητροπολιτικούς
Δήμους, 13 Δήμους σε μεγάλες πόλεις και 162 Δήμους σε μικρότερες πόλεις και χωριά, ενώ
έχασε του μητροπολιτικούς Δήμους της Άγκυρας και της Κωνσταντινούπολης. Όπως
έγραψε ο Σερκάν Ντεμιρτάς στην εφημερίδα Χουριγιέτ, η αντιπολιτευτική γραμμή του
κόμματος που βασίστηκε σχεδόν εξ ολοκλήρου στα σκάνδαλα για διαφθορά ενάντια στο
ΑΚΡ απέτυχε παταγωδώς. Το κόμμα απέτυχε επίσης να δώσει μια νέα πρόταση και να
κεφαλαιοποιήσει τις αντιδράσεις και τις μεγάλες διαμαρτυρίες του Δεκεμβρίου στο Πάρκο
Γκεζί. Τα αποτελέσματα του κόμματος δεν είναι μεν απογοητευτικά, δεν διασφαλίζουν
ωστόσο ότι η ηγεσία του Κιλιτσντάρογλου δεν θα αμφισβητηθεί και αναμένεται να
υπάρξουν σημαντικές διεργασίες εντός του κόμματος στο προσεχές μέλλον. Σημαντική θα
είναι επίσης και η πορεία εντός του κόμματος των Σαριγκιούλ και Γιαβάς, τους υποψηφίους
του CHP για την Κωνσταντινούπολη και την Άγκυρα αντίστοιχα, που έδειξαν πως και
χαρισματικοί είναι και εκτόπισμα έχουν ανάμεσα στον κόσμο του CHP. Μετά την
5
ανακοίνωση των αποτελεσμάτων των εκλογών, ο Κιλιτσντάρογλου δήλωσε πως το κόμμα
του θα συνεχίσει τον αγώνα του, ενώ σημείωσε πως η νίκη του ΑΚΡ δεν σημαίνει αυτόματα
πως οι κατηγορίες για διαφθορά δεν υπάρχουν, σηματοδοτώντας την έναρξη ενός νέου
γύρου έντασης με φόντο αυτή την φορά της προεδρικές εκλογές.
Όσον αφορά στο Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (MHP) του Ντεβλέτ Μπαχτσελί, έλαβε
ποσοστό 15% σε σχέση με 13% στις βουλευτικές εκλογές του 2011. Το κόμμα κατάφερε να
εκλέξει 3 μητροπολιτικούς Δήμους, 8 Δήμους σε μεγάλες πόλεις και 101 Δήμους σε
μικρότερες πόλεις μπορεί να μην τα πήγε τόσα καλά στους μητροπολιτικούς Δήμους,
κέρδισε ωστόσο ποσοστά στην Ανατολία για την πολιτική αντίθεσης του για το κουρδικό
ειρηνευτικό σχέδιο. Η ηγεσία του Μπαχτσελί δεν δείχνει για την ώρα να κινδυνεύει.
Νικητής των εκλογών ήταν και το φιλοκουρδικό Κόμμα Ειρήνης και Δημοκρατίας (BDP)
που διατήρησε την κυριαρχία του στα Βορειοδυτικά της χώρας. Το κόμμα πήρε ποσοστό
6.37% διατηρώντας ουσιαστικά τα ποσοστά του και κατάφερε να εκλέξει 3 μητροπολιτικούς
Δήμους, 10 Δήμους σε μεγάλες πόλεις και 67 Δήμους σε μικρότερες πόλεις, όλα στην
περιοχή της Ανατολίας. Τα ποσοστά του BDP είναι πολύ σημαντικά αφού εδραίωσε τα
ποσοστά που είχε λάβει το 2011 και θα έχει σημαντικό ρόλο στα πολίτικα δρώμενα της
Τουρκίας στο εγγύς μέλλον, όπως και στην ειρηνευτική διαδικασία για το Κουρδικό την
οποία και υποστηρίζει. Όπως αναφέρει πάλι ο Ντεμιρτάς στην Χουριγιέτ, το κόμμα έχει
τοποθετήσει ηγετικές φιγούρες στους σημαντικότερους Δήμους και αναμένεται την επόμενη
περίοδο να επικεντρωθεί στην απόκτηση δικαιωμάτων αυτονομίας, όπως προνοούνται στο
εν λόγω σχέδιο. Όπως έγραψε ο Μουράτ Γετκίν στην εφημερίδα Μιλλιγιέτ, ο συν-πρόεδρος
του BDP Σελαχατίν Ντεμιρτάς δήλωσε ήδη κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας
ότι το κόμμα επιθυμεί να αρχίσει την οικοδόμηση κουρδικής αυτονομίας στους Δήμους που
έχει κερδίσει. Στο πλαίσιο αυτό ο Ερντογάν θα πρέπει να ικανοποιήσει σε μεγάλο βαθμό τα
αιτήματα του φιλοκουρδικού Κόμματος αν θέλει να εξασφαλίσει την υποστήριξη τους στις
προεδρικές εκλογές.
Γενικά, οι εκλογές έδειξαν ότι ο πολιτικός χάρτης της Τουρκίας δεν άλλαξε σε σχέση με το
2011. Το προσωποπαγές σχήμα του ΑΚΡ κυριαρχεί στα πολιτικά δρώμενα της χώρας και
τα σκάνδαλα δεν επηρέασαν την εκλογική βάση του κόμματος των ισλαμιστών ούτε και τη
δημοτικότητα του Ερντογάν. Η αντιπολίτευση απέτυχε να κεφαλαιοποιήσει τα σκάνδαλα
που έπληξαν την κυβέρνηση αλλά και την αντίδραση της μικρής, αλλά πιο φιλελεύθερης
6
μερίδας της τουρκικής κοινωνίας και δείχνει ανίκανη να δώσει νέες απαντήσεις και να
συγκροτήσει την αντίθεση της με το κυβερνών κόμμα με όρους πολιτικούς, ιδεολογικούς
και ταξικούς. Η νίκη του ΑΚΡ μπορεί να έδειξε πως το κόμμα διατηρεί την λαϊκή εντολή να
κυβερνά, ωστόσο δεν σημαίνει απαραίτητα πως η επόμενη περίοδος θα είναι περίοδος
σταθερότητας για την Τουρκία και για το Κόμμα, αφού τα ζητήματα που τέθηκαν πριν τις
εκλογές υπάρχουν ακόμα εκεί: Η διαφθορά, τα σκάνδαλα εξουσίας, η αμφισβήτηση του
Ερντογάν, η απουσία ουσιαστικού λόγου και σκοπού της αντιπολίτευσης, με λίγα λόγια η
βαριά σκιά που ρίχνει στην Τουρκία η έλλειψη δημοκρατίας, βρίσκονται ακόμη εκεί.
_______________
