«Πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος της Κύπρου ως προεδρεύουσας χώρας
του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης;
Προοπτικές και προκλήσεις»
Από την 1η Ιουλίου η Κύπρος, το μικρό νησιωτικό κράτος στο ανατολικότερο άκρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, βρίσκεται στο πηδάλιο του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Η ανάληψη της Προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση που έχει κληθεί να αντιμετωπίσει η Κυπριακή Δημοκρατία μετά την ιστορική ένταξη της χώρας στην ενωμένη Ευρώπη, τον Μάιο του 2004.
Η πρόκληση για την Κυπριακή Δημοκρατία αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα εάν ειδωθεί υπό το πρίσμα των καταιγιστικών εξελίξεων στον οικονομικό τομέα, καθώς και υπό το φως των δραματικών εξελίξεων σε γειτονικά κράτη που οδηγούν στην ευρύτερη αστάθεια των περιοχών που γειτνιάζουν με τη νότια πλευρά της Ένωσης.
Η Κύπρος μπορεί να βρίσκεται στο ανατολικότερο άκρο της Ευρώπης, ωστόσο η μακραίωνη ιστορία και ο πολιτισμικός της πλούτος την καθιστούν αναπόσπαστο μέρος του ευρωπαϊκού πολιτισμού από τον οποίο εκπηγάζουν οι θεμελιώδεις αρχές και αξίες που αποτελούν τον πυρήνα του οράματος της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι καθορισθείσες προτεραιότητες της Κυπριακής Προεδρίας εστιάζουν κυρίως στον Ευρωπαίο πολίτη, ως τον τελικό δέκτη και επωφελούμενο των πολιτικών και της δράσης της Ένωσης. Η Κύπρος στοχεύει προς μια Ευρώπη πιο αποτελεσματική και βιώσιμη, με πιο αποδοτική οικονομία, βασισμένη στην ανάπτυξη. Μια Ευρώπη που δημιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες για μια δίκαιη, ασφαλή και ευημερούσα κοινωνία για όλους τους πολίτες της Ένωσης αλλά και για τον υπόλοιπο κόσμο.
Η Κύπρος έχει εργαστεί και εργάζεται μεθοδικά και άοκνα, έχοντας πλήρη επίγνωση της σημαντικότητας του ρόλου που έχει κληθεί να αναλάβει, ο οποίος πέρα από τις ιδιαίτερες προκλήσεις, διανοίγει και ουσιαστικές προοπτικές καθώς ενισχύει την αξιοπιστία και το κύρος της Κυπριακής Δημοκρατίας και αποτελεί επένδυση για την μελλοντική πορεία της χώρας εντός της Ένωσης. Η κάθε πρόκληση έχει τη δυνατότητα να διανοίξει νέες προοπτικές, φτάνει να τύχει σοβαρής και αποτελεσματικής διαχείρισης. Ήδη η κοινοβουλευτική διάσταση της Κυπριακής Προεδρίας έχει παραγάγει απτά δείγματα επιτυχούς διαχείρισης των προκλήσεων.
Η Βουλή των Αντιπροσώπων, έχοντας ως γνώμονα τον στόχο της δημιουργίας μιας αλληλέγγυας, κοινωνικής και αποτελεσματικής Ευρώπης, προγραμμάτισε αριθμό διακοινοβουλευτικών διασκέψεων, δίδοντας έμφαση στο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο, στη στρατηγική για την ανάπτυξη, στη μεταναστευτική πολιτική, αλλά και στην περαιτέρω ενίσχυση του ρόλου της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη νοτιοανατολική Μεσόγειο, ιδιαίτερα υπό το φως της Αραβικής Άνοιξης και των εξελίξεων στη γειτονική μας Συρία.
Στις αρχές Σεπτεμβρίου φιλοξενήθηκε η πρώτη -ιδρυτική- Διακοινοβουλευτική Διάσκεψη για την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και την Πολιτική Ασφάλειας και την Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας.
Με την εφαρμογή της Συνθήκης της Λισαβόνας, η θεσμοθέτηση ενός φόρουμ, μέσω του οποίου τα κοινοβούλια των κρατών μελών και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα μπορούν να ανταλλάσσουν απόψεις, να διαβουλεύονται για θέματα που άπτονται της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας και να ανταλλάσσουν πληροφορίες και βέλτιστες πρακτικές σε ό,τι αφορά στην άσκηση του κοινοβουλευτικού ελέγχου στον τομέα αυτό, αποτέλεσε βασικό στόχο για τα κοινοβούλια των κρατών μελών της Ένωσης.
Στην εν λόγω Διάσκεψη επετεύχθη συναίνεση μεταξύ των κρατών μελών για την υιοθέτηση του Κανονισμού Λειτουργίας της Διάσκεψης, μέσω του οποίου διασφαλίζεται η ομαλή λειτουργία ενός αποτελεσματικού μοντέλου διακοινοβουλευτικής συνεργασίας, με ειδίκευση στους τομείς ασφάλειας και άμυνας. Τονίστηκε δε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλει να παρέχει κίνητρα για τη στήριξη των δημοκρατικών διεργασιών που λαμβάνουν χώρα ως αποτέλεσμα των εξελίξεων της Αραβικής Άνοιξης. Τα κοινοβούλια έχουν σημαντικό ρόλο να διαδραματίσουν, καθώς μπορούν να συμβάλουν στην προώθηση των δημοκρατικών αξιών και της χρηστής διακυβέρνησης στα κράτη της νότιας και ανατολικής Μεσογείου, μέσω της ανάπτυξης κοινών πρωτοβουλιών και της ενίσχυσης της ανταλλαγής πληροφοριών.
Σε αυτό το πλαίσιο αναδείχθηκε επιτυχώς η σημασία της Κύπρου ως αποτελεσματικού σημείου επαφής και γέφυρας επικοινωνίας ανάμεσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στα κράτη της Μέσης Ανατολής, λόγω της γεωγραφικής της θέσης και των παραδοσιακά φιλικών σχέσεων που διατηρεί με τα κράτη της ευρύτερης περιοχής της ανατολικής Μεσογείου.
Η Κύπρος αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στην ενίσχυση των δημοκρατικών θεσμών και διαδικασιών στα κράτη της περιοχής, καθώς η όποια αστάθεια την επηρεάζει άμεσα. Λόγω δε του συνεχιζόμενου προβλήματος της κατοχής, αντιμετωπίζει με μεγάλη ευαισθησία θέματα προστασίας και σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σε συνάρτηση πάντοτε με τις ειδικότερες κοινωνικές και πολιτισμικές συνθήκες που χαρακτηρίζουν την περιοχή. Έχοντας επίγνωση της σημαντικής γεωστρατηγικής της θέσης, η Κύπρος δήλωσε την προθυμία και ετοιμότητά της να φιλοξενήσει, εφόσον υπάρξει σχετική συμφωνία σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ένα Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο για τη Βόρειο Αφρική και τη Μέση Ανατολή που θα συμβάλει στην εδραίωση της ειρήνης και της σταθερότητας στην περιοχή.
Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να αναφερθώ στην πιο ιδιαίτερη ίσως πρόκληση της Κυπριακής Προεδρίας, που αφορά στην επιχειρούμενη υπονόμευση της Προεδρίας από την Τουρκία. Η Κύπρος έχει κατορθώσει μέχρι στιγμής να λειτουργήσει ως αμερόληπτος διαμεσολαβητής υπέρ των συμφερόντων της Ένωσης, χωρίς να επιτρέπει στο εθνικό της πρόβλημα να καθορίζει τη συμπεριφορά της ως Προεδρεύουσας χώρας, δρώντας όπου χρειάζεται αποτρεπτικά στις όποιες προσπάθειες υπονόμευσης του ρόλου της.
Ωστόσο, εξακολουθεί να βιώνει καθημερινά τις συνέπειες της εισβολής του 1974 και της συνεχιζόμενης κατοχής τμήματος του εδάφους της από την Τουρκία. Εξακολουθεί να αντιμετωπίζει τις συνέπειες των κατάφωρων παραβιάσεων των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων του λαού της και της επικράτησης του δικαίου του ισχυρότερου έναντι του διεθνούς δικαίου. Εξακολουθεί ωστόσο , επίσης, να εργάζεται ακούραστα για επίτευξη μιας δίκαιης και βιώσιμης λύσης στο κυπριακό πρόβλημα, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, τα σχετικά ψηφίσματα του ΟΗΕ και το ευρωπαϊκό δίκαιο. Παράλληλα, ασκεί τα κυριαρχικά της δικαιώματα, συμμορφούμενη πλήρως με τη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας, καθώς αυτό αποτελεί και μέρος του κοινοτικού κεκτημένου, για αξιοποίηση των ενεργειακών της κοιτασμάτων εντός της Κυπριακής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης. Η λύση του Κυπριακού θα επιτρέψει και στους Τουρκοκυπρίους να επωφεληθούν.
Η Τουρκία, δυστυχώς, εξακολουθεί να τηρεί αδιάλλακτη στάση σε ό ,τι αφορά την Κύπρο, και με τις ενέργειές της εμποδίζει τη διαμόρφωση συνθηκών ασφάλειας και σταθερότητας στην ευρύτερη περιοχή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι πρόσφατες απειλές της Τουρκίας ότι δεν θα επιτρέψει στην Κυπριακή Δημοκρατία να προχωρήσει στην εξόρυξη υδρογονανθράκων στην ΑΟΖ της.
Η ΕΕ στηρίζει βεβαίως την Κύπρο, ωστόσο θα πρέπει να σταλούν ισχυρότερα μηνύματα προς την Τουρκία ώστε να αντιληφθεί ότι οφείλει να σέβεται θεμελιώδεις αρχές της ΕΕ, όπως κάθε άλλο κράτος υποψήφιο για ένταξη. Η αντίδραση της ΕΕ ανάγεται πλέον σε θέμα αξιοπιστίας της απέναντι στις συνεχείς προκλήσεις της Άγκυρας, η συμπεριφορά της οποίας καταστρατηγεί συστηματικά βασικές αρχές της Ένωσης, ενώ είναι υποψήφια χώρα για ένταξη στην ευρωπαϊκή οικογένεια.
Άλλη μια μεγάλη πρόκληση για την Κυπριακή Προεδρία αποτελεί η διαχείριση της μεταναστευτικής πολιτικής της Ένωσης, θέμα ιδιαίτερα επίκαιρο εν όψει και της διόγκωσης του μεταναστευτικού κύματος προς την Ευρώπη που προκαλούν οι ταραχές στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Πριν από μερικές εβδομάδες, η Βουλή των Αντιπροσώπων φιλοξένησε τη Διάσκεψη των Προέδρων των Επιτροπών Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων των κρατών μελών της Ένωσης, με κύριο θέμα συζήτησης τις πολιτικές ασύλου και μετανάστευσης και την προστασία των προσωπικών δεδομένων. Στους τομείς αυτούς η Συνθήκη της Λισαβόνας έχει προσδώσει στα εθνικά κοινοβούλια αυξημένες αρμοδιότητες, μέσω των διαδικασιών ελέγχου της αρχής της επικουρικότητας.
Σε αυτό το πλαίσιο, η πρόκληση της αποτελεσματικής προστασίας των συνόρων μπορεί να τύχει ορθής διαχείρισης μόνο μέσω της ενίσχυσης της αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών μελών της Ένωσης, ώστε να υπάρχει επιμερισμός ευθύνης σε ό,τι αφορά στον κοινωνικό και διοικητικό φόρτο της εφαρμογής της πολιτικής ασύλου. Παράλληλα, η αποτελεσματική ένταξη των μεταναστών στις τοπικές κοινωνίες, που αποτελεί ιδιαίτερη πρόκληση και για την Κύπρο, μπορεί να αποφέρει σημαντικά οφέλη στις τοπικές κοινωνίες εάν πραγματοποιηθεί στη βάση σωστού ευρύτερου σχεδιασμού.
Αναλαμβάνοντας την Προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Κύπρος ανέλαβε μια τεράστια πρόκληση, δυσανάλογη θα μπορούσαμε να πούμε σε σχέση με το μέγεθος και τη σχετικά σύντομη εμπειρία της χώρας μας στις διεργασίες της Ένωσης. Ας μου επιτραπεί να πω ότι έχουμε ήδη δώσει δείγματα πετυχημένης πορείας στο πηδάλιο του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Δεν έχουμε, όμως, το δικαίωμα να εφησυχάζουμε, ιδιαίτερα δε καθώς διανύουμε μια από τις δυσκολότερες περιόδους στην ιστορία της ΕΕ, με εξελίξεις οι οποίες μας αναγκάζουν να επαναπροσδιορίσουμε τους στόχους και τις δράσεις μας.
Η ανάληψη της Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ από την Κύπρο συνέπεσε με μια κρίσιμη συγκυρία για την Ένωση, καθώς τα περισσότερα κράτη μέλη, περιλαμβανομένης και της Κύπρου, καλούνται να αντιμετωπίσουν τις αλυσιδωτές συνέπειες μιας διεθνούς οικονομικής κρίσης πρωτόγνωρης ισχύος και διάρκειας.
Ιδιαίτερη πρόκληση αποτελούν οι διαπραγματεύσεις για το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο της Ένωσης για την περίοδο 2014-2020, που διεξάγονται αυτό το διάστημα. Στόχος μας είναι ο νέος προϋπολογισμός της ΕΕ να χρηματοδοτεί αποτελεσματικά τις προτεραιότητες της Ένωσης, με έμφαση στη δημιουργία ανάπτυξης και στην ενίσχυση της απασχόλησης.
Σε αυτό το πλαίσιο οφείλουμε να τονίσουμε ότι οι πολιτικές μονόπλευρης λιτότητας και αυστηρής δημοσιονομικής πειθαρχίας δεν είναι αρκετές για να ανακοπεί η οικονομική ύφεση που βιώνει η Ευρώπη. Για να υπάρξει ουσιαστική ανάκαμψη, είναι σημαντικό και επείγον να ληφθούν μέτρα που θα οδηγήσουν στην ανάπτυξη, κυρίως μέσω της δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας και της περαιτέρω ενίσχυσης της κοινωνικής συνοχής. Μόνο έτσι μπορούν να υπάρξουν βιώσιμες προοπτικές για τη νέα γενιά των Ευρωπαίων πολιτών και να δημιουργηθούν συνθήκες σταθερής ανάπτυξης με πολλαπλά οφέλη για την Ευρώπη, καθώς και για τα κράτη και τους λαούς της ευρύτερης περιοχής.
Η όλη πορεία μας στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι εδράζεται στη διατήρηση της ακεραιότητας των αξιών και ιδανικών που αποτελούν τον πυρήνα της ενωμένης Ευρώπης. Η επιτυχής άσκηση της πρώτης Κυπριακής Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ, με προσήλωση στον σεβασμό των θεμελιωδών αρχών της Ένωσης, τονώνει και ενισχύει ουσιαστικά την πολιτική και στρατηγική θέση της Κύπρου εντός της Ένωσης. Ταυτόχρονα, κάθε επιτυχής Προεδρία δεν μπορεί παρά να αντανακλάται στην περαιτέρω ενίσχυση της Ένωσης ως συνόλου και της αξιοπιστίας της στα μάτια των πολιτών της και του ευρύτερου κόσμου.
