 Ομιλία
του Υπουργού Παιδείας και Πολιτισμού κ. Γιώργου Δημοσθένους με θέμα την
πολιτική των Ζωνών Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας στην Κύπρο
για τη μείωση της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου, στη Λεμεσό
28/05/2012 |
|
Τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης έχουν κεντρική σημασία για να διασφαλίσουμε μακροπρόθεσμα τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη. Η βελτίωση των εκπαιδευτικών επιδόσεων των νέων ανταποκρίνεται τόσο στον στόχο της Στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για επίτευξη «έξυπνης ανάπτυξης» με τη βελτίωση του επιπέδου των προσόντων όσο και στον στόχο
για «ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς» με την αντιμετώπιση ενός από τους
σημαντικότερους παράγοντες κινδύνου που οδηγούν σε ανεργία και φτώχεια,
της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου.
Η βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης και κατάρτισης
των πολιτών και η επίτευξη του στόχου για μείωση της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου θα θέσουν τα θεμέλια της
μακροπρόθεσμης ευημερίας και, ταυτόχρονα, θα συμβάλουν βραχυπρόθεσμα
στην άμβλυνση των κοινωνικών συνεπειών της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης.
Για να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι πρέπει να καταβληθούν συντονισμένες προσπάθειες
για
να παραμείνουν οι νέοι στην εκπαίδευση και την κατάρτιση, αφού η πρόωρη
εγκατάλειψη του σχολείου συνεπάγεται χαμένες ευκαιρίες για τους νέους
αλλά και απώλεια κοινωνικού και οικονομικού δυναμικού για κάθε κράτος μέλος αλλά και για το σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Σε ατομικό επίπεδο, η πρόωρη εγκατάλειψη του
σχολείου αυξάνει τον κίνδυνο για ανεργία, φτώχεια και κοινωνικό
αποκλεισμό και επηρεάζει τις αποδοχές που το άτομο λαμβάνει σε όλη τη
διάρκεια της ζωής του. Ενδεικτικά αναφέρω ότι σε επίπεδο Ευρωπαϊκής
Ένωσης
53% των ατόμων που εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο είναι άνεργοι.
Στο επίπεδο της οικονομίας
, και της κοινωνίας γενικότερα, τα υψηλά ποσοστά πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου έχουν μακροχρόνιες επιπτώσεις στις κοινωνικές εξελίξεις και στην οικονομική ανάπτυξη.
Ως εκ τούτου, η επίτευξη του στόχου που έχει
τεθεί στη στρατηγική «Ευρώπη 2020» για μείωση του ποσοστού των νέων
ηλικίας 18 – 24 ετών που εγκαταλείπουν πρόωρα την εκπαίδευση και την
κατάρτιση σε λιγότερο από 10% έως το 2020 είναι ύψιστη προτεραιότητα για
την Κυπριακή Δημοκρατία.
Ο στόχος αυτός αποτελεί μια δύσκολη
πρόκληση, αφού πρόκειται για φαινόμενο πολυπαραγοντικό. Συνδέεται συχνά
με μειονεκτικά κοινωνικά στρώματα και περιβάλλοντα χαμηλού μορφωτικού
επιπέδου. Τα παιδιά γονέων που διαθέτουν χαμηλό μορφωτικό επίπεδο και προέρχονται από μη ευνοούμενα κοινωνικά στρώματα έχουν περισσότερες πιθανότητες σε σχέση με άλλους νέους να εγκαταλείψουν την εκπαίδευση και την κατάρτιση πριν ολοκληρώσουν την ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
Ως Κυπριακή Δημοκρατία προσπαθούμε να
αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα μέσα από την επιστημονική διερεύνηση και
ανάλυση των αιτιών, τη διαμόρφωση ολοκληρωμένων στρατηγικών
, την εφαρμογή στοχευμένων μέτρων και τη συνεχή παρακολούθηση και αξιολόγηση των δεδομένων. Για
τον σκοπό αυτό έχουμε αναπτύξει μια ολοκληρωμένη στρατηγική, η οποία
περιλαμβάνει μέτρα πρόληψης, παρέμβασης και αντιστάθμισης. Σε όλους τους
πιο πάνω τομείς έχουμε λάβει σημαντικές αποφάσεις κατά τον τελευταίο
χρόνο. Ενδεικτικά αναφέρω τη λειτουργία νέας Εσπερινής Τεχνικής Σχολής
στη Λεμεσό και την ίδρυση και λειτουργία από το νέο σχολικό έτος
Μεταλυκειακών Ινστιτούτων Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης, τα
οποία συνιστούν σημαντικά μέτρα αντιστάθμισης που προσφέρουν δυνατότητες
εκπαίδευσης και κατάρτισης «δεύτερης ευκαιρίας» για νέους ενηλίκους.
Ταυτόχρονα, δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση στην
πρόληψη της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου, η οποία αρχίζει με την
έγκαιρη υποστήριξη των παιδιών στη μάθησή τους και την αποφυγή συνθηκών
που ενδεχομένως θα προκαλούσαν πρόωρη εγκατάλειψη.
Πρόληψη στοχευμένη, αφού είναι γενικά
παραδεκτό και έχει καταδειχθεί από πολυάριθμες έρευνες τόσο στην Κύπρο
όσο και στα άλλα κράτη μέλη ότι η πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου
επικεντρώνεται κυρίως σε ειδικές ομάδες μαθητών καθώς και στον μαθητικό
πληθυσμό συγκεκριμένων περιοχών και σχολείων
.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, μια από τις
σημαντικότερες πολιτικές που εφαρμόζουμε στο εκπαιδευτικό μας σύστημα
είναι το «Πρόγραμμα κατά της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου, της
σχολικής αποτυχίας και της παραβατικότητας σε Ζώνες Εκπαιδευτικής
Προτεραιότητας
», το οποίο συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και την Κυπριακή Δημοκρατία.
Σημειώνω ότι η πολιτική των Ζωνών Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας έχει εφαρμοστεί σε αρκετά κράτη
μέλη
της ΕΕ πριν αυτή εφαρμοστεί στην Κύπρο. Για την εφαρμογή της πολιτικής
στην Κύπρο θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι έχουμε δανειστεί στοιχεία από την
εφαρμογή αντίστοιχης πολιτικής, κυρίως στη Γαλλία. Σημειώνω, όμως,
ότι προσαρμόσαμε αρχικά την πολιτική των Ζωνών Εκπαιδευτικής
Προτεραιότητας στις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες του δικού μας
εκπαιδευτικού συστήματος και την αναπροσαρμόζουμε διαρκώς, με βάση τα
πορίσματα που προκύπτουν από τη συνεχή αξιολόγηση του Προγράμματος.
Το Πρόγραμμα ξεκίνησε πιλοτικά το 2003, όταν
το ποσοστό της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου στην Κύπρο ανερχόταν
στο 17,3%. Μετά την αξιολόγηση της πιλοτικής εφαρμογής του θεσμοθετήθηκε
το 2006 και καλύπτει σήμερα περίπου το 10% του μαθητικού πληθυσμού.
Το Πρόγραμμα κατά της πρόωρης εγκατάλειψης
του σχολείου, της σχολικής αποτυχίας και της παραβατικότητας σε Ζώνες
Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας αφορά στην υλοποίηση δράσεων υποστήριξης
και ενίσχυσης μαθητών οι οποίοι φοιτούν σε σχολικές μονάδες που
εντάσσονται σε περιοχές που έχουν χαρακτηριστεί ως Ζώνες Εκπαιδευτικής
Προτεραιότητας (ΖΕΠ).
Ως ΖΕΠ επιλέγονται και καθορίζονται
συμπλέγματα σχολείων προδημοτικής, δημοτικής και δευτεροβάθμιας
εκπαίδευσης τα οποία συνδέονται μεταξύ τους. Συγκεκριμένα κριτήρια για
τον καθορισμό μιας περιοχής ως ΖΕΠ αποτελούν το υψηλό ποσοστό πρόωρης
εγκατάλειψης του σχολείου, το ποσοστό σχολικής αποτυχίας, ο αριθμός των
αλλοδαπών μαθητών, καθώς και η ύπαρξη αυξημένων περιστατικών βίας και
παραβατικότητας.
Με την πολιτική των Ζωνών Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας εφαρμόζουμε:
·
την
αρχή της θετικής διάκρισης, που συνίσταται στην άνιση μεταχείριση των
ανισοτήτων με βάση τις ανάγκες προτεραιότητας των παιδιών. Παρέχουμε, δηλαδή, περισσότερα εκεί και σε εκείνους που διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο να εγκαταλείψουν πρόωρα το σχολείο,
·
την αρχή της ολιστικής προσέγγισης, αναγνωρίζοντας το γεγονός ότι η πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου σχετίζεται με ό,τι συμβαίνει τόσο μέσα όσο και έξω από το σχολείο, στο κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον, και
·
την
αρχή της συνεταιρικότητας, αφού στόχος μας είναι να λειτουργούν τα
σχολεία ως κοινότητες μάθησης στις οποίες συμμετέχουν και εμπλέκονται το
προσωπικό των σχολείων, οι μαθητές, οι γονείς, η τοπική κοινότητα και
άλλοι κοινωνικοί εταίροι.
Βασικοί στόχοι του προγράμματος είναι η
μείωση της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου, ο περιορισμός της σχολικής
αποτυχίας, η μείωση των φαινομένων παραβατικότητας και η ενίσχυση της
κοινωνικής συνοχής με τον περιορισμό του κινδύνου κοινωνικής
περιθωριοποίησης και αποκλεισμού. Σημειώνω ότι η επίτευξη των πιο πάνω
στόχων παρακολουθείται και εποπτεύεται συνεχώς μέσα από τη συντρέχουσα
αξιολόγηση του προγράμματος.
Τα σημαντικότερα μέτρα που λαμβάνουμε στα πλαίσια του προγράμματος είναι τα εξής:
·
Η
επέκταση των Ζωνών Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας από τρεις το 2007 σε
επτά το 2011, ενώ από την επόμενη σχολική χρονιά το πρόγραμμα πρόκειται
να λειτουργήσει σε μία ακόμη περιοχή.
·
Στις
τάξεις των σχολείων που ανήκουν σε Ζώνες Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας
μειώνεται ο αριθμός των μαθητών για να διευκολυνθεί η εφαρμογή
παιδοκεντρικών παιδαγωγικών πρακτικών, λαμβάνοντας υπόψη τοπικές και
ατομικές ιδιαιτερότητες.
·
Κατά τα
απογεύματα λειτουργούν προγράμματα δημιουργικής απασχόλησης και
ενισχυτικής διδασκαλίας, στα πλαίσια των οποίων οι μαθητές έχουν τη
δυνατότητα να ασχοληθούν δωρεάν με δημιουργικές και ψυχαγωγικές
δραστηριότητες και να λαμβάνουν πρόσθετη ενισχυτική διδασκαλία. Στόχος των προγραμμάτων αυτών είναι η
παροχή προς τα παιδιά που φοιτούν στα σχολεία που είναι ενταγμένα στις Ζ.Ε.Π., περισσότερων
ευκαιριών
για δημιουργική απασχόληση κατά τα απογεύματα ώστε και στον μη σχολικό
τους χρόνο να μπορούν να απασχολούνται σε ένα ασφαλές περιβάλλον
αναπτύσσοντας τα ενδιαφέροντά τους και η παροχή παιδαγωγικής υποστήριξης ώστε αυτά
τα παιδιά, όπως και οι υπόλοιποι συμμαθητές τους, να πετυχαίνουν όλους
τους στόχους της εκπαίδευσης και να αποκτούν όλα όσα χρειάζεται σήμερα
ένας μορφωμένος άνθρωπος.
Συγκεκριμένα, στα
1.584 παιδιά που συμμετέχουν εθελοντικά στο πρόγραμμα και τα οποία φοιτούν στα οκτώ γυμνάσια και 17 δημοτικά σχολεία που είναι ενταγμένα στις ΖΕΠ, παρέχονται ευκαιρίες για:
-
ενασχόληση με δημιουργικές δραστηριότητες (π.χ. αθλοπαιδιές, χορό, θέατρο, μουσική, τέχνη),
-
συμμετοχή σε τμήματα ταχύρυθμης εκμάθησης της ελληνικής (για παιδιά μεταναστών),
-
συμμετοχή σε τμήματα ενισχυτικής διδασκαλίας (κυρίως στα μαθηματικά και τη γλώσσα) και
-
συμμετοχή
σε τμήματα διδασκαλίας της μητρικής γλώσσας (εάν τα παιδιά έχουν ως
μητρική τους γλώσσα οποιαδήποτε άλλη εκτός της ελληνικής).
Σημειώνω ότι τα προγράμματα
δημιουργικής απασχόλησης και ενισχυτικής διδασκαλίας δεν περιορίζονται
μόνο στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς, αλλά λειτουργούν και σε
περιόδους διακοπών. Έτσι, το προσεχές καλοκαίρι θα λειτουργήσουν
καλοκαιρινά προγράμματα σε 20 σχολεία που είναι ενταγμένα στις ΖΕΠ, με
τη συμμετοχή πέραν των 1000 μαθητών.
·
Επίσης,
στα πλαίσια του συγχρηματοδοτούμενου προγράμματος προσφέρονται
πρόσθετες υπηρεσίες Συμβουλευτικής, Επαγγελματικού Προσανατολισμού και
Ψυχοκοινωνικής Στήριξης. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια θα λειτουργήσουν από
τον Σεπτέμβριο τέσσερα Κέντρα Πληροφόρησης και Ψυχοκοινωνικής Στήριξης,
στα οποία θα προσφέρονται υπηρεσίες από ειδικούς (ψυχιάτρους, κλινικούς
και συμβουλευτικούς ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς). Οι στόχοι δημιουργίας των Κέντρων Πληροφόρησης και Ψυχοκοινωνικής Στήριξης είναι οι εξής:
-
H
εξυπηρέτηση υποθέσεων και περιστατικών που αφορούν τους κινδύνους
διαρροής των μαθητών από το σχολικό σύστημα και περιθωριοποίησής τους, η
υποστήριξη μαθητών που αντιμετωπίζουν ψυχολογικά προβλήματα, ψυχικές
διαταραχές και οικογενειακά προβλήματα ή γενικότερα προβλήματα
προσαρμογής στο σχολικό περιβάλλον.
-
Ο
σχεδιασμός, η εγκαθίδρυση και η ενίσχυση στοχευμένων προγραμμάτων
επιλεκτικής πρόληψης που απευθύνονται σε μαθητές και τις οικογένειές
τους με στόχο την πρόληψη των εξαρτήσεων, της παραβατικότητας, των
επικίνδυνων συμπεριφορών και της βίας.
·
Τέλος,
προσφέρονται ειδικά προγράμματα συνεχούς επιμόρφωσης και επαγγελματικής
ανάπτυξης των εκπαιδευτικών, με τη διεξαγωγή σεμιναρίων και συνεδρίων
όπως το σημερινό.
Η αξιολόγηση του προγράμματος μέχρι σήμερα
έχει δείξει ότι η λειτουργία των σχολικών μονάδων εντός των ΖΕΠ έγινε
σταδιακά αποδεκτή από την κοινότητα και
οδήγησε
στη μείωση της σχολικής διαρροής, της βίας και παραβατικότητας, των
φαινομένων περιθωριοποίησης μαθητών, στην αύξηση του ποσοστού συνεχούς
φοίτησης των μαθητών και στην προώθηση ποικίλων θεμάτων και
δραστηριοτήτων που ενδιέφεραν τα παιδιά.
Σημειώνω ότι το ποσοστό πρόωρης εγκατάλειψης
του σχολείου στην Κύπρο μειώθηκε από το 17,3% το 2003, όταν ξεκίνησε το
πρόγραμμα, στο 11,8% το 2011, γεγονός στο οποίο συνέβαλε σημαντικά το
Πρόγραμμα που ανέλυσα.
Η μείωση της πρόωρης εγκατάλειψης του
σχολείου θεωρούμε ότι είναι βασικός πυλώνας της στρατηγικής για να
αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει
σήμερα ολόκληρη η Ευρωπαϊκή Ένωση. Οφείλουμε να καταβάλλουμε συνεχείς
προσπάθειες για να κρατήσουμε τους νέους και τις νέες στα συστήματα
εκπαίδευσης και κατάρτισης. Σε σύγχρονα και αποτελεσματικά συστήματα
εκπαίδευσης και κατάρτισης στα οποία οι νέοι και οι νέες θα αποκτούν ένα
επαρκές και συνεκτικό σώμα γνώσεων, θα αναπτύσσουν στάσεις και
συμπεριφορές που διακρίνουν τον δημοκρατικό πολίτη και θα καλλιεργούν
τις κομβικές δεξιότητες και ικανότητες και τα προσόντα που απαιτούνται
στον 21ο αιώνα.
Σε σχολεία δημοκρατικά όπου θα μπορούν να
φοιτούν μαζί όλα τα παιδιά, ανεξάρτητα από οποιαδήποτε ιδιαιτερότητα
μπορεί να έχουν ώστε, χωρίς οποιεσδήποτε εκπτώσεις στην ποσότητα και
στην ποιότητα των μορφωτικών αγαθών, να έχουν τη δυνατότητα επίτευξης
όλων των στόχων της εκπαίδευσης και σε σχολεία ανθρώπινα όπου το κάθε
παιδί θα έχει το δικαίωμα και τη δυνατότητα να βιώνει την παιδική και τη
νεανική του ηλικία ως μια από τις πιο δημιουργικές και ευτυχισμένες
περιόδους της ανθρώπινης ζωής.
Η ριζική μείωση του αριθμού των νέων που εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο αποτελεί
θεμελιώδη επένδυση όχι μόνον στις προοπτικές κάθε νέου αλλά και στη μελλοντική ευημερία
και κοινωνική συνοχή της ΕΕ στο σύνολό της. Η επίτευξη του στόχου αυτού
περνά μέσα από εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις που είναι απαραίτητες για
να διασφαλίσουμε τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη, θέτοντας τα θεμέλια της
μακροπρόθεσμης ευημερίας μας.
Οι εκτιμήσεις αυτές δεν αποτελούν ευχολόγια
, αλλά στηρίζονται σε μελέτες και ερευνητικά δεδομένα που είδαν το φως της δημοσιότητας τα τελευταία χρόνια. Στις μελέτες
αυτές, οι οποίες είχαν ως στόχο να διερευνήσουν τον ρόλο της
εκπαίδευσης στο σύγχρονο οικονομικό περιβάλλον, αποτυπώνεται από τη μια
το μέγεθος της απώλειας που συνεπάγεται για την οικονομία μιας χώρας η
έλλειψη ή η παρεμπόδιση σχετικών εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων και από
την άλλη τα οικονομικά και κοινωνικά οφέλη που φέρνει η μεταρρύθμιση.
Συγκεκριμένα, σε έκθεση που ετοιμάστηκε
- μετά από σχετική ανάθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής - από το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Εμπειρογνωμόνων για τα Οικονομικά της Εκπαίδευσης με υπεύθυνους τους καθηγητές Hanushek και Woessmann από τα Πανεπιστήμια του Stanford και
του Μονάχου αντίστοιχα, υπολογίζονται τα οφέλη που θα είχε μια σύγχρονη
εκπαιδευτική μεταρρύθμιση και η βελτίωση των επιδόσεων των μαθητών για
τα κράτη μέλη
της ΕΕ. Τα στοιχεία που παρουσιάζονται στην έκθεση με τίτλο «Το κόστος
των χαμηλών εκπαιδευτικών επιδόσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση»,
η οποία παρουσιάστηκε στο Συμβούλιο Υπουργών Παιδείας της Ευρωπαϊκής
Ένωσης τον Νοέμβριο του 2011, δείχνουν ότι η επίτευξη του στόχου
αναφοράς της ΕΕ για το 2020 όσον αφορά τις δεξιότητες ανάγνωσης,
μαθηματικών και φυσικών επιστημών των παιδιών ηλικίας 15 χρονών θα
οδηγήσει στη μακροπρόθεσμη αύξηση των ετήσιων ποσοστών ανάπτυξης κατά
0,23% και σε συνολικό κέρδος 21 τρισ. ευρώ με τη σημερινή αξία.
Η έκθεση περιλαμβάνει για πρώτη φορά και
σχετικές εκτιμήσεις και τέσσερα σενάρια για την Κύπρο. Μέχρι σήμερα αυτό
δεν ήταν δυνατόν, καθώς η Κύπρος - εξαιτίας των αντιρρήσεων της
Τουρκίας - δεν μπορούσε να συμμετάσχει στην έρευνα PISA. Όμως, πρόσφατα,
οι ερευνητές βρήκαν τρόπο να μετατρέψουν τα αποτελέσματα της έρευνας
TIMSS (στην οποία συμμετείχε η Κύπρος) σε αντίστοιχα της PISA, κι έτσι
έγινε δυνατόν να υπολογιστούν και για την Κύπρο τα οφέλη της
εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης (ή το κόστος, για την περίπτωση που δεν
γίνει).
Όλα τα σενάρια είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακά σε ό
,τι
αφορά τις προοπτικές της Κύπρου. Στο πρώτο και πιο συντηρητικό
εκτιμάται το όφελος στην περίπτωση που η Κύπρος ανεβεί κατά 25 μονάδες
στην PISA: Τότε, η επόμενη γενιά θα έχει στη ζωή της συνολικά 49
δισεκατομμύρια ευρώ περισσότερα. Σύμφωνα δε με το τέταρτο σενάριο, προβλέπεται η
αύξηση του ακαθάριστου προϊόντος κατά 1770% ή 323 δισεκατομμύρια ευρώ
περισσότερο, εάν η Κύπρος φτάσει τις σημερινές επιδόσεις της εκπαίδευσης
της Φινλανδίας.
Ακόμη και εάν οι υπολογισμοί των οικονομολόγων της εκπαίδευσης ξαφνιάζουν ή ξενίζουν, βέβαιο είναι ότι η εκπαίδευση αποκτά
ξανά
κεντρική σημασία για την οικονομική ανάπτυξη, με τη μείωση της πρόωρης
εγκατάλειψης του σχολείου να αποτελεί ύψιστη εκπαιδευτική προτεραιότητα,
για το καλό των ίδιων των ατόμων, της κοινωνίας και της οικονομίας.
Στόχος που μπορεί να επιτευχθεί αν τα παιδιά αγαπήσουν το σχολείο, για
να καθορίσουν το δικό τους μέλλον. |
|
|
