Χαιρετισμός της Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων κας Σωτηρούλας Χαραλάμπους στην τελετή έναρξης του έργου: «Δράσεις για μείωση του χάσματος αμοιβών μεταξύ ανδρών και γυναικών»
10/01/2012
Με ιδιαίτερη χαρά σας καλωσορίζω στη τελετή έναρξης του έργου «Δράσεις για μείωση του χάσματος αμοιβών μεταξύ ανδρών και γυναικών». Ένα έργο φιλόδοξο, για την εκπόνηση του οποίου το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων (ΥΕΚΑ), και ειδικότερα το Τμήμα Εργασιακών Σχέσεων, εργάστηκε πολύ συγκεκριμένα και στοχευμένα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το έργο, που επίσημα ξεκινά με τη σημερινή τελετή, αποτελεί επιβεβαίωση της βούλησής του ΥΕΚΑ να εργαστεί συστηματικά και συγκεκριμένα για τη μείωση του χάσματος αμοιβών μεταξύ ανδρών και γυναικών για εφαρμογή του Νόμου για Ίση Αμοιβή στην πράξη. Αποτελεί, παράλληλα, απόδειξη του γεγονότος ότι το Υπουργείο αξιοποιεί δημιουργικά και παραγωγικά τους πόρους του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου. Ο συνολικός προϋπολογισμός του έργου ανέρχεται σε €3,3 εκατομμύρια εκ των οποίων το 70% προέρχονται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο.
Η διάκριση ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες στον τομέα της αμοιβής αποτελεί μια από τις πιο παραδοσιακές και, δυστυχώς, καλά συντηρούμενες μορφές διακρίσεων σε βάρος της γυναίκας παγκόσμια. Πρόκειται για ένα φαινόμενο με διαφορετικά από χώρα σε χώρα αίτια και χαρακτηριστικά, αλλά με κοινή αφετηρία την αντίληψη για τον ρόλο και την αξία της γυναικείας εργασίας.
Η μαζική είσοδος γυναικών στην αγορά εργασίας, που εντάθηκε ανά το παγκόσμιο τη δεκαετία του ’70 και είναι αποτέλεσμα των οικονομικών και κοινωνικών εξελίξεων, μετέτρεψε μέσα στα χρόνια που ακολούθησαν σε κανόνα την εργασία και από τους δύο συζύγους, παραμερίζοντας το οικογενειακό μοντέλο του άνδρα-κουβαλητή.
Η γυναικεία απασχόληση στην Κύπρο ακολούθησε παράλληλη πορεία με αυτή των περισσότερων χωρών της ΕΕ. Σημείο καμπής στη μαζική είσοδο της γυναίκας στην μισθωτή απασχόληση στην Κύπρο υπήρξαν τα τραγικά γεγονότα του 1974. Η επιβίωση της οικογένειας είχε ανάγκη το δεύτερο εισόδημα που έφερνε η γυναίκα στο σπίτι και η ανάγκη ταχείας ανασυγκρότησης και ανάπτυξης της κυπριακής οικονομίας είχε ανάγκη τη γυναικεία εργασία. Αυτή η διαδικασία, δυστυχώς, δεν έγινε με όρους ισοτιμίας. Το αντίθετο. Οι παραδοσιακές αναχρονιστικές αντιλήψεις και τα κοινωνικά στερεότυπα για τον ρόλο και τις ικανότητες της γυναίκας, όπως και η προσπάθεια για φτηνό εργατικό κόστος, επέβαλαν ένα μοντέλο εργασίας όπου η αποτίμηση της εργασίας γινόταν όχι με βάση το είδος και το περιεχόμενο της, αλλά με βάση το ποιος εκτελεί την εργασία: άνδρας ή γυναίκα. Φυσιολογικά, λοιπόν, αυτή η πραγματικότητα οδήγησε στην ανάγκη για θεσμικές βάσεις σε παγκόσμιο, ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο για καταπολέμηση της άνισης μεταχείρισης στον τομέα των αμοιβών.
Το 1951 η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ILO) υιοθέτησε τη Σύμβαση 100 για ίσες αποδοχές για άνδρες και γυναίκες εργαζόμενους, η οποία επικυρώθηκε από την Κυπριακή Δημοκρατία το 1987. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο υιοθετήθηκε το 1975 η πρώτη Οδηγία, η οποία αφορούσε στη σύγκλιση των νομοθεσιών των κρατών μελών σχετικά με την εφαρμογή της ίσης αμοιβής, η οποία συμπληρώθηκε με το Άρθρο 141 της Συνθήκης του Άμστερνταμ (1997) που προνοεί ξεκάθαρα την ίση αμοιβή μεταξύ ανδρών και γυναικών για εργασία στην οποία αποδίδεται ίση αξία. Στην Κύπρο, η πρώτη νομοθεσία για την Ίση Αμοιβή ψηφίστηκε το 1989 με έναρξη ισχύος το 1991. Αυτή η νομοθεσία αντικαταστάθηκε με την υφιστάμενη νομοθεσία το 2003. Όμως, παρά την ύπαρξη κοινοτικής νομοθεσίας εδώ και 30 χρόνια, η συντήρηση της ανισότητας στις αμοιβές των δύο φύλων στην Ευρώπη υποδηλώνει ότι ακόμα δεν αντιμετωπίστηκαν τα βαθύτερα αίτια του χάσματος. Το ποσοστό του χάσματος αμοιβών στην ΕΕ διατηρείται σήμερα κοντά στο 18%, κατά μέσο όρο, ενώ μελέτες καταδεικνύουν ότι ακόμη και χώρες με καλούς δείκτες απόδοσης της αγοράς εργασίας και υψηλά ποσοστά απασχόλησης των γυναικών, όπως η Φινλανδία, η Δανία και η Κύπρος, παρουσιάζουν και υψηλά ποσοστά χάσματος αμοιβών.
Είναι ξεκάθαρο ότι η καταπολέμηση του χάσματος των αμοιβών απαιτεί πολύ περισσότερα από τη νομοθετική παρέμβαση. Η σχετική μελέτη που εκπόνησε το ΥΕΚΑ το 2007 καταγράφει ως παράγοντες που συντηρούν τη δημιουργία και τη συντήρηση του χάσματος αμοιβών την κουλτούρα, τα στερεότυπα και τις αντιλήψεις σε ό,τι αφορά στους παραδοσιακούς ρόλους των δύο φύλων, τις επιλογές σπουδών των μαθητών/μαθητριών, τον επαγγελματικό διαχωρισμό που καταλήγει στα λεγόμενα «γυναικεία» επαγγέλματα, τη συχνή διακοπή της επαγγελματικής καριέρας των γυναικών λόγω οικογενειακών υποχρεώσεων και τη μεγαλύτερη εκπροσώπησή τους στην προσωρινή και μερική απασχόληση.
Τα τελευταία χρόνια το χάσμα αμοιβών στην Κύπρο παρουσιάζει σταθερή μείωση. Από 33% που ήταν το 1994 και 25% που ήταν το 2005 έχει μειωθεί το 2009 σε 21,3%. Οι λόγοι για αυτή τη μείωση είναι η οικονομική ανάπτυξη που οδηγεί περισσότερες γυναίκες σε εξειδικευμένες θέσεις εργασίας με καλύτερους όρους απασχόλησης, η σταδιακή αλλαγή στάσεων και νοοτροπίας αναφορικά με τον ρόλο των γυναικών στην οικονομία, όπως και η πολιτική που ακολουθείται για τον κατώτατο μισθό.
Στο πρόγραμμα διακυβέρνησης του Προέδρου Δημήτρη Χριστόφια η καταπολέμηση των διακρίσεων στην απασχόληση και η εφαρμογή των νομοθεσιών για την ισότητα αποτελούν βασικές μας δεσμεύσεις. Αυτές μας τις δεσμεύσεις τις υλοποιούμε με συγκεκριμένες ενέργειες και δράσεις. Μερικά από τα μέτρα που έχουμε πάρει είναι η βελτίωση του μηχανισμού επιθεώρησης και εξέτασης καταγγελιών για θέματα ίσης μεταχείρισης, η βελτίωση του νόμου για τη γονική άδεια και του νόμου για την προστασία της μητρότητας και η εφαρμογή σχεδίων επιχορήγησης τροφείων για γυναίκες που εντάσσονται στην απασχόληση.
Το έργο «Δράσεις για μείωση του χάσματος αμοιβών μεταξύ ανδρών και γυναικών» αποτελεί μια ακόμη παρέμβαση προς την κατεύθυνση της άμεσης και έμπρακτης εμπλοκής μας στην εφαρμογή του Νόμου για την Ίση Αμοιβή. Οι δράσεις του έργου αφορούν παρεμβάσεις σε όλα τα επίπεδα: στην εκπαίδευση και στον επαγγελματικό προσανατολισμό, στους μηχανισμούς επιθεώρησης της ισχύουσας νομοθεσίας, στην παροχή κινήτρων προς επιχειρήσεις, στην ανταλλαγή καλών πρακτικών μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ, στην κατάλληλη εκπαίδευση και καθοδήγηση του εργοδοτικού και συνδικαλιστικού κόσμου, αλλά και στην ευαισθητοποίηση και διαφώτιση του πολίτη. Οι παρεμβάσεις μας τόσο στον τομέα της ισότητας γενικότερα όσο και στον τομέα της ίσης αμοιβής υπογραμμίζουν τη θέληση της Κυβέρνησης να προχωρήσει μπροστά στα θέματα της ισότητας και να μην αφεθεί η οικονομική κρίση να λειτουργήσει ως ανασταλτικός παράγοντας για την προώθηση της ισότητας. Σε αυτή μας την προσπάθεια καθοριστικός είναι ο ρόλος και των υπόλοιπων συνιστωσών της οικονομίας.
Η δημιουργία μεγαλύτερων προοπτικών ισότιμης συμμετοχής των γυναικών στην απασχόληση αποτελεί αναγκαιότητα και στόχο κάθε δημοκρατικής και δίκαιης κοινωνίας όχι μόνο στο πλαίσιο της εξάλειψης των διακρίσεων σε βάρος των γυναικών, αλλά και ως μέσο πλήρους αξιοποίησης του συνόλου του πληθυσμού, ανδρών και γυναικών, για κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη. Η καταπολέμηση και η εξάλειψη του χάσματος των αμοιβών ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες απαιτεί, έμπρακτη δέσμευση από τις επιχειρήσεις και μέτρα για εξάλειψη των πρακτικών ανισοτήτων μέσα από τις συλλογικές συμβάσεις. Απαιτεί, ταυτόχρονα, αποφασιστικότητα από πλευράς των εργαζομένων και των φορέων τους για διεκδίκηση της ίσης αμοιβής στην πράξη. Το Υπουργείο καλεί όλους να στηρίξουν αυτή την προσπάθεια. Οι διακρίσεις στην αμοιβή δεν αφορούν μόνο τις γυναίκες, αφορούν όλη την κοινωνία, είναι μέρος των εργασιακών σχέσεων, γι’ αυτό και η αντιμετώπιση τους χρειάζεται δέσμευση και προσπάθεια από όλους.
