Ομιλία της Προέδρου της Βουλής των Αντιπροσώπων κ. Αννίτας Δημητρίου με τίτλο:«Η εσωτερική λειτουργία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου – Εμπειρία από την έδρα»
Πέμπτη, 20 Απριλίου 2023 - ώρα 18.30
Αίθουσα «ΚΑΣΤΕΛΙΩΤΙΣΣΑ», Λευκωσία
Έντιμε κύριε Γενικέ Εισαγγελέα της Δημοκρατίας,
Έντιμε κύριε δικαστά του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου,
Έντιμε κύριε Πρόεδρε του Ανωτάτου Δικαστηρίου,
Έντιμε κύριε τέως Γενικέ Εισαγγελέα της Δημοκρατίας,
Έντιμε κύριε πρώην Πρόεδρε του Ανωτάτου Δικαστηρίου,
Έντιμοι κυρίες και κύριοι νυν και πρώην υπουργοί
Έντιμε κύριε πρέσβη της Ελλάδος,
Αξιότιμε κύριε πρώην Πρόεδρε της Βουλής,
Αξιότιμοι κυρίες και κύριοι νυν και πρώην βουλευτές,
Έντιμοι κυρίες και κύριοι Πρόεδροι και δικαστές Δικαστηρίων,
Αξιότιμε κύριε Πρύτανη του Πανεπιστημίου Frederick,
Αξιότιμοι κυρίες και κύριε Επίτροποι,
Κυρίες και κύριοι,
Λίγα μόνο χρόνια μετά το τέλος της μεγαλύτερης και πιο καταστροφικής σύγκρουσης στη σύγχρονη ιστορία, αυτής του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, οι ηγέτες δέκα χωρών της Ευρώπης ένωσαν τις φωνές τους κατά της βαρβαρότητας και υπέρ της προάσπισης της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και του πολιτισμού, θέτοντας έναν από τους θεμέλιους λίθους του Ευρωπαϊκού Οράματος: το Συμβούλιο της Ευρώπης. Το 1949 υπογράφηκε το Καταστατικό του Συμβουλίου, το οποίο έμελλε να εξελιχθεί σε ένα διεθνή οργανισμό με 46 κράτη - μέλη και με κύριο άξονα δράσης την προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου σε ολόκληρη την επικράτεια του Οργανισμού.
Κατά γενική, όμως, ομολογία, το μεγαλύτερο επίτευγμα του Συμβουλίου της Ευρώπης είναι η θέσπιση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και Θεμελιωδών Ελευθεριών, η οποία υπογράφηκε στη Ρώμη το 1950 μεταξύ των κρατών μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης και τέθηκε σε ισχύ το 1953. Σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, η ΕΣΔΑ αποτέλεσε την πρώτη διεθνή συμβατική κωδικοποίηση διεθνούς προστασίας ατομικών και πολιτικών δικαιωμάτων του ανθρώπου, καταδεικνύοντας την ιστορική της σημασία. Όπως χαρακτηριστικά είχε λεχθεί συνιστά «το δημοκρατικό μανιφέστο του Δυτικού Κόσμου και το πιο κατάλληλο όπλο για τη διεξαγωγή του ψυχρού πολέμου με ιδεολογικά μέσα», η οποία έχει μετεξελιχθεί και αποτελεί σήμερα το πιο ολοκληρωμένο και αποτελεσματικό διεθνές εργαλείο για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θεμελιωδών ελευθεριών. Η Σύμβαση και τα Πρόσθετα σε αυτήν Πρωτόκολλα κατοχυρώνουν ένα ευρύ φάσμα δικαιωμάτων, η ερμηνεία και εφαρμογή των οποίων συνεχώς εξελίσσεται, συμβαδίζοντας έτσι με τις ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας. Τα κράτη μέλη οφείλουν να εφαρμόζουν στο σύνολό τους τις πρόνοιες της Σύμβασης και να αναγνωρίζουν και να εγγυώνται τα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών τους. Η Σύμβαση αποτελεί επίσης το κατεξοχήν σημείο αναφοράς, αλλά και το ύστατο μέσο για τους ευρωπαίους πολίτες έναντι κάθε είδους παραβίασης, η οποία δεν έχει αντιμετωπισθεί αποτελεσματικά σε εθνικό επίπεδο.
Στο πλαίσιο αυτό, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) είναι το κατεξοχήν όργανο το οποίο ερμηνεύει τη Σύμβαση. Μέσα από την πλούσια νομολογία που έχει αναπτύξει έχουν αναδειχθεί οι πολλαπλές εκφάνσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτωνόπως, μεταξύ άλλων, το δικαίωμα στη ζωή, το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη, το δικαίωμα στον σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής, στην ελευθερία της έκφρασης, στην ελευθερία της σκέψης, της συνείδησης και της θρησκείας και το δικαίωμα στο σεβασμό της ιδιοκτησίας. Το Δικαστήριο έχει συναφώς αναδείξει νομολογιακά ζητήματα υψίστης σημασίας, όπως είναι τα ζητήματα φύλου, ευάλωτων μειονοτήτων κ.α. Όσον αφορά την Κύπρο πρέπει να λεχθεί ότι, πέραν των ατομικών προσφυγών στις διακρατικές προσφυγές της Κύπρου εναντίον της Τουρκίας, το Δικαστήριο έχει αναγνωρίσει τις κατάφωρες παραβιάσεις των δικαιωμάτων των εκτοπισμένων, των εγκλωβισμένων, των αγνοουμένων και των συγγενών τους συνεπεία της παράνομης εισβολής και κατοχής του 37% του εδάφους της χώρας από την Τουρκία. Η δε απόφαση του Δικαστηρίου στην υπόθεση «Λοϊζίδου», με την οποία τεκμηριώνεται η παρανομία της υποτελούς διοίκησης της Τουρκίας στα κατεχόμενα, αποτελεί σταθμό όχι μόνο για την Κύπρο, αλλά ευρύτερα για το διεθνές δίκαιο, καθότι μέσω αυτής αποσαφηνίζεται η έννοια της «εξωεδαφικότητας», ώστε να καθίσταται εφικτή η εφαρμογή των υποχρεώσεων που απορρέουν από τη Σύμβαση στα συμβαλλόμενα μέρη, ακόμα και όταν αυτά δρουν εκτός των γεωγραφικών τους συνόρων. Η Τουρκία, σύμφωνα με την εν λόγω απόφαση, καθίσταται υπόλογη για το παράνομο μόρφωμα στις περιοχές που δεν ελέγχει η Κυπριακή Δημοκρατία και συνακόλουθα, υπεύθυνη για την αποστέρηση της περιουσίας της κας Λοϊζίδου.
Αν και η σημερινή διάλεξη έχει ως αντικείμενο την εσωτερική λειτουργία του Δικαστηρίου, η αντίληψή μας για την ουσία της Σύμβασης θα ήταν ελλιπής αν δεν λαμβάναμε υπόψη τον ρόλο των δύο άλλων θεσμικών οργάνων του Συμβουλίου, δηλαδή την Επιτροπή των Υπουργών και την Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης και την αλληλεπίδρασή τους με το Δικαστήριο.
Η Επιτροπή των Υπουργών παρακολουθεί την εκτέλεση των αποφάσεων του Δικαστηρίου, δικαιοδοτική διαδικασία που προσδίδει στη Σύμβαση ιδιαίτερη αξία, καθιστώντας την τον πλέον αποτελεσματικό μηχανισμό για την εφαρμογή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ευρώπη. Ο έλεγχος των διορθωτικών μέτρων που λαμβάνονται σε εθνικό επίπεδο για τη θεραπεία των διαγνωσθεισών από το Δικαστήριο παραβιάσεων, αλλά και η αναθεώρηση του νομοθετικού πλαισίου στα κράτη μέλη όπου τούτο κρίνεται αναγκαίο, για σκοπούς καλύτερης συμμόρφωσης με τη Σύμβαση, αποτελεί ασπίδα και εγγύηση για την αποτελεσματικότερη προστασία και εδραίωση των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην Ευρώπη. Δυστυχώς, η πρόσφατη απόφαση της Επιτροπής Υπουργών για τερματισμό της διαδικασίας παρακολούθησης της εκτέλεσης της απόφασης «Λοϊζίδου», αποτελεί αρνητική εξέλιξη για την υπόθεση της Κύπρου. Η Επιτροπή Υπουργών, βεβαίως, ένα εξόχως πολιτικό όργανο, έλαβε τη δεδομένη απόφαση, κατά τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, παρά το γεγονός ότι η Τουρκία δεν έχει συμμορφωθεί με την ουσία της υπόθεσης Λοϊζίδου. Η πάροδος του χρόνου και οι δαιδαλώδεις και χρονοβόρες διαδικασίες του Οργανισμού, δεν μπορούν ωστόσο να αναιρέσουν την παρανομία και την παραβίαση του διεθνούς δικαίου, είτε αυτή συντελείται στην Κύπρο, είτε στην Ουκρανία, είτε σε άλλο κράτος μέλος του Οργανισμού.
Το έργο της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης στην οποία η Βουλή των Αντιπροσώπων συμμετέχει ενεργά με διακομματική αντιπροσωπία διαπνέεται από τις αρχές και αξίες του Οργανισμού, τη Σύμβαση, την Ευρωπαϊκή Κοινωνική Χάρτα, καθώς και από άλλες επιμέρους συμβάσεις. Οι θεματικές της Συνέλευσης εστιάζουν στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και δη των πιο ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού, στην εδραίωση του κράτους δικαίου, στην εύρυθμη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών και στην προάσπιση και εμβάθυνση της δημοκρατίας σε όλα τα επίπεδα στα 46 κράτη μέλη, αλλά και σε γειτνιάζουσες περιοχές. Επιπλέον, η Συνέλευση εκλέγει τα μέλη του Δικαστηρίου, παρακολουθεί τις εκλογικές διαδικασίες στα κράτη μέλη, διενεργεί επισκέψεις εργασίας για την παρακολούθηση των υποχρεώσεων και δεσμεύσεων των κρατών μελών όσον αφορά στις συμβατικές τους υποχρεώσεις και διαβουλεύεται, συνεχώς, με τα υπόλοιπα θεσμικά όργανα και τους ποικίλους μηχανισμούς και όργανα του Συμβουλίου της Ευρώπης, όπως είναι, μεταξύ άλλων, η Επιτροπή Βενετίας, η GREVIO, η GRECO, η MONEYVAL και η Επιτροπή Lanzarote που έχουν συσταθεί για την καλύτερη προάσπιση και εφαρμογή του κεκτημένου του Οργανισμού.
Υπό το φως των διεθνών εξελίξεων και των ποικίλων συνεπειών της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, η 4η Σύνοδος Αρχηγών Κρατών του Συμβουλίου της Ευρώπης που θα συνέλθει τον προσεχή Μάϊο στο Ρέικιαβικ αναμένεται να επιβεβαιώσει τον κεντρικό ρόλο του Συμβουλίου της Ευρώπης ως θεματοφύλακα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου στην Ευρώπη. Η ιδιότητα της Κύπρου ως κράτους μέλους του Συμβουλίου της Ευρώπης προσδίδει πρόσθετη αξία στη χώρα μας. Η εκπροσώπησή μας σε όλα τα θεσμικά όργανα του Οργανισμού, οι συνέργειες που έχουν αναπτυχθεί, η τεχνογνωσία που έχει μεταφερθεί σε εθνικό επίπεδο και μετουσιωθεί στην έννομη τάξη είναι αδιαμφισβήτητα εξέχουσας σημασίας.
Κυρίες και κύριοι,
Είναι σήμερα με ιδιαίτερη τιμή που έχουμε μαζί μας τον Δρα Γεώργιο Σεργίδη, τον Κύπριο δικαστή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Ο ΔρΣεργίδης συγκαταλέγεται μεταξύ των πιο έγκριτων Κύπριων νομικών της εποχής μας. Κάτοχος πέντε διδακτορικών τίτλων, υπηρέτησε επί σειρά ετών την κυπριακή δικαιοσύνη αρχικά ως δικηγόρος και μετέπειτα ως δικαστής, κατέχοντας πριν την εκλογή του στο Δικαστήριο του Στρασβούργου τη θέση του Προέδρου του Οικογενειακού Δικαστηρίου στην Κύπρο και έχοντας παράξει ένα πλούσιο νομολογιακό έργο μεγάλης βαρύτητας και εμβέλειας.
Η προσφορά του στον νομικό κόσμο της Κύπρου είναι πολυδιάστατη και υπό την ιδιότητά του ως ακαδημαϊκού και ως εξεταστή του Νομικού Συμβουλίου, με πλούσιο συγγραφικό έργο για το κυπριακό δίκαιο, έχοντας συμβάλει ουσιαστικά στην ανάπτυξη της σύγχρονης κυπριακής νομικής βιβλιογραφίας. Ο ΔρΣεργίδης είναι από το 2016 ο Δικαστής της Κυπριακής Δημοκρατίας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
Στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας του Συμβουλίου της Ευρώπης υπό τον τίτλο «Ημέρες Συμβουλίου της Ευρώπης», τα κράτη μέλη διοργανώνουν ταυτόχρονες εκδηλώσεις για την προβολή του έργου του Οργανισμού. Η Βουλή των Αντιπροσώπων έχει την ιδιαίτερη τιμή και χαρά να φιλοξενεί απόψε τον Δρα Σεργίδη, με θέμα την εσωτερική λειτουργία του Δικαστηρίου, μία πτυχή, εν πολλοίς άγνωστη στο ευρύ κοινό, με τη βεβαιότητα ότι με την ευρυμάθεια και την τριβή του με τους μηχανισμούς λειτουργίας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου θα μεταλαμπαδεύσει σε όλες και όλους πολύτιμες γνώσεις και εμπειρίες.
Σας ευχαριστώ
