Παρουσίαση από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας του πυλώνα Εκσυγχρονισμός και Ανασυγκρότηση του Κράτους
Για ακόμη μια φορά σας καλωσορίζω στην τρίτη διάσκεψη απολογισμού της δεκαετούς διακυβέρνησης, σε συνάρτηση με το κληροδότημα του Εθνικού Σχεδίου «Κύπρος – Tο Αύριο».
Στην πρώτη διάσκεψη κατέγραψα τις πολιτικές και δράσεις της Κυβέρνησης για την οικοδόμηση ενός πραγματικού Κράτους Πρόνοιας χωρίς αποκλεισμούς, ενώ η δεύτερη αφορούσε έναν τομέα απολύτως συνδεδεμένο με την κοινωνική πολιτική και πιο συγκεκριμένα τη δημιουργία ενός σύγχρονου και ανθεκτικού συστήματος υγείας.
Η σημερινή διάσκεψη αφορά έναν εξίσου σημαντικό πυλώνα που άπτεται της οριζόντιας πολιτικής για τον εκσυγχρονισμό και την ανασυγκρότηση του Κράτους.
Κοινή ήταν η διαπίστωση πως το σύστημα Διοίκησης δομήθηκε στα δεδομένα και τις κρατούσες αντιλήψεις μιας άλλης εποχής, με ένα Σύνταγμα που με την πάροδο του χρόνου δεν ανταποκρινόταν στις απαιτήσεις και ανάγκες μιας αποδοτικής και αποτελεσματικής διακυβέρνησης.
Παρά τις κατά καιρούς τροποποιήσεις του Συντάγματος, έλειπαν οι αποφασιστικές τομές που θα καθιστούσαν το Κεντρικό Κράτος έτοιμο και ικανό να συμβαδίσει με τα νέα δεδομένα όπως διαμορφώθηκαν ιδιαίτερα μετά την ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Λαμβάνοντας υπόψιν αδυναμίες, υδροκεφαλισμό Υπουργείων, δυσλειτουργία του κεντρικού, αλλά και του ευρύτερου δημόσιου τομέα, μη παραγνωρίζοντας ακόμη την ανάγκη οικοδόμησης ενός αξιόπιστου κράτους δικαίου, προχωρήσαμε σε ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις ανασυγκρότησης και εκσυγχρονισμού του Κράτους, όπως αυτές θα παρατεθούν εν συνεχεία.
Η παράθεση του κυβερνητικού έργου στον υπό αναφορά πυλώνα, αλλά και οι πρόνοιες του Σχεδίου «Κύπρος – Tο Αύριο», θα αναλυθούν σε πέντε Ενότητες.
Η πρώτη ενότητα αφορά μια σειρά σημαντικότατων μεταρρυθμίσεων και διαρθρωτικών αλλαγών που άπτονται της εύρυθμης λειτουργίας του Κράτους.
Η δεύτερη ενότητα σχέση έχει με την οικοδόμηση του Κράτους Δικαίου, με την εκ βάθρων αναδόμηση του συστήματος απονομής δικαιοσύνης, αλλά και μιας σειράς νομοθετημάτων που ενδυναμώνουν το όλο πλαίσιο καταπολέμησης της διαφθοράς και θέτουν ισχυρές βάσεις για την υποχρέωση διαφάνειας και λογοδοσίας.
Η τρίτη ενότητα σχετίζεται με δράσεις και στρατηγικές όχι μόνο για τον εκσυγχρονισμό και ανασυγκρότηση της Πολιτείας σε επιμέρους τομείς πολιτικής, αλλά και βελτίωσης των παρεχόμενων προς τους πολίτες υπηρεσιών.
Η τέταρτη άπτεται μεγάλων αναπτυξιακών έργων σε παγκύπρια βάση για αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των κατοίκων.
Η πέμπτη ενότητα επικεντρώνεται στα όσα προνοεί το Σχέδιο «Κύπρος-Το Αύριο» για ολοκλήρωση των σχεδιασμών της πλήρους ανασυγκρότησης και εκσυγχρονισμού του Κράτους.
Όπως προανέφερα, η πρώτη ενότητα αφορά μεταρρυθμίσεις και διαρθρωτικές αλλαγές στις δομές λειτουργίας του Κράτους.
Προς αυτόν τον στόχο, προχωρήσαμε:
1. Στην τροποποίηση του Συντάγματος ώστε οι πενταετείς θητείες του εκάστοτε Προέδρου της Δημοκρατίας να περιορίζονται στις δύο, αποτρέποντας έτσι τη δημιουργία καθεστωτικών νοοτροπιών.
2. Στη δημιουργία πολιτικά και διοικητικά αυτοτελών Υφυπουργείων Τουρισμού, Ναυτιλίας, Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακού Μετασχηματισμού, Κοινωνικής Πρόνοιας και Πολιτισμού, με στόχο την πιο αποδοτική και εύρυθμη λειτουργία νευραλγικών και ζωτικής σημασίας τομέων που μέχρι πρότινος αποτελούσαν είτε τμήματα Υπουργείων είτε αρμοδιότητες Ημικρατικών Οργανισμών.
Και τούτο, γιατί είχε διαπιστωθεί πως ο περιορισμένος αριθμός Υπουργείων που επιφορτίζονταν με σωρεία αλληλεπικαλυπτόμενων αρμοδιοτήτων, οδηγούσε είτε στη μη υλοποίηση κυβερνητικών αποφάσεων είτε στην αδυναμία χάραξης συγκεκριμένου σχεδιασμού είτε ακόμη στην αναποφασιστικότητα ανάληψης των όποιων πρωτοβουλιών.
Τα απτά και άμεσα αποτελέσματα από την αποσυμφόρηση των Υπουργείων καταγράφονται ήδη από τις επιδόσεις των συγκεκριμένων Υφυπουργείων.
Χωρίς να υπεισέρχομαι σε λεπτομέρειες του παραχθέντος έργου, αφού οι καθ’ ύλην αρμόδιοι Υπουργοί και Υφυπουργοί εντός των επόμενων βδομάδων θα προχωρήσουν σε εκτενή απολογισμό, αρκούμαι ενδεικτικά να αναφέρω πως:
(α) Με τη δημιουργία του Υφυπουργείου Τουρισμού, δημιουργήθηκαν σύγχρονες δομές διοίκησης, τόσο με την ενσωμάτωση του Κυπριακού Οργανισμού Τουρισμού όσο και άλλων Υπηρεσιών.
Το πιο σημαντικό ωστόσο, αποτελεί η χάραξη νέων στρατηγικών, με καινοτόμες ιδέες που άπτονται της ανάπτυξης και προβολής του τουριστικού προϊόντος της χώρας.
Τα αποτελέσματα καταγράφονται από τη σημαντική αύξηση της συνεισφοράς του τομέα στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της χώρας, με τη δημιουργία νέων θέσεων απασχόλησης και άλλα σημαντικά για πολλούς άλλους τομείς της οικονομίας, οφέλη. Τα φετινά αποτελέσματα ήταν αποτέλεσμα αυτής της στρατηγικής.
(β) Η δημιουργία του Υφυπουργείου Ναυτιλίας, οδήγησε στην υιοθέτηση της εθνικής στρατηγικής «SEA CHANGE 2030», σαν αποτέλεσμα της οποίας οι 97 εγγεγραμμένες εταιρείες προ της δημιουργίας του Υφυπουργείου έχουν πλέον υπερδιπλασιαστεί αριθμώντας σήμερα τις 275, ενώ σειρά ναυτιλιακών εταιρειών μετέφεραν τις έδρες τους στην Κύπρο ή το προγραμματίζουν αυτό.
(γ) Η ανάγκη στοχευμένης κοινωνικής πολιτικής οδήγησε στη δημιουργία του Υφυπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας, δίδοντας την απαιτούμενη έμφαση στη λειτουργία ενός αποτελεσματικού και φιλικού προς τις ευάλωτες ομάδες Κράτους Πρόνοιας.
Τα επιτεύγματα του Υφυπουργείου κατεγράφησαν εν λεπτομέρεια στην πρώτη Παρουσίαση και ως εκ τούτου δεν θα κάνω ειδικότερη αναφορά.
(δ) Η δημιουργία του Υφυπουργείου Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακού Μετασχηματισμού ενσωμάτωσε τις διάσπαρτες συναφείς Υπηρεσίες σε διάφορα Υπουργεία, αλλά, το πιο σημαντικό, αποτέλεσε θεμελιώδες μέρος της συνολικής προσπάθειας ψηφιακού μετασχηματισμού και ηλεκτρονικής διακυβέρνησης.
Σε αυτό το πλαίσιο, ήδη, δεκάδες γραφειοκρατικών Υπηρεσιών έχουν καταργηθεί, προσφέροντας στον πολίτη τη δυνατότητα αμέσου πρόσβασης και τηλεξυπηρέτησης.
Και δεν είναι τυχαίο, και το υπογραμμίζω, πως στην επιτυχή αντιμετώπιση της πανδημίας συνέδραμε σημαντικά και το Υφυπουργείο Έρευνας μέσα από τις ηλεκτρονικές λύσεις που παρείχε.
Αρκούμαι ενδεικτικά να αναφέρω πως στα τέσσερα χρόνια λειτουργίας του Υφυπουργείου πλέον η Κύπρος, σύμφωνα με το European Innovation Scoreboard 2022 κατατάσσεται στους “Strong Innovators” σε θέματα Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακού Μετασχηματισμού της Ευρώπης, καταλαμβάνοντας την 10η θέση και έχοντας σημειώσει τη μεγαλύτερη βελτίωση επιδόσεων πανευρωπαϊκά, ενώ βρίσκεται στην 27η θέση σε παγκόσμια κλίμακα, σύμφωνα με το Global Innovation Index 2022.
Με όσα λέγω δεν ισχυρίζομαι ότι σε σύντομο χρόνο θα ήτο δυνατό να επιτευχθεί ο πλήρης ψηφιακός μετασχηματισμός της χώρας.
Για αυτό και όπως θα αναφερθώ εις το Εθνικό Σχέδιο «Κύπρος-Το Αύριο», ένα σημαντικό ποσοστό των προβλεπόμενων δαπανών, που ανέρχεται στο 23% του συνόλου του Σχεδίου και αντιστοιχεί σε 282 εκατομμύρια ευρώ προβλέπεται πως θα διατεθεί για την ολοκλήρωση του ψηφιακού μετασχηματισμού.
(ε) Το νεοσύστατο Υφυπουργείο Πολιτισμού δημιουργεί νέα δεδομένα στην έμφαση που θέλουμε να δώσουμε στον τομέα του Πολιτισμού και, παρά την ολιγόμηνη λειτουργία του, ήδη δίδει το στίγμα μιας νέας ολιστικής προσέγγισης στα θέματα Πολιτισμού.
3. Μια άλλη των μεταρρυθμίσεων για αποτελεσματικότερη λειτουργία του Κράτους, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα τόσο την παραγωγικότητα όσο και την αξιοκρατική ανέλιξη των δημοσίων υπαλλήλων, αποτελεί η μεταρρύθμιση της Δημόσιας Υπηρεσίας.
Ακόμη μια μεταρρύθμιση που εκκρεμούσε για δεκαετίες.
4. Στα πλαίσια για αποτελεσματικότερο Κράτος, εντάσσεται η εισαγωγή νέων Γενικών Διευθύνσεων σε Υπουργεία και η ενοποίηση αλληλεπικαλυπτόμενων Υπηρεσιών με τη σύσταση ενιαίας διεύθυνσης στο καθ’ ύλην αρμόδιο Υπουργείο.
5. Ένας άλλος σημαντικός τομέας διοίκησης και αποτελεσματικότερου Κράτους αποτελεί η μεταρρύθμιση του τομέα της τοπικής αυτοδιοίκησης, καθιστώντας πλέον τις τοπικές οντότητες διοικητικά και οικονομικά αυτοτελείς και αυτάρκεις, ενισχύοντας την ικανότητα και δυνατότητα τους να βελτιώσουν και να διευρύνουν τις παρεχόμενες υπηρεσίες προς τους πολίτες.
6. Στα πλαίσια εκσυγχρονισμού και δημιουργίας αποδοτικότερου για τις ανάγκες των πολιτών Κράτους, εντάσσονται και μια σειρά άλλων σημαντικών μεταρρυθμίσεων που άπτονται των τομέων της Υγείας και κοινωνικής πολιτικής, για τις οποίες είχα προβεί σε εκτεταμένες αναφορές κατά τη διάρκεια των δύο προηγούμενων Παρουσιάσεων.
7. Στα ίδια πλαίσια, με στόχο τη μετατροπή του κράτους σε αποτελεσματικότερο κράτος υπήρξε και η διεύρυνση και διορισμός νέων Επιτρόπων, υπογραμμίζοντας το ενδιαφέρον της Κυβέρνησης σε τομείς αιχμής για τους Πολίτες, όπως:
(α) Η επανασύσταση του θεσμού του Επιτρόπου Ανθρωπιστικών Θεμάτων για τους εγκλωβισμένους, επανεγκατασταθέντες και τις θρησκευτικές ομάδες.
(β) Ο διορισμός του Επιτρόπου Ορεινών Κοινοτήτων και η εκπόνηση, για πρώτη φορά από εγκαθιδρύσεως της Κυπριακής Δημοκρατίας, της Εθνικής Στρατηγικής για τις Ορεινές Κοινότητες.
(γ) Η δημιουργία Επιτρόπου του Πολίτη, με στόχο την ενίσχυση της συμμετοχικής δημοκρατίας και την ανάληψη συντονιστικών δράσεων που αφορούν τον εθελοντισμό.
(δ) Η δημιουργία του Επιτρόπου της Ισότητας των Φύλων.
(ε) Η θεσμοθέτηση του Χρηματοοικονομικού Επιτρόπου. Δεν ήταν διασφαλισμένος νομοθετικά.
Αναφερόμενος στη δεύτερη ενότητα που αφορά την ενίσχυση του Κράτους Δικαίου και του νομοθετικού πλαισίου πάταξης της διαφθοράς, θα ήθελα να επισημάνω τα ακόλουθα:
Η διαπίστωση πως το σύστημα απονομής της δικαιοσύνης παρέμενε καθηλωμένο στις συνθήκες που επικρατούσαν κατά την εγκαθίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, και πάντοτε σε στενή συνεργασία με την Ανώτατη Δικαστική Αρχή της Χώρας, είχε ως αποτέλεσμα τη λήψη μιας σειράς μέτρων και επιμέρους μεταρρυθμίσεων που οδήγησαν τελικά στην εκ βάθρων ανασυγκρότηση του δικαστικού συστήματος της χώρας.
(α) Το πρώτο μέτρο ήταν η αύξηση του αριθμού των δικαστών κατά 40, μια αύξηση της τάξεως του 54%, χωρίς να περιλαμβάνεται η αύξηση των δικαστών του Ανωτάτου Δικαστηρίου και του Εφετείου, όπως τελικά διαμορφώθηκε μέσα από τη νομοθεσία για εκσυγχρονισμό του συστήματος απονομής δικαιοσύνης.
(β) Η δημιουργία εξειδικευμένων δικαστηρίων όπως του Εμπορικού Δικαστηρίου, Ναυτοδικείου, Διοικητικού Δικαστηρίου και Δικαστηρίου Διεθνούς Προστασίας,
(γ) Η θεμελιώδης μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος της χώρας ολοκληρώθηκε και τίθεται σε εφαρμογή από την 1η Ιουλίου του 2023, με τη λειτουργία Ανώτατου Συνταγματικού Δικαστηρίου, Ανώτατου Δικαστηρίου και Εφετείου.
(δ) Την ίδια στιγμή, στην προσπάθεια προστασίας και διασφάλισης των δικαιωμάτων του παιδιού, προχωρήσαμε:
(i) Στη νομοθετική ρύθμιση, με στόχο την πρόληψη της νεανικής παραβατικότητας και της εγκαθίδρυσης ενός συστήματος ποινικής δικαιοσύνης φιλικής προς τα παιδιά με παραβατική συμπεριφορά.
(ii) Στην ενίσχυση της ισότητας μεταξύ των συζύγων τόσο σε θέματα περιουσιακών σχέσεων όσο και σε θέματα που άπτονται της φροντίδας και επιμέλειας των τέκνων, με την εκ βάθρων μεταρρύθμιση του Οικογενειακού Δικαίου, μέσω της ψήφισης τεσσάρων νομοσχεδίων, ενώ άλλα τέσσερα ευρίσκονται ενώπιον της Βουλής των Αντιπροσώπων και ευελπιστώ πως με την επαναλειτουργία θα ψηφιστεί.
Πάταξη της Διαφθοράς:
Όσον αφορά την ουσιαστική ενίσχυση του πλαισίου πρόληψης, προστασίας και καταπολέμησης του φαινομένου της διαφθοράς, προχωρήσαμε στη ψήφιση τριών σημαντικότατών νομοσχεδίων που κατατάσσουν τη χώρα μας ανάμεσα στις 11 Ευρωπαϊκές χώρες που έχουν θεσμοθετήσει ένα ισχυρό νομικό υπόβαθρο αποτροπής των εν λόγω φαινομένων, το οποίο περιλαμβάνει:
(α) Τη σύσταση της Ανεξάρτητης Αρχής κατά της Διαφθοράς, η οποία, μεταξύ άλλων, έχει αρμοδιότητες για τη διερεύνηση καταγγελιών και πληροφοριών που σχετίζονται με πράξεις διαφθοράς στο δημόσιο τομέα, ευρύτερο δημόσιο τομέα και ιδιωτικό τομέα και τη σύνταξη εκθέσεων με εισηγήσεις και προτάσεις για την πρόληψη και καταπολέμηση πράξεων διαφθοράς προς τις αρμόδιες Υπηρεσίες.
(β) Τη διασφάλιση της διαφάνειας στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων του δημόσιου και ευρύτερου δημόσιου τομέα, το λεγόμενο lobbying, ώστε να αποτρέπεται η δημιουργία συνθηκών που επιτρέπουν την εμφάνιση φαινομένων διαφθοράς. Είμαστε μάρτυρες του τι συμβαίνει στο Ευρωκοινοβούλιο.
(γ) Την προστασία Μαρτύρων Δημοσίου Συμφέροντος (οι λεγόμενοι whistle-blowers), με στόχο την πλήρη προστασία όσων με τη μαρτυρία τους συμβάλλουν στην δίωξη και καταδίκη όσων εμπλέκονται σε έκνομες ενέργειες ή πράξεις διαφθοράς.
Παράλληλα, λαμβάνοντας υπόψη τις εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τις συστάσεις Διεθνών Οργανισμών, καθώς και τις βέλτιστες πρακτικές σε διεθνές επίπεδο, προχωρήσαμε στην επικαιροποίηση και την εισαγωγή του Εθνικού Οριζόντιου Σχέδιου Δράσης κατά της Διαφθοράς, το οποίο περιλαμβάνει σειρά 52 δράσεων που προβλέπουν την ενίσχυση των θεσμών αποτροπής των φαινομένων διαφθοράς, όπως ενδεικτικά επιθυμώ να επισημάνω:
(α) Tην πλήρη στελέχωση και εκπαίδευση όλων των Μονάδων Εσωτερικού Ελέγχου των Υπουργείων και Υφυπουργείων.
(β) Τη σύσταση της Υποδιεύθυνσης Δίωξης Οικονομικού Εγκλήματος του Αρχηγείου Αστυνομίας, η οποία στελεχώνεται από επιστημονικά καταρτισμένο και εξειδικευμένο προσωπικό για τη διερεύνηση σοβαρών υποθέσεων οικονομικής φύσεως.
(γ) Τη σύσταση της Μονάδας Καταπολέμησης της Διαφθοράς ως τον κατ’ εξοχήν εξειδικευμένο μηχανισμό διερεύνησης και δίωξης αδικημάτων διαφθοράς, της οποίας ηγείται ο Γενικός και Βοηθός Γενικός Εισαγγελέας της Δημοκρατίας, με τη συμμετοχή εκπροσώπων αρμοδίων Υπηρεσιών.
(δ) Τη δημιουργία Μητρώου Πραγματικών Δικαιούχων εταιρειών και άλλων νομικών οντοτήτων, με στόχο την προστασία του χρηματοπιστωτικού συστήματος από τους κινδύνους της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.
(ε) Τη θεσμοθέτηση της υποχρεωτικής εσωτερικής κινητικότητας του ανθρώπινου δυναμικού με εναλλαγή στις θέσεις ευθύνης ανά εύλογο χρονικό διάστημα, έτσι ώστε να αποτραπεί ο κίνδυνος ανάπτυξης φαινομένων διαπλοκής και διαφθοράς στη Δημόσια Υπηρεσία.
(στ) Τη δημιουργία της Επιτροπής Δεοντολογίας και Προστασίας του Αθλητισμού, με αρμοδιότητες την αυτεπάγγελτη εξέταση ύποπτων στοιχηματικών δραστηριοτήτων και διερεύνηση καταγγελιών ή πληροφοριών για πιθανή χειραγώγηση αθλητικού γεγονότος.
Η τρίτη ενότητα αφορά δράσεις και στρατηγικές, όχι μόνο για τον εκσυγχρονισμό και ανασυγκρότηση της Πολιτείας σε επιμέρους τομείς πολιτικής, αλλά και βελτίωσης των παρεχόμενων υπηρεσιών.
Πιο συγκεκριμένα, προχωρήσαμε:
1. Στον εκσυγχρονισμό του εκπαιδευτικού συστήματος, μέσω της εισαγωγής νέου, σύγχρονου και αξιοκρατικού Συστήματος Διορισμών στην Εκπαίδευση, στη βάση αποτελεσμάτων σε γραπτές εξετάσεις, την εισαγωγή και εφαρμογή του ενιαίου Σχεδίου Αξιολόγησης Μαθητών και την εφαρμογή Εξετάσεων Τετραμήνων, με στόχο τη βελτίωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων.
Εξίσου σημαντικές είναι και οι μεταρρυθμιστικές δράσεις που ελήφθησαν για την επέκταση της δωρεάν υποχρεωτικής προσχολικής εκπαίδευσης από την ηλικία των τεσσάρων χρονών, και κάλυψης διδάκτρων παιδιών ηλικίας 3 χρονών μέχρι 4 χρονών και 8 μηνών που φοιτούν στα δημόσια ή ιδιωτικά νηπιαγωγεία.
Δράσεις που αναμένεται να συμβάλουν τα μέγιστα στην αύξηση του ποσοστού συμμετοχής του αδρανούς δυναμικού στην αγορά εργασίας και στη βελτίωση της διαθεσιμότητας και της προσιτής εκπαίδευσης και φροντίδας για όλους.
2. Προς ενίσχυση της αποτρεπτικής δύναμης και του αξιόμαχου της Εθνικής Φρουράς, προχωρήσαμε στη δημιουργία ενός σύγχρονου, ημι-επαγγελματικού στρατού, μειώνοντας ταυτόχρονα τη θητεία των κληρωτών από 24 σε 14 μήνες, ενώ υλοποιήθηκαν σημαντικά εξοπλιστικά προγράμματα που για λόγους ευνόητους δεν επιθυμώ να κάνω αναφορά.
3. Για ενίσχυση και προστασία του αγροτικού τομέα, προχωρήσαμε για πρώτη φορά στην καθιέρωση μητρώου αγροτών, ούτως ώστε οι επιδοτήσεις να στοχεύουν τους πραγματικούς αγρότες.
Για διασφάλιση της γεωργικής παραγωγής, προχωρήσαμε σε μεταρρύθμιση του όλου συστήματος, καταργώντας τον ΟΓΑ και εισάγοντας το θεσμό του ταμείου διασφάλισης των εσόδων από γεωργική παραγωγή.
Αξίζει να σημειωθεί ότι από το 2013 μέχρι και σήμερα, έχουν καταβληθεί σε αγρότες που έχουν υποστεί ζημιές στην παραγωγή τους λόγω θεομηνιών, δυσμενών καιρικών συνθηκών ή ακραίων καιρικών φαινόμενων, ποσά που ξεπερνούν τα 100 εκατομμύρια ευρώ.
Την ίδια στιγμή, από το 2014 που έχει αρχίσει η τρέχουσα περίοδος υλοποίησης της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, έχουν παραχωρηθεί στοχευμένα στον αγροτικό κόσμο 750 και πλέον εκατομμύρια ευρώ από ευρωπαϊκά και από εθνικά κονδύλια, ενώ ο προϋπολογισμός του νέου Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης για την περίοδο 2023-27 θα ξεπεράσει τα 450 εκατομμύρια ευρώ.
4. Όσον αφορά τη στεγαστική πολιτική και την απόκτηση πρώτης κατοικίας, υιοθετήθηκε σειρά σχεδίων τα οποία για το 2022 ανέρχονται στα 125 εκατομμύρια ευρώ, παρουσιάζοντας αύξηση 100% σε σύγκριση με τον προϋπολογισμό του 2018, ενώ κατά τη διάρκεια της δεκαετίας προχωρήσαμε στην παραχώρηση οικοπέδου για ανέγερση κατοικίας σε 1.888 οικογένειες.
Την ίδια στιγμή, ο Κυπριακός Οργανισμός Ανάπτυξης Γης διέθεσε 284 οικιστικές μονάδες σε δικαιούχους που πληρούν συγκεκριμένα εισοδηματικά κριτήρια, ενώ ο προγραμματισμός για την περίοδο 2022 έως 2027 υπολογίζεται να υπερβεί τις 900 νέες οικιστικές μονάδες, με δαπάνες πέραν των 150 εκατομμυρίων ευρώ.
Μέσα στο ίδιο πλαίσιο εντάσσεται και η υιοθέτηση γενναιόδωρων κινήτρων και χορηγιών για απόκτηση πρώτης κατοικίας σε 386 κοινότητες, ενώ με γνώμονα την ίδια πολιτική εντάσσεται και η επιδότηση επιτοκίου για σύναψη στεγαστικών δανείων από νοικοκυριά, με το Κράτος να αναλαμβάνει την επιδότηση επιτοκίων 4.800 νέων στεγαστικών δανείων.
Εξάλλου, για προστασία ευάλωτων δανειοληπτών που αδυνατούν να αποπληρώσουν χρέη για την απόκτηση πρώτης κατοικίας, εκπονήθηκαν τρία Σχέδια, τα Σχέδιο «ΕΣΤΙΑ» και «ΟΙΚΙΑ» ενώ για κάλυψη των όσων δεν πληρούσαν τα κριτήρια των προλεχθέντων σχεδίων εκπονήθηκε το Σχέδιο «Ενοίκιο έναντι αγοράς», για το οποίο αναμένεται η έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Σχετική και με τη στεγαστική πολιτική είναι και η μεταρρύθμιση που αφορά την ταχεία πολεοδομική και οικοδομική αδειοδότηση που τέθηκε σε εφαρμογή την 1η Οκτωβρίου 2020.
5. Με στόχο την αύξηση των φορολογικών εσόδων, τη μείωση του κόστους συμμόρφωσης και τη δίκαιη μεταχείριση των φορολογουμένων, προχωρήσαμε στην ίδρυση ενιαίου Τμήματος Φορολογίας με ενοποίηση του Τμήματος Εσωτερικών Προσόδων και της Υπηρεσίας Φόρου Προστιθέμενης Αξίας.
6. Με στόχο τη δημιουργία μιας αποτελεσματικής, γρήγορης και σύγχρονης Υπηρεσίας, η οποία να βασίζεται σε απλοποιημένες διαδικασίες, προχωρήσαμε στην αναδιοργάνωση, εκσυγχρονισμό και πλήρη ψηφιοποίηση του Τμήματος Εφόρου Εταιρειών και Πνευματικής Ιδιοκτησίας.
7. Mε στόχο την εμπέδωση νοοτροπίας οδικής ασφάλειας και μείωσης των δυστυχημάτων, προχωρήσαμε στην εγκατάσταση εκτεταμένου συστήματος καμερών φωτοεπισήμανσης.
8. Υλοποιώντας πολιτικές με στόχο την πράσινη μετάβαση:
(i) Υλοποιήσαμε σχέδια χορηγιών για την περίοδο 2013 έως 2022, που ανέρχονται σε πέραν των 487 εκατομμυρίων ευρώ για την ενεργειακή αναβάθμιση νοικοκυριών και επιχειρήσεων και εγκατάσταση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας.
Είναι χαρακτηριστικό πως ενώ το ποσοστό των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην τελική κατανάλωση ενέργειας το 2012 ήταν λίγο πιο κάτω από το 8%, το 2021 είχε υπερδιπλασιαστεί και πλέον ξεπερνά το 18%.
(ii) Προς τον ίδιο σκοπό, υιοθετήθηκαν σχέδια χορηγιών ύψους 90 εκατομμυρίων ευρώ για προώθηση της ηλεκτροκίνησης.
9. Για ενίσχυση της νεανικής και γυναικείας επιχειρηματικότητας, των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και του μεταποιητικού τομέα και οινοποιητικού κλάδου, προχωρήσαμε σε σχέδια χορηγιών για την περίοδο 2014 – 2022 πέραν των 151 εκατομμυρίων ευρώ, ενώ το συνολικό σχετικό ποσό για το 2023 ανέρχεται στα 160 εκατομμύρια ευρώ.
Η τέταρτη ενότητα αφορά τα αναπτυξιακά έργα της Κυβέρνησης για αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των κατοίκων σε κάθε Δήμο και κοινότητα της Κύπρου.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Πολιτεία προχώρησε στην υλοποίηση αναπτυξιακών έργων ύψους πέραν των 4.6 δισεκατομμυρίων ευρώ, τα οποία είτε έχουν ολοκληρωθεί είτε βρίσκονται στο στάδιο κατασκευής.
Αυτό που με ικανοποιεί ιδιαίτερα είναι πως έχουμε κυριολεκτικά μεταμορφώσει και αναμορφώσει κάθε γωνιά της Κύπρου, υλοποιώντας το μεγαλύτερο αναπτυξιακό πρόγραμμα από καταβολής της Δημοκρατίας.
Αρκεί μια επίσκεψη στα αστικά κέντρα των Δήμων, σε μέχρι πρότινος παραμελημένες κοινότητες, για να αντιληφθείτε το εύρος των έργων, την αλλαγή προς το καλύτερο που έχει επέλθει.
Δεν θα ήτο δυνατό να προβώ σε εκτενή παρουσίαση των έργων, τα οποία εξάλλου βρίσκονται αναρτημένα στην ιστοσελίδα της Προεδρίας.
Επιτρέψετε μου όμως να αναφερθώ στο πώς έχουμε προχωρήσει στην υλοποίηση έργων που για δεκαετίες αποτελούσαν επαναλαμβανόμενες, ανεκπλήρωτες υποσχέσεις, ενώ τα εν λόγω έργα έχουν πραγματοποιηθεί τα τελευταία 7 χρόνια, αφού μέχρι το 2015 προτεραιότητα ήταν η επιβίωση της χώρας μέσα από την αντιμετώπιση της κρίσης και ανάκαμψης της οικονομίας.
Επιτρέψετε μου να προβώ σε ενδεικτική και μόνο αναφορά των σημαντικότερων κατά την άποψη μου μεγάλων έργων υποδομής.
(α) Την έναρξη κατασκευής σημαντικών έργων οδικού δικτύου, όπως οι αυτοκινητόδρομοι Λεμεσού – Σαΐτα, Πάφου – Πόλης Χρυσοχούς, Λευκωσίας – Παλαιχωρίου, Αστρομερίτη – Ευρύχου, Λάρνακας – Δεκέλειας, χωρίς να παραλείπω τον περιμετρικό αυτοκινητόδρομο Λευκωσίας.
(β) Η δημιουργία του νέου ενεργειακού κέντρου στο Βασιλικό που αποτελεί ένα εμβληματικό έργο υποδομής για υποδοχή του φυσικού αερίου και όχι μόνο, με την ταυτόχρονη μετακίνηση των διυλιστηρίων και των αποθηκευτικών χώρων ενέργειας.
(γ) Για βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών ιατρικής φροντίδας, υλοποιήσαμε ή υλοποιούμε αναπτυξιακά έργα ύψους 351 εκατομμυρίων ευρώ.
Ενδεικτικά και μόνο αναφέρω:
(i) Ανέγερση νέου κτιρίου Νοσηλείας στο Γενικό Νοσοκομείο Λάρνακας.
(ii) Αναβάθμιση του Κέντρου Υγείας Κυπερούντας σε περιφερειακό νοσοκομείο, που περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, την πνευμονολογική κλινική.
(iii) Δημιουργία μονάδας αιμοκάθαρσης στο νοσοκομείο Πάφου.
(iv) Ανέγερση νέου Κέντρου Ψυχικής Υγείας.
Για να μην αναφερθώ στη δημιουργία και αναβάθμιση των περιφερειακών Κέντρων Υγείας.
(δ) Δίδοντας έμφαση στην αναβάθμιση της παρεχόμενης παιδείας, αλλά και της πολιτικής για μετατροπή της χώρας μας σε περιφερειακό εκπαιδευτικό κέντρο, επενδύσαμε ποσά που ξεπερνούν τα 330 εκατομμύρια ευρώ σε έργα που αφορούν τις σχολικές μονάδες.
Την ίδια στιγμή, οι επενδύσεις του Κράτους σε κρατικά Πανεπιστήμια ξεπέρασαν τα 385 εκατομμύρια ευρώ, ενώ, χάριν στα στοχευμένα κίνητρα της Πολιτείας, έγινε κατορθωτή η προσέλκυση ξένων επενδύσεων με στόχο τόσο τη δημιουργία νέων ιδιωτικών Πανεπιστημίων όσο και την αναβάθμιση υφιστάμενων.
Αρκεί να αναφέρω ότι το ακαδημαϊκό έτος 2012-2013, από το σύνολο των 32 χιλιάδων φοιτητών που φοίτησαν στα Ανώτερα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα της Κύπρου, 8 χιλιάδες μόνο ήταν πολίτες άλλων ευρωπαϊκών και τρίτων χωρών, ενώ σήμερα φοιτούν 54,235 φοιτητές, εκ των οποίων πέραν των 30.000 φοιτητών είναι πολίτες άλλων ευρωπαϊκών και τρίτων χωρών.
(ε) Συναφές με τον εκσυγχρονισμό του δικαστικού συστήματος εις τον οποίο έχω αναφερθεί, είναι η ανέγερση και η ανακαίνιση δικαστικών μεγάρων, όπως των Επαρχιακών Δικαστηρίων Πάφου και Λευκωσίας, η ανέγερση νέου Επαρχιακού Δικαστηρίου Αμμοχώστου και του Διοικητικού Δικαστηρίου και η δρομολόγηση έναρξης κατασκευαστικών εργασιών για το νέο Επαρχιακό Δικαστήριο Λευκωσίας, το Οικογενειακό Δικαστήριο και το Δικαστήριο Εργατικών διαφορών.
(στ) Ενώ, στην προσπάθεια ανάδειξης της πολιτιστικής κληρονομίας προχωρήσαμε στην αναβάθμιση των αρχαιολογικών μουσείων Πάφου και Λάρνακας, ενώ, κατά την άποψη μου, το σημαντικότερο είναι η ανέγερση νέου αρχαιολογικού μουσείου στη Λευκωσία ύψους 140 εκατομμυρίων ευρώ για το οποίο η σχετική ανάθεση έχει υπογραφεί ενώ ο θεμέλιος λίθος θα κατατεθεί στις 23 Ιανουαρίου.
Έχω περιοριστεί στα αναπτυξιακά έργα της Κυβέρνησης, αλλά δεν θα μπορούσα συνοπτικά να μην αναφερθώ στην προσέλκυση μεγάλων ξένων και εγχώριων επενδύσεων λόγω του σταθερού οικονομικού και φορολογικού περιβάλλοντος.
Επενδύσεις και έργα δισεκατομμυρίων ευρώ, όπως το Ολοκληρωμένο Πολυθεματικό Καζίνο, οι τέσσερις νέες μαρίνες, το νέο λιμάνι Λάρνακας, αλλά και ένας πολύ σημαντικός αριθμός εμβληματικών και άλλων οικιστικών, εμπορικών και τουριστικών αναπτύξεων σε όλη την επικράτεια, που ενισχύουν σημαντικά τις αναπτυξιακές προοπτικές και δυνατότητες της χώρας και δημιουργούν χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας.
Αντιλαμβάνομαι πως η παράθεση σωρείας μεταρρυθμίσεων, δράσεων και πολιτικών μπορεί να κουράζει, αλλά το παραχθέν έργο ανασυγκρότησης και εκσυγχρονισμού του Κράτους δεν μου άφηνε άλλο περιθώριο.
Εξάλλου επέλεξα ενδεικτικά να αναφερθώ στις κυριότερες μεταρρυθμίσεις και στρατηγικές, καθώς υπάρχουν δεκάδες άλλες εις τις οποίες θα αναφερθούν εκτεταμένα οι αρμόδιοι Υπουργοί κατά την παρουσίαση του απολογισμού του έργου τους.
Η πέμπτη και τελευταία ενότητα σχετίζεται με τις μεταρρυθμιστικές και επενδυτικές δράσεις του Σχεδίου «Κύπρος – Το Αύριο».
Ένα Σχέδιο το οποίο αποτελεί την παρακαταθήκη για συνέχιση και ολοκλήρωση των προσπαθειών που έχουμε αρχίσει για την ολική ανασυγκρότηση και εκσυγχρονισμό του Κράτους.
Και τούτο, γιατί είναι η μεγαλύτερη μεταρρυθμιστική και αναπτυξιακή παρέμβαση από εγκαθιδρύσεως της Κυπριακής Δημοκρατίας, μέσω μιας δέσμης 133 μέτρων, εκ των οποίων τα 58 αφορούν μεταρρυθμίσεις και τα 75 επενδυτικές δράσεις.
Την ίδια στιγμή, συνυπολογίζοντας τα κονδύλια του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, του Ταμείου Πολιτικής Συνοχής, καθώς και τις πρόσθετες ιδιωτικές επενδύσεις που θα προκύψουν από την υλοποίηση των στηριζόμενων σχεδίων, χωρίς να υπολογίζονται οι δαπάνες των ετησίων προϋπολογισμών, ο οικονομικός αντίκτυπος του Σχεδίου «Κύπρος – Το Αύριο» ανέρχεται στα 4.4 δισεκατομμύρια ευρώ.
Κατά τη διάρκεια της πρόσφατης ομιλίας μου στις 02 Δεκεμβρίου στο πλαίσιο της 1ης Ετήσιας Εκδήλωσης για το Σχέδιο «Κύπρος – Το Αύριο», είχα εκφράσει την ιδιαίτερη ικανοποίηση μου για την επίτευξη των πρώτων δεκατεσσάρων οροσήμων του Σχεδίου και τη συνακόλουθη εκταμίευση 85 εκατομμυρίων ευρώ.
Ενώ, κατά την παρουσίαση του Σχεδίου «Κύπρος – Το Αύριο» στις 17 Μαΐου του 2021 είχα αναφερθεί εκτενώς στις πρόνοιες του Σχεδίου, όπως είχα επίσης αναδείξει κατά τη διάρκεια των δύο προηγούμενων διασκέψεων επιμέρους μεταρρυθμιστικές και επενδυτικές δράσεις που σχετίζονταν με τους τομείς της υγείας και κοινωνικής πρόνοιας.
Συνεπώς, θα αποφύγω επανάληψη των επιμέρους αναφορών.
Αυτό που θα ήθελα να τονίσω είναι πως το Σχέδιο «Κύπρος - Το Αύριο» αποτελεί το κληροδότημα μου, το κληροδότημα της Κυβέρνησης, ώστε η χώρα να συνεχίσει, να ενισχύσει και να ολοκληρώσει τις προσπάθειες εκσυγχρονισμού και ανασυγκρότησης, σε ένα περιβάλλον ανταγωνιστικότητας, περιβαλλοντικής και ψηφιακής ανάπτυξης και κοινωνικής δικαιοσύνης.
Με βάση τα όσα έχω αναφέρει, θεωρώ πως την τελευταία δεκαετία, χάριν στην τόλμη και αποφασιστικότητα και ανεξαρτήτως πολιτικού κόστους, προχωρήσαμε σε μεταρρυθμιστικές δράσεις που για δεκαετίες η κοινωνία απαιτούσε, υλοποιώντας παράλληλα εκατοντάδες εθνικές στρατηγικές και δράσεις.
Αυτό το εγχείρημα, όπως άλλωστε και κάθε μεγάλη αλλαγή, παρουσίασε πολλές προκλήσεις αλλά και δυσκολίες, ιδιαίτερα εάν ληφθεί υπόψη πως η Κυβέρνηση δεν απολάμβανε της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας.
Για αυτό και για ακόμη μια φορά επιθυμώ να ευχαριστήσω τόσο τα Κοινοβουλευτικά κόμματα και ιδιαιτέρως τον Πρόεδρο του Δημοκρατικού Συναγερμού κ. Αβέρωφ Νεοφύτου που μέσα από τις συνέργειες, τις επαφές, τις διαβουλεύσεις, έκανε κατορθωτή τη δημιουργία πλειοψηφίας ώστε να ξεπεραστούν τα προβλήματα που αντιμετωπίζαμε λόγω της μη ύπαρξης πλειοψηφίας. Ταυτόχρονα, θέλω να ευχαριστήσω τους κοινωνικούς εταίρους, αλλά και τον κυπριακό λαό στο σύνολο του που στήριξαν και στάθηκαν αρωγοί σε αυτήν την πρωτόγνωρη αλλά και αναγκαία αλλαγή των δομών του Κράτους που παρέμενε εγκλωβισμένο στις νοοτροπίες της νεοσύστατης Δημοκρατίας του 1960.
Θέλω να είμαι όπως ήμουν πάντοτε, ειλικρινής. Δεν ισχυρίζομαι ότι δεν διαπράχθηκαν λάθη κατά τη διακυβέρνηση μας ή ότι δεν υπάρχουν κενά, αδυναμίες και παραλείψεις ή ότι θα ήτο δυνατό και εφικτό να μεταμορφώσεις πλήρως ένα αγκυλωμένο, ανελαστικό και απηρχαιωμένο σύστημα διοίκησης.
Τολμήσαμε όμως, με διαρθρωτικές αλλαγές και την αντιμετώπιση χρόνιων και συστημικών στρεβλώσεων και προβλημάτων, να θέσουμε στέρεα θεμέλια προς περαιτέρω ανασυγκρότηση του Κράτους που οδηγεί στην Κύπρο της νέας εποχής.
Την ίδια στιγμή, με αίσθημα ευθύνης παραδίδουμε τον στρατηγικό σχεδιασμό όπως προβλέπεται στο Εθνικό Σχέδιο «Κύπρος – Το Αύριο», το οποίο θα οδηγήσει σε περαιτέρω αναδιάρθρωση, και εκσυγχρονισμό των δομών διακυβέρνησης της Πολιτείας που έχουμε δρομολογήσει.
