Ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος για την εμπλοκή της Ειδικής Συμβούλου του ΓΓ του ΟΗΕ κας Τζέιν Χολ Λουτ στο Κυπριακό
Για την εμπλοκή της Ειδικής Συμβούλου του ΓΓ του ΟΗΕ για την Κύπρο κας Τζέιν Χολ Λουτ στη διαδικασία επίλυσης του Κυπριακού μίλησε ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος κ. Πρόδρομος Προδρόμου σήμερα, Παρασκευή, 20 Ιουλίου 2018, στην εκπομπή «Πρωινό Δρομολόγιο» του Τρίτου Προγράμματος του ΡΙΚ.
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο των ερωτωαπαντήσεων.
«Ερώτηση: Ποιο είναι το μήνυμα στη βάση της νέας προσπάθειας που θα καταβληθεί με την εμπλοκή της κας Λουτ;
Απάντηση: Μιλώντας για ένα κράτος που μετά τη συμφωνία για λύση πρέπει να είναι κανονικό, ουσιαστικά έχουμε και μια σύμπτυξη των μηνυμάτων αυτής της θλιβερής επετείου. Λέγοντας ότι το κράτος πρέπει να είναι κανονικό, αυτό σημαίνει ότι η λύση θα σημάνει το τέλος της κατοχής, καθώς το Κυπριακό είναι πρόβλημα κατοχής. Δηλαδή θα πρέπει να μην υπάρχει κατοχικός στρατός, αλλά παράλληλα θα πρέπει να αποφευχθούν/αποτραπούν δια παντός συνθήκες που θα επιτρέπουν την κατοχή, π.χ. το να μπορεί να γίνεται εισβολή από μια εγγυήτρια δύναμη. Μιλάμε δηλαδή για ένα κράτος χωρίς κηδεμόνες και εγγυητές από το εξωτερικό, αλλά ταυτόχρονα και για ένα κράτος που θα είναι μέλος της ΕΕ και επομένως θα χαρακτηρίζεται ως κράτος δικαίου, θα είναι λειτουργικό και βεβαίως όλα αυτά δεν είναι ούτε προϋποθέσεις ούτε απαιτήσεις. Είναι αυτά που ισχύουν σε όλα τα σύγχρονα κράτη του κόσμου και ιδιαίτερα στα ευρωπαϊκά κράτη. Άρα λοιπόν η διεκδίκησης της Ελληνοκυπριακής πλευράς περιγράφει ένα κράτος και μια συμφωνία (αυτό τόνισε και ο ΠτΔ) που να είναι αποδεκτή. Δεν αρκεί να γίνει μια συμφωνία. Καιγόμαστε, τα χρόνια είναι πολλά και βαραίνουν περισσότερο την πλάτη του Κυπριακού Ελληνισμού και θέλουμε οπωσδήποτε το συντομότερο δυνατό μια λύση. Όχι όμως μια οποιαδήποτε λύση. Η λύση πρέπει να είναι λειτουργική και να έχει διάρκεια για να μην έχουμε πικρές εμπειρίες του καθεστώτος.
Πρέπει επίσης να πούμε ότι μιλώντας για ένα κράτος κανονικό, μια δημοκρατία, ένα κράτος χωρίς κηδεμόνες και εγγυητές, αυτό είναι και κατάκτηση για τον λαό μας, που στηρίζεται στη μαύρη εμπειρία των όσων είχαν συμβεί πριν από 44 χρόνια αυτές τις μέρες: παρεμβάσεις από το εξωτερικό, πραξικόπημα και εισβολή με το πραξικόπημα ως πρόσχημα/αφορμή, καθώς το πραξικόπημα δεν ήταν η πραγματική αιτία. Αν και η εισβολή είχε επικαλεστεί την πολιτική ανωμαλία και όντως η εισβολή είχε γίνει το όνομα της αποκατάστασης της συνταγματικής ομαλότητας, βλέπουμε ότι η συνταγματική ομαλότητα επανήλθε σχετικά γρήγορα, αλλά η εισβολή δεν αναιρέθηκε. Επίσης, αν η εισβολή είχε γίνει για την προστασία των Τουρκοκυπρίων ξέρουμε ότι ούτε αυτό ισχύει.
Ερώτηση: Πώς θα μπορούσε να ξεκινήσει μια νέα προσπάθεια;
Απάντηση: Πράγματι χρειάζεται ν’ αλλάξουμε νοοτροπία. Το ν’ αλλάξουμε νοοτροπία στην Κύπρο σημαίνει ακριβώς ότι δεν πρέπει να θεωρούμε ότι τα όσα έχει συνηθίσει η κάθε πλευρά (ενδεχομένως το ότι η τουρκοκυπριακή πλευρά έχει συνηθίσει να βρίσκεται κάτω από την απόλυτη επιρροή της Τουρκίας) αποτελούν ένα βιώσιμο καθεστώς ή καθεστώς σύγχρονης δημοκρατικής χώρας. Κυρίως όμως χρειάζεται ν’ αλλάξει νοοτροπία η Τουρκία, η οποία χρησιμοποιεί διάφορα προσχήματα (π.χ. ασφάλεια των Τουρκοκυπρίων) για δικούς της καθαρά στρατηγικούς στόχους. Ορθά λοιπόν υπογραμμίζετε ότι αυτό το καθεστώς/στόχος/κατάσταση μιας κανονικής χώρας φαίνεται δύσκολη όταν ακούμε τα όσα διακηρύσσονται από τουρκικής πλευράς. Παρόλ’ αυτά, χωρίς να γίνει η Κύπρος μια κανονική χώρα δεν μπορεί να υπάρξει ασφάλεια και σταθερότητα στην περιοχή μας, ούτε υπάρχει περιθώριο να βρεθεί λύση. Δεν θα μπορούσε τίποτε άλλο να ονομαστεί λύση, όσο κι αν η Τουρκία επιδιώκει να το επιβάλει ή να μας κάνει να το συνηθίσουμε/αποδεχτούμε με τα χρόνια.
Χθες έγιναν τα αποκαλυπτήρια ενός πολύ συμβολικού και πολύ όμορφου μνημείου για τις μητέρες των αγνοουμένων. Οι θυσίες που έχουν γίνει και ο πόνος που έχει συσσωρευτεί όλα αυτά τα χρόνια ζητούν δικαίωση. Όχι τη δικαίωση του ενός εναντίον του άλλου, αλλά ζητά επιτέλους να μην υπάρξει ξανά τέτοιος πόνος και αδικία στην Κύπρο. Αυτό αφορά και τις δύο πλευρές του κυπριακού λαού (όχι τις δύο πλευρές της Κύπρου, διότι η Κύπρος δεν έχει πλευρές, η Κύπρος ήταν/είναι ένα νησί και πρέπει να είναι απελευθερωμένο). Αυτό σημαίνει ότι δεν πρέπει εδώ να υπάρχει στρατός. Ο στρατός δεν είναι εδώ για την προστασία κανενός άλλου εκτός από την προστασία των συμφερόντων της Τουρκίας και όχι των Τουρκοκυπρίων. Είναι λοιπόν δύσκολο μ’ αυτά που ακούμε, αλλά δεν υπάρχει άλλη διέξοδος. Δεν μπορεί δηλαδή να νοείται λύση αν δεν είναι ένα σύγχρονο κανονικό κράτος. Αν είναι οτιδήποτε άλλο, θα είναι μια διαρκής αστάθεια και θα υπάρχει ένα διαρκές ενδεχόμενο να ξεσπάσουν και πάλι αντιπαραθέσεις και συγκρούσεις.
Ερώτηση: Αν η κα Λουτ διαπιστώσει μεγάλη απόκλιση ανάμεσα στις δύο πλευρές και δεν προχωρήσουμε σε μια νέα διαδικασία, τι γίνεται;
Απάντηση: Αν επιβεβαιωθούν κάποιες θέσεις της τουρκικής πλευράς, θα είναι πολύ δύσκολο –ίσως αδύνατο- να ξεκινήσει διαδικασία διαπραγμάτευσης. Εδώ όμως πρέπει να πούμε ότι η συζήτηση δεν ξεκινά από το μηδέν. Υπάρχει ήδη μια διαδικασία συμφωνημένη από τα Ηνωμένα Έθνη. Συμφωνημένη με την έννοια ότι για παράδειγμα δεν υπάρχουν χρονοδιαγράμματα. Βάσει της διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για την Κύπρο, υπάρχει και το πλαίσιο Γκουτέρες. Είναι πολύ καλά γνωστό –πέραν από τις πολλές και ίσως αδικαιολόγητες συζητήσεις που έγιναν- το τι περιλαμβάνει αυτό το πλαίσιο και γιατί το είχε προτάξει ο ΓΓ ΟΗΕ. Διεκδικούμε λοιπόν να ισχύσουν αυτά τα πράγματα και θα φανεί αν η τουρκοκυπριακή πλευρά παρασπονδεί, όπως την ακούμε να λέει διαρκώς. Δεν υπάρχει πιο προκλητική διατύπωση από αυτήν που ακούσαμε από την τουρκοκυπριακή πλευρά, ότι «44 χρόνια είναι πολλά και έχουμε βαρεθεί, το Κυπριακό δεν λύεται έτσι». Αυτό λοιπόν το λέει η πλευρά που έχει το κλειδί και δυστυχώς δεν είναι απλώς «κλειδί». Είναι η πλευρά που έχει τον στρατό και παρεμποδίζει την Κυπριακή Δημοκρατία να λειτουργήσει ως κανονικό κράτος. Παρεμποδίζει την Κυπριακή Δημοκρατία να έχει την ενότητα του χώρου της. Άρα λοιπόν περιμένουμε από τα Ηνωμένα Έθνη. Δεν πρέπει να είμαστε ούτε υπεραισιόδοξοι ούτε υπερβολικά απαισιόδοξοι. Πρέπει να έχουμε την ψύχραιμη αντιμετώπιση, αλλά κυρίως την καλή θέληση – που την έχει ο ΠτΔ, την απόλυτη διάθεση για μια συμφωνία συμβιβασμού, όπου όμως συμβιβασμός θα σημαίνει ταυτόχρονα και σεβασμός των αρχών και των όσων διαλαμβάνονται στα ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών, αλλά και βεβαίως ταυτόχρονα των όσων προβλέπει το ευρωπαϊκό δίκαιο και η ευρωπαϊκή τάξη πραγμάτων. Επομένως, το ενδεχόμενο η τουρκική πλευρά να πάρει θέσεις που δεν θα επιτρέψουν επανέναρξη του διαλόγου είναι κάτι που απευχόμαστε. Δεν είναι κάτι που αποκλείεται, αλλά θα πρέπει να μας βρει ενωμένους στη διεκδίκηση ακριβώς μιας κανονικής διαδικασίας διαπραγμάτευσης, αλλά και στη διεκδίκηση μιας διεθνούς πίεσης πάνω στην Τουρκία. Αυτό είναι κάτι για το οποίο έχουμε τα ερείσματα. Έχουμε στήσει αυξημένα ερείσματα τα τελευταία χρόνια. Είχαμε π.χ. πολύ πρόσφατα τις υποδείξεις στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Ερώτηση: Τέτοια ψηφίσματα και άλλες αποφάσεις είχαμε και παλαιότερα. Μήπως τελικά το κλειδί είναι τα ενεργειακά;
Απάντηση: Κατανοώ τις επιφυλάξεις σας και είναι ορθές. Δεν είχαμε όμως ποτέ πριν τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που είχαμε τον τελευταίο χρόνο. Χρειάστηκε πρώτα για τα ενεργειακά, όπως λέτε, και μετά καταφέραμε να είναι πολύ σαφέστερα. Είναι αυτό αρκετό; Όχι, δεν θέλω να πω κάτι τέτοιο. Θέλω να πω ότι και η προσπάθεια που έγινε και με τις Ηνωμένες Πολιτείες μ’ αυτή τη σχέση που χαρακτηρίζεται πλέον στρατηγική, καθώς και η προσπάθεια να έχουμε μια πιο ξεκάθαρη προσέγγιση αποτελούν ακριβώς την κατεύθυνση προς την οποία εργάζεται και ο ΠτΔ και το ΥΠΕΞ καθώς και σύσσωμος ο πολιτικός κόσμος. Ας μην προκαταλάβουμε όμως το τι θα γίνει μετά τη Δευτέρα. Έχετε δίκαιο με τις επιφυλάξεις που διατυπώνετε. Και εμείς τις έχουμε υπόψη μας. Και από τον κόσμο τις ακούμε. Από την άλλη όμως οφείλουμε να κάνουμε την προσπάθεια με τον καλύτερο τρόπο και να είμαστε όμως ταυτόχρονα και προετοιμασμένοι στο ενδεχόμενο να ξεκινήσει πράγματι μια διαδικασία διαπραγμάτευσης.
Ερώτηση: Μήπως το βασικό σημείο τριβής μπορεί να είναι το από πού θα ξεκινήσουμε;
Απάντηση: Αυτά είναι πράγματα που πρέπει να συνεκτιμήσουν και τα Ηνωμένα Έθνη. Τα Ηνωμένα Έθνη βρίσκονται σε μια ουδέτερη θέση, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούν κάποια πράγματα να τα κρίνουν και να τα συγκρίνουν, και τα Ηνωμένα Έθνη και ο ΓΓ ΟΗΕ. Δεν είναι καθόλου σχήμα λόγου να λέμε «από εκεί που έμεινε η διαπραγμάτευση». Aυτό το λέμε διότι είχε σημειωθεί πρόοδος. Εμείς ακριβώς επικαλούμαστε και επιδιώκουμε να υπάρξει μια καλή πορεία βασισμένη πάνω στην πρόοδο και όχι να ξεκινήσουμε από κάπου πιο πριν. Ταυτόχρονα επίσης εννοούμε ότι θέλουμε να καταλήξουμε από εκεί και πέρα. Δηλαδή από εκείνη την πρόοδο να καταλήξουμε σε μια πλήρη συμφωνία. Ακριβώς όμως δημιουργείται επιφύλαξη όταν ακούμε την τουρκική πλευρά να μην το αναφέρει αυτό και να το μηδενίζει. Υπάρχουν και κάποια ερωτηματικά για υπαναχωρήσεις που έγιναν από την πρόοδο που μας είχε οδηγήσει τότε σε διεθνή διάσκεψη. Είναι όμως τώρα η ώρα της αλήθειας, να δούμε ακριβώς τι εννοεί η τουρκική πλευρά, αν δηλαδή ήταν απλώς διακηρύξεις ή ρητορική. Όταν όμως λέμε ότι θέλουμε να ξεκινήσουμε από εκεί που είχαμε φτάσει είναι διότι πρώτη φορά έγινε διάσκεψη με την παρουσία της ΕΕ. Ήταν πολύ σημαντικό το ότι γίνεται η όλη διαδικασία και τώρα η κα Λουτ θα διαπραγματευτεί με όλους, συμπεριλαμβανομένης και της εκπροσώπου της ΕΕ. Γι’ αυτό λέμε ότι θέλουμε να συνεχίσουμε από εκεί που μείναμε: διότι ήταν παρούσα η ΕΕ, διότι μπήκαν κάτω οι αρχές της ασφάλειας πολύ καθαρά από τον ΓΓ ΟΗΕ (αν θυμάστε ότι από την πρώτη διάσκεψη πηγαίνοντας στη δεύτερη είπε ότι το θέμα της ασφάλειας βρίσκεται στο επίκεντρο μιας συνεκτικής λύσης) και φτάσαμε στο σκληρό πυρήνα του προβλήματος, δηλαδή στην κατοχή και στα στρατεύματα και στους λόγους που οδήγησαν στην κατοχή. Δηλαδή όχι στο πρόσχημα, αλλά στον πραγματικό λόγο που οδήγησε στην κατοχή, που ήταν η δυνατότητα της Τουρκίας να μπορεί μέσω συνθηκών εγγυήσεως να επεμβαίνει στην Κύπρο. Αυτά πρέπει να εκλείψουν. Καθώς μιλάμε για πλαίσιο Γκουτέρες, μιλάμε για μια διαδικασία που να μπορεί να είναι πρόσφορη και λυσιτελής».
