Ομιλία του Υπουργού Εσωτερικών στην παρουσίαση του Εθνικού Σχεδίου «ΣΑΛΑΜΙΣ» Ασφάλεια Οργανωμένων Παραλιών
Η Κύπρος είναι ένα νησί, το οποίο κάθε χρόνο επισκέπτονται εκατομμύρια τουρίστες, πλείστοι εκ των οποίων για να απολαύσουν τις παραλίες και τη θάλασσά μας. Υπολογίζεται ότι οι επισκέψεις λουομένων στις παραλίες μάς υπερβαίνουν τα 15.000.000 ετησίως.
Η παροχή λοιπόν, υψηλής ποιότητας υπηρεσιών στις παραλίες, με πρώτιστο γνώμονα την πρόληψη και ασφάλεια των λουόμενων αλλά και την έγκαιρη αντιμετώπιση οποιωνδήποτε περιστατικών κινδύνου πρέπει να αποτελεί και την ύψιστη προτεραιότητά μας.
Αναγνωρίζοντας τη σοβαρή δουλειά που γίνεται στις παραλίες από τους ναυαγοσώστες μας κάθε χρόνο, οφείλουμε παράλληλα και να υποδείξουμε και τις διαπιστώσεις μας όσον αφορά στις αδυναμίες του υφιστάμενου συστήματος. Αυτές, συνοψίζονται στην μη ύπαρξη ενός Εθνικού Σχεδίου Ασφαλείας οργανωμένων παραλιών, στην ύπαρξη ενός ευρύτατου φάσματος νομοθετημάτων και αποφάσεων του Υπουργικού Συμβουλίου, στον κατακερματισμό αρμοδιοτήτων σε διάφορα Υπουργεία και Υπηρεσίες και στην εκχώρηση εξουσιών σε διάφορες επιτροπές που εκδίδουν διατάγματα και αποφάσεις χωρίς συντονισμό. Υπάρχει επίσης ανομοιομορφία όσον αφορά στον τρόπο που αξιοποιούνται οι ναυαγοσώστες και συγκεκριμένα, σε ποιες παραλίες τοποθετούνται, στις διαδικασίες που ακολουθούν τόσο για την ασφάλεια των λουόμενων όσο και για τη δίκη τους ασφάλεια, στα ωράρια επιτήρησης των παράλιων όσο και στα ωράρια εργασίας τους, στην εκπαίδευσή τους, στα προσόντα που πρέπει να διαθέτουν, καθώς και σε μια άλλη μεγάλη σειρά συναφών θεμάτων, όπως είναι οι προδιαγραφές τις οποίες πρέπει να έχει ο εξοπλισμός τους – είτε αυτός αφορά ναυαγοσωστικούς πύργους, είτε jetski, είτε αλλά είδη.
Κυριότερα όμως η ναυαγοσωστική προστασία έχει να κάνει με ανθρώπινες ζωές τόσο των λουόμενων όσο και των ίδιων των ναυαγοσωστών, και δεν μπορεί να συνεχίσει να γίνεται με βάση την εμπειρική μόνο προσέγγιση των Επαρχιακών Διοικήσεων και των τοπικών Αρχών, και μάλιστα χωρίς να υπάρχει η αναγκαία επαγγελματική κατάρτιση και τεχνογνωσία ή/και κάποιου είδους συνολικός σχεδιασμός με κοινές διαδικασίες και πρότυπα που να εφαρμόζονται ομοιόμορφα σε όλες τις επαρχίες.
Ακόμη, ο σχετικός προϋπολογισμός είναι διασπαρμένος σε διάφορα Υπουργεία και Υπηρεσίες – που ως κοινό έχουν τη μη εξειδίκευση επί του θέματος – και δαπανάται χωρίς ένα συγκεκριμένο σχέδιο, αλλά στη βάση των αιτημάτων. Και είναι εδώ που το σχέδιο το ίδιο καθορίζει το κόστος λειτουργίας κάθε πύργου, τόσο με προσωπικό όσο και για θέματα εξοπλισμού, πιστοποίησης και εκπαίδευσης, ούτως ώστε σε μετέπειτα στάδιο ο προϋπολογισμός να γίνεται ενιαίος στη βάση τεκμηριωμένων αναγκών.
Στην προσπάθεια ενδυνάμωσης της ναυαγοσωστικής προστασίας, το Υπουργείο Εσωτερικών αύξησε κατά τα τελευταία χρόνια τον αριθμό των ναυαγοσωστών, από 132 σε 164. Για να είμαστε όμως αποτελεσματικοί, δεν πρέπει να μιλάμε μόνο για ανθρώπινους πόρους. Αυτό που χρειάζεται, πέραν των πόρων, είναι η καλύτερη οργάνωση, στο πλαίσιο ενός ολοκληρωμένου και επιστημονικά καταρτισμένου Εθνικού Σχεδίου Ασφάλειας Παραλιών, και είναι αυτό που παρουσιάζουμε σήμερα. Για να καταστεί αυτό εφικτό, ως Υπουργείο Εσωτερικών ζητήσαμε τη συνδρομή του Κέντρου Συντονισμού Έρευνας και Διάσωσης (ΚΣΕΔ) που, σε συνεργασία με την Διοίκηση του Υπουργείου Εσωτερικών και τις Επαρχιακές Διοικήσεις, εκπόνησε το Σχέδιο το οποίο και έτυχε διαβούλευσης με όλους τους εμπλεκόμενους.
Το Σχέδιο αποτελεί μια μεγάλη αρχή. Αποτελεί το πρώτο ολοκληρωμένο, ενιαίο Σχέδιο Ασφάλειας Παραλιών, το οποίο εφαρμόζεται στην Κύπρο και το οποίο προσεγγίζει το θέμα με τρόπο ολιστικό και επιστημονικό, και λαμβάνοντας υπόψη τις καλές πρακτικές που εφαρμόζονται σε άλλες χώρες.
Το Σχέδιο Ναυαγοσωστικής Προστασίας τίθεται σε ισχύ από αυτή την τουριστική περίοδο ΚΑΙ έχει καταρτιστεί κατόπιν μελέτης παραγόντων, όπως:
(α) ο βαθμός επικινδυνότητας της κάθε παραλίας,
(β) η επισκεψιμότητα της κάθε παραλίας, τόσο από πλευράς αριθμού επισκεπτών όσο και από πλευράς ωραρίου,
(γ) η οργάνωση της ναυαγοσωστικής προστασίας σε επαγγελματικά πρότυπα, τόσο σε ό,τι αφορά θέματα ασφάλειας όσο και τον τρόπο απασχόλησης των ναυαγοσωστών, την εκπαίδευσή τους, τα προσόντα τους κ.λπ.,
(δ) τη βέλτιστη επιχειρησιακή αξιοποίηση των ναυαγοσωστών, λαμβάνοντας υπόψη και την Απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου για επέκταση της περιόδου απασχόλησής τους,
(ε) την προμήθεια και τυποποίηση του εξοπλισμού που είναι απαραίτητος.
Το Σχέδιο καταγράφει με σαφήνεια τα ακόλουθα:
(α) Σχέδιο οριοθετημένης ζώνης οργανωμένης παραλίας με βάση το σχετικό διάταγμα της αρμόδιας αρχής, Πρόκειται για 85 οργανωμένες παραλίες.
(β) Τοποθέτηση ναυαγοσωστικών πύργων ανά παραλία, σύμφωνα με καθορισμένα κριτήρια τα οποία εφαρμόζονται διεθνώς. Ενδεικτικά και μόνο αναφέρω ότι ο μέγιστος χρόνος λειτουργίας των ζωτικών οργάνων ενός ανθρώπου που παραμένει αναίσθητος στην θάλασσα είναι 3-5 λεπτά, ως εκ τούτου οι ναυαγοσώστες θα πρέπει να βρίσκονται στον ελάχιστο χρόνο των 3 λεπτών στο πιο απομακρυσμένο σημείο του τομέα ευθύνης τους. Λαμβάνοντας υπόψη τον μέσο όρο ταχύτητας, αυτός ο τομέας δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 125 μέτρα περιμετρικά ενός πύργου.
(γ) Κατανομή ναυαγοσωστών ανά επαρχία, ανά παραλία και ανά πύργο βάσει διεθνών προτύπων.
(δ) Τομέα ευθύνης κάθε πύργου και πρόγραμμα περιπολιών.
(ε) Τομέας ευθύνης μηχανοκίνητων μέσων έρευνας και διάσωσης. Δεν απαιτείται η ύπαρξη σε κάθε πύργο, αλλά ανά κάποια χιλιόμετρα, με κριτήριο και πάλι τον χρόνο μετάβασης και διάσωσης, και πάλι με βάση διεθνή πρότυπα. Το Σχέδιο καθορίζει επακριβώς τους πύργους στους οποίους θα παρέχεται αυτή η δυνατότητα.
(στ) Αναλυτικό πίνακα του απαραίτητου εξοπλισμού που πρέπει να υπάρχει σε κάθε πύργο.
(ζ) Απαραίτητα προσόντα, ευθύνες, αρμοδιότητες και δικαιώματα ναυαγοσωστών.
(η) Νέο, διευρυμένο, παγκύπριο ωράριο ναυαγοσωστών, το οποίο θα λαμβάνει υπόψη την ανατολή και τη δύση του ηλίου αλλά και τις περιόδους αιχμής.
(θ) Σχέδιο κάλυψης παραλιών αεροδρομίων Λάρνακας και Πάφου.
Στο Σχέδιο καθορίζεται επίσης επιχειρησιακό πρωτόκολλο ενεργειών των ναυαγοσωστών όσον αφορά στην ανεύρεση αγνοουμένων.
1804 ανθρωπομήνες για εφαρμογή του σχεδίου: Ήδη, προς για την υλοποίηση του Σχεδίου, το Υπουργικό Συμβούλιο με την Απόφασή του στις 7 Μαρτίου 2018, ενέκρινε ρυθμίσεις που καθιστούν εφικτή την πρακτική εφαρμογή του σχεδίου. Αντί της συνεχόμενης απασχόλησης 164 εποχικών ναυαγοσωστών με συμβάσεις απασχόλησης 11μηνης διαρκείας όπως έγινε για όλους τους εποχικούς ωρομίσθιους, θα απασχοληθούν 265 ναυαγοσώστες με συμβόλαια απασχόλησης μικρότερης διάρκειας ως ακολούθως:
Πενήντα δύο ενδεκάμηνοι, 82 οχτάμηνοι, 52 πεντάμηνοι, 79 τετράμηνοι. Με τον τρόπο αυτό θα καταστεί εφικτή η κλιμάκωση της εργοδότησης ναυαγοσωστών σε περιόδους αιχμής, με όριο όμως τους 1804 ανθρωπομήνες που χρειάζονται για την παγκύπρια εφαρμογή του Σχεδίου και που αντιστοιχεί στην απασχόληση 164 ναυαγοσωστών για έντεκα μήνες, όπως αναφέρεται και στον Προϋπολογισμό του 2018.
Με τον τρόπο αυτό θα υπάρχει αποτελεσματικότερη ναυαγοσωστική προστασία, πλήρης αξιοποίηση των ναυαγοσωστών αλλά και των διαθέσιμων πόρων ανάλογα με την εποχή του χρόνου.
Αξιοποίηση ναυαγοσωστών σε αεροδρόμια – εξοικονομήσεις: Με την εφαρμογή του Σχεδίου, θα υπάρξει και σημαντική εξοικονόμηση για το κράτος, δεδομένου ότι 36 ναυαγοσώστες που έχουν ως βάση τους τα αεροδρόμια Λάρνακας και Πάφου για ναυαγοσωστική προστασία σε περίπτωση αεροπορικού ατυχήματος, θα καλύπτουν πλέον και πολυσύχναστες γειτονικές παραλίες, αξιοποιώντας με αυτό τον τρόπο εξοπλισμό που αγοράστηκε με ευρωπαϊκά κονδύλια και που μέχρι σήμερα παραμένει αναξιοποίητος. Εξοικονομείται, επίσης, δαπάνη ύψους 650.000 Ευρώ που προκύπτει από την απασχόληση του προσωπικού αυτού και που θα ανακτάται μέσω της χρέωσης στα τέλη υπερπτήσεων από το Eurocontrol. Σχετική ρύθμιση περιλήφθηκε στον Προϋπολογισμό του 2018 και το οποίο ανέρχεται στα 1.83 εκ. Ευρώ.
Κόστος Σχεδίου: Το συνολικό κόστος εφαρμογής του Σχεδίου ανέρχεται στα €3 εκ. Ευρώ, που υπερβαίνει την πρόνοια στον Προϋπολογισμό, που ανέρχεται στα 1,83 εκ. Ευρώ και θα καλυφθεί από εξοικονομήσεις του Υπουργείου Εσωτερικών ή από πιστώσεις του Υπουργείου Οικονομικών, καθώς και από μια επιπλέον αύξηση της δαπάνης για κάθε επηρεαζόμενη τοπική Αρχή, που επωμίζονται το 50% της σχετικής δαπάνης, και η οποία θα είναι αυξημένη κατά 25% σε σχέση με την περσινή δαπάνη.
Επισημαίνεται ότι οι Δήμοι Παραλιμνίου, Σωτήρας, Αγίας Νάπας έχουν αναλάβει πλήρως τη ναυαγοσωστική κάλυψη των παραλιών τους, αλλά θα ενταχθούν στο ενιαίο σύστημα ασφάλειας παραλιών ως επαρχία Αμμοχώστου, για σκοπούς τυποποίησης, συντονισμού και ενιαίας αντιμετώπισης εκτάκτων περιστατικών.
Τέλος, θέλω να κάνω μια αναφορά στο θεσμικό μέρος. Όντως, για πρώτη φορά στην Κύπρο, εφαρμόζεται ένα ενιαίο και επιστημονικό σχέδιο ναυαγοσωστικής προστασίας σε παγκύπριο επίπεδο. Αυτό όμως θεωρώ ότι είναι το πρώτο στάδιο μιας γενικότερης μεταρρύθμισης για τη χρήση των παραλιών.
Οι τοπικές Αρχές στην Κύπρο είναι πολύ μικρές για να μπορέσουν να ανταποκριθούν επαρκώς, μεταξύ άλλων, στην εφαρμογή μιας ορθολογικής και αποτελεσματικής πολιτικής ασφάλειας των παραλιών και εδώ το κράτος πρέπει να αναλάβει τη δική του ευθύνη, όχι μόνο μέσω της χάραξης ενός τέτοιου σχεδίου, το οποίο επαναλαμβάνω είναι πολύ σημαντικό, αλλά και θεσμικά.
Για την επίτευξη του στόχου παροχής ύψιστης ασφάλειας σε εκατομμύρια πολίτες, ξένους και Κύπριους, που επισκέπτονται μαζικά τις παραλίες μας για πάνω από επτά μήνες ετησίως, θα πρέπει να ακολουθήσει και η δημιουργία μίας Μονάδας που θα αναλάβει τον σχεδιασμό, τον συντονισμό, την οργάνωση, τον έλεγχο, την καθοδήγηση και την υλοποίηση των διαδικασιών που αφορούν στην ορθή λειτουργία και ασφάλεια των παραλιών, ούτως ώστε ύψιστες πολιτικές της πολιτείας να σταματήσουν να γίνονται αποσμασματικά ή από Τμήματα, τα οποία έχουν άλλες κύριες αρμοδιότητες και καμία εμπειρογνωμοσύνη σχετικά με το αντικείμενο.
Σχετικά είναι και άλλα θέματα ευρύτερης διαχείρισης των παραλιών αλλά και η δημιουργία δύο νέων θεσμών στο κράτος που προκύπτουν εξ’ ανάγκης: του Υφυπουργείου Ναυτιλίας και του Υφυπουργείου Τουρισμού. Αυτά τα δύο Σώματα, χρειάζεται να καλύψουν υφιστάμενα θεσμικά κενά, να δημιουργήσουν Τμήματα και Μονάδες που θα έχουν την κατάλληλη τεχνογνωσία και εμπειρογνωμοσύνη, ούτως ώστε και σε αυτό το κεφάλαιο να γίνουν άλματα μπροστά με τον τρόπο που αρμόζει σε ένα σύγχρονο κράτος, το οποίο έχει την ευτυχία να περιβάλλεται από μια εκ των καλύτερων θαλασσών του κόσμου.
