Η εξέταση του κρατικού προϋπολογισμού αποτελεί κορυφαία κοινοβουλευτική και πολιτική διαδικασία σε κάθε σύγχρονη δημοκρατία. Κατ’ ακρίβεια, η πρακτική του ελέγχου των οικονομικών του κράτους από τους εκπροσώπους του λαού, που διαμορφώθηκε και καθιερώθηκε σταδιακά κατά τον 18ο αιώνα, είναι ταυτισμένη με την εξέλιξη του κοινοβουλευτισμού και την αποτροπή της κακοδιαχείρισης των οικονομικών από τους μονάρχες της εποχής.
Έχει μάλιστα ενδιαφέρον το γεγονός ότι η πρώτη παρουσίαση και ομιλία προϋπολογισμού από υπουργό Οικονομικών έγινε το 1720, στην βρετανική Βουλή των Κοινοτήτων, προκειμένου να επανακτηθεί η εμπιστοσύνη, μέσα από συλλογικές αποφάσεις, μετά το χάος που προκάλεσε η κατάρρευση της South Sea Company, μια από τις πρώτες μεγάλες χρηματιστηριακές φούσκες που έχουν καταγραφεί.
Και θα ήθελα, αντλώντας από αυτό το ιστορικό γεγονός, να τονίσω όχι μόνο την σημασία της διαδικασίας του προϋπολογισμού, αλλά κυρίως να αναδείξω την κοινή μας ευθύνη, της νομοθετικής και εκτελεστικής εξουσίας, ως προς την διασφάλιση της οικονομικής εμπιστοσύνης.
Γιατί ακριβώς, η εμπιστοσύνη είναι και ήταν πάντοτε στην οικονομική ιστορία, το πιο βασικό συστατικό για την ανάπτυξη, τις επενδύσεις και την θετική προοπτική. Οι συνθήκες σταθερότητας, ασφάλειας και εμπιστοσύνης είναι αυτές που οι παραγωγικές δυνάμεις χρειάζονται για να καταρτίσουν και να υλοποιήσουν σχεδιασμούς, για να δουλέψουν, για να ωθήσουν μια οικονομία προς την ανάπτυξη και μια κοινωνία προς την ευημερία και την προκοπή.
Εάν από την άλλη η εμπιστοσύνη κλονιστεί, αναπόφευκτα θα κλονιστεί το οικοδόμημα ολόκληρης της οικονομίας.
Χωρίς εμπιστοσύνη οι καταναλωτές θα είναι συγκρατημένοι. Ο κύκλος εργασιών των επιχειρήσεων θα αρχίσει να μειώνεται. Η δυνατότητα τους να προσφέρουν εργασία συνεπώς θα περιοριστεί. Κάποιες επιχειρήσεις θα κλείσουν. Κόσμος θα μείνει χωρίς δουλειά. Το διαθέσιμο εισόδημα και η ιδιωτική κατανάλωση θα μειωθεί περαιτέρω. Οι επενδύσεις θα σταματήσουν. Τα φορολογικά έσοδα του κράτους, θα μειωθούν. Μέτρα θα καταστούν αναπόφευκτα επιτείνοντας τον φαύλο κύκλο. Οι οίκοι αξιολόγησης θα αρχίσουν τις υποβαθμίσεις. Το κράτος δεν θα μπορεί να δανειστεί ούτε ένα ευρώ για να καλύψει τα ελλείμματα του ή για να εξυπηρετήσει το χρέος. Οι καταθέτες θα φτάσουν στο σημείο να μην εμπιστεύονται τις τράπεζες και όταν αυτό συμβεί οι τράπεζες θα κλονιστούν.
Δεν χρειάζεται βεβαίως να υποδείξω, ότι σε αυτή ακριβώς την δύνη βρέθηκε η δική μας πατρίδα στο πρόσφατο παρελθόν. Η κυπριακή οικονομία και το τραπεζικό σύστημα αντιμετώπισε συνθήκες κατάρρευσης, με οδυνηρές συνέπειες για τους συμπολίτες μας, επειδή ακριβώς η εμπιστοσύνη είχε χαθεί. Και η εμπιστοσύνη είχε χαθεί επειδή απουσίαζε η συγκροτημένη πολιτική και η διάθεση για λήψη μέτρων, όσο υπήρχε ακόμη χρόνος και περιθώριο.
Κύριε Πρόεδρε,
Κυρίες και κύριοι βουλευτές,
Δεν είναι πρόθεση μου να αναφερθώ στο παρελθόν, σε αυτά που η κυβέρνηση του Προέδρου Αναστασιάδη παρέλαβε ή στις δραματικά δύσκολες καταστάσεις που η κυπριακή κοινωνία κλήθηκε να αντιμετωπίσει. Αυτό που πρέπει να μας απασχολήσει είναι το σήμερα και το αύριο.
Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα διαγράψουμε το παρελθόν και κυρίως, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι έχουμε το δικαίωμα να επαναλάβουμε εκείνα τα λάθη και τις παραλήψεις που μας είχαν οδηγήσει στον εκτροχιασμό.
Αντιθέτως, έχουμε υποχρέωση να συνεχίσουμε την προσπάθεια, αναλαμβάνοντας κοινές αποφάσεις ευθύνης, για να διαφυλάξουμε τη σταθερότητα, για να ενισχύσουμε την εμπιστοσύνη, για να εδραιώσουμε ακόμη περισσότερο τη νέα αναπτυξιακή προοπτική που έχουμε επανακτήσει.
Κυρίες και κύριοι βουλευτές,
Το 2017 θα είναι η τρίτη συνεχόμενη χρονιά ανάπτυξης. Είχαμε ρυθμό ανάπτυξης 2% το 2015, 3% το 2016 και αναμένουμε ανάπτυξη 4% του ΑΕΠ φέτος. Οι εκτιμήσεις για το 2018 και για την επόμενη τριετία είναι εξίσου θετικές, με αναμενόμενο ρυθμό ανάπτυξης που υπερβαίνει το 3%.
Έχουμε αφήσει για τα καλά πίσω μας τη βαθιά και παρατεταμένη ύφεση που ξεκίνησε το 2009 και κράτησε μέχρι το 2014 και που οδήγησε σε μια ανεξέλεγκτη άνοδο της ανεργίας.
Η ανεργία σήμερα έχει μειωθεί αισθητά αλλά παραμένει ακόμη σε υψηλά επίπεδα, ελαφρώς πάνω από 10%. Ένας από τους βασικούς στόχους για την επόμενη χρονιά είναι να μειώσουμε την ανεργία σε μονοψήφιο αριθμό και να φτάσουμε σε συνθήκες πλήρους απασχόλησης μέχρι το 2020.
Και θέλω σε αυτό το σημείο να υποδείξω, ότι οι αριθμοί έχουν σημασία. Και έχουν σημασία επειδή αναφέρονται σε ανθρώπους και επειδή αποτυπώνουν με τρόπο επιστημονικό και τεκμηριωμένο την κατάσταση της πραγματικής οικονομίας.
Έχει, για παράδειγμα, τη σημασία του το γεγονός ότι ο δείκτης της ανεργίας μειώνεται και ότι το ποσοστό απασχόλησης αυξάνεται, επειδή αποτυπώνει την αντιστροφή της φυγής των εργαζομένων από την χώρα μας. Έχει τη σημασία του το γεγονός ότι η ιδιωτική κατανάλωση αυξάνεται και μάλιστα αισθητά, το ίδιο και ο κύκλος εργασιών λιανικού εμπορίου, ο δείκτης βιομηχανικής παραγωγής, οι άδειες οικοδομής και μια σειρά από μετρήσιμες ενδείξεις που επιβεβαιώνουν την ανάκαμψη.
Είχαν σημασία οι αριθμοί όταν αυτοί διολίσθαιναν και την ίδια σημασία έχουν τώρα που βελτιώνονται και αυτοί που το αρνούνται είναι όσοι έχουν ξεμείνει από επιχειρήματα.
Και το ίδιο ακριβώς ισχύει για όσους προβάλλουν τον ισχυρισμό ότι οι θετικές επιδόσεις της οικονομίας μας είναι περίπου τυχαίες και συγκυριακές. Πρόκειται για το νέο τροπάριο όσων προέβλεπαν ότι θα παραμέναμε εγκλωβισμένοι σε ένα φαύλο κύκλο ύφεσης, λιτότητας και μνημονίων και οι οποίοι προφανώς έχουν διαψευστεί παταγωδώς.
Κύριε Πρόεδρε,
Κυρίες και κύριοι βουλευτές,
Η ανάκαμψη και ανάπτυξη της οικονομίας μας είναι πραγματική και είναι το αποτέλεσμα της σκληρής δουλειάς των συμπολιτών μας. Είναι το αποτέλεσμα της ανθεκτικότητας και των καλών επιδόσεων των παραγωγικών δυνάμεων της κυπριακής κοινωνίας. Και θεωρώ, πως αντί του μηδενισμού και της άρνησης, οφείλουμε όλοι να αναγνωρίσουμε τους κόπους και τις θυσίες των συμπολιτών μας που κράτησαν τη χώρα μας όρθια.
Αλλά πρέπει την ίδια ώρα να αναγνωρίσουμε την σημασία εκείνων των πολιτικών επιλογών που όχι μόνο δεν υπονομεύουν, αλλά δίνουν στήριξη σε αυτές ακριβώς τις παραγωγικές δυνάμεις.
Ήταν για παράδειγμα σημαντικό το γεγονός ότι εξαλείψαμε το έλλειμμα μια και έξω, με τον πρώτο-πρώτο προϋπολογισμό που ως κυβέρνηση καταθέσαμε. Θυμίζω πως για πέντε συνεχόμενα χρόνια, δαπανούσαμε ένα δισεκατομμύριο τον χρόνο, πέραν των εσόδων μας. Αυτό πρόσκαιρα εξυπηρετούσε. Το κράτος μπορούσε να ικανοποιεί ανάγκες, να πραγματοποιεί προσλήψεις και να μοιράζει αυξήσεις και επιδόματα, αφήνοντας τον λογαριασμό για παρακάτω. Κάπως έτσι όμως το κράτος μας έμεινε τελικά εκτεθειμένο, χωρίς ρευστά διαθέσιμα και χωρίς πρόσβαση στις διεθνείς αγορές.
Για να πετύχουμε τον στόχο της μείωσης του ελλείμματος, έπρεπε να μειώσουμε τις δημόσιες δαπάνες δραστικά, πέραν του 10%, και αυτό πρέπει να σας πω, δεν ήταν καθόλου εύκολο. Αλλά το κάναμε μόνο μια φορά. Δεν χρειάστηκε να επανέλθουμε με νέους φόρους και με νέες περικοπές που θα υπονόμευαν ακόμη περισσότερο την ήδη κλονισμένη εμπιστοσύνη.
Μπορέσαμε να διασφαλίσουμε τη σταθερότητα και την ανταγωνιστικότητα του φορολογικού μας συστήματος και αυτό με την σειρά του επέτρεψε στις επιχειρήσεις αλλά και στα νοικοκυριά να προγραμματίσουν και να αρχίσουν και πάλι να λειτουργούν ως οικονομικές μονάδες.
Και μέσα από αυτή τη σταδιακή αναθέρμανση της οικονομικής δραστηριότητας, προέκυπτε και η σταδιακή ενίσχυση των δημόσιων εσόδων. Για το 2017, όπως έχει ανακοινωθεί μόλις χθες από τη Στατιστική Υπηρεσία, καταγράφεται αύξηση των εσόδων κατά 9,5%. Πετυχαίνουμε τους στόχους μας, όχι με φόρους και επιβαρύνσεις, αλλά μέσα από την ανάκαμψη.
Και είναι αυτή ακριβώς η διαχείριση των δημοσίων οικονομικών που δημιούργησε τα περιθώρια και κατέστησε εφικτές τις πολύ σημαντικές φορολογικές ελαφρύνσεις που έχουμε προωθήσει. Πρόκειται για δεκαέξι μέτρα πολιτικής, στα πλαίσια μιας συνεχιζόμενης φορολογικής μεταρρύθμισης, που επέφεραν κατάργηση ή μείωση φόρων και καθιέρωσαν στοχευμένα φορολογικά κίνητρα.
Για να αναφέρω μερικά, καταργήθηκε από φέτος η έκτακτη φορολογία επί των μισθών που είχε επιβληθεί το 2011, καταργήθηκε επίσης η φορολογία ακίνητης ιδιοκτησίας, προωθήθηκαν φορολογικές εκπτώσεις για όλα τα νέα κεφαλαία που επενδύονται σε κάθε κυπριακή επιχείρηση, επεκτάθηκε η επιταχυνόμενη απόσβεση για βιομηχανικά κτήρια και ξενοδοχεία, έχουν προωθηθεί φορολογικά κίνητρα για καινοτόμες επιχειρήσεις και start-ups και έχει πρόσφατα ανακοινωθεί πλαίσιο φορολογικών κινήτρων για την ανάπτυξη της κινηματογραφικής βιομηχανίας.
Στόχος για το 2018, είναι να πραγματοποιήσουμε τα επόμενα βήματα προς την κατεύθυνση περαιτέρω φορολογικών ελαφρύνσεων.
Η σταδιακή αύξηση των δημοσίων εσόδων επιτρέπει ακόμη και τη λελογισμένη αύξηση των δημοσίων δαπανών. Μπορούμε δηλαδή να υλοποιήσουμε νέες πολιτικές και να βάλουμε μπρος νέα έργα, χωρίς ποτέ να ξεφεύγουμε από τα όρια του ισοσκελισμένου προϋπολογισμού.
Ενδεικτικά αναφέρω, ότι στον προϋπολογισμό του 2018 περιλαμβάνονται πολύ σημαντικές δημόσιες επενδύσεις στην τεχνολογία και την ηλεκτρονική διακυβέρνηση, όπως η καθιέρωση της ηλεκτρονικής υπογραφής, η απόκτηση ολοκληρωμένου συστήματος για το Τμήμα Φορολογίας που θα ενισχύσει δραστικά τις δυνατότητες ελέγχου αλλά και εξυπηρέτησης των φορολογουμένων, η επέκταση της Κυβερνητικής Αποθήκης Πληροφοριών, του Συστήματος Αυτοματοποίησης Γραφείου και της Κυβερνητική Διαδικτυακής Διόδου "ΑΡΙΑΔΝΗ" και η απόκτηση Συστήματος Διαχείρισης Επιχειρησιακών Πόρων που θα καλύψει τις λειτουργικές περιοχές της Λογιστικής, Προϋπολογισμού, Μισθολογίου, Συντάξεων και Διαχείρισης Ανθρώπινου Δυναμικού. Μέσα από την επένδυση στην τεχνολογία εκσυγχρονίζουμε και μεταμορφώνουμε με τρόπο έμπρακτο, τη δημόσια υπηρεσία.
Στα πλαίσια της μεταρρύθμισής της δικαιοσύνης περιλαμβάνεται στον προϋπολογισμό η δημιουργία εξειδικευμένου Εμπορικού Δικαστηρίου, με σημαντικό όφελος ιδιαίτερα για τον τομέα των υπηρεσιών. Περιλαμβάνεται επίσης η απόκτηση συστήματος Ηλεκτρονικής Δικαιοσύνης που θα αναβαθμίσει πλήρως την υποβολή, διαχείριση και διεκπεραίωση δικαστικών υποθέσεων.
Προβλέπεται η περαιτέρω ενίσχυση των πανεπιστημιακών και ερευνητικών υποδομών και η διασύνδεση της έρευνας και καινοτομίας με την αγορά, δημιουργώντας έτσι τις βάσεις για τη διεύρυνση της παραγωγικής μας βάσης και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας υψηλής προστιθέμενης αξίας.
Η κοινωνική πολιτική διευρύνεται, με περαιτέρω αύξηση των δαπανών, στο πλαίσιο της ιστορικής μεταρρύθμισης που έχει υλοποιηθεί. Αλλά και με την πρόβλεψη για τη σύσταση Ταμείου Προνοίας για τους νεοεισερχόμενους δημοσίους υπαλλήλους και με το σχέδιο για πρόσθετη αναπλήρωση της απώλειας των συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων των μελών Ταμείων Προνοίας, αλλά και με δυνατότητα περαιτέρω ενίσχυσης του Ταμείου Αλληλεγγύης για τους συμπολίτες μας που έχουν υποστεί απώλειες από την απομείωση των καταθέσεων το 2013.
Μετά από σχεδόν μια δεκαετία περιλήφθηκαν πρόνοιες για μεγάλα οδικά έργα και συγκεκριμένα η Α’ φάση του περιμετρικού αυτοκινητόδρομου Λευκωσίας, η Α' φάση του αυτοκινητόδρομου Λεμεσού-Σαϊτά αλλά και ο δρόμος Πάφου–Πόλης, στη βάση νέου σχεδιασμού τον οποίο σας καλώ να στηρίξετε, απορρίπτοντας τις όποιες εμμονές και την άρνηση.
Περιλαμβάνονται επίσης πρόνοιες για το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο και το νέο κτήριο της Βουλής των Αντιπροσώπων, στην Λευκωσία, το νέο Κρατικό Χημείο, το νέο γήπεδο Λεμεσού, την Τεχνική Σχολή Αγίου Λαζάρου Λάρνακας, έργα ενεργειακής υποδομής στο Βασιλικό, έργα αναβάθμισης αστικών κέντρων και άλλα ώριμα αναπτυξιακά έργα που έχουν τροχοδρομηθεί για όλες τις επαρχίες περιλαμβανομένων και συγχρηματοδοτούμενων έργων.
Κύριε Πρόεδρε,
Κυρίες και κύριοι βουλευτές,
Το πλαίσιο οικονομικής και αναπτυξιακής πολιτικής που έχω περιγράψει, είναι αυτό που συμπληρώνει και στηρίζει τις προσπάθειες των παραγωγικών δυνάμεων του ιδιωτικού μας τομέα, που αποτελούν αδιαμφισβήτητα τους πρωταγωνιστές της ανάκαμψης.
Ενδεικτικά αναφέρω ότι πολιτική των ανοικτών αιθέρων διεύρυνε δραστικά την αεροπορική συνδεσιμότητα και μείωσε τα αεροπορικά ναύλα κατά 38,6% από το 2015.
Η πολιτική των φορολογικών, πολεοδομικών και χρηματοδοτικών κινήτρων διευκόλυνε τις επενδύσεις και την δημιουργία 10,000 νέων ξενοδοχειακών κλινών με άλλες 5000 να είναι στα σκαριά.
Στηρίξαμε δηλαδή τις πρωτοβουλίες της τουριστικής βιομηχανίας, όχι με αλόγιστες δημόσιες δαπάνες αλλά με κίνητρα που κινητοποιούν ιδιωτικές επενδύσεις, συμβάλλοντας έτσι στις εξαιρετικές επιδόσεις που καταγράφει πλέον ο τομέας.
Τα ίδια ισχύουν για μια σειρά από μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις, που έχουν προσελκύσει ξένα κεφάλαια ή ξένη χρηματοδότηση, όπως για παράδειγμα το καζίνο, οι μαρίνες, οικιστικές αναπτύξεις, έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ή και πετυχημένες συμπράξεις δημοσίου-ιδιωτικού τομέα όπως είναι η περίπτωση του Λιμανιού της Λεμεσού, περίπτωση που δικαιώνει τον αρμόδιο Υπουργό για την επιμονή και την προσπάθεια του. Το σχέδιο ανάπτυξης του Λιμανιού Λάρνακας, με την παραχώρηση του σε στρατηγικούς επενδυτές, θα είναι το επόμενο σημαντικό βήμα που θα μεταμορφώσει, είμαι βέβαιος, την πόλη της Λάρνακας.
Οι αποκρατικοποιήσεις, και μάλιστα αυτές που διασφαλίζουν τον ιδιοκτησιακό έλεγχο εκ μέρους του κράτους, πρέπει ακριβώς να αντικρίζονται με τρόπο αδογμάτιστο, ως εργαλεία ανάπτυξης, μεταρρύθμισης και προσέλκυσης τεχνογνωσίας.
Στην περίπτωση για παράδειγμα της CYTA είναι ξεκάθαρο ότι δεν υπάρχουν πλέον λόγοι εισπρακτικοί. Δεν χρειάζεται να πωλήσουμε μερίδιο της CYTA για να εισπράξουμε ένα ποσό και να μειώσουμε το δημόσιο χρέος. Εξακολουθεί όμως να υπάρχει ανάγκη και μάλιστα πιεστική, για την ίδια την CYTA να απαλλαγεί από τα βαρίδια του κρατισμού, και να λειτουργήσει με την ευελιξία μιας ιδιωτικής εταιρείας, με παρουσία στρατηγικού συνεργάτη-επενδυτή έστω με μειοψηφική συμμετοχή, προκειμένου να διατηρήσει την προοπτική της, σε μια εξόχως ανταγωνιστική αγορά και σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Η κυβερνητική πρόταση είναι ενώπιον σας, και η απόφαση κυρίες και κύριοι βουλευτές, είναι δική σας.
Αναφορά θα ήθελα να κάνω και σε ένα τομέα που θεωρώ ότι έχει πετύχει μια αθόρυβη αλλά εξαιρετικά σημαντική πρόοδο τα τελευταία χρόνια, αυτό της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης. Πέραν από την καλή δουλειά που επιτελείται στα δημόσια πανεπιστήμια και την οποία με αποφασιστικό τρόπο το κράτος έχει στηρίξει, θεωρώ πως η μεγάλη επιτυχία ανήκει και στα ιδιωτικά πανεπιστήμια, που σε μια περίοδο οικονομικής κρίσης έχουν πραγματοποιήσει σημαντικές επενδύσεις, έχουν προχωρήσει στην πρόσληψη σημαντικού αριθμού επιστημονικού προσωπικού, έχουν εισαγάγει νέα προγράμματα και έχουν διπλασιάσει ουσιαστικά των αριθμό των φοιτητών τους, μετατρέποντας ειδικά τη Λευκωσία σε μια ανερχόμενη πανεπιστημιούπολη.
Να αναφέρω ακόμη ότι θετικές προδιαγράφονται οι προοπτικές στους τομείς της ναυτιλίας και των επιχειρηματικών υπηρεσιών, όπου όμως είναι επιβεβλημένη η συνεχής εγρήγορση και προσαρμογή στα διεθνή δεδομένα. Ο τομέας των ακινήτων έχει επίσης ανακάμψει αλλά και εδώ καθίσταται επιβεβλημένη η προσεκτική παρακολούθηση της περαιτέρω ανάπτυξης του προκειμένου να διασφαλιστεί ότι αυτή θα είναι βιώσιμη και ότι θα αποφευχθεί η όποια υπερθέρμανση του τομέα.
Και βεβαίως, ο τομέας της ενέργειας, όπου συνεχώς πραγματοποιούνται σταθερά και προσεκτικά βήματα, σε στενή διασύνδεση με την εξωτερική μας πολιτική, που μας φέρνουν όλο και πιο κοντά στην επιβεβαίωση και υλοποίηση των εξαιρετικά σημαντικών προοπτικών που διανοίγονται.
Κύριε Πρόεδρε,
Κυρίες και κύριοι βουλευτές,
Κάπως έτσι ο φαύλος κύκλος της ύφεσης και των ελλειμμάτων μετατράπηκε σε ένα ενάρετο κύκλο σταθεροποίησης, ανάκαμψης και ανάπτυξης.
Το δημόσιο χρέος έχει καταστεί βιώσιμο και απολύτως διαχειρίσιμο και βρίσκεται ήδη κάτω από το συμβολικό όριο του 100%, δύο χρόνια νωρίτερα από τις εκτιμήσεις. Έχουμε ξεκινήσει την πρόωρη εξόφληση δανεισμού προς το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και την Κεντρική Τράπεζα και το 2018 θα ξεκινήσει η εξόφληση του ρωσικού δανείου.
Οι αναβαθμίσεις από τους οίκους αξιολόγησης διαδέχονται η μια την άλλη και οι διεθνείς αγορές μας εμπιστεύονται ξανά. Κατ’ ακρίβεια, οι αποδόσεις των κυπριακών ομολόγων στις διεθνείς αγορές κεφαλαίων βρίσκονται πλέον στο 1,5%, το χαμηλότερο σημείο όλων των εποχών.
Και αυτή ακριβώς είναι η σημασία μια οικονομικής πολιτικής που δεν υποθηκεύει, αλλά αντίθετα δημιουργεί προοπτικές για το αύριο.
Κυρίες και κύριοι,
Και ο τραπεζικός τομέας θεωρώ πως έχει γυρίσει σελίδα. Πρώτα απ’ όλα άλλαξε ριζικά το εποπτικό και ρυθμιστικό πλαίσιο. Έγινε σαφώς πιο αυστηρό και απαιτητικό. Το τραπεζικό σύστημα της χώρας μας αποτελεί μέρος της Τραπεζικής Ένωσης και εποπτεύεται άμεσα ή έμμεσα από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Ενθαρρύνθηκε η έλευση ξένων επενδυτών οι οποίοι διέθεσαν τα απαιτούμενα κεφάλαια. Η κεφαλαιουχική επάρκεια του κυπριακού τραπεζικού συστήματος τον Δεκέμβριο 2012 ήταν στο 4,5%, σήμερα είναι πάνω από 15%. Ο δείκτης φερεγγυότητας έχει υπερδιπλασιαστεί.
Άλλαξαν πολλά σε σχέση με την εταιρική διακυβέρνηση των τραπεζών. Κερδήθηκε ξανά η εμπιστοσύνη των καταθετών. Ο τραπεζικός δανεισμός είναι ξανά διαθέσιμος και μάλιστα με τα χαμηλότερα επιτόκια που είχαμε ποτέ στη χώρα μας. Αλλά ασφαλώς, οι διαδικασίες ελέγχου και έγκρισης δανείων είναι πλέον πολύ πιο αυστηρές και έτσι ακριβώς πρέπει να είναι.
Δεν πρέπει ποτέ να επιτρέψουμε την επανάληψη της αλόγιστης πιστωτικής επέκτασης, δηλαδή του υπερδανεισμού, που είχε χαρακτηρίσει την περίοδο πριν από την κρίση.
Και επειδή σωστά εντοπίζεται ο ψηλός ιδιωτικός δανεισμός, ως μια από τις προκλήσεις που εξακολουθούμε να αντιμετωπίζουμε, να θυμίσω πως και πότε είχε δημιουργηθεί: Το 2005, ο συνολικός ιδιωτικός δανεισμός ήταν στα 28 δισ. Μέχρι το 2008 είχε σχεδόν διπλασιαστεί, φτάνοντας τα 54,5 δισ. Και μέχρι το τέλος του 2012 είχε κορυφωθεί στα 72,5 δισ.
Κάθε χρόνο δηλαδή δισεκατομμύρια διοχετεύονταν στην αγορά. Και να αναφέρω ότι όπως και η αλόγιστη διόγκωση των δημοσίων δαπανών, έτσι και ο υπερβολικός τραπεζικός δανεισμός, πρόσκαιρα εξυπηρετεί. Τονώνει την οικονομική δραστηριότητα. Αυτή όμως η οικονομική δραστηριότητα είναι επίπλαστη, δεν βασίζεται σε στέρεα θεμέλια, δημιουργεί στρεβλώσεις και τελικά οδηγεί στην κατάρρευση.
Και να προσθέσω ακόμη, ότι κανείς δεν μετρούσε καν πόσα από αυτά τα δάνεια ήταν εξυπηρετούμενα ή όχι. Ούτε και υπήρχαν οι ενιαίοι και αυστηροί ορισμοί που κατατάσσουν πλέον τα δάνεια σε εξυπηρετούμενα ή μη. Ούτε και είχαν γίνει ποτέ αναδιαρθρώσεις. Και ούτε μπορούν να διαγραφούν οι ευθύνες όσων είχαν την ευθύνη του ελέγχου και της εποπτείας. Και ούτε μπορεί να αποτελέσει άλλοθι για αυτούς το γεγονός ότι και άλλοι είχαν ακόμη μεγαλύτερες ευθύνες για την κατάρρευση της οικονομίας μας.
Κυρίες και κύριοι Βουλευτές,
Η δική μας αποστολή είναι να κοιτάξουμε μπροστά και με σταθερά βήματα να διορθώσουμε αυτά που επιβαρύνουν την χώρα και τους συμπολίτες μας. Ήδη ο ιδιωτικός δανεισμός, από 72,5 δισ. το 2012, είναι σήμερα στα 52,5 δισ. Παραμένει υψηλός, αλλά καταγράφει μείωση 20 δισ. ή 28% μέσα σε περίοδο τεσσάρων ετών και είναι σε χαμηλότερο επίπεδο από αυτό του 2008.
Η προσπάθεια πρέπει να συνεχιστεί, αλλά με μέτρο και προσοχή. Δεν πρέπει να γίνουμε ανυπόμονοι είτε εμείς είτε οι εποπτικές αρχές στην Κύπρο και στην Ευρώπη και να σπρώξουμε είτε τις τράπεζες είτε τους συνεργάσιμους δανειολήπτες πέραν των ορίων και των αντοχών τους, με τρόπο που θα υπονόμευε τελικά τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα και την οικονομική προοπτική. Η κυβέρνηση από την πλευρά της είναι, και πρέπει να είναι, έτοιμη να εξετάσει με προσοχή κάθε νέα εισήγηση, κάθε νέο εργαλείο, αξιοποιώντας τα σαφώς βελτιωμένα δεδομένα της οικονομίας και του τραπεζικού συστήματος.
Σε αυτό ακριβώς το πλαίσιο επιτρέψτε μου μια σύντομη αλλά καθαρή αναφορά στη Συνεργατική Τράπεζα. Για να αναφέρω ότι από το τέλος του 2013 μέχρι σήμερα, έχουν επιτευχθεί άλματα προόδου.
Η Συνεργατική έχει μεταμορφωθεί σε πραγματική τράπεζα, έχει δημιουργήσει νέες δομές, έχει καθιερώσει νέες διαδικασίες και λειτουργεί πλέον κάτω από τον αυστηρό έλεγχο και εποπτεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Υπάρχει κεφαλαιουχική επάρκεια, υπάρχει σημαντική ρευστότητα και σημειώνω επίσης την επιτάχυνση στη μείωση των μη εξυπηρετούμενων χορηγήσεων μετά τη συγχώνευση του Συνεργατισμού σε μια τράπεζα, το περασμένο καλοκαίρι.
Από την άλλη, προφανώς υπάρχουν δυσλειτουργίες και στρεβλώσεις που σχετίζονται με το γεγονός ότι η Συνεργατική είναι σήμερα μια κρατικοποιημένη τράπεζα. Αυτή είναι μια κατάσταση που περιορίζει τις προοπτικές της πλήρους εξυγίανσης και της ανάπτυξης της τράπεζας.
Και γι’ αυτό ακριβώς θεωρώ εξαιρετικά σημαντική την προοπτική εισόδου θεσμικών και στρατηγικών επενδυτών στη Συνεργατική Τράπεζα, μέσα από τη διαδικασία που η τράπεζα έχει ήδη θέσει σε κίνηση, στη βάση και των εποπτικών κατευθύνσεων. Αυτό θα σηματοδοτήσει τη λήξη της περιόδου κρατικοποίησης της τράπεζας. Και είναι γι’ αυτό που εξακολουθώ να θεωρώ αναγκαία τη διατήρηση δεσμών και με μια διευρυμένη εγχώρια ιδιοκτησιακή βάση, παρά τις ενστάσεις που έχουν εγερθεί και γι’ αυτό ακριβώς τον λόγο έχει ετοιμαστεί προσχέδιο ειδικής νομοθεσίας, το οποίο βρίσκεται στο στάδιο του νομοτεχνικού ελέγχου.
Κύριε Πρόεδρε,
Κυρίες και κύριοι βουλευτές,
Παρουσιάζομαι ενώπιόν σας για πέμπτη συνεχόμενη χρονιά για να καταθέσω εκ μέρους της κυβέρνησης Αναστασιάδη τον πέμπτο συνεχόμενο ισοσκελισμένο προϋπολογισμό.
Κατ’ ακρίβεια, με προβλεπόμενες δαπάνες 7,5 δισ. και προβλεπόμενα έσοδα 7,7 δισ. ο Προϋπολογισμός του 2018, όπως και αυτός του 2016, όπως και αυτός του 2017, θα είναι ένας πλεονασματικός προϋπολογισμός.
Είναι ένας προϋπολογισμός χωρίς ελλείμματα αλλά με περιθώρια. Ένας προϋπολογισμός που θα μας επιτρέψει να συνεχίσουμε να μειώνουμε φόρους, να προωθούμε έργα και πολιτικές και να στηρίζουμε την ανάπτυξη και την απασχόληση, αποδίδοντας έτσι ένα χειροπιαστό κοινωνικό μέρισμα στους συμπολίτες μας.
Καταθέτω ενώπιον σας έναν προϋπολογισμό που αποτελεί την τεκμηριωμένη και κοστολογημένη βάση πάνω στην οποία θα συνεχίσουμε υπεύθυνα την πορεία μπροστά, υλοποιώντας τις αλλαγές που έχει ανάγκη ο τόπος. Μακριά από ανεύθυνες υποσχέσεις και λαϊκίστικες πρακτικές. Εξάλλου, οι συμπολίτες μας ξέρουν ότι για την οικονομική πρόοδο χρειάζεται σχέδιο και σταθερότητα και όχι αβεβαιότητα και πρόχειρες διακηρύξεις.
Είναι ένας προϋπολογισμός ευθύνης και ανάπτυξης.
Και όπως ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έπραξε, απευθύνω και εγώ κάλεσμα σε όλες τις πολιτικές δυνάμεις, να συνεχίζουμε μαζί σε πνεύμα συνεργασίας, να διαχειριστούμε υπεύθυνα τις διαφωνίες μας και με κοινή ευθύνη να συνεχίσουμε την προσπάθεια για την ανόρθωση της πατρίδας μας.
Θέλω ολοκληρώνοντας, να ευχαριστήσω τους συναδέλφους Υπουργούς, ασφαλώς τον Πρόεδρο Αναστασιάδη για την εμπιστοσύνη και την καθοδήγηση του, αλλά και όλα τα στελέχη στο Υπουργείο Οικονομικών, στη Βουλή και στη δημόσια υπηρεσία για την συνεργασία και την υποστήριξη.
Κύριε Πρόεδρε
Κυρίες και κύριοι βουλευτές,
Θέλω να ευχαριστήσω και εσάς για την συνεργασία. Να σας ευχαριστήσω που με ακούσετε, και σας καλώ να ψηφίσετε σε νόμο τον κρατικό προϋπολογισμό της Κυπριακής Δημοκρατίας για το 2018.
-------------------
