Κέρδος και Αριστερά
*Δρ. Ιωάννης Σ. Χριστοδούλου, Καθηγητής Φιλοσοφίας
Οι διαφορές της Δεξιάς από την Αριστερά παίρνουν ιστορικά διάφορες μορφές. Στον σύγχρονο κόσμο, ωστόσο, αντιμετωπίζουν τα ίδια δυσεπίλυτα δημοσιονομικά προβλήματα, τα οποία διαλύουν την κοινωνική ισορροπία. Η ανεργία, τα χρέη και οι πενιχρές οικονομικές απολαβές αποκαρδιώνουν τους περισσότερους πολίτες. Ζητούμενο για όλους γίνεται η οικονομική ανάπτυξη, η οποία, στην πραγματικότητα, οδήγησε στην κρίση που βιώνουμε σήμερα. Σ’ αυτό δεν δίδεται έμφαση.
Η ανάπτυξη θα ξαναέλθει, υποτίθεται, με τα κέρδη για τις επιχειρήσεις, την ιδιωτική οικονομία, με κάθε κόστος για το υπάρχον εργατικό δυναμικό, για να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας και για άλλους. Με την εκδοχή αυτή για την ανάπτυξη συμβιβάζονται και οι ίδιοι οι εργαζόμενοι, αφού δεν μπορούν να φανταστούν άλλη μορφή οικονομικής δραστηριότητας από την «ελεύθερη».
Τίθεται το ερώτημα: η σύγχρονη Αριστερά αντιδρά στη συλλογιστική του ιδιωτικού κέρδους; Κάθε άλλο. Το οικονομικό κέρδος, γενικά, είναι θεμιτό, αφού αυτό διασφαλίζει την κοινωνική μας ύπαρξη στον σύγχρονο κόσμο. Όμως, η μηχανική αντίληψη του εαυτού μας ως παραγωγού χρημάτων αναιρεί την ικανότητά μας να κατανοούμε την ύπαρξή μας ως όλα τα υπόλοιπα που είναι και διαφεύγουν της προσοχής μας αλλά συνεχίζουν να καθορίζουν τον τρόπο που ζούμε. Για παράδειγμα, όταν η ανθρώπινη επικοινωνία συντελείται και εξαντλείται στο πλαίσιο της υπολογιστικής μας διάθεσης να κερδίσουμε ή να μη χάσουμε χρήματα από τους άλλους, τότε αγνοούμε το γεγονός ότι οι άνθρωποι κερδίζουν ο ένας από τον άλλον και ανεξάρτητα από την ικανότητά τους να εξαγοράσουν ο ένας τον άλλον.
Επίσης, όταν φαιά ουσία αναλίσκεται στην οικονομική μέριμνα και μόνο, η νοητική ενέργεια δεν αναδεικνύει τον εαυτό μας ως παραγωγό και καταναλωτή ιδεών άλλων από τις πρακτικές της άμεσης εξασφάλισης των προς το ζην ή των προς το πολυτελώς ζην. Στη διάνοιά μας, όμως, δεν υπάρχουν μόνο χρήσιμες ως κερδοφόρες αλλά και άχρηστες ως επιβλαβείς ιδέες, τις οποίες πρέπει να αντικαθιστούμε με ωφέλιμες και (ως) μη κερδοσκοπικές ιδέες. Αυτά δεν τα μαθαίνουμε κερδίζοντας χρήματα αλλά κερδίζοντας όσο μπορούμε περισσότερα με τη σκέψη μας για τη ζωή, που δεν μπορεί να είναι μόνο χρήματα.
Αυτή είναι αριστερή, δηλαδή μη ακραιφνώς κερδοσκοπική σκέψη. Δεν αντιμάχεται την οικονομική ανάπτυξη. Κάθε άλλο. Περισσότερο από τους (νέο)φιλελεύθερους, οι αριστεροί γνωρίζουν ότι η ζωή, για να είναι βιώσιμη, πρέπει να έχει αυξητική και, επομένως, αναπτυξιακή τάση. Γνωρίζουν τι σημαίνει ένδεια, οικονομική δυσπραγία, στέρηση πόρων ζωής, απώλεια της ελευθερίας εξαιτίας της αδυναμίας να εξασφαλίσει ο άνθρωπος την κοινωνική του αναγνώριση ως οικονομική μονάδα υπολογίσιμη.
Η αριστερή σκέψη επιμένει σε αξίες που δεν εξαγοράζονται με χρήματα αλλά δεν εμποδίζουν, κιόλας, το οικονομικό κέρδος. Να αποτιμάς τον άνθρωπο ως σημαντικό επειδή έχει ικανότητες και ήθος αξιόλογο αλλά όχι χρήματα δεν είναι ουτοπική αντίληψη αλλά αναγκαία για να ξέρουμε τι πράγματι είναι ένας άνθρωπος. Αυτό καταφαίνεται όταν, στο όνομα του κέρδους ή της οικονομικής (και δημοσιονομικής) περισυλλογής, το κράτος ή οι ιδιώτες υποτιμούν τη μη οικονομική αξία του ανθρώπου. Τότε οι άνθρωποι που θεωρούνται υποδεέστεροι αντιδρούν και διεκδικούν την αναγνώρισή τους, την άρση της αδικίας στο πρόσωπό τους.
Υπάρχει το κέρδος, λοιπόν, για την αριστερή σκέψη, και υπολογίζεται με μέτρο την πολύπλευρη αξία του ανθρώπου. Η Αριστερά δεν συμβιβάζεται με τη ζημία του ανθρώπου, την οικονομική ή όποια άλλη. Δεν πρόκειται για ιδεολογία απαξίωσης του κέρδους αλλά για κερδοφόρα πολιτική στάση, που θέλει τον άνθρωπο να κερδίζει από τον εαυτό του και τους άλλους όχι το αντίτιμο σε χρήματα μόνο αλλά το καλύτερο που μπορεί να παραγάγει η ανθρώπινη ζωή. Και αυτό, σίγουρα, δεν είναι μόνο τα χρήματα!
*Δρ. Ιωάννης Σ. Χριστοδούλου, Καθηγητής Φιλοσοφίας
Υποψήφιος Βουλευτής Λευκωσίας
Α.Κ.Ε.Λ. / Αριστερά – Νέες Δυνάμεις
