Ομιλία της Υπουργού Εσωτερικών κας Ελένης Μαύρου στο Συνέδριο «Βία κατά των Γυναικών και Πορνεία» 28/11/2012

Κυρίες και κύριοι,
Αστυνομικοί γρονθοκοπούν το στομάχι μιας κρατούμενης εγκύου για να αναγκαστεί ο άντρας της να «ομολογήσει». Μια ηλικιωμένη γυναίκα βιάζεται, μπροστά στην οικογένεια της, από οπλισμένους στρατιώτες. Μια Ινδή χήρα υποχρεώνεται να ακολουθήσει τον νεκρό σύζυγο της στο θάνατο με το μαρτύριο της πυράς που της επιφυλάσσουν οι συγγενείς του. Μια κοπελίτσα εξωθείται στην πορνεία για να ζήσει την οικογένεια της. Μόνο στις ΗΠΑ, μια γυναίκα ξυλοκοπείται από τον άντρα της κάθε 15 δευτερόλεπτα. Γυναίκες σε ολόκληρο τον κόσμο ζουν όλη τους τη ζωή φυλακισμένες πίσω από τη μπούρκα, το τσαντόρ, τον φερετζέ. Ένα 14χρονο κοριτσάκι, η Μαλάλα, πυροβολείται από τους Ταλιμπάν στο Πακιστάν γιατί διεκδίκησε το αυτονόητο, το δικαίωμα στη μόρφωση. Ο κατάλογος ατέλειωτος.

Σε μια εποχή κατά την οποία το μισό του ανθρώπινου πληθυσμού εξακολουθεί ακόμα και σήμερα να αντιμετωπίζεται ως δεύτερης κατηγορίας πολίτες, το όραμα ενός κόσμου ελεύθερου από προκαταλήψεις και στερεότυπα φύλου φαίνεται ακόμα μακρινό. Δεν υπάρχει κοινωνία στον κόσμο όπου οι γυναίκες δεν βρίσκονται σε κίνδυνο από την έμφυλη βία, βία που εμποδίζει τις γυναίκες να συμμετέχουν ισότιμα στην κοινωνία και να απολαμβάνουν τα ανθρώπινα δικαιώματά τους.

Σε ανακοίνωση της η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναφέρει χαρακτηριστικά: «Η βία σε βάρος των γυναικών αποτελεί παλιά μάστιγα της κοινωνίας και κατάφωρη παραβίαση των βασικών δικαιωμάτων του ανθρώπου. Δυστυχώς πρόκειται για φαινόμενο διαδεδομένο σε όλες τις κοινωνίες και σε όλες τις κοινωνικές τάξεις, ανεξάρτητα από το επίπεδο ανάπτυξης, τον βαθμό πολιτικής σταθερότητας, τον πολιτισμό ή τη θρησκεία και συναντάται τόσο στον δημόσιο όσο και τον ιδιωτικό χώρο. Πρόκειται για παγκόσμιο φαινόμενο και ως εκ τούτου διαδεδομένο στις χώρες της ΕΕ».

Η βία κατά των γυναικών είναι φαινόμενο πολύ παλιό, το οποίο στο παρελθόν αντιμετωπιζόταν ως ζήτημα ελάσσονος σημασίας. Η επιθετική κυριαρχία του άνδρα πάνω στην γυναίκα θεωρείτο φυσικό δικαίωμα του, που μάλιστα αποτυπωνόταν στο σύστημα ενός συνόλου πολιτιστικών αξιών το οποίο έδινε το προβάδισμα στη φυσική δύναμη.

Να σημειώσουμε ότι ούτε η ενδοοικογενειακή βία είναι στο απυρόβλητο των συνεπειών της παγκοσμιοποίησης ενώ στις ένοπλες συγκρούσεις, κατά τη διάρκεια των οποίων αναπαράγεται σε όλες της τις διαστάσεις η βία κατά των γυναικών με μεγαλύτερη ένταση και τραχύτητα, ο ΟΗΕ αναφέρει ότι το 90% περίπου των θυμάτων πολέμου στις μέρες μας είναι άμαχος πληθυσμός και η πλειοψηφία γυναίκες και παιδιά, σε αντίθεση με τον προηγούμενο αιώνα.

Η βία κατά των γυναικών, λοιπόν, αποτελούσε για πολλά χρόνια ένα «αόρατο» έγκλημα για πολλές κοινωνίες, ακόμα και στον ανεπτυγμένο κόσμο, και είναι χάρη στις συνεχείς προσπάθειες από διεθνείς οργανισμούς, κυβερνητικούς φορείς, μη κυβερνητικές οργανώσεις και κοινωνικά κινήματα σε παγκόσμιο επίπεδο που έπαψε να υποβιβάζεται σε πρόβλημα προσωπικό και αναδείχθηκε σε αυτό που πραγματικά είναι: ένα διαχρονικό κοινωνικό πρόβλημα.

Η άσκηση βίας αποτελεί εμφανώς παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των γυναικών (του δικαιώματος στην ελευθερία, στη ζωή, στη σωματική ακεραιότητα, στην ασφάλεια, στην αξιοπρέπεια). Ταυτόχρονα, όμως, η βία κατά των γυναικών αποτελεί μέρος της δομής των κοινωνιών μας και του συστήματος λειτουργίας τους. Φτώχεια, ανασφάλεια, αλλά και κοινωνική συνείδηση που δημιουργείται με τους μύθους και τις «πολιτιστικές» επιταγές είναι οι βασικές αιτίες της αποδοχής της βίας από μέρους των γυναικών.

Οι ίδιοι λόγοι, η φτώχεια και η οικονομική εξαθλίωση, ο επί αιώνες αποκλεισμός των γυναικών από την κοινωνική και οικονομική ζωή και απ' τον δημόσιο βίο γενικότερα, κατατάσσονται και στα κύρια αίτια που ωθούν τις γυναίκες στην πορνεία.

Τα διάφορα φεμινιστικά κινήματα που αναπτύχθηκαν μαζικά κυρίως το δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα τοποθετούνται διαφορετικά στο ερώτημα εάν η πορνεία αποτελεί ένα επάγγελμα με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που συνεπάγεται ή αν αποτελεί μορφή βίας κατά των γυναικών που επιβλήθηκε μέσω των δομών της κοινωνίας.

Ο διάλογος αυτός αντικατοπτρίζεται στις προσεγγίσεις και πολιτικές των χωρών της Ευρώπης. Ελάχιστες χώρες, όπως η Σουηδία, έχουν θέσει ολοκληρωτικά εκτός νόμου την πορνεία. Άλλες χώρες, όπως η Γερμανία και η Ολλανδία, έχουν ακολουθήσει το μοντέλο της νομιμοποίησης. Σε αρκετές το τοπίο δεν είναι ακόμα ξεκάθαρο: σε ορισμένες χώρες κάποιες μορφές πορνείας είναι νόμιμες ενώ άλλες όχι, σε κάποιες χώρες οι οίκοι ανοχής είναι παράνομοι και σε άλλες όχι.

Συνοπτικά να σας αναφέρω ότι στην Κύπρο ο Ποινικός Κώδικας απαγορεύει την ίδρυση οίκων ανοχής, τη μαστροπεία και το αποζήν από κέρδη πορνείας. Η πορνεία καθ’ αυτήν, δηλαδή η αυτόβουλη εκπόρνευση, δεν ποινικοποιείται.

Φυσικά η εμπορία και η σεξουαλική εκμετάλλευση προσώπων ποινικοποιούνται μέσα από τη σχετική νομοθεσία κατά της εμπορίας προσώπων αφού θεωρείται ως σοβαρή μορφή βίας κατά των γυναικών.

Σ’ ολόκληρο τον πλανήτη, εκατοντάδες χιλιάδες γυναίκες και μικρά κορίτσια θυματοποιούνται κάθε χρόνο αποφέροντας κέρδη δισεκατομμυρίων δολαρίων το χρόνο. Τα πρόσωπα αυτά αγοράζονται, πωλούνται και ενοικιάζονται από παράνομα οργανωμένα δίκτυα εμπορίας προσώπων. Αυτή η παράνομη βιομηχανία θρέφεται τόσο από μια κουλτούρα υπερβολικά επικεντρωμένη στο σεξ όσο και από την εμπορευματοποίηση των κοινωνικών σχέσεων που χαρακτηρίζει τον σύγχρονο κόσμο.

Όπως ήδη γνωρίζετε, το Υπουργείο Εσωτερικών συνδέεται ουσιαστικά με το ζήτημα αυτό εφόσον είναι ο εθνικός συντονιστής κατά της εμπορίας προσώπων. Σε εθνικό επίπεδο τα τελευταία χρόνια καταβάλλονται σημαντικές προσπάθειες για καταπολέμηση του εγκλήματος αυτού, με σημαντικότερη την υιοθέτηση και την εν εξελίξει υλοποίηση του Εθνικού Σχεδίου Δράσης 2010-2012. Πέραν αυτών, βρισκόμαστε στη διαδικασία εναρμόνισης με τη νέα Οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά της Εμπορίας Ανθρώπων η οποία υιοθετεί ολοκληρωμένη, ολιστική και υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων προσέγγιση όσον αφορά την εμπορία ανθρώπων, ενώ αναγνωρίζονται οι ιδιαιτερότητες του φαινομένου της εμπορίας σε σχέση με το φύλο.

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο το θέμα της εμπορίας προσώπων αναδεικνύεται ένα ζήτημα κοινής προσέγγισης. Τον περασμένο Ιούνιο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε τη νέα ολοκληρωμένη ευρωπαϊκή στρατηγική για την εξάλειψη της εμπορίας προσώπων που καλύπτει τα έτη 2012-2016. Η Κυπριακή Προεδρία, θέλοντας να υποστηρίξει την προσπάθεια αυτή, προώθησε Συμπεράσματα του Συμβουλίου Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων για τη στρατηγική της Επιτροπής τα οποία εκφράζουν την ισχυρή πολιτική δέσμευση των κρατών μελών να εργαστούν παράλληλα και κατά τρόπο συμπληρωματικό με την Επιτροπή και τους άλλους Οργανισμούς της ΕΕ κατά της εμπορίας προσώπων.

Κυρίες και κύριοι,

Θα πρέπει να ενθαρρύνουμε και στη χώρα μας έναν ειλικρινή διάλογο για τα ζητήματα αυτά με γνώμονα τον σεβασμό και τη διασφάλιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και αξιοπρέπειας και της ισότητας των φύλων. Στο πλαίσιο του διαλόγου αυτού θα πρέπει να μιλήσουμε για θέματα όπως η ζήτηση σεξουαλικών υπηρεσιών, η καταπολέμηση των έμφυλων στερεοτύπων, η δημιουργία ξεκάθαρων νομοθετικών και διοικητικών ρυθμίσεων και η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ιδιαίτερα των γυναικών.

Η αντιμετώπιση του φαινομένου αυτού απαιτεί μια ολιστική προσέγγιση που θα εμπλέκει στη διαδικασία όλα τα επίπεδα κάθετης διακυβέρνησης – τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και ευρωπαϊκό – και ταυτόχρονα θα ενσωματώνει στον διάλογο όλους τους σχετικούς δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς, απαραίτητα όμως και την κοινωνία των πολιτών.

Στους τελευταίους, σε εμάς, θα ήθελα να σταθώ ιδιαίτερα. Η καταπολέμηση της έμφυλης βίας αποτελεί σίγουρα μια δημόσια πρόκληση που πρέπει να αντιμετωπιστεί δυναμικά, ως ένα κοινωνικό πρόβλημα που οφείλουμε να εκριζώσουμε οριστικά. Ωστόσο, ρόλο καταλυτικό έχει η ίδια η κοινωνία που πρέπει να ευαισθητοποιηθεί ώστε να πάψει να ανέχεται την άσκηση της βίας εναντίον των γυναικών και βέβαια να λειτουργήσει εναντίον των δραστών, όπως και εναντίον του σεξισμού και της περιφρόνησης των γυναικών.

Θέλω να συγχαρώ τους διοργανωτές για την πρωτοβουλία τους να αναδείξουν το θέμα της βίας κατά των γυναικών και την πορνεία, ένα θέμα που ταλανίζει τις κοινωνίες εδώ και αιώνες, ένα θέμα που αγγίζει και αφορά ολόκληρο τον κόσμο και φυσικά ιδιαίτερα τις γυναίκες.