Ομιλία του Υπουργού Παιδείας και Πολιτισμού κ. Γιώργου Δημοσθένους στην εκδήλωση «Ο Θεσμός της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης», στην Πάφο
04/12/2011
Με ιδιαίτερη ικανοποίηση αποδέχθηκα την πρόσκληση για να καταθέσω την ομιλία μου στην εκδήλωση που διοργανώνει η μηνιαία εφημερίδα «Ο ταχυδρόμος της Πάφου» με το επίκαιρο θέμα: Ο Θεσμός της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης. Με την ευκαιρία αυτή εκφράζω τα συγχαρητήρια μου στη διεύθυνση και το προσωπικό της εφημερίδας που εδώ και επτά χρόνια εργάζονται για την ενημέρωση των πολιτών και την παρουσίαση των προβλημάτων της Πόλης και Επαρχίας Πάφου.
Ο Θεσμός της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης αποτελεί από το 1985 εορτασμό των πολιτιστικών δεσμών που συνδέουν και ενώνουν τους Ευρωπαίους και δίνει ώθηση στη διαμόρφωση της Ευρωπαϊκής «πολιτότητας». Η Ευρωπαϊκή Πολιτιστική Πρωτεύουσα είναι ίσως η πιο σημαντική πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη σφαίρα του πολιτισμού, ενισχύοντας τον διαπολιτισμικό διάλογο και προωθώντας την πολιτιστική συνεργασία. Ο θεσμός αυτός κάνει τους πολίτες να νιώθουν ότι ανήκουν σε μια κοινή Ευρωπαϊκή κοινότητα.
Η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης είναι μια πόλη που ορίζεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση για περίοδο ενός χρόνου, στη διάρκεια του οποίου της δίνεται η ευκαιρία να επιδείξει την πολιτιστική της ζωή και την πολιτιστική της ανάπτυξη. Φέρνει στο προσκήνιο τον πλούτο και την πολιτιστική ποικιλομορφία των ευρωπαϊκών πολιτισμών και αποτελεί ζωντανή μαρτυρία ότι μια πόλη έχει τη δυνατότητα να είναι δημιουργική, μοναδική, ιδιαίτερη και, ταυτόχρονα, να έχει ευρωπαϊκή διάσταση.
Η έννοια της Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Πόλης συνελήφθη ως ένας τρόπος αλληλοπροσέγγισης των Ευρωπαίων κατοίκων και ξεκίνησε στις 13 Ιουνίου 1985 από το Συμβούλιο Υπουργών με πρωτοβουλία της Ελληνίδας Υπουργού Πολιτισμού Μελίνας Μερκούρη. Η Αθήνα είναι η πρώτη πόλη που κατέκτησε τον τίτλο το 1985. Η πρωτοβουλία αυτή έχει αποκτήσει έναν αυξανόμενο πολιτιστικό και κοινωνικό-οικονομικό αντίκτυπο με τους πολυάριθμους επισκέπτες που προσελκύονται και από τότε έχει καταστεί όλο και περισσότερο επιτυχής.
Ευρωπαϊκές πόλεις έχουν χρησιμοποιήσει τη χρονιά Πολιτιστικής Πρωτεύουσας για να μεταμορφώσουν ολοκληρωτικά την πολιτιστική τους βάση και κατ’ επέκταση την εικόνα τους στον διεθνή χώρο. Η διοργάνωση αυτή αποτελεί απόδειξη ότι ο πολιτισμός πρέπει πάντοτε να κατέχει σημαντική θέση στη στρατηγική του κάθε κράτους γιατί μπορεί να διασφαλίσει αειφόρο ανάπτυξη, κοινωνική συμπερίληψη και συνοχή, δυναμισμό, δημιουργικότητα και καινοτομία.
Η Ευρωπαϊκή Πολιτιστική Πρωτεύουσα χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω του προγράμματος «Πολιτισμός» στη βάση ενός χρηματικού βραβείου, το οποίο φέρει το όνομα της Μελίνας Μερκούρη. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η χορήγηση αυτού του βραβείου δεν γίνεται αυτόματα αλλά μετά από αξιολόγηση σε σχέση με την επιτυχή υλοποίηση του υποβληθέντος από την Πόλη προγράμματος και σχεδίου δράσης. Το χρηματικό έπαθλο που συνοδεύει το βραβείο θα αποτελεί την κοινοτική συγχρηματοδότηση της εκδήλωσης. Οι πόλεις έχουν, επίσης, τη δυνατότητα να λάβουν χρηματοδότηση από τα κοινοτικά διαρθρωτικά ταμεία, κυρίως σε ό,τι αφορά δράσεις τους που δυνατόν να εμπίπτουν στα πλαίσια της αστικής ανάπτυξης και της κοινωνικής συνοχής. Ταυτόχρονα, είθισται η εκάστοτε Εθνική Διαχειριστική Αρχή να ενισχύει οικονομικά την πόλη που θα λάβει το χρίσμα, παρέχοντας οικονομική βοήθεια σε ό,τι αφορά στην υλοποίηση των λειτουργικών δαπανών του προγράμματος της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας.
Από το 2009 μέχρι τουλάχιστον και το 2019 κάθε χρόνο θα ορίζονται ως Πολιτιστικές Πρωτεύουσες της Ευρώπης πόλεις από δύο κράτη μέλη. Το 2017 έχουν επιλεγεί η Κύπρος και η Δανία. Η Εθνική Διαχειριστική Αρχή της Κύπρου που έχει οριστεί από το Υπουργικό Συμβούλιο να είναι το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού σε στενή συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαδραματίζει ρόλο αποκλειστικά σε ζητήματα διαχείρισης της διαδικασίας του διαγωνισμού για επιλογή της Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Πρωτεύουσας που θα εκπροσωπήσει την Κύπρο και προώθησης του θεσμού. Η πρόσκληση υποβολής αιτήσεων είχε γίνει τον Δεκέμβριο του 2010. Όπως γνωρίζετε έχουν υποβάλει την υποψηφιότητα τους η Λεμεσός, η Λευκωσία και η Πάφος. Η συνεδρία για την προεπιλογή των πόλεων θα γίνει στις 13 Δεκεμβρίου 2011. Η τελική απόφαση για την επιλογή της Πόλης της Κύπρου που θα αναλάβει ως πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης θα γίνει στο τέλος του 2012. Μετά την επιλογή της πόλης θα πρέπει ουσιαστικά η Ευρωπαϊκή Πρωτεύουσα της Κύπρου να αρχίσει να υλοποιεί το σχέδιο δράσης της.
Η επιτροπή επιλογής για να φτάσει στην τελική απόφαση της αναζητά από τις υποψήφιες πόλεις κάποιες βασικές πτυχές που να φαίνονται στην αίτηση των πόλεων. Οι υποψήφιες πόλεις θα πρέπει να χαρακτηρίζονται από μια διακυβέρνηση με σταθερή δομή, την οποία διαχειρίζονται ικανοί άνθρωποι που διαθέτουν κάποια ανεξαρτησία από τις πολιτικές αρχές, ενώ συγχρόνως απολαμβάνουν της υποστήριξης τους. Αυτό συνεπάγεται μια ιδιαίτερα λεπτή αλλά κρίσιμης σημασίας ισορροπία, η οποία χρειάζεται προσεκτική διαχείριση. Η χρηστή διακυβέρνηση βασίζεται στη συμμετοχή όλων των βασικών εταίρων με σαφή διαχωρισμό καθηκόντων και ρόλων.
Επίσης, μια καλά διαρθρωμένη υποψηφιότητα θα πρέπει να διαθέτει αξιόπιστο προϋπολογισμό με ισχυρές αναλήψεις υποχρεώσεων από διάφορες τοπικές, εθνικές και ιδιωτικές πηγές καθώς και να αποδεικνύει κατά τρόπο πειστικό ότι προσεταιρίζεται όλους τους πολίτες. Ταυτόχρονα, να είναι πλήρως και δημιουργικά ενσωματωμένη η ευρωπαϊκή διάσταση στο πρόγραμμα της πόλης, το οποίο δεν πρέπει να φαίνεται ήδη ολοκληρωμένο αλλά να περιλαμβάνει σαφείς ενδείξεις.
Συμπερασματικά, το ιδανικό είναι μια συναρπαστική υποψηφιότητα, γεμάτη ενθουσιασμό, ανοιχτή σε όλους τους κατάλληλους εταίρους, τοπικούς και διεθνείς, με τη σωστή ισορροπία υποστήριξης από τις πολιτικές αρχές, τις ιδιωτικές χορηγίες και τον επιχειρηματικό κόσμο η οποία να πληροί τα κριτήρια της δράσης για ευρωπαϊκή διάσταση και για συμμετοχή όλων των πολιτών.
Με αυτές τις σκέψεις εύχομαι σε όλες τις υποψήφιες πόλεις καλή επιτυχία. Είναι βασικό όποια πόλη και αν πάρει το χρίσμα της Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Πρωτεύουσας να εργαστούμε συλλογικά για ανάδειξη του νησιού μας.
Κλείνοντας, θα ήθελα να συγχαρώ όλους όσοι θα τιμηθούν απόψε για την προσφορά τους στην Πάφο. Να συγχαρώ ξανά τους διοργανωτές και όλους όσοι εργάστηκαν για τη σημερινή εκδήλωση που αποτελεί πραγμάτωση του στόχου για εμπλουτισμό και προαγωγή της πολιτιστικής ζωής του τόπου και ταυτόχρονα για διατήρηση και προβολή των θεμάτων που αναδεικνύουν τον πολιτισμό της Κύπρου.
