Ομιλία της Υπουργού Εξωτερικών δρος Ερατώς Κοζάκου-Μαρκουλλή στην παρουσίαση του βιβλίου «Κύπρος-Πολωνία: Από την χώρα του Σοπέν στο νησί της Αφροδίτης. Σχέσεις ιστορίας και πολιτισμού»
29/12/2011
Με μεγάλη χαρά παρουσιάζω το συλλογικό τόμο «Κύπρος-Πολωνία: Από τη χώρα του Σοπέν στο νησί της Αφροδίτης. Σχέσεις Ιστορίας και Πολιτισμού», που επιμελήθηκαν οι καθηγητές της νεότερης ιστορίας του Πανεπιστημίου Κύπρου Γιώργος Γεωργής και Γιώργος Καζαμίας. Η έκδοση πραγματοποιήθηκε με τη στήριξη του Υπουργείου Εξωτερικών και αποτελεί μια συμβολική κατάθεση της Κύπρου για την Πολωνική Προεδρία.
Πρόκειται για το τρίτο βιβλίο της σειράς, καρπό του ερευνητικού προγράμματος «Ευρωδακτύλιος» που υλοποιείται με συνεργασία του Υπουργείου Εξωτερικών με το Πανεπιστήμιο Κύπρου και αποσκοπεί στη δημιουργία μιας τράπεζας πληροφοριών για τις σχέσεις της Κύπρου με τις χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και την ανάδειξη τους στο πλαίσιο μιας ευρύτερης ιστορικής, πολιτικής, οικονομικής και πολιτιστικής κατανόησης, συνεργασίας και δημιουργίας. Είναι μια πτυχή της πολιτιστικής διπλωματίας που μπορεί να αποβεί αξονικής σημασίας για την περαιτέρω σύσφιγξη και ανάπτυξη τόσο των κυπροπολωνικών σχέσεων όσο και των σχέσεων με τις άλλες χώρες μέλη.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση επιδιώκει την πρόοδο και την ευημερία των Ευρωπαίων πολιτών, το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε όλη την επικράτεια της, την ανάπτυξη της συνεργασίας ανάμεσα στους πολίτες και ανάμεσα στα κράτη μέλη. Παρεμβαίνει επίσης για την προστασία της ειρήνης και των ανθρώπινων ιδανικών σ’ όλο τον κόσμο. Η τεράστια ανάπτυξη των επικοινωνιών, η παγκοσμιοποίηση στο εμπόριο, την οικονομία και τον πολιτισμό έχουν διαμορφώσει μια παγκόσμια κοινωνία όπου η καταπίεση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι ένοπλες συγκρούσεις και η καταστρατήγηση των δημοκρατικών διαδικασιών σε οποιαδήποτε χώρα, όσο μακριά και να βρίσκεται, επηρεάζουν όλο τον υπόλοιπο κόσμο. Γι’ αυτό η εξωτερική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποσκοπεί στη διατήρηση της παγκόσμιας ειρήνης, στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στην ανάπτυξη της διεθνούς συνεργασίας.
Η Πολωνία και η Κύπρος είναι από το 2004 μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ένα μεγάλο κεντροευρωπαϊκό κράτος και μια μικρή νησιωτική χώρα της Ανατολικής Μεσογείου με την ένταξη τους ολοκλήρωσαν τη μακρόχρονη ευρωπαϊκή ιστορική τους πορεία. Μέσα από δυσκολίες και δοκιμασίες, πολέμους, ξένες επεμβάσεις και κυριαρχίες, αμφισβητήσεις, εσωτερικές συγκρούσεις και ανατροπές διαφύλαξαν ακέραιη την εθνική και ευρωπαϊκή τους φυσιογνωμία και κατέληξαν ως μέλη της μεγάλης ευρωπαϊκής οικογένειας να στηρίζουν και να στηρίζονται στην ειρήνη, τη συνεργασία και τη δημοκρατία.
Η Πολωνία υπήρξε διαχρονικά μια φιλική χώρα για την Κύπρο. Μέσα από το βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα αναδεικνύονται οι ιστορικές και πολιτισμικές σχέσεις ανάμεσα στις δύο χώρες από τα χρόνια του μεσαίωνα ως τις μέρες μας.
Είναι πραγματικά εντυπωσιακές οι πληροφορίες και τα νέα στοιχεία που έφεραν σε φως οι Κύπριοι και οι Πολωνοί ιστορικοί και ερευνητές που συμμετέχουν με κείμενά τους στην έκδοση. Πρόκειται για ένα ιστορικό πανόραμα από τα χρόνια του μεσαίωνα ως τις μέρες μας που καταδεικνύει πως οι δύο χώρες, τόσο μακριά η μια από την άλλη, είναι ταυτόχρονα τόσο κοντά. Από τα χρόνια του Κύπριου Βασιλιά Πέτρου Α΄ Λουζινιάν που επισκέφθηκε την Κρακοβία το Σεπτέμβριο του 1364, ως τους Πολωνούς περιηγητές που πέρασαν από την Κύπρο ταξιδεύοντας προς τους Αγίους Τόπους και ως τους Πολωνούς πολίτες που ζουν σήμερα στην Κύπρο είναι ένα μακρύ ταξίδι γοητευτικό και συγκινητικό.
Η φασιστική εισβολή στην Πολωνία αποτέλεσε την αφετηρία του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και η Κύπρος υπήρξε η πρώτη χώρα της Ευρώπης μετά την Αγγλία που μπήκε στον πόλεμο, ως τμήμα της Βρετανικής Κοινοπολιτείας. Χιλιάδες Κύπριοι πολέμησαν σ’ αυτό τον πόλεμο, κάποιοι πέθαναν στην Πολωνία, ενώ πολλοί βρέθηκαν αιχμάλωτοι στα στρατόπεδα που οι Γερμανοί είχαν στήσει στην Πολωνία. Ανάμεσά τους ο κατοπινός Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Γλαύκος Κληρίδης. Παράλληλα, στην Κύπρο μεταφέρθηκαν εκατοντάδες Πολωνοί πρόσφυγες που έτυχαν θερμής φιλοξενίας. Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου αναδεικνύονται οι δοκιμασίες και οι μνήμες τους από την Κύπρο. Ανάμεσά τους ήταν ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Μελχιόρ Βάνκοβιτς που αργότερα αφιέρωσε στην Κύπρο και στην πολωνική προσφυγική δοκιμασία στο νησί πολλές σελίδες. Σ’ ένα ποίημά του υμνεί την Κύπρο και την Πολωνία των χρόνων του πολέμου και της προσφυγιάς:
Πολλές καρδιές στη λαβωμένη Πολωνία
αγνοούν πού είναι οι Κύπρος, η απόμακρη γη
Ω χώρα κρυμμένη πίσω από τον έβδομο ουρανό
λουσμένο στο ξένο μακρινό πέλαγος
Ω χρυσό κλουβί, Κύπρος ωραία …
Ένας ξεχωριστός χρυσός κρίκος στην πολύχρονη αλυσίδα των κυπροπολωνικών σχέσεων είναι οι ανασκαφές των Πολωνών αρχαιολόγων στην Κύπρο που έφεραν σε φως πολύτιμα ευρήματα και συνέβαλαν στην ανάδειξη της αρχαίας κυπριακής τέχνης. Κάθε αναφορά σ’ αυτούς αποτελεί έπαινο και η Κύπρος θα τους οφείλει πάντα βαθειά ευγνωμοσύνη για την προσφορά τους.
Οι πολιτιστικές σχέσεις καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων που συμβάλλουν στη διερεύνηση και ενίσχυση της επικοινωνίας ανάμεσα στους δύο λαούς. Η ιστορία και ο πολιτισμός τους ενέπνευσαν αμοιβαία συγγραφείς και ποιητές. Ο Κύπριος ποιητής Θεοκλής Κουγιάλης στα ποιήματά του «Το χρυσό φθινόπωρο της Βαρσοβίας» σημειώνει, ανάμεσα σε άλλα:
κι’ αν λάχει νάσαι ποιητής
γίνεσαι της Βαρσοβίας ένας ένοικος,
που σε προσμένει στη μικρή πλατεία ο Κοπέρνικος,
μαζί με τη λύση για την περιστροφή της γης
ωστόσο η δίνη της ποίησης κυριαρχεί
Πολλά ακόμη αναδεικνύονται μέσα από τις σελίδες του βιβλίου, όπως για τους Κύπριους φοιτητές στην Πολωνία, τις εμπορικές και τουριστικές ανταλλαγές, την κατασκευή του νέου λιμανιού της Αμμοχώστου το 1961 από τους Πολωνούς, τις ελληνικές και κυπριακές σπουδές στην Πολωνία και άλλα.
Η Κύπρος είναι σήμερα το μοναδικό κράτος της Ευρώπης με εδάφη υπό ξένη κατοχή, με πολίτες που έχουν εκδιωχθεί από τις οικίες και τις περιουσίες τους, με μια πόλη, την Αμμόχωστο, που παραμένει περίκλειστη στο συρματόπλεγμα και απαγορεύεται στους πολίτες της να την προσεγγίσουν και μια πρωτεύουσα, τη Λευκωσία, που εξακολουθεί να είναι μοιρασμένη από τείχος, όπως παλιότερα το Βερολίνο. Η Κυπριακή Κυβέρνηση και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Δημήτρης Χριστόφιας καταβάλλουν συνεχείς και άοκνες προσπάθειες για επίλυση του κυπριακού προβλήματος και για την επανένωση του νησιού και του λαού της Κύπρου, ούτως ώστε να επανέλθει η ομαλότητα, η ειρήνη και η πρόοδος για όλους τους Κυπρίους ανεξάρτητα από γλώσσα, θρησκεία και καταγωγή.
Οι Πολωνοί, που στην ιστορική τους πορεία γνώρισαν επανειλημμένες δοκιμασίες και διαμελισμούς της πατρίδας τους, είναι ευαίσθητοι δέκτες της κυπριακής δοκιμασίας. Η στήριξη τους προς την Κύπρο ήταν διαχρονική. Το βιβλίο που έχουμε στα χέρια μας είναι ένα μεγάλο τεκμήριο της συνεργασίας, της επικοινωνίας και των σχέσεων ιστορίας και πολιτισμού.
Θέλω να ευχαριστήσω θερμά τον Πρύτανη του Πανεπιστημίου Κύπρου καθηγητή Κώστα Χριστοφίδη για την στήριξη που παρέχει στο πρόγραμμα, για την παρουσία του εδώ και για την όλη συνεργασία του Πανεπιστημίου με το Υπουργείο Εξωτερικών. Να ευχαριστήσω και να συγχαρώ τον αναπληρωτή καθηγητή της νεότερης ιστορίας Γιώργο Γεωργή, που έχει τη διεύθυνση και το συντονισμό του προγράμματος, και τον αναπληρωτή καθηγητή της ευρωπαϊκής ιστορίας Γιώργο Καζαμία για τη συμβουλευτική συμμετοχή του στο πρόγραμμα, τον εκδοτικό οίκο Εν Τύποις, και ιδιαίτερα τη διευθύντριά του κα Βούλα Κοκκίνου, για την άρτια επιμέλεια και εμφάνιση της έκδοσης, την Małgorzata Borowska, διευθύντρια του Εργαστηρίου Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Βαρσοβίας και τον καθηγητή Przemek Kordos για την άψογη συνεργασία τους, τους μεταπτυχιακούς συνεργάτες στο πρόγραμμα Μαρία Μαύρου, που συντόνιζε την προσπάθεια της έκδοσης, Γιώργο Χρίστου, Κωνσταντίνο Κουράτο, Έλλη Αθανασίου, Δήμητρα Δημητρίου, Χρήστο Αλεξάνδρου και Κυριάκο Ιακωβίδη και ακόμη τις επιμελήτριες του ελληνικού κειμένου κα Προνόη Θεολογίδου και του πολωνικού κα Alicja Kordos.
Όλους επίσης τους συγγραφείς που συνεργάστηκαν με κείμενά τους για να ετοιμαστεί ο εξαιρετικός αυτός τόμος. Επίσης τη ζωγράφο Ερατώ Χατζησάββα που φιλοτέχνησε το ωραίο εξώφυλλο, και με την ευκαιρία να τη συγχαρώ για την πρόσφατη εκλογή της ως επίκουρης καθηγήτριας στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας. Είναι πραγματικά μεγάλη τιμή για την ίδια, αλλά και για την Κύπρο.
Άφησα τελευταία την Ανδρούλα Λανίτη, Διευθύντρια Διαφώτισης του Υπουργείου Εξωτερικών, που συντονίζει από πλευράς Υπουργείου την όλη προσπάθεια. Η πολύχρονη φιλία και συνεργασία της με τον καθηγητή Γιώργο Γεωργή, η εργατικότητα, η μεθοδικότητα, οι γνώσεις και η συνεχής εγρήγορσή της συνέβαλαν τα μέγιστα στην έκδοση του βιβλίου.
Σύντομα θα έχουμε τον τόμο για τις σχέσεις Κύπρου-Δανίας, που θα συνοδεύεται με αντίστοιχη έκθεση που θα παρουσιαστεί στην Κοπεγχάγη.
Από την πρώτη θητεία μου στο Υπουργείο είχα εγκολπωθεί την ιδέα για ανάδειξη των σχέσεων της Κύπρου με τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και είχαμε πολλές συζητήσεις γύρω από το θέμα αυτό. Χαίρομαι που τώρα παρουσιάζουμε τον τόμο για την Πολωνία, ακολουθεί η Δανία, ενώ προηγήθηκαν η Ισπανία και η Ουγγαρία. Στο πλαίσιο της Κυπριακής Προεδρίας ετοιμάζεται ένας συνολικός τόμος για τις σχέσεις με όλες τις χώρες της Ε.Ε. Προσωπικά τους αναμένω ως μια βασική πολιτιστική εκδήλωση και διαχρονική κατάθεση τιμής και φιλίας.
