Παρέμβαση Υπουργού Οικονομικών κ. Κωνσταντίνου Πετρίδη στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Οικονομικών
1. Οικονομική Κατάσταση και εκτιμήσεις
Η κρίση της πανδημίας COVID έχει ανατρέψει όχι μόνο τα υγειονομικά αλλά και τα κοινωνικά και τα οικονομικά δεδομένα σε παγκόσμιο επίπεδο.
Αυτή η απρόσμενη εξωγενής και τεραστίων διαστάσεων κρίση, η οποία έχει χαρακτηριστεί ως η μεγαλύτερη οικονομική κρίση μετά το 1929, και της οποίας διανύουμε ήδη τον έβδομο μήνα, έχει ένα διαφορετικό χαρακτηριστικό σε σχέση με άλλες οικονομικές κρίσεις. Την αβεβαιότητα όσον αφορά την έκταση, αλλά και την ένταση της κρίσης, κάτι που καθιστά πολύ πιο δύσκολο τον οικονομικό σχεδιασμό, ο οποίος πρέπει να χαρακτηρίζεται από δύο παραμέτρους: Ευελιξία αλλά και αντοχές.
Η Κύπρος δεν θα μπορούσε να μείνει ανεπηρέαστη από την κρίση. Και οι οικονομικές συνέπειες θα ήταν τεράστιες, αν η Κυβέρνηση από την αρχή δεν είχε ενεργήσει με προνοητικότητα και αποφασιστικότητα, υιοθετώντας ένα ολοκληρωμένο, πολύπλευρο αλλά και ευέλικτο πρόγραμμα αντιμετώπισης της κρίσης.
Η αποτελεσματικότητα της πολιτικής μας, μέχρι σήμερα, καταδεικνύεται από τα πιο πρόσφατα - επίσημα στοιχεία και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Ρυθμός Ανάπτυξης
Σύμφωνα με τα στοιχεία Σεπτεμβρίου 2020, η μείωση του δεύτερου τριμήνου του 2020 (περίοδος lockdown) σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο το 2019 ήταν -11,9%.
Συγκριτικά με:
-14.7% στην Ευρωζώνη, και -13.9% στην ΕΕ
Όσον αφορά τις κατεξοχήν τουριστικές χώρες της ΕΕ,
- 15.2% στην Ελλάδα, -22.1% στην Ισπανία, -18.9% στην Γαλλία, -17.7% στην Ιταλία, -15.2% στη Μάλτα
Η Κύπρος δηλαδή είχε την μικρότερη μείωση συγκριτικά με όλες τις μεσογειακές χώρες που βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στον Τουρισμό.
Διαψεύσαμε πολλές εκτιμήσεις που έλεγαν ότι η Κύπρος θα έχει τη μεγαλύτερη αρνητική επίπτωση στο ΑΕΠ λόγω της εξάρτησής της από τον τουρισμό.
Σε σχέση με το πρώτο εξάμηνο του 2020, η ύφεση ανήλθε στο 5.5%, την ίδια ώρα που η ύφεση στην Ευρωζώνη κυμάνθηκε σε πολύ υψηλότερα επίπεδα και έφτασε το 9,1%. Σε ακόμη πιο υψηλά επίπεδα κυμάνθηκε η ύφεση στις τουριστικές μεσογειακές χώρες.
Αγορά Εργασίας
Η ίδια συγκριτική κατάσταση, εμφανίζεται και στην αγορά εργασίας. Με την Κύπρο να σημειώνει αύξηση της απασχόλησης το πρώτο εξάμηνο του έτους κατά -1.1% σε σχέση με τριπλάσια μείωση, της τάξης του -3.1% στην Ευρωζώνη. Οι δε τουριστικές χώρες σημείωσαν μεγαλύτερη μείωση: Ισπανία -7,6%, Γαλλία -3,0%, Ελλάδα -3,4%, Ιταλία -3,6%
Όσον αφορά την ανεργία το πρώτο εξάμηνο του έτους, το συνολικό ποσοστό παρουσίασε οριακή μόνο αύξηση στο 7.1% του εργατικού δυναμικού σε σχέση με 6.7% κατά την αντίστοιχη περσινή περίοδο, καταδεικνύοντας την αποτελεσματικότητα των έκτακτων πολιτικών που εφάρμοσε η Κυβέρνηση.
Είναι αξιοσημείωτο ότι σύμφωνα με την Eurostat, το ποσοστό ανεργίας στην Κύπρο τον Ιούλιο όχι μόνο δεν αυξήθηκε σε σχέση με πέρσι, αλλά ήταν οριακά μειωμένο, καταγράφοντας την τρίτη καλύτερη επίδοση στην Ε.Ε.
Κατανάλωση
Όσον αφορά την κατανάλωση, κατά το πρώτο εξάμηνο του 2020, η ιδιωτική κατανάλωση παρουσίασε μείωση -2.5%, ενώ η δημόσια κατανάλωση αύξηση 16.9% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2019, κρατώντας σε υψηλά επίπεδα τη συνολική κατανάλωση η οποία και παρουσίασε αύξηση της τάξης του 1.3%, αποτέλεσμα των μέτρων στήριξής της που αποδείχτηκε καθοριστική πολιτική αφού μετρίασε στον μέγιστο δυνατό βαθμό τις επιπτώσεις της μείωσης της κατανάλωσης στην οικονομική δραστηριότητα και την αγορά εργασίας.
Αξίζει δε να σημειωθεί ότι η κατανάλωση παρουσιάζει θετικό πρόσημο σε σχέση με πέρσι σε αρκετούς τομείς της οικονομίας, και μάλιστα σε τομείς που σταδιακά μειώθηκε ή σταμάτησε η κρατική στήριξη μέσω των προγραμμάτων απασχόλησης.
Όπως αναμενόταν, οι τομείς οι οποίοι παρουσιάζουν μείωση σε σχέση με πέρσι είναι αυτοί που σχετίζονται με την εξωτερική ζήτηση και ιδιαίτερα με τον τουρισμό, και είναι σε αυτούς τους τομείς που συνεχίζουμε τα στοχευμένα προγράμματα στήριξης.
Δημόσια Οικονομικά
Η Κυβερνητική πολιτική όσον αφορά τα δημόσια οικονομικά ήταν ιδιαίτερα επεκτατική την πρώτη περίοδο της κρίσης, με κορύφωση την περίοδο του lockdown, και ιδιαίτερα μέσω της στήριξης των εισοδημάτων. Μια πολιτική η οποία σταδιακά αναμορφώθηκε ανάλογα με τις εξελίξεις στο μέτωπο της πανδημίας και της επανεκκίνησης της οικονομικής δραστηριότητας.
Στην άσκηση της Δημοσιονομικής Πολιτικής στη διαχείριση της πανδημίας από τον COVID 19, εκμεταλλευτήκαμε τη χαλάρωση των δημοσιονομικών κανόνων που επέτρεψε η ΕΕ
Πρέπει όμως να τονιστεί ότι η χαλάρωση των δημοσιονομικών κανόνων είναι απλά μια νομική ρύθμιση που επιτρέπει στα κράτη μέλη να δαπανήσουν μόνο σύμφωνα με τις δικές τους δυνατότητες.
Γι’ αυτό από την αρχή το κύριο μέλημα της κυβερνητικής πολιτικής είναι να σχεδιάσουμε πολιτικές τις οποίες μας επέτρεπαν τα δημόσια οικονομικά, γιατί σε αντίθετη περίπτωση εγκυμονούν τεράστιοι κίνδυνοι για την οικονομία. Κίνδυνοι δυσανάλογα μεγάλοι σε σχέση με το όφελος μιας πέραν των δυνατοτήτων μας βραχυπρόθεσμης επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής.
Με αυτά τα δεδομένα καταρτήσαμε ένα ολοκληρωμένο και συνεκτικό Πρόγραμμα στήριξης που φυσιολογικά και είχε – όπως σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ - αρνητικές επιπτώσεις στο δημοσιονομικό ισοζύγιο, και τους στόχους που είχαν τεθεί στην προ του COVID 19 εποχή.
Με βάση αυτά τα δεδομένα, το πρώτο εξάμηνο του 2020, το δημοσιονομικό ισοζύγιο διαμορφώθηκε σε -4% του ΑΕΠ από την αρχική (προ COVID 19) πρόβλεψη για πλεόνασμα 1.1% του ΑΕΠ. Αυτό συνεπάγεται επιδείνωση της τάξης του €1 δις για το πρώτο εξάμηνο, η οποία δεν επήλθε μόνο από τις αυξημένες δαπάνες, αλλά και την απώλεια εσόδων. Είναι όμως μια εξέλιξη φυσιολογική και αναμενόμενη που δεν παρεκκλίνει από τις προβλέψεις ή τους σχεδιασμούς μας.
Όσον αφορά το δημόσιο χρέος, αυτό ανήλθε στο 120% σε σχέση με 95.5% το 2019, λόγω του δανεισμού που πραγματοποιήθηκε προς ενίσχυση των ρευστών διαθεσίμων του κράτους λόγω COVID 19. Η ενίσχυση των ρευστών μας διαθεσίμων ήταν μια απολύτως ορθή ενέργεια λόγω της αβεβαιότητας που επικρατούσε και επικρατεί λόγω της πανδημίας, και είναι κάτι το οποίο επικροτήθηκε και από τους οίκους αξιολόγησης στις πρόσφατες αξιολογήσεις τους για την Κύπρο.
Παραταύτα, το σημερινό ποσοστό του δημόσιου χρέους, δηλαδή 120%, αποτελεί και ένα νοητό φράγμα, το οποίο δεν πρέπει να υπερβούμε, αφού στην αντίληψη των αγορών είναι απόλυτα συνυφασμένο με τη βιωσιμότητα του χρέους.
Κατά συνέπεια, θέλω να επιστήσω την προσοχή ότι σύντομα το δημόσιο χρέος θα πρέπει να τεθεί εκ νέου σε μια πτωτική πορεία, η οποία θα διατηρήσει την αξιοπιστία της Κύπρου στο εξωτερικό, μεταξύ άλλων και όσον αφορά τους οίκους αξιολόγησης. Και αυτός είναι ο σχεδιασμός μας.
Εκτιμήσεις για 2020
Η ανάλυση των οικονομικών δεδομένων και οι εκτιμήσεις μας είναι συνεχείς λόγω των εκτάκτων και απρόβλεπτων συνθηκών που βιώνουμε.
Οι πιο πρόσφατες προβλέψεις μας (Σεπτέμβριο 2020) επιβεβαιώνουν τις αναθεωρημένες λόγω COVID 19 προβλέψεις του Απριλίου του 2020 όπως κατατέθηκαν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Πρόγραμμα Σταθερότητας 2020-24). Ο σχεδιασμός αυτός έχει φέρει αποτελέσματα και παραμένουμε στις αρχικές μας προβλέψεις σε όλα τα οικονομικά μεγέθη, συμπεριλαμβανομένων και των δημόσιων οικονομικών.
ΑΕΠ: Η πρόβλεψη μας όσον αφορά τον ρυθμό ανάπτυξης παραμένει η ίδια με αυτή του Απριλίου, δηλαδή συρρίκνωση του ΑΕΠ κοντά στο 7%. Προσωπικά πιστεύω ότι αν δεν υπάρξουν ιδιαίτερα δυσμενείς αλλαγές, αυτή η πρόβλεψη θα αναθεωρηθεί προς τα κάτω, δηλαδή η ύφεση θα είναι μικρότερη.
Ανεργία: Παρά το ότι η κυβέρνηση έχει υιοθετήσει σειρά μέτρων για ελαχιστοποίηση της απώλειας θέσεων εργασίας, θεωρείται αδύνατο να μην επηρεαστεί καθόλου η αγορά εργασίας. Με βάση τις εκτιμήσεις μας η συνολική ανεργία αναμένεται να κυμανθεί κοντά στο 9%.
Δημόσια οικονομικά:
- Απόρροια των αυξημένων δαπανών λόγω COVID 19, μέχρι το τέλος του έτους οι δαπάνες αναμένεται να ανέλθουν στα €9.9 δις έναντι €8.7 δις πέρσι το 2019, ενώ τα έσοδα αναμένεται να είναι μειωμένα κατά €300 εκ. περίπου.
- Το δημοσιονομικό έλλειμμα αναμένεται να ανέλθει στο 4,3% το οποίο υπό τις συνθήκες κρίνεται αναμενόμενο και διαχειρίσιμο.
- Όσον αφορά το δημόσιο χρέος, ο σχεδιασμός της κυβέρνησης προβλέπει οριακή μείωση του δημόσιου χρέους στο 116,8% του ΑΕΠ μέχρι το τέλος του χρόνου.
Εκτίμηση για το 2021
Πρέπει να σημειωθεί ότι η αβεβαιότητα που επικρατεί για την εξέλιξη της νόσου καθιστά πολύ δύσκολη τη διεξαγωγή αξιόπιστων προβλέψεων, και ως αποτέλεσμα οι πιο πάνω προβλέψεις δύναται να αναθεωρηθούν και να τεθούν ενώπιον της Βουλής πριν από την υποβολή του Προϋπολογισμού για το 2021.
Λαμβάνοντας υπόψη αυτά τα δεδομένα, το 2021 αναμένουμε μια δυνατή ανάκαμψη της οικονομίας, η οποία θα καλύπτει μεγάλο μέρος της ύφεσης του 2020 και την ανεργία να επιστρέφει σε πτωτική πορεία.
Κύρια ανησυχία εστιάζεται στο αν οι συνθήκες με την πανδημία συνεχίσουν να επηρεάζουν την εξωτερική ζήτηση στα φετινά, ή κοντά στα φετινά επίπεδα. Σε τέτοια περίπτωση περεταίρω αρνητικές επιπτώσεις θα είναι αναπόφευκτες, και το κράτος θα πρέπει να είναι σε θέση, τόσον όσον αφορά τη διαχείριση του δημόσιου χρέους όσο και του προϋπολογισμού, να ανταποκριθεί στο καλύτερο δυνατό βαθμό στα προβλήματα τα οποία πιθανόν να δημιουργηθούν.
-
Οικονομική Διαχείριση και Πλάνο λόγω COVID 19
Η οικονομική διαχείριση λόγω COVID πρέπει να είναι ολοκληρωμένη, συνεκτική και ενιαία.
Κινούμαστε με βάση ένα ολοκληρωμένο πλάνο που περιλαμβάνει βραχυπρόθεσμο, μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό και αφορά τρεις κύριους πυλώνες πολιτικών: τη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών, την προώθηση και υλοποίηση των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων, και τη συνέχιση της μείωσης των ΜΕΔ στον τραπεζικό τομέα.
Η άσκηση μιας μη συνετούς πολιτικής δημοσιονομικής διαχείρισης λόγω COVID19 μπορεί να οδηγήσει σε κρίση χρέους, ενώ μέτρα που επηρεάζουν αρνητικά την πορεία μείωσης των ΜΕΔ, συνεπάγονται μεγάλους κινδύνους για τον τραπεζικό τομέα και για την οικονομία ευρύτερα.
Το μείγμα πολιτικής το οποίο εφαρμόζουμε περιλαμβάνει μια στοχευμένη, επεκτατική, αλλά στο πλαίσιο των δυνάμεών μας δημοσιονομική πολιτική η οποία βασίζεται σε έξι στρατηγικές προτεραιότητες (βλέπε πιο κάτω) και η οποία σταδιακά θα επανέλθει σε πλεονασματική τροχιά, την διεκπεραίωση των αναγκαίων δομικών αλλαγών, και τη συνέχιση της πορείας μείωσης των ΜΕΔ. Είναι τρεις πυλώνες στους οποίους οφείλουμε ως πολιτεία να στοχεύσουμε ταυτόχρονα.
1. Έκτακτο ολοκληρωμένο Πρόγραμμα Στήριξης της οικονομίας: Βραχυπρόθεσμες δράσεις περιόδου 3/2020 – 31/12/2020
Σε τρεις διαφορετικές φάσεις, τέθηκαν σε εφαρμογή 85 σχέδια στήριξης που αφορούσαν πέντε κύριες κατηγορίες:
- Την ενίσχυση του δικτύου προστασίας των εργαζομένων και των ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού (13 μέτρα)
- Μέτρα προστασίας της Υγείας (3 μέτρα)
- Μέτρα για στήριξη των επιχειρήσεων (9 φορολογικά, 35 γενικής φύσεως)
- Μέτρα ρευστότητας και στήριξης των δανειοληπτών (κάποια σε συνεργασία με ΚΤΚ - 9 μέτρα)
- Μέτρα για εύρυθμη λειτουργία της Δημόσιας Υπηρεσίας (3 μέτρα)
- Μέτρα για προστασία και στήριξη των πολιτών (13 μέτρα)
Το σύνολο των δαπανών για το έτος 2020 που αφορά την δημοσιονομική πτυχή των μέτρων - δεν έχουν όλα δημοσιονομική πτυχή έκτακτης φύσης - ανέρχεται στο 1 δις ευρώ ενώ κάποιες δαπάνες αφορούν το επόμενο έτος
Μέσω του βραχυπρόθεσμου πακέτου μέτρων στηρίχτηκαν περίπου 190000 εργαζόμενοι και αρκετές χιλιάδες επιχειρήσεις.
2. Μεσοπρόθεσμες Δράσεις περιόδου σταθεροποίησης (2021): Συνέχιση στοχευμένων μέτρων στήριξης & Προϋπολογισμός 2021
Λόγω στοχευμένου σχεδιασμού, ορισμένα μέτρα στήριξης του Προγράμματος έχουν πιο μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, και επεκτείνονται και το 2021. Τα διάφορα μέτρα έχουν διαφορετική ημερομηνία λήξης.
Οι υποχρεώσεις που πηγάζουν σε σχέση με τη δημοσιονομική πτυχή των έκτακτων αυτών μέτρων για τον προϋπολογισμό του 2021 ξεπερνούν τα €300 εκ. ευρώ.
Ενδεικτικά μέτρα του μεσοπρόθεσμου πλάνου αφορούν:
Σχέδια για δανειολήπτες και επιχειρήσεις
- Την επιδότηση του επιτοκίου για στεγαστικά σχέδια (220 εκ. ευρώ την περίοδο 2021-2024 / 55 ευρώ ανά έτος)
- Την επιδότηση επιτοκίου για επιχειρηματικά δάνεια (125 εκ. ευρώ την περίοδο 2021-2024 / 30 εκ ευρώ ανά έτος)
- Πανευρωπαϊκό Ταμείο Εγγυήσεων: Απευθείας εγγυήσεις μέχρι και 80% προς τις τράπεζες που θα λειτουργήσουν ως ενδιάμεσοι φορείς για παροχή ρευστότητας σε επιχειρήσεις. Εντός των επόμενων βδομάδων θα υπάρξει πρόσκληση ενδιαφέροντος προς Χρηματοικονομικούς Οργανισμούς (περίπου 300-400 εκ.)
- Ταμείο Επιχειρηματικότητας Κύπρου. Εγκρίθηκε δάνειο από ΕΤΕπ ύψους 200 εκ. Ευρώ, διευκόλυνση πρόσβασης σε ΜΜΕ με ευνοϊκή χρηματοδότηση. Ήδη οι τράπεζες έχουν ξεκινήσει την χορήγηση δανείων. (ρευστότητα ύψους 800 εκ ευρώ)
- Ενίσχυση Σχεδίου Παραχώρησης Κυβερνητικών Εγγυήσεων προς ΕΤΕπ για χορήγηση δανείων για επιχειρήσεις μέχρι 3000 εργαζόμενους (1.5 δις)
Υιοθετούνται επίσης νέα σχέδια για επιχειρήσεις και Εργαζομένους όπως Ειδικά σχέδια πλήρους και μερικής αναστολής των εργασιών επιχειρήσεων μέχρι τον Μάρτιο 2021 τα οποία έχουν προσαρμοστεί και επεκταθεί λόγω COVID (75 εκ)
Ταυτόχρονα, εφαρμόζουμε πολιτικές προσαρμόζοντας τη στήριξη από την επιδότηση της ανεργίας στην επιδότηση της εργασίας, υλοποιώντας προγράμματα όπως:
- Ειδικά σχέδια κατάρτισης με στόχο 1000 μικρομεσαίες επιχειρήσεις
- Πρόγραμμα επαγγελματικής κατάρτισης ανέργων
- Σχέδιο παροχής κινήτρων για εργοδότηση ανέργων
- Σχέδιο παροχής κινήτρων για την απασχόληση νέων
- Σχέδιο παροχής κινήτρων για κατάρτιση νέων
(Για τα σχέδια αυτά πιο λεπτομερής ενημέρωση από την Υπουργό Εργασίας κ. Ζέτα Αιμιλιανίδου)
Ακόμη ένας πυλώνας της στήριξης αφορά σχέδια κινήτρων για ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και των επιχειρήσεων όπως 10 ειδικά σχέδια (40 εκ. για το 2021) που αφορούν μεταξύ άλλων στήριξη προς επιχειρήσεις για: ανάπτυξη κυκλικής οικονομίας, μεταποίηση γεωργικών προϊόντων, ψηφιακή αναβάθμιση επιχειρήσεων, νεανική και γυναικεία επιχειρηματικότητα, κ.λπ.
Ενδυναμώνουμε, επίσης, Σχέδια για προώθηση της έρευνας και καινοτομίας σε επιχειρήσεις (90 εκ. για την περίοδο 2021-2023). Παράλληλα προωθούμε τις εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης, μέσα από τη λειτουργία ταμείου επιχειρηματικής συμμετοχής κεφαλαίου (Equity Fund) και παροχής ευνοϊκών δανείων για την ενεργειακή αναβάθμιση επιχειρήσεων.
Με βάση τα πιο πάνω, μεσοπρόθεσμα αναμένεται ότι θα διοχετευτούν στην αγορά πέραν των 3 δις σε ρευστότητα και πέραν των 300 εκ. ευρώ σε εγγυήσεις ως μέρος του δημοσιονομικού πακέτου στήριξης για επιχειρήσεις και εργαζομένους.
Ένας άλλος πυλώνας του μεσοπρόθεσμου/μακροπρόθεσμου σχεδιασμού μας αποτελεί η χρηματοδότηση έργων από την ΕΤΕ με την Κύπρο να διατηρεί πρωτιά. Πριν το τέλος του έτους αναμένεται να εγκριθούν πρόσθετα έργα ύψους 200 εκ. ευρώ. (αναφορά πιο κάτω).
Για τα προγράμματα του 2021 θα γίνει και ενημέρωση στην Βουλή το επόμενο διάστημα αφού θα περιληφθούν στον προϋπολογισμό του 2021 ο οποίος και έχει ως κύρια προτεραιότητα τον περιορισμό των οικονομικών επιπτώσεων από την πανδημία και την επανεκκίνηση της οικονομίας.
Μέσω του προϋπολογισμού ο οποίος βρίσκεται υπό διαμόρφωση και θα κατατεθεί τον επόμενο μήνα στη Βουλή, όλα τα Υπουργεία και τα Τμήματα του Δημοσίου έχουν κληθεί να καταβάλουν προτάσεις προς αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κρίσης του COVID-19.
Συγκεκριμένα, προτεραιότητα αποτελεί η ενσωμάτωση από όλες τις αρμόδιες Αρχές στον στρατηγικό σχεδιασμό και τον προϋπολογισμό τους, των πολιτικών που έχουν εγκριθεί και θα εγκριθούν στο εγγύς μέλλον από το Υπουργικό Συμβούλιο ως μέρος του προγράμματος στήριξης της κυβέρνησης για αντιμετώπιση της πανδημίας του COVID-19. Θα υπάρξει επικέντρωση:
- Στην περαιτέρω ενδυνάμωση του τομέα της υγείας
- Σε ώριμα έργα και επενδύσεις, κίνητρα και δράσεις που μπορούν να υποβοηθήσουν άμεσα τη δραστηριοποίηση των επιχειρήσεων αποτρέποντας την αύξηση της ανεργίας και οδηγώντας στη δημιουργία θέσεων απασχόλησης
- Μέτρα κοινωνικής προστασίας
- Οριζόντιες πολιτικές και μέτρα για την προώθηση των ιδιωτικών επενδύσεων, διευκόλυνση της πιο ευέλικτης λειτουργίας της οικονομίας μέσα στις νέες συνθήκες, περιλαμβανομένου του ψηφιακού μετασχηματισμού, τόσο του δημόσιου όσο και του ιδιωτικού τομέα, των οποίων η αναγκαιότητα είναι ακόμη πιο έντονη κάτω από τις παρούσες συνθήκες λειτουργίας της κυπριακής και της διεθνούς οικονομίας.
- Στήριξη και παροχή ρευστότητας προς τις επιχειρήσεις καθώς και
- Ενίσχυση της δυνατότητας των επιχειρήσεων για εξαγωγές
Θα αποτελεί ένα προϋπολογισμό που θα προνοεί αναπτυξιακά έργα της τάξης των 440,000 Ευρώ περίπου, και μέτρα στήριξης των επιχειρήσεων της τάξης των 40 εκ. ευρώ.
Ο μεσοπρόθεσμος προϋπολογισμός 2021-2023 και ο προϋπολογισμός μέχρι το 2027 συμπεριλαμβανομένων των κονδυλίων μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας θα αποτελέσει το κύριο εργαλείο για την ανάκαμψη από την κρίση, αλλά και την βιώσιμη ανάπτυξη της κυπριακής οικονομίας.
3. Μακροπρόθεσμο Πλάνο και αξιοποίηση του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας
Το επόμενο χρονικό διάστημα θα πρέπει να διασφαλίσουμε ως μέρος της πορείας ανάκαμψης, τη βέλτιστη συμμετοχή μας στο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, το οποίο αποτελεί την απάντηση της ίδιας της ΕΕ στην προσπάθεια ανάκαμψης και δημιουργίας μιας βιώσιμης ευρωπαϊκής οικονομίας.
Μέσω του εν λόγω Ταμείου, η Κύπρος έχει τη δυνατότητα άντλησης κονδυλίων ύψους 1,1 δισεκατομμυρίων ευρώ για επανεκκίνηση της οικονομίας και την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων τα επόμενα χρόνια.
Η αξιοποίηση του εργαλείου αυτού έχει ιδιαίτερη σημασία, δεδομένου ότι τα κονδύλια αυτά θα υποκαταστήσουν τα επόμενα χρόνια δαπάνες του προϋπολογισμού, υποβοηθώντας στην ουσία το δημοσιονομικό ισοζύγιο, τη βιωσιμότητα των δημοσιονομικών μεγεθών, αλλά και την αξιοπιστία της χώρας μας.
Τα κονδύλια αυτά θα δοθούν κάτω από αυστηρά χρονοδιαγράμματα, ορόσημα και στόχους, αλλά και αυστηρές προϋποθέσεις.
Η έγκριση του Προγράμματός μας για το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανασυγκρότησης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αλλά και η αποδέσμευση των κονδυλίων, θα εδράζεται στην αυστηρή αξιολόγηση της υλοποίησης των μεταρρυθμίσεων που προβλέπονται στο Εθνικό Μεταρρυθμιστικό Πρόγραμμα, δηλαδή των ανά χώρα συστάσεων της ΕΕ.
Για την αξιοποίηση του Ταμείου, καταρτίζεται ειδικό Εθνικό Σχέδιο το οποίο θα περιλαμβάνει μια συνεκτική δέσμη κοστολογημένων μεταρρυθμίσεων και δημόσιων επενδύσεων για τα έτη 2021-2023 με ορίζοντα υλοποίησης μέχρι το 2026. Στόχος η κατάθεση του Σχεδίου μέχρι τον Νοέμβριο (επίσημη υποβολή μέχρι Απρίλιο 2021).
Στο πιο πάνω πλαίσιο έχουν ήδη τεθεί επτά τομείς προτεραιότητας:
- Δημόσια Υγεία και πολιτική προστασία
- Αγορά Εργασίας, Κοινωνική Πολιτική, Εκπαίδευση και ανθρώπινο κεφάλαιο
- Νέο Αναπτυξιακό Μοντέλο και οικονομική διαφοροποίηση
- Προώθηση φιλικού προς τις επενδύσεις επιχειρηματικού περιβάλλοντος. Στήριξη ΜΜΕ και βελτίωση αποδοτικότητας Δημόσιου τομέα και δικαιοσύνης
- Ψηφιακός μετασχηματισμός
- Πράσινη Οικονομία
- Δημοσιονομικά / Χρηματοπιστωτικά
Επισημαίνεται ότι το κράτος θα επιβαρυνθεί τις ανάλογες συνεισφορές (σημαντική αύξηση στην συνεισφορά της Κύπρου στην ΕΕ κατά 100 εκ. ευρώ περίπου τον χρόνο), ανεξαρτήτως από το ποσοστό απορρόφησης των εν λόγω κονδυλίων. Κατ’ επέκταση, σε περίπτωση μη ικανοποίησης των προϋποθέσεων και χρονοδιαγραμμάτων που τίθενται εκ μέρους της ΕΕ δεν θα είναι δυνατή η εκταμίευση ανεξαρτήτως της αύξησης των εισφορών της χώρας. Το Ταμείο Ανάκαμψης είναι μια μεγάλη ευκαιρία, ένα εργαλείο που δεν μπορούμε να αγνοήσουμε, και για τη βέλτιστη απορρόφηση των κονδυλίων απαιτείται η συνεργασία όλων, Κυβέρνησης και Βουλής.
Για το πλάνο επιφυλάσσομαι να ενημερώσω σε ξεχωριστή συνεδρίαση τη Βουλή αλλά και ξεχωριστά τα πολιτικά κόμματα, μόλις ετοιμαστεί ο προκαταρκτικός σχεδιασμός.
4. Αναπόσπαστο μέρος του προγράμματος ανάκαμψης οι μεταρρυθμίσεις
Η οικονομική πολιτική, και ιδιαίτερα η προσπάθεια επανεκκίνησης και ανάκαμψης της Κυπριακής οικονομίας την μετά COVID-19 εποχή δεν μπορεί να αφορά μόνο το δημοσιονομικό σκέλος των πολιτικών. Πρέπει να περιλαμβάνει και την υλοποίηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που θα άρουν υπάρχουσες και διαχρονικές στρεβλώσεις.
Οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια «κόπωση» στην προώθηση μεταρρυθμίσεων, ιδιαίτερα αυτές που συνεπάγονται κάποιο πολιτικό κόστος. Και αυτή η κριτική εν είδει ομολογίας αφορά όλους μας. Θα πρέπει να ξαναδώσουμε μια ώθηση στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Όχι μόνο γιατί ενδεχομένως να μας επιβληθούν ως όροι απορρόφησης κονδυλίων από το ταμείο ανάκαμψης – που δεν είναι τυχαίο ότι ονομάζεται «Επόμενη Γενιά - ΕΕ» αλλά γιατί τις έχει ανάγκη η χώρα.
Σε αυτή την προσπάθεια ως ΥΠΟΙΚ προσδοκώ συνεννόηση, συνεργασία, και ομοθυμία μεταξύ κυβέρνησης και Βουλής.
Θα κάνω αναφορά μόνο σε κάποιες ιδιαίτερα σημαντικές μεταρρυθμίσεις που παραμένουν σε εκκρεμότητα; ιδιαίτερα σημαντικές μεταρρυθμίσεις των οποίων η υλοποίηση θα οδηγήσει σε αναβάθμιση της παραγωγικότητας και της διεθνούς ανταγωνιστικότητας της οικονομίας, αλλά και σε εξοικονομήσεις που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε άλλες επωφελείς για τον τόπο πολιτικές.
Ορισμένες πολύ σημαντικές μεταρρυθμίσεις οι οποίες εκκρεμούν στη Βουλή είναι οι ακόλουθες.
- Διατάξεις για προαγωγή και πλήρωση των ανελικτικών θέσεων της δημόσιας υπηρεσίας, και την ενίσχυση/ενθάρρυνση της κινητικότητας.
- Νομοσχέδιο για την εισαγωγή συστήματος αξιολόγησης της απόδοσης των δημοσίων υπαλλήλων το οποίο συνδέεται με την υπηρεσιακή ανέλιξη των υπαλλήλων σε θέσεις προαγωγής.
Υπενθυμίζω ότι τα πιο πάνω νομοσχέδια συζητήθηκαν καθ΄όλη τη διάρκεια του 2016 σε συνεδρίες της αρμόδιας Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Οικονομικών και Προϋπολογισμού και στη συνέχεια τέθηκαν για ψήφιση από την Ολομέλεια της Βουλής, η οποία, ωστόσο, τα καταψήφισε.
Η Κυβέρνηση, μετά την καταψήφισή τους προχώρησε σε νέες διαβουλεύσεις και καταρτίστηκαν νέα νομοθετήματα, τα οποία κατατέθηκαν στην Βουλή τον Οκτώβριο του 2019, κλείνουμε αισίως έναν ακόμη χρόνο.
- Η Αναδιάρθρωση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης μέσω της οποίας ενισχύεται η διοικητική της ικανότητα και λογοδοσία, εξοικονομούνται πόροι από συνέργειες και οικονομίες κλίμακας που θα αναπτυχθούν. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση θα είναι σε θέση να προσφέρει μεγαλύτερο εύρος υπηρεσιών με πιο αποδοτικό και ποιοτικό τρόπο, και με μειωμένο διοικητικό φόρτο στις ανάγκες του πολίτη και της επιχείρησης. Μετά από συστήσεις και αμφιταλαντεύσεις δεκαετιών, το νομοσχέδιο έχει τύχει έγκρισης της Ένωσης Δήμων από τον Νοέμβριο του 2019 και έχει κατατεθεί στη Βουλή εδώ και έξι μήνες.
- Το νομοσχέδιο για τις Κοινωνικές Επιχειρήσεις. Ένα νομοσχέδιο το οποίο προέκυψε κατόπιν μελετών εμπειρογνωμόνων, εκτενούς κοινωνικού διαλόγου, που σκοπό έχει να βοηθήσει και να αντιμετωπίσει τον κοινωνικό αποκλεισμό και να βοηθήσει συνανθρώπους μας που έχουν ανάγκη να αναπτύξουν οικονομική δραστηριότητα. Εγκρίθηκε από το ΥΣ τον Ιανουάριο του 2018 και επανακατατέθηκε στην Βουλή τον Ιούνιο του 2019.
- Επενδυτικός Νόμος. Ένας νόμος για να βοηθήσει τις πραγματικές επενδύσεις, που δημιουργεί μηχανισμό ταχείας αδειοδότησης για επενδύσεις σε στρατηγικούς πυλώνες της οικονομίας, που δημιουργούν πραγματικές θέσεις εργασίας. Κατατέθηκε στη Βουλή το τέλος του 2019.
- Μεταρρύθμιση της Δικαιοσύνης.
Αυτά είναι μόνο κάποια παραδείγματα, τα οποία επισημαίνουν τη σημασία της διαρθρωτικής πτυχής της οικονομικής πολιτικής. Προσωπικά κάνω έκκληση στη Βουλή να προωθηθούν οι δομικές μεταρρυθμίσεις για τις οποίες η συνεργασία όλων είναι απαραίτητη.
Πρωτιά Κύπρου όσον αφορά αξιοποίηση εργαλείων ΕΕ
Ο ορθός σχεδιασμός της Κύπρου όσον αφορά τη διαχείριση της κρίσης διαφαίνεται και από το ότι είναι η πρώτη χώρα αξιοποίησης των εργαλείων που προσφέρει η ΕΕ για διαχείριση της κρίσης, κάτι που ήταν διακηρυγμένη πολιτική θέση της κυβέρνησης από την αρχή.
Εργαλείο SURE
Αποτελεί το Ταμείο της ΕΕ το οποίο θα προσφέρει χρηματοδοτική στήριξη υπό μορφή χορηγουμένων δανείων στα κράτη μέλη για σχέδια προς αντιμετώπιση της ανεργίας και τους κινδύνους στην αγορά εργασίας λόγω της κρίσης του Covid 19.
Με την έγκαιρη δράση και σχεδιασμό μας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συμπεριέλαβε την Κύπρο στην πρώτη ομάδα 15 κρατών μελών.
Τα σχέδια τα οποία υποβλήθηκαν από τα κράτη μέλη κυμαίνονται από 1 μέχρι 8 σχέδια ανά Κράτος Μέλος, με μέσο όρο τα 5 σχέδια. Η Κύπρος μαζί με μόνο άλλα τρία κράτη μέλη έτυχε έγκρισης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή του μέγιστου αριθμού σχεδίων, δηλαδή 8, κάτι το οποίο καταδεικνύει τόσο το εύρος όσο και την στόχευση του κυβερνητικού σχεδιασμού.
Το ύψος των δανείων του εργαλείου SURE, ως ποσοστό του ΑΕΠ ανά κράτος μέλος, κυμαίνεται από 0,5% έως 2% του ΑΕΠ. H Κύπρος, μαζί με άλλα μόνο δύο κράτη μέλη θα λάβει το υψηλότερο ποσοστό δανείου (ίσο 2,4% του ΑΕΠ ή €479 εκ.)
Μέσω του μηχανισμού αυτού, η Κύπρος αναμένεται να ωφεληθεί σημαντικά λαμβάνοντας υπόψη ότι η μέγιστη διάρκεια δανείων θα είναι 15 χρόνια, κατά την οποία η Ε.Ε. θα μπορεί να δανειστεί από τις αγορές με πολύ χαμηλότερο επιτόκιο από ότι θα μπορούσε η Κύπρος.
Πανευρωπαϊκό Ταμείο Εγγυήσεων
Η Κύπρος είναι η πρώτη χώρα που υπέγραψε σχετική συμφωνία με την ΕΤΕ στις 27/8/2020.
Χρηματοδότηση έργων από Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων
Το 2020, η Κύπρος διατηρεί την πρωτιά ανάμεσα στις χώρες μετόχους της ΕΤΕπ με συμφωνίες για χρηματοδότηση έργων.
Ήδη έχουν εγκριθεί από την ΕΤΕπ προγράμματα ύψους 500 εκ. ευρώ ενώ μέχρι το τέλος του χρόνου αναμένεται να εγκριθούν προγράμματα ύψους άλλων €200 εκ, ανεβάζοντας το συνολικό ποσό εγκεκριμένων έργων για χρηματοδότηση στα 700 εκ. ευρώ που θα ισοδυναμεί με το 3.5% του ΑΕΠ της Κύπρου, πολλαπλάσιο από κάθε άλλη χρονιά.
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό, αυτή την καλή επίδοση να την διατηρήσουμε και όσον αφορά την απορρόφηση κονδυλίων από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της ΕΕ
