Ομιλία του Επιτρόπου Προεδρίας κ Φώτη Φωτίου στον εορτασμό της εθνικής επετείου της 1ης Απριλίου 1955, στη Σωτήρα
Με ευλάβεια και περηφάνια τιμούμε σήμερα την εθνική επέτειο της 1ης Απριλίου του 1955. Οι ίδιες αρχές και αξίες της Ελληνικής Επανάστασης ενέπνευσαν και τον δικό μας απελευθερωτικό Αγώνα, ο οποίος μπορεί να θεωρηθεί ως προέκταση του μεγάλου ξεσηκωμού του ’21. Κοινά ήταν τα κίνητρα που ωθούσαν τους αγωνιστές σε πράξεις ηρωισμού και αυτοθυσίας, ο έρωτας προς την ελευθερία και η διαφύλαξη της αξιοπρέπειας του Έλληνα. Κοινή και η διαπίστωση πως η Ελευθερία δεν προσφέρεται από τους ξένους, αλλά κατακτάται με τη θέληση και τους αγώνες του λαού.
Ο μικρός μας λαός τόλμησε να τα βάλει με μια πανίσχυρη αυτοκρατορία. Όνειρο και κρυφός του πόθος η ελευθερία, η αυτοδιάθεση και η ένωση με την Ελλάδα. Όταν ο κυπριακός ελληνισμός κατάλαβε ότι δεν είχε άλλη επιλογή παρά να υψώσει το ανάστημά του και να διεκδικήσει τα δίκαιά του, ρίχτηκε αποφασιστικά στον ένοπλο αγώνα για αποτίναξη του αγγλικού ζυγού.
Το έπος του 1955- ‘59 είναι ανεπανάληπτο! Είναι η πιο λαμπρή και ένδοξη σελίδα της σύγχρονης Ιστορίας της Κύπρου.
Στο κάλεσμα της πατρίδας, με τις ευλογίες του πολιτικού αρχηγού του Αγώνα Αρχιεπισκόπου Μακαρίου και τις προκηρύξεις του στρατιωτικού αρχηγού Διγενή, έτρεξαν με ενθουσιασμό και δήλωσαν παρόντες νέοι και ηλικιωμένοι, κορίτσια με τη μαθητική ποδιά και γυναίκες, που ήξεραν μόνο το σπιτικό τους ή δούλευαν με τους άντρες τους τη γη. Έδωσαν τον όρκο της ΕΟΚΑ και αγωνίστηκαν στα βουνά, στα χωριά και στις πόλεις, φυλακίστηκαν, περιορίστηκαν σε κρατητήρια χωρίς δίκη, έγιναν ολοκαυτώματα, απαγχονίστηκαν, ψάλλοντας τον ύμνο στην ελευθερία.
Οι Άγγλοι κατακτητές χρησιμοποίησαν βία και φρικτά βασανιστήρια, για να κάμψουν το φρόνημα των αγωνιστών και του κυπριακού λαού, μα δεν τα κατάφεραν. Πρόσφεραν μεγάλες χρηματικές αμοιβές και επικήρυξαν αγωνιστές, αλλά και αυτά τα μέτρα αποδείχτηκαν αναποτελεσματικά για την καταστολή του Αγώνα.
Η απάντηση του Κυριάκου Μάτση στον Κυβερνήτη Χάρτινγκ «ου περί χρημάτων τον αγώνα ποιούμεθα, αλλά περί αρετής», όταν του πρόσφερε μεγάλο χρηματικό ποσό, για να δώσει πληροφορίες για την ΕΟΚΑ, εκφράζει ακριβώς το πώς οι μαχητές της ελευθερίας έβλεπαν τον Αγώνα.
Μελετώντας τη δράση, τη συμπεριφορά και το ήθος των ηρώων μας συμπεραίνουμε πως κατάφεραν να υπερβούν την ανθρώπινη φύση με τις όποιες αδυναμίες της, να υψωθούν πάνω από τα κοινά μέτρα και εκούσια να φτάσουν στη θυσία της ζωής τους. Τους θυμούμαστε όλους και τους τιμούμε.
Τιμούμε τον Γρηγόρη Αυξεντίου, που μόνος πολεμούσε από το κρησφύγετό του για δέκα ώρες τους Άγγλους και, αν και ήξερε πως θα πεθάνει, δεν παραδόθηκε. Έγινε ολοκαύτωμα και δίδαξε τους αγωνιστές όχι μόνο πώς να αγωνίζονται, αλλά και πώς να πεθαίνουν. Τιμούμε τον Κυριάκο Μάτση, που, όταν προδομένος στο κρησφύγετό του κλήθηκε από τους κατακτητές να παραδοθεί, αρνήθηκε δηλώνοντας πως αν θα βγει, θα βγει πυροβολώντας. Και έγινε κι αυτός ολοκαύτωμα.
Τιμούμε τους τέσσερις ήρωες του Λιοπετρίου, που με το ολοκαύτωμά τους μετέτρεψαν έναν ταπεινό αχυρώνα σε προσκύνημα της λευτεριάς.
Τιμούμε τους εννιά ήρωες, που οδηγήθηκαν στην αγχόνη, ψάλλοντας τον ύμνο στην ελευθερία και με τη θυσία τους την καθαγίασαν, ενώ τα φυλακισμένα τους μνήματα έγιναν βωμός ελευθερίας και τα άγια των αγίων του απελευθερωτικού Αγώνα.
Ελληνίδες, Έλληνες,
Δεν υπάρχουν λόγια με τα οποία κάποιος να μπορεί να περιγράψει το μεγαλείο εκείνου του Αγώνα και των αγωνιστών της θρυλικής ΕΟΚΑ. Ας αφήσουμε σήμερα για λίγο τη σκέψη να διασχίσει τις σελίδες της χρυσής εκείνης εποχής και ας σταθούμε απλώς εμείς λιτοί προσκυνητές της μεγάλης τους θυσίας. Ας σκύψουμε νοερά και ας αναπολήσουμε τους καθαγιασμένους χώρους της θυσίας τους. Και πάλι, η ταπεινή, η μικρή μας ζωή, θα αποδειχθεί πολύ μικρή για να είναι επαρκής στην προσπάθειά μας για μια νοερή επίσκεψη σ’ αυτούς τους χώρους. Ας στρέψουμε λοιπόν για λίγο σήμερα το βλέμμα και ας αφήσουμε τη μνήμη να κυλήσει εκεί που η μοίρα θέλησε να σμίξει τα άγια κορμιά της Λευτεριάς, από τις τέσσερις γωνιές της πατρώας γης: Τον Πενταδάκτυλο, τον Μαχαιρά, το Τρόοδος και την Πάφο.
Το βράδυ της 31ης Μαρτίου τα όνειρα άρχισαν να παίρνουν σάρκα και οστά. Το νησί δονείται από εκρήξεις βομβών. Πρωτομάρτυρας ο Μόδεστος Παντελή. Παράλληλα κυκλοφόρησε η προκήρυξη του Διγενή:
«Με την βοήθειαν τού Θεού, με πίστιν εις τον τίμιον αγώνα μας, με την συμπαράστασιν ολοκλήρου τού Ελληνισμού και με την βοήθειαν των Κυπρίων, αναλαμβάνομεν τον αγώνα διά την αποτίναξιν τού Αγγλικού ζυγού, με σύνθημα εκείνο το οποίον μάς κατέλιπαν οι πρόγονοί μας ως ιεράν παρακαταθήκην: "'Η τάν ή επί τάς".
Με αυτή την απόφαση, οι αντάρτες ανέβηκαν στα βουνά και έγραψαν σελίδες τιμής και δόξας στα κρησφύγετά τους. Πρωτοπόροι και απλοί άνθρωποι του λαού εξευτέλιζαν τον θάνατο ανεβαίνοντας στις αγχόνες, ή μετατρέποντας τον θάνατο τους σε πηγές έμπνευσης, εμψύχωσης και πατριωτισμού. Χαρακτηριστικοί οι στίχοι του Ευαγόρα Παλληκαρίδη στο Εγερτήριο Σάλπισμά του:
Θα πάρω μιαν ανηφοριά/ θα πάρω μονοπάτια/ να βρω τα σκαλοπάτια /που παν στη λευτεριά/
Και ο Βαγορής βρήκε τα σκαλοπάτια της λευτεριάς, βρήκε το παλάτι το απατηλό και μέσα σ’αυτό βρήκε τη βασίλισσά του που τον οδήγησε σε ύψη ουρανοφόρα. Και τον Βαγορή τον ακολούθησαν όχι ένας, όχι δύο, μα χίλιοι δύο νέοι και ας μην ήτανε ποτέ συμμαθητές του. Φοιτήσανε όμως στο ίδιο σχολειό που δίδασκε μόνο την ιστορία του Έθνους. Και απ’ αυτό αποφοίτησαν όλοι τους αριστούχοι.
Ελληνίδες, Έλληνες,
Ο Κυπριακός Ελληνισμός στα τέσσερα χρόνια του απελευθερωτικού Αγώνα, ενωμένος μεγαλούργησε και έγινε άξιος θαυμασμού σ’ όλη την οικουμένη. Ούτε οι αγχόνες, ούτε οι φυλακίσεις και τα φρικτά βασανιστήρια από τους Άγγλους έκαμψαν το φρόνημα του λαού.
Τα απλά, αγνά παλικάρια του κυπριακού λαού, οι ήρωες μας του Έπους του 1955, δαφνοστεφανώθηκαν με τους ήρωες του Έπους του 1821.
Δεν ξεχνούμε ,επίσης, τους αμέτρητους γνωστούς και άγνωστους μαχητές της ελευθερίας, κληρικούς και λαϊκούς, τους μαθητές και τις μαθήτριες, τους εκπαιδευτικούς, τις γυναίκες, τους αγρότες και ,γενικά, το σύνολο του απλού λαού, που στήριξε τον Αγώνα για τέσσερα χρόνια, γνωρίζοντας πως η ζωή καταξιώνεται μόνο μέσα σε συνθήκες ελευθερίας.
Η ακατάβλητη πίστη στον Θεό και στην Ελλάδα ήταν οι πανίσχυρες κινητήριες δυνάμεις, που θωράκιζαν τους αγωνιστές στις μάχες, στα βασανιστήρια ή όταν ανέβαιναν στο ικρίωμα.
Ο αγώνας του 1955-‘59 δεν πέτυχε τον προαιώνιο πόθο, αλλά κέρδισε τον εφικτό στόχο, την ανεξαρτησία της Κύπρου, που έφερε και αυτή τέλος σε μια σκλαβιά αιώνων. Τα βάρη που επωμίστηκε η Κυπριακή Δημοκρατία με τις συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου ήταν πολλά. Και η πορεία απέδειξε πόσο δύσκολος ήταν εξ αρχής ο δρόμος.
Η ανεξαρτησία αποτελεί ,όμως, σήμερα το πιο σημαντικό όπλο στον αγώνα που διεξάγουμε για απελευθέρωση από την τουρκική κατοχή, την επανένωση της πατρίδας μας και την επιβίωση του λαού μας. Με την ανεξαρτησία και τα διεθνώς αναγνωριζόμενα δικαιώματα που απορρέουν από αυτήν, αγωνιζόμαστε σε κάθε επίπεδο για να προασπίσουμε τις δίκαιες θέσεις μας ανταποκρινόμενοι με ευθύνη και σοβαρότητα στις προκλήσεις που τίθενται ενώπιον μας.
Σήμερα, που μεγάλο μέρος της πατρίδας μας εξακολουθεί να βρίσκεται υπό το βάρος της τουρκικής κατοχής, νιώθουμε να μας βαραίνουν οι θυσίες των ηρώων μας και του λαού μας. Μέσα από τη διαδικασία των διαπραγματεύσεων, επιδιώκουμε να επιτύχουμε μια δίκαιη και βιώσιμη λύση στο εθνικό μας πρόβλημα, που να διασφαλίζει την ιστορική συνέχεια του λαού μας στη γη των προγόνων του.
Δυστυχώς η άλλη πλευρά δεν ανταποκρίνεται στη δική μας καλή βούληση και θέληση. Καθημερινά ,σχεδόν, γινόμαστε μάρτυρες όλως αδιάλλακτων τοποθετήσεων και ενεργειών, ιδιαίτερα της κατοχικής δύναμης που δεν βοηθούν στη δημιουργία του κατάλληλου καλού κλίματος για διεξαγωγή ουσιαστικών και αποτελεσματικών διαπραγματεύσεων.
Παρ’ όλα αυτά επιμένουμε στις προσπάθεις μας με στόχο μια ελεύθερη, επανενωμένη και ευημερούσα Κύπρο για το καλό όλων των νόμιμων κατοίκων της σύμφωνα με τις αρχές και τις αξίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Χωρίς κατοχικά στρατεύματα, ξένες εγγυήσεις και επεμβατικά δικαιώματα.
Χρέος μας είναι να συνεχίσουμε τον αγώνα για την ελευθερία και την ευημερία του τόπου μας. Γι’ αυτό και πέρα από την προσπάθεια που γίνεται όσον αφορά στις διαπραγματεύσεις, χτίζουμε σημαντικές στρατηγικές συμμαχίες που αναβαθμίζουν τη γεωστρατηγική και γεωπολιτική μας θέση και αναδεικνύουν τον ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η Κύπρος στην ευρύτερη περιοχή, ως παράγοντας σταθερότητας και ανάπτυξης.
Μέσα από αυτές μας τις προσπάθειες, καθώς και τις προσπάθειες που καταβάλλουμε για εκσυγχρονισμό του κράτους μας, επιδιώκουμε να εξασφαλίσουμε το μέλλον των παιδιών μας και των επόμενων γενιών μέσα σε συνθήκες ειρήνης, ασφάλειας, ευημερίας και προόδου.
Αφουγκραζόμενοι τα μηνύματα της εθνικής επετείου, ας θέσουμε όλοι το συμφέρον της πατρίδας πάνω από προσωπικά οφέλη και ας προχωρήσουμε ενωμένοι και μονοιασμένοι, για να πετύχουμε τον στόχο μας για μια ελεύθερη, επανενωμένη και ευημερούσα πατρίδα.
Ελληνίδες, Έλληνες,
Τιμώντας την επέτειο της 1ης Απριλίου και αναγνωρίζοντας το μεγαλείο του ηρωισμού και της θυσίας των αγωνιστών της ΕΟΚΑ, εκφράζουμε προς αυτούς τη μεγάλη μας ευγνωμοσύνη για όσα μας πρόσφεραν και αποτελούν οδοδείκτη της δικής μας προσπάθειας να μην αποδειχθούμε κατώτεροι, και ούτε να αφήσουμε ανεξόφλητο το χρέος που τους οφείλουμε.
Σήμερα υποκλινόμαστε στη μνήμη τους. Οι ένδοξες πράξεις τους, θα συνεχίσουν να προστάζουν τον ανυποχώρητο αγώνα και τις συνεχείς προσπάθειες για την πολυπόθητη λευτεριά και την επανένωση της πατρίδας μας. Πιστοί στο νόημα της θυσίας τους υποσχόμαστε ότι δεν θα υποστείλουμε τη σημαία και περήφανα θα συνεχίσουμε τον ιερό αγώνα τους, μέχρι την ευλογημένη εκείνη στιγμή.
Μόνο έτσι, θα δικαιωθούν οι θυσίες τους και θα καταξιωθούν οι πολύχρονοι αγώνες του λαού μας. Ενός λαού που προορίζεται να ζήσει που δικαιούται να ελπίζει σε καλύτερες μέρες, έχοντας δώσει μεγάλους αγώνες για να διατηρήσει την ελευθερία του.
Οι θυσίες των ηρώων του 1955 μας δείχνουν το χρέος που επωμιζόμαστε όλοι οι σημερινοί Έλληνες. Το χρέος αυτό είναι κοινό για όλους ανεξάρτητα. Μας το οριοθετεί η 1η Απριλίου που τιμούμε σήμερα.
Τιμή και δόξα σε όσους έδωσαν τη ζωή τους για την ελευθερία της. Αιωνία ας είναι η μνήμη όσων αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν στον εθνικό- απελευθερωτικό αγώνα του 1955-‘59.
