Τομέας δικαιοσύνης στην ΕΕ 2016: στόχος η βελτίωση της
αποτελεσματικότητας των εθνικών συστημάτων
Σήμερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε τον πίνακα αποτελεσμάτων της ΕΕ
στον τομέα της δικαιοσύνης 2016, ο οποίος παρέχει μια συγκριτική επισκόπηση της
αποτελεσματικότητας, της ποιότητας και της ανεξαρτησίας των συστημάτων
δικαιοσύνης στα κράτη μέλη της ΕΕ. Σκοπός του πίνακα αποτελεσμάτων είναι να
στηρίξει τις προσπάθειες των εθνικών αρχών να βελτιώσουν τα συστήματα
δικαιοσύνης τους, και για τον σκοπό αυτό παρέχει αυτά τα συγκριτικά στοιχεία.
Για πρώτη φορά, ο πίνακας αποτελεσμάτων στον τομέα της δικαιοσύνης
περιλαμβάνει τα αποτελέσματα ερευνών του Ευρωβαρόμετρου που πραγματοποιήθηκαν
για να εξεταστεί πιο διεξοδικά πώς αντιλαμβάνονται την ανεξαρτησία της
δικαιοσύνης οι πολίτες και οι επιχειρήσεις στην ΕΕ. Επιπλέον, η έκδοση αυτή
χρησιμοποιεί νέους δείκτες, ιδίως για την κατάρτιση των δικαστών, τις έρευνες
μεταξύ των χρηστών στα κράτη μέλη, τη διαθεσιμότητα νομικής αρωγής και την
ύπαρξη προτύπων ποιότητας.
«Ο τέταρτος πίνακας αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης
δείχνει ότι οι προσπάθειες των κρατών μελών για τη βελτίωση των συστημάτων
δικαιοσύνης εξακολουθούν να αποφέρουν καρπούς. Ο ρόλος των εθνικών συστημάτων
δικαιοσύνης για την προάσπιση του κράτους δικαίου, την επιβολή της νομοθεσίας
της ΕΕ και τη δημιουργία ενός φιλικού προς τις επενδύσεις περιβάλλοντος είναι
σημαντικός και, συνεπώς, οι προσπάθειες αυτές των κρατών μελών είναι
απαραίτητες», δήλωσε η κ. Vĕra Jourová, Επίτροπος της ΕΕ αρμόδια για τη
δικαιοσύνη, τους καταναλωτές και την ισότητα των φύλων. «Ο πίνακας
αποτελεσμάτων χρησιμεύει ως εργαλείο για να μαθαίνουμε ο ένας από τον άλλο ώστε
να καταστούν αποτελεσματικότερα τα ευρωπαϊκά συστήματα δικαιοσύνης.»
Βασικά πορίσματα του πίνακα αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της
δικαιοσύνης 2016
· Μικρότερη διάρκεια των κατ’ αντιδικία αστικών και εμπορικών
υποθέσεων. ενώ υπάρχει γενική σταθερότητα στις εκκρεμείς υποθέσεις, παρατηρείται
επίσης βελτίωση σε αρκετά κράτη μέλη που αντιμετώπιζαν ιδιαίτερες προκλήσεις με
μεγάλο αριθμό εκκρεμών υποθέσεων.
· Βελτίωση της προσβασιμότητας των συστημάτων δικαιοσύνης, ιδίως σε θέματα όπως η ηλεκτρονική υποβολή αγωγών για μικροδιαφορές ή
η προώθηση μεθόδων εναλλακτικής επίλυσης διαφορών (ΕΕΔ). Ωστόσο, εξακολουθεί να
υπάρχει περιθώριο βελτίωσης όσον αφορά την ηλεκτρονική διαθεσιμότητα των
αποφάσεων ή την ηλεκτρονική επικοινωνία μεταξύ των δικαστηρίων και των διαδίκων.
· Παραμένει η ανάγκη για περισσότερες προσπάθειες προκειμένου να βελτιωθεί
η κατάρτιση στις δικαστικές δεξιότητες και η χρήση τεχνολογιών της
πληροφορίας και των επικοινωνιών (ΤΠΕ) για τα συστήματα διαχείρισης
υποθέσεων.
· Τα περισσότερα κράτη μέλη έχουν πρότυπα που καλύπτουν παρεμφερείς πτυχές
των συστημάτων τους δικαιοσύνης, αλλά διαπιστώνονται σημαντικές αποκλίσεις όσον
αφορά το περιεχόμενό τους. Για παράδειγμα, λιγότερα από τα μισά κράτη μέλη
διαθέτουν πρότυπα για μέτρα που περιορίζουν τις τρέχουσες καθυστερημένες
υποθέσεις, και ακόμα λιγότερα κράτη μέλη καθορίζουν την ανώτατη διάρκεια που θα
πρέπει να έχουν οι εκκρεμείς υπόθεσης.
· Ο πίνακας αποτελεσμάτων περιλαμβάνει τα αποτελέσματα διαφόρων ερευνών
σχετικά με την αντίληψη περί της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης. Για εκείνα
τα κράτη μέλη όπου το επίπεδο ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης θεωρείται πολύ
χαμηλό, οι κύριοι λόγοι που προβάλλονται για αυτό είναι οι παρεμβάσεις ή η
άσκηση πιέσεων από την κυβέρνηση και πολιτικούς, καθώς και από οικονομικά ή άλλα
ειδικά συμφέροντα.
Επόμενα βήματα
Τα πορίσματα του πίνακα αποτελεσμάτων 2016 λαμβάνονται υπόψη για την ανά
χώρα αξιολόγηση που διενεργείται ήδη στο πλαίσιο της διαδικασίας του Ευρωπαϊκού
Εξαμήνου 2016. Οι εκθέσεις ανά χώρα για 26 κράτη μέλη δημοσιεύθηκαν στις 26
Φεβρουαρίου 2016 και περιλαμβάνουν διαπιστώσεις σχετικά με τα συστήματα
δικαιοσύνης ορισμένων κρατών μελών (BE, BG, HR, ES, HU, IE, IT, LV, MT, PL, PT,
RO, SI και SK) (βλ. τα δελτία IP/16/332 και
MEMO/16/334
για τις τελευταίες εκθέσεις σχετικά με το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο
2016).
Η Επιτροπή θα εξακολουθήσει να παροτρύνει τα δικαστικά δίκτυα να
εμβαθύνουν την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των νομικών διασφαλίσεων που
στοχεύουν στη διασφάλιση της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης.
Ιστορικό
Πρόκειται για την τέταρτη έκδοση του πίνακα αποτελεσμάτων στον τομέα της
δικαιοσύνης. Στον πίνακα αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης 2016
συγκεντρώνονται δεδομένα από διάφορες πηγές, και ιδίως από την επιτροπή του
Συμβουλίου της Ευρώπης για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της
δικαιοσύνης (CEPEJ), η οποία συλλέγει στοιχεία από τα κράτη μέλη.
Χρησιμοποιούνται, επίσης, πληροφορίες που προέρχονται από άλλες πηγές, όπως η
Eurostat, η ομάδα των υπευθύνων επικοινωνίας για τα εθνικά συστήματα
δικαιοσύνης, τα ευρωπαϊκά δικαστικά δίκτυα όπως το ευρωπαϊκό δίκτυο δικαστικών
συμβουλίων (ENCJ), το Δίκτυο των Προέδρων των Ανωτάτων Δικαστηρίων της ΕΕ και το
Ευρωπαϊκό Δίκτυο Κατάρτισης Δικαστικών.
Ο πίνακας αποτελεσμάτων επικεντρώνεται σε τρεις βασικές
πτυχές:
· Αποτελεσματικότητα των συστημάτων δικαιοσύνη: π.χ. δείκτες σχετικά με την αποτελεσματικότητα των διαδικασιών, όπως
διάρκεια των διαδικασιών, ποσοστό διεκπεραίωσης και αριθμός εκκρεμών
υποθέσεων.
· Δείκτες ποιότητας: π.χ. επιμόρφωση, παρακολούθηση και αξιολόγηση των δικαστικών
δραστηριοτήτων, διεξαγωγή ερευνών ικανοποίησης των χρηστών, προϋπολογισμός και
ανθρώπινοι πόροι.
· Ανεξαρτησία: π.χ. στον πίνακα αποτελεσμάτων περιλαμβάνονται δεδομένα από διάφορες
έρευνες σχετικά με την αντίληψη που έχει το κοινό και οι επιχειρήσεις περί της
ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης.
Ο πίνακας αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης συμβάλλει στη
διαδικασία του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου βοηθώντας στον εντοπισμό ζητημάτων σχετικά με
τη δικαιοσύνη στα οποία πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή ώστε να δημιουργηθεί
περιβάλλον φιλικό προς τις επενδύσεις, τις επιχειρήσεις και τους πολίτες.
Εστιάζεται στις αστικές, εμπορικές και διοικητικές υποθέσεις.
Ο πίνακας αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης 2015, μαζί με
την αξιολόγηση της κατάστασης σε κάθε κράτος μέλος, συνέβαλε στη διαμόρφωση της
πρότασης της Επιτροπής προς το Συμβούλιο να απευθύνει ειδικές ανά χώρα συστάσεις
σε τέσσερα κράτη μέλη (Κροατία, Ιταλία, Λετονία και Σλοβενία) ώστε να
καταστήσουν τα εθνικά τους συστήματα δικαιοσύνης πιο αποτελεσματικά. Επίσης, η
Επιτροπή παρακολούθησε στενά τις προσπάθειες στον εν λόγω τομέα σε άλλα κράτη
μέλη όπως το Βέλγιο, η Βουλγαρία, η Κύπρος, η Ισπανία, η Ιρλανδία, η Μάλτα, η
Πολωνία, η Πορτογαλία, η Ρουμανία και η Σλοβακία (βλ. ενημερωτικό
δελτίο).
Επιπλέον, τα πορίσματα του πίνακα αποτελεσμάτων θα ληφθούν υπόψη κατά
τον καθορισμό των προτεραιοτήτων χρηματοδότησης στο πλαίσιο των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών
και Επενδυτικών Ταμείων (ΕΔΕΤ) όσον αφορά τις μεταρρυθμίσεις στον τομέα της
δικαιοσύνης.
Ο πίνακας αποτελεσμάτων δεν παρουσιάζει μια συνολική ενιαία κατάταξη,
αλλά μια επισκόπηση του τρόπου λειτουργίας των δικαστικών συστημάτων με βάση
διάφορους δείκτες που ενδιαφέρουν όλα τα κράτη μέλη. Ο πίνακας αποτελεσμάτων δεν
προωθεί συγκεκριμένο τύπο δικαστικού συστήματος και αντιμετωπίζει όλα τα κράτη
μέλη σε ισότιμη βάση. Ανεξάρτητα από το πρότυπο εκάστου εθνικού συστήματος
δικαιοσύνης ή τη νομική παράδοση στην οποία θεμελιώνεται, η έγκαιρη διεκπεραίωση
των υποθέσεων, η ανεξαρτησία, η οικονομική προσιτότητα και η φιλική προς τον
χρήστη πρόσβαση είναι μερικές από τις ουσιώδεις παραμέτρους ενός αποτελεσματικού
δικαστικού συστήματος.
