Με
μεγάλη συγκίνηση και χαρά συμμετέχω στα εγκαίνια του παρεκκλησιού στο
οποίο από τα μέσα Μαρτίου φιλοξενούνται δύο σπάνια αριστουργήματα της
βυζαντινής Κύπρου του 13ου αιώνα: Οι τοιχογραφίες του Χριστού
Παντοκράτορα και της Παναγίας Βλαχερνίτισσας από το παρεκκλήσι του Αγίου
Ευφημιανού ή Θεμωνιανού της κατεχόμενης Λύσης. Η χαρά μας είναι
ιδιαίτερα μεγάλη,
ειδικά για τον προσφυγικό κόσμο της Λύσης που μετά από τριάντα οκτώ
ολόκληρα χρόνια έχει την ευκαιρία να επισκεφθεί και να θυμηθεί αυτά τα
μοναδικά έργα τέχνης της γενέθλιας του γης.
Θα ήθελα πρωταρχικά να συγχαρώ θερμά τον
Μακαριότατο Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Χρυσόστομο Β΄ για την απαράμιλλη
προσήλωσή του στον επαναπατρισμό των τοιχογραφιών και για τους
χειρισμούς του
, οι οποίοι ήταν καθοριστικοί στην επίτευξη του κοινού αυτού στόχου.
Η στενή συνεργασία της Εκκλησίας της Κύπρου
με το Υπουργείο Εξωτερικών, τη Νομική Υπηρεσία και το Τμήμα Αρχαιοτήτων
στη συλλογή, καταγραφή και μελέτη των πολυάριθμων εγγράφων της υπόθεσης
συνέβαλε σημαντικά στην προετοιμασία των διαπραγματεύσεων με το Ίδρυμα
Menil. Η συνεργασία αυτή αποδεικνύει ότι με συλλογική προσπάθεια μπορούμε να πετύχουμε σημαντικούς στόχους.
Θα ήθελα στο σημείο αυτό να ευχαριστήσω
όλους όσοι συνέβαλαν στην υπόθεση αυτή. Ιδιαίτερα εκφράζω θερμές
ευχαριστίες σε δύο εξαίρετες και εκλεκτές κρατικές λειτουργούς που για
δεκαετίες υπηρετούν με ζήλο και αφοσίωση την προσπάθεια για τη διάσωση
της πολιτιστικής μας κληρονομιάς στην κατεχόμενη Κύπρο και συνέβαλαν
σημαντικά και στην υπόθεση του επαναπατρισμού των τοιχογραφιών του Αγίου
Ευφημιανού: Την Εισαγγελέα της Δημοκρατίας κα Στέλλα Ιωαννίδου, η οποία
ανέλαβε τον συντονισμό του δύσκολου έργου της συγκέντρωσης, ταξινόμησης
και μελέτης των πολυάριθμων εγγράφων της υπόθεσης
, και
τη Διευθύντρια του Τμήματος Αρχαιοτήτων κα Μαρία Χατζηκωστή για την
επίσης σημαντική συνεισφορά της, καθώς και όλους τους άλλους λειτουργούς
του Τμήματος Αρχαιοτήτων.
Θα ήταν επίσης παράλειψη αν δεν εκφράζαμε την εκτίμησή μας στο Ίδρυμα
Menil, και ιδιαίτερα στην αείμνηστη Dominique de Menil,
για τον δικό της καταλυτικό και καίριο ρόλο στη διάσωση και συντήρηση
των τοιχογραφιών και για τον σεβασμό που επέδειξε στα χρόνια που τις
φιλοξένησε.
Η ιστορία των τοιχογραφιών του Αγίου
Ευφημιανού αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της καταστροφής και
του εκτεταμένου λαθρεμπορίου της πολιτιστικής μας κληρονομιάς στην
κατεχόμενη Κύπρο. Το γεγονός ότι το παρεκκλήσι του Αγίου Ευφημιανού
βρισκόταν εντός «στρατιωτικής ζώνης», καθώς και ο επαγγελματικός τρόπος
του τεμαχισμού και της αποτοίχισης των τοιχογραφιών αποτελούν αδιάψευστη
απόδειξη της ευθύνης της κατοχικής Τουρκίας για την καταστροφή μιας
κληρονομιάς αιώνων που αποτελεί κτήμα ολόκληρης της ανθρωπότητας.
Μια καταστροφή η οποία παραβιάζει κατάφωρα διεθνείς συμβάσεις για την
προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς στις οποίες η Τουρκία είναι
συμβαλλόμενο κράτος.
Οι τοιχογραφίες επέστρεψαν στην Κύπρο στις
16 Μαρτίου 2012, μετά από μια πραγματική οδύσσεια που περιελάμβανε
σταθμούς όπως το Μόναχο, τα διαμερίσματα του Τούρκου αρχαιοκάπηλου
Dikmen, το Λονδίνο, όπου συντηρήθηκαν οι τοιχογραφίες με αριστοτεχνικό τρόπο, και το Ίδρυμα Menil στο Χιούστον του Τέξας όπου φιλοξενήθηκαν για περίπου 25 χρόνια. Θα φιλοξενηθούν εδώ,
στο Βυζαντινό Μουσείο του Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄, κοντά
στα ψηφιδωτά της Παναγίας της Κανακαριάς, τις τοιχογραφίες της εκκλησίας
του Αντιφωνητή της Καλογραίας και τα άλλα θρησκευτικά κειμήλια από την
κατεχόμενη Κύπρο, προσμένοντας την ημέρα που οι βουβές καμπάνες των
εκκλησιών που κοσμούσαν θα σημάνουν ξανά.
Από αυτόν τον επιτυχημένο επαναπατρισμό των
τοιχογραφιών της Λύσης μπορούμε να αντλήσουμε ελπίδα και θάρρος για τις
πολύχρονες προσπάθειες για μια δίκαιη και βιώσιμη λύση του κυπριακού
προβλήματος. Να αντισταθούμε στη λεπίδα του κατακτητή που επιδιώκει να
τεμαχίσει την Κύπρο
,
όπως τεμάχισε και αυτά τα αριστουργήματα σε 38 κομμάτια. Να μην
καμφθούμε από τα 38 χρόνια της προσφυγιάς και της κατοχής και να
συνεχίσουμε με ζήλο και συλλογικότητα να εργαζόμαστε για επανένωση και
επιστροφή. |
