Ομιλία του Υπουργού Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος κ. Σοφοκλή Αλετράρη στη συνέντευξη Τύπου για το Σχέδιο Διαχείρισης Υδάτων της Κύπρου
27/09/2011
Η Κύπρος συγκαταλέγεται στις πιο φτωχές σε νερό χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η αειφόρος διαχείριση των νερών, σε μια χώρα που υποφέρει από μακρές περιόδους λειψυδρίας και ξηρασίας, όπως η δική μας, αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που έχουμε να αντιμετωπίσουμε. Για να επιτύχουμε τη βιώσιμη διαχείριση των νερών μας, απαιτείται ολοκληρωμένη προσέγγιση και διερεύνηση όλων των τεχνικών, κοινωνικών, οικονομικών και περιβαλλοντικών παραγόντων που σχετίζονται με το νερό. Η νέα αυτή περιβαλλοντική προσέγγιση βασίζεται στο μοντέλο ανάπτυξη-διαχείριση των υδάτινων μας πόρων σύμφωνα με τη σχετική Ευρωπαϊκή Οδηγία Πλαίσιο περί Υδάτων.
Η Οδηγία αυτή τέθηκε σε ισχύ στις 22 Δεκεμβρίου του 2000 και ενσωματώθηκε στο δίκαιο μας Κυπριακής Δημοκρατίας με τον Νόμο του 2004 (Ν13(Ι)/2004). Στόχος μας είναι η επίτευξη μας καλής κατάστασης των νερών σε όλη την Ευρώπη μέσω μας αειφόρου διαχείρισης των υδάτινων πόρων, επιφανειακών, υπόγειων και παράκτιων.
Η Οδηγία αυτή θεωρείται καινοτόμος γιατί αφενός αντιμετωπίζει το νερό ως οικολογικό αγαθό και αφετέρου εμπλέκει το ευρύτερο κοινό στη διαδικασία λήψης αποφάσεων για το νερό και το περιβάλλον. Επιπλέον, παρέχει νέες ευκαιρίες για τη βιώσιμη χρήση, τη διαχείριση και την πρόληψη περαιτέρω υποβάθμισης των νερών, δίνοντας κατευθυντήριες γραμμές για την ετοιμασία Σχεδίων και Προγραμμάτων με στόχο την επίτευξη «καλής κατάστασης» για όλα τα νερά μέχρι το 2015, ή το αργότερο μέχρι το 2027.
Κατά τα τελευταία χρόνια έχουν εκπονηθεί στην Κύπρο αρκετές προπαρασκευαστικές μελέτες και έχουν γίνει διάφορες ενέργειες για εφαρμογή της πιο πάνω Οδηγίας. Μέσα από τη δημόσια διαβούλευση έχουν προσδιοριστεί και ιεραρχηθεί τα πιο σημαντικά ζητήματα διαχείρισης που αντιμετωπίζει η χώρα μας και έχει ήδη ετοιμαστεί Σχέδιο Διαχείρισης Λεκάνης Απορροής Ποταμού.
Το Σχέδιο καταγράφει την υφιστάμενη κατάσταση των νερών, θέτει τους στόχους για τη βελτίωση της κατάστασής τους και, τέλος, καθορίζει το Πρόγραμμα Μέτρων για την επίτευξη των στόχων αυτών. Συγκεκριμένα, το Σχέδιο περιλαμβάνει δέσμη μέτρων τα οποία είναι τεχνικά εφικτά, οικονομικά, αποδοτικά και σε γενικές γραμμές απαραίτητα για τη σταδιακή βελτίωση της κατάστασης των υδάτινων πόρων μας καθώς και για τη διατήρηση της καλής κατάστασης όσων πόρων βρίσκονται σήμερα σε καλή κατάσταση.
Αναμφίβολα, η Οδηγία Πλαίσιο περί Υδάτων αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο για την άμβλυνση πολλών προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε και σχετίζονται με το νερό. Η αποτελεσματική εφαρμογή της, μέσω του Σχεδίου Διαχείρισης Υδάτων, με την ενεργό συμμετοχή της κοινωνίας και την πολιτική δέσμευση της Κυβέρνησης, αναμένεται ότι θα έχει θετικά αποτελέσματα για τον τόπο μας.
Θα ήθελα να εκφράσω τις θερμές ευχαριστίες μου στη Διεύθυνση και το προσωπικό του Τμήματος Αναπτύξεως Υδάτων, καθώς και σε όλους τους συντελεστές, που συνέβαλαν με οποιοδήποτε τρόπο σε αυτή την πρωτοπόρο προσπάθεια για την αειφόρο ανάπτυξη και διαχείριση των πολύτιμων υδάτινων πόρων της χώρας μας.
Παρουσίαση του Σχεδίου Διαχείρισης Υδάτων της Κύπρου
H Οδηγία Πλαίσιο περί Υδάτων (2000/60/ΕΚ)
Η Οδηγία Πλαίσιο περί Υδάτων (ΟΠΥ) 2000/60/ΕΚ είναι ένα βασικό νομοθέτημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για χάραξη υδατικής πολιτικής. Είναι καινοτόμος, γιατί εισάγει μια ολοκληρωμένη και συνολική προσέγγιση στη διαχείριση των υδατικών πόρων. Με τον όρο «διαχείριση», εννοούμε το σύνολο του κύκλου του νερού, επιφανειακού και υπόγειου, κατά μήκος της ροής του, μέχρι τις παράκτιες ζώνες και τη θάλασσα.
Οι στόχοι της είναι:
• Η προστασία όλων των νερών,
• η αποφυγή περαιτέρω υποβάθμισης εκείνων των υδατικών συστημάτων των οποίων η κατάσταση χαρακτηρίζεται ήδη ως καλή, και
• η επίτευξη «της καλής κατάστασης», του υπόγειου και επιφανειακού υδατικού δυναμικού, μέχρι το 2015.
Σε συμμόρφωση με τα οριζόμενα στην ΟΠΥ η Κύπρος εξέδωσε και εφαρμόζει τον «Περί Προστασίας και Διαχείρισης των Υδάτων Νόμο του 2004» (Ν13(Ι)/2004).
Οι σημαντικότερες καινοτομίες που εισάγονται μέσω της ΟΠΥ είναι οι εξής:
þ H οικολογική ποιότητα, που προσδιορίζεται κατά βάση από βιολογικές παραμέτρους, αποτελεί το «κλειδί» του χαρακτηρισμού της κατάστασης των υδάτων.
þ Τα υπόγεια και επιφανειακά ύδατα συναποτελούν ένα ολοκληρωμένο σύστημα.
þ Για την επίτευξη των στόχων της καλής κατάστασης των υδάτων θεσπίζονται οικονομικά εργαλεία, δηλαδή οικονομικές αρχές και μέτρα .
Οι στόχοι που θέτει η ΟΠΥ για την κατάσταση των Υδάτινων Σωμάτων (Υ.Σ.) επιτυγχάνονται μέσω των εξής δράσεων:
1. Χαρακτηρισμός των Υ.Σ (σε ποια κατάσταση βρίσκονται σήμερα) και προσδιορισμός των πιέσεων και των επιδράσεων (πού αποδίδεται η κατάστασή τους;)
2. Παρακολούθηση των Υ.Σ.
3. Θέσπιση περιβαλλοντικών στόχων (τί προσπαθούμε να πετύχουμε και πότε;).
4. Υλοποίηση προγράμματος μέτρων για την υλοποίηση των στόχων.
Το πλέγμα των παραπάνω δράσεων αποτελεί το Σχέδιο Διαχείρισης
Ουσιαστικά, το Σχέδιο Διαχείρισης καταγράφει τη σημερινή κατάσταση όλων των ΥΣ και καθορίζει ποια μέτρα πρέπει να λάβουμε για να βελτιώσουμε την κατάσταση τους. Το Σχέδιο καλύπτει μια εξαετή περίοδο από το 2009-2015 και υπόκειται σε άλλες δυο αναθεωρήσεις μια το 2021 και άλλη μια το 2027, οπότε όλα τα νερά πρέπει να βρίσκονται σε καλή κατάσταση.
Η Ο.Π.Υ δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στις συμμετοχικές δράσεις. Ειδικότερα τα κράτη μέλη καλούνται να ενθαρρύνουν την ενεργό συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων φορέων κατά τα επιμέρους στάδια εφαρμογής της ΟΠΥ, καθώς και κατά τη σύνταξη των προγραμμάτων διαχείρισης.
Το Σχέδιο Διαχείρισης της Κύπρου
Η Κύπρος έχει ήδη ολοκληρώσει τις δράσεις που προαναφέρθηκαν και επιπλέον έχει ολοκληρώσει τη Μελέτη Αναθεώρησης Υδατικής Πολιτικής, όπως και το Σχέδιο Διαχείρισης της Ξηρασίας.
Το Σχέδιο Διαχείρισης, όπως και η Μελέτη Αναθεώρησης Υδατικής Πολιτικής και το Σχέδιο Διαχείρισης της Ξηρασίας ακολούθησαν, μέχρι τη διαμόρφωσή τους στη σημερινή τους μορφή μια μακρόχρονη, δαπανηρή και επίπονη διαδρομή, η οποία επεκτείνεται χρονικά από το 2004 μέχρι σήμερα.
Κατά τις διαδοχικές φάσεις προετοιμασίας τους, πραγματοποιήθηκε μια ευρύτατη διερεύνηση και διαβούλευση, με στόχο την αποτύπωση και σύνθεση προτάσεων και τον συγκερασμό των προτεραιοτήτων. Η κινητήριος δύναμη της διαβούλευσης ήταν η εφαρμογή των αρχών της διαφάνειας και της εταιρικής σχέσης σύμφωνα με τα οποία, διάφοροι φορείς (δημόσιες αρχές, ιδιωτικός τομέας, κοινωνικοί εταίροι, τρίτο σύστημα, κ.λπ.) μπορούν να συνεργαστούν για την επίτευξη κοινών στόχων.
Παράλληλα, το Σχέδιο ενσωμάτωσε τα πορίσματα σχετικών μελετών που ανατέθηκαν στο πλαίσιο άλλων σχετικών μελετών του ΤΑΥ, ή άλλων υπηρεσιών.
Το Πρόγραμμα Μέτρων περιλαμβάνει:
ð 97 βασικά μέτρα, που θα πρέπει να εφαρμοστούν προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι που καθορίζονται για το 2015 σύμφωνα με την κοινοτική ή/και εθνική νομοθεσία, καθώς και
ð 56 συμπληρωματικά μέτρα, όπου τα βασικά μέτρα δεν επαρκούν για την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων.
Περιληπτικά τα βασικά μέτρα περιλαμβάνουν μέτρα που απαιτούνται για την εφαρμογή της κοινοτικής νομοθεσίας για την προστασία των υδάτων, μέτρα για την αντιμετώπιση σημειακών και διάχυτων πηγών ρύπανσης, μέτρα για την εφαρμογή πολιτικών τιμολόγησης, μέτρα για την προστασία του νερού ανθρώπινης κατανάλωσης, ελέγχους υδροληψιών, μέτρα για την προστασία των υδρομορφολογικών χαρακτηριστικών των υδάτων, μέτρα που λαμβάνονται για την πρόληψη ή μείωση των επιπτώσεων από ρυπαντικά ατυχήματα κ.ά.
Αντίστοιχα τα συμπληρωματικά μέτρα περιλαμβάνουν εξειδικευμένα και σύνθετα μέτρα για την επίτευξη των στόχων της ΟΠΥ όπως:
Διοικητικά Μέτρα (Επέκταση Λειτουργίας Συμβουλίων Υδατοπρομήθειας και Αποχέτευσης σε επίπεδο Επαρχίας).
Οικονομικά και Φορολογικά Μέτρα
ð Δημιουργία «Ταμείου Νερού».
ð Επιδοτήσεις για μειωμένη χρήση αρδευτικού νερού.
ð Εκστρατείες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του αγροτικού πληθυσμού.
ð Επιβολή κυρώσεων/προστίμων.
Έλεγχοι Εκπομπής (π.χ έκδοση Αδειών Απόρριψης Αποβλήτων για όλες τις εγκαταστάσεις).
Μέτρα Διαχείρισης της Ζήτησης (π.χ έλεγχος των απωλειών των υδρευτικών δικτύων).
Μέτρα Αποτελεσματικότητας και Επαναχρησιμοποίησης (διατήρηση του συστήματος των επιδοτήσεων που εφαρμόζεται ήδη εδώ και πολλά χρόνια).
Μέτρα ενίσχυσης των υφιστάμενων υποδομών νερού (εκπόνηση οριστικής μελέτης και η κατασκευή έργων για τη σύνδεση υδατοφράκτη Γερμασόγειας με τον Νότιο Αγωγό, εκπόνηση μελέτης για τη διασύνδεση των ταμιευτήρων της Πάφου με το ενιαίο σχέδιο Νοτίου Αγωγού κ.λπ.)
Τεχνητός Εμπλουτισμός Υδροφορέων (τεχνητός Εμπλουτισμός Υδροφορέα Έζουσας, Σχέδια Εμπλουτισμού Συμβουλίου Αποχετεύσεων Παραλιμνίου - Αγ.Νάπας, Λεμεσού-Αμαθούντας, Λάρνακας κ.λπ.)
Εκπαιδευτικά Μέτρα
ð Ενίσχυση δράσεων δημιουργίας υδατικής συνείδησης στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση.
ð Δημιουργία ιστοσελίδας προώθησης υδατικής συνείδησης.
ð Εκπαιδευτικά προγράμματα σε αγρότες, κοινό, ξενοδοχειακές μονάδες.
ð Συναντήσεις του ΤΑΥ με Κοινοτάρχες και Κοινοτικά Συμβούλια σε μικρές ομάδες.
ð Οδηγός ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης σε σχέση με θέματα ρύπανσης προερχόμενης από δραστηριότητες του πρωτογενούς τομέα.
Εξειδικευμένα Έργα Έρευνας, Ανάπτυξης και Επίδειξης (π.χ επικαιροποίηση του δικτύου παρακολούθησης)
Χρήση Επεξεργασμένων Λυμάτων Πόλεων και Κοινοτήτων
ð Εκπόνηση μελέτης σκοπιμότητας για τη διάθεση των προβλεπομένων αυξημένων ποσοτήτων ανακυκλωμένου νερού για Πάφο.
ð Εκπόνηση εδαφολογικής μελέτης για τον προσδιορισμό των απαιτούμενων ορίων για την εφαρμογή ανακυκλωμένου νερού για άρδευση στις περιοχές Γερμασόγειας, Πολεμιδίων, Ακρωτηρίου Αραδίππου, Αθηένου, Μεσαορίας, Κοκκινοχωριών και Κιτίου.
Αποτελεσματικότητα των μέτρων
Για όλα τα προτεινόμενα μέτρα πραγματοποιήθηκε, όπως η ΟΠΥ ορίζει, ανάλυση κόστους αποτελεσματικότητας ώστε να προσδιοριστεί ο συνδυασμός των μέτρων που θα οδηγήσει στην επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων έως το 2015, με το μικρότερο δυνατό κόστος.
Συνολικά εξετάστηκαν 53 μέτρα τα οποία ταξινομήθηκαν με βάση το λόγο κόστους-αποτελεσματικότητας σε απολύτως απαραίτητα, σε απαραίτητα και σε ουδέτερα μέτρα.
Από την ανάλυση προέκυψε ότι τα μέτρα που η εφαρμογή τους είναι αποτελεσματική στο σύνολο των υδάτινων σωμάτων είναι μέτρα που προωθούν τη μελέτη προτάσεων για την οικολογική αποκατάσταση υποβαθμισμένων υδάτινων σωμάτων και υγροτόπων ή τη λήψη μέτρων για τη βελτίωση της οικολογικής κατάστασης ή την παρακολούθησή τους. Επίσης αποτελεσματικά φαίνεται να είναι μέρος των μέτρων που προωθούν την έρευνα, την ανάπτυξη και τον καλύτερο έλεγχο των ποιοτικών χαρακτηριστικών των υδάτινων σωμάτων. Τέλος, σημαντική θέση κατέχουν διοικητικά μέτρα και μέτρα αποτελεσματικότητας και επαναχρησιμοποίησης, όπως τα μέτρα που προωθούν τη δημιουργία αισθήματος περιβαλλοντικής ευθύνης και επιμορφώνουν και ενημερώνουν τον πληθυσμό για τα οφέλη της ορθολογικής διαχείρισης του νερού. Η εφαρμογή των παραπάνω μέτρων αναμένεται να έχει κεντρικό ρόλο στην επίτευξη καλής υδατικής κατάστασης τόσο ποιοτικής όσο και ποσοτικής.
Ποιο είναι το επόμενο βήμα
Όπως προέκυψε από τα προηγούμενα, το Σχέδιο Διαχείρισης, το Πρόγραμμα Μέτρων, η Μελέτη Αναθεώρησης Υδατικής Πολιτικής όπως και το Σχέδιο Διαχείρισης της Ξηρασίας έχουν πλέον ολοκληρωθεί.
Το ΤΑΥ που με βάση τον Περί της Ενιαίας Διαχείρισης Υδάτων Νόμο (79(Ι)/2010) αποτελεί τον αρμόδιο για τη διαχείριση των υδάτων και την εφαρμογή των μέτρων, φορέα, δρομολογεί ήδη τις απαραίτητες ενέργειες για να θέσει σε εφαρμογή τις ενέργειες που απαιτούνται για την επίτευξη της καλής κατάστασης των Υ.Σ της Κύπρου.
Το Υπουργείο με τη σειρά του παρέχει την πλήρη θεσμική και οικονομική υποστήριξη προς το ΤΑΥ και στηρίζει όλες τις προσπάθειες όλων των εμπλεκόμενων Τμημάτων/Υπηρεσιών προκειμένου να επιτύχουν τους στόχους που τίθενται από την ΟΠΥ στο πλαίσιο της αρμοδιότητάς τους.
Όμως όλα αυτά δεν αρκούν. Απαιτείται η ενεργός υποστήριξη των κοινωνικών εταίρων, των ΜΜΕ, των πολιτών, των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, των επιστημόνων και του κοινού, καθώς το Σχέδιο Διαχείρισης αποτελεί το μέσο για τη διασφάλιση της αειφορίας του νερού για τη σημερινή και τις μελλοντικές γενιές.
Το Σχέδιο Διαχείρισης καθώς και το Πρόγραμμα Μέτρων είναι αναρτημένα στην ιστοσελίδα του Τμήματος Αναπτύξεως Υδάτων στη θεματική ενότητα της Δημόσιας Διαβούλευσης: http/www.wfd.wdd.moa.gov.cy
