Ομιλία του Προέδρου της Βουλής των Αντιπροσώπων κ. Μάριου Καρογιάν στο φιλολογικό μνημόσυνο του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ', στην Πάφο
18/01/2011
Να μη μεταδοθεί πριν τις 7.30 μ.μ.
Η ημέρα των ονομαστηρίων του αείμνηστου Εθνάρχη Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ' αποτελεί καθεχρονική υπόμνηση των αγώνων, του έργου και της προσφοράς του μεγάλου ηγέτη. Παράλληλα, υπενθυμίζει το χρέος και τις ευθύνες μας έναντι της χειμαζόμενης πατρίδας.
Με αισθήματα τιμής, ευγνωμοσύνης και χρέους προς τον αείμνηστο Εθνάρχη αποδέχθηκα την τιμητική πρόταση του Πολιτιστικού Ιδρύματος Εθνάρχη Μακαρίου Γ΄, της γενέτειράς του Παναγιάς και του Δήμου Πάφου να είμαι ομιλητής στο φετινό πολιτικό / φιλολογικό μνημόσυνο του αείμνηστου ηγέτη, που τελείται την παραμονή των ονομαστηρίων του.
Τιμώντας τον αείμνηστο Εθνάρχη πρέπει, παράλληλα, να διδασκόμαστε από το αγωνιστικό του παράδειγμα και να εμπνεόμαστε από τα οράματα, τις αρχές, τις αξίες και τα ιδανικά που εκείνος με συνέπεια, σθένος και αποφασιστικότητα υπηρέτησε.
Πολλά έχουν μέχρι σήμερα λεχθεί και γραφτεί για τον Μακάριο. Παρόλο που η επανάληψή τους έχει πάντοτε την αξία και τη χρησιμότητά της, θεωρώ ότι η σημερινή μέρα και η σημερινή εκδήλωση, 34 χρόνια μετά τον θάνατό του, θα έχουν πιο ουσιαστικό και διδακτικό, συνάμα, περιεχόμενο αν επικεντρωθούμε και προστρέξουμε στον εμπνευσμένο λόγο του. Ένας λόγος μεστός νοημάτων που η ρητορική δεινότητα του αείμνηστου Εθνάρχη τον καθιστούσε μνημείο της ελληνικής γραμματείας.
Μνημονεύοντας και τιμώντας απόψε τον μεγάλο ηγέτη, τον σοφό καθοδηγητή, τον σπουδαίο οραματιστή, τον ανυπότακτο αγωνιστή, τον φλογερό πατριώτη, τον δίκαιο, συνετό και διορατικό κυβερνήτη, τον καλό και άξιο ποιμένα, πρέπει παράλληλα και διαρκώς να ηχούν στ' αυτιά, τις συνειδήσεις και τις καρδιές μας τα σοφά και εμπνευσμένα λόγια του.
Ας θυμηθούμε, λοιπόν, απόψε λόγια και στοχασμούς του αείμνηστου Εθνάρχη. Παράλληλα, ας εμβαθύνουμε σε αυτά προκειμένου να πάρουμε μηνύματα χρήσιμα για το σήμερα, ωφέλιμα και διδακτικά.
Απόψε θυμόμαστε, μνημονεύουμε και τιμούμε τον Μακάριο, αφουγκραζόμενοι τον λόγο του αείμνηστου ηγέτη. Σίγουρα θα κατανοήσουμε καλύτερα τους στοχασμούς και θα είμαστε σε καλύτερη θέση να υλοποιήσουμε τις παρακαταθήκες του αν σταθούμε με τη δέουσα προσοχή στα λόγια, τα οράματα, τους στοχασμούς και τις προτροπές του.
«Τοις κείνου ρήμασι πειθόμενοι». Γιατί ο λόγος του ήταν πάντοτε και πειστικός και αξιόπιστος. Σοφός και συνετός.
Ας πάρουμε, με ιστορική σειρά, κάποιες από τις σοφές και εμπνευσμένες ρήσεις του.
Με την ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας και την αναγόρευσή του σε πρώτο Πρόεδρό της, ο αείμνηστος Εθνάρχης έδινε το στίγμα και το όραμά του για το νεότευκτο κυπριακό κράτος τονίζοντας:
«Πρέπει να δημιουργήσωμεν μίαν πολιτείαν που να διαπνέεται από το πνεύμα της συνεργασίας και της αγάπης και να εγγυάται εις πάντας ειρήνην, εργασίαν, επάρκειαν, ευημερείαν και πρόοδον. Προς τον σκοπόν τούτον Έλληνες και Τούρκοι να συνεργασθούν εν πνεύματι ειλικρινείας, με απόλυτον σεβασμόν προς τα φυσικά δίκαια αλλήλων και βαθείαν κατανόησιν της κοινότητος των συμφερόντων και των δικαιωμάτων μας... Υπό τας προϋποθέσεις ταύτας η Κυπριακή Δημοκρατία δεν θα αποβεί μόνον κράτος πλούσιον και εύδαιμον αλλά και σημαντικός επί διεθνούς πεδίου παράγων σταθερότητος και ειρήνης».
Αλήθεια, πόση σοφία και πόσο ορθολογισμό συνάμα περιέχουν αυτά τα λόγια του αείμνηστου Εθνάρχη, στις 14 Δεκεμβρίου 1959; Με τα λόγια αυτά ο Μακάριος έδινε με απόλυτη σαφήνεια ένα περίγραμμα του κράτους που ονειρευόταν και υπεδείκνυε και υπογράμμιζε την ανάγκη για κοινή συμβίωση και συνεργασία των δύο κοινοτήτων. Δυστυχώς, αλλού οδήγησαν τα τότε μελλούμενα.
Όταν τα πράγματα στο εσωτερικό μέτωπο άρχισαν να οδηγούν στην προπραξικοπηματική περίοδο, με αγωνία αλλά και με προμηθεϊκό λόγο, ο αείμνηστος Εθνάρχης τόνιζε:
«Πού βαίνωμεν;», είναι το αγωνιώδες ερώτημαν του λαού μας, το ερώτημαν όλων εκείνων οι οποίοι πονούν τον τόπον αυτόν. «Προς την αυτοκαταστροφήν», είναι η απάντησις, εάν δεν τεθεί τέρμα εις την δραστηριότηταν της παρανόμου σπείρας ήτις αυτοκαλείται με το ηχηρόν όνομα «εθνικόν μέτωπον». Θα σταθώ αντιμέτωπος του αντεθνικού αυτού «μετώπου», έστω και αν καταστώ ο στόχος του. Ουδέποτε θα υποκύψω ή θα συμβιβασθώ με την βίαν και την τρομοκρατίαν».
Όταν τα πράγματα πλέον προχωρούσαν προς την καταστροφή, ο σοφός ηγέτης προειδοποιούσε για το επερχόμενο χάος. Στις 19 Ιουνίου 1974 - εικοσιέξι μέρες πριν το προδοτικό πραξικόπημα - ο αείμνηστος Εθνάρχης ήταν απόλυτα σαφής:
«Και επιχαίρουν οι εχθροί της Κύπρου, διότι εύρον απροσδόκητον σύμμαχον, την «ΕΟΚΑ Β'». Εις τι αποσκοπούν και τι επιδιώκουν διά των φοβερών τούτων εγκλημάτων οι απεχθείς δράσται και οι καθοιονδήποτε τρόπον υποστηρικταί των; Οιαδήποτε και αν είναι η απάντησίς των, οιαδήποτε και αν είναι τα προσχήματα, αποτέλεσμα βέβαιον της τοιαύτης δράσεως, εάν συνεχισθεί, θα είναι το χάος και η καταστροφή, θα είναι ο εθνικός όλεθρος και η συμφορά. Και ο μέγας ηττημένος θα είναι η Κύπρος».
Δυστυχώς, η προδοσία συνετελέσθη. Το προδοτικό πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974 έφερε τον όλεθρο και τη συμφορά. Οι κερκόπορτες είχαν ανοίξει διάπλατα στον Αττίλα. Στις 20 Ιουλίου ολοκληρώνεται το έγκλημα.
Και ο Μακάριος τονίζει:
«Πάσχομεν επί της σκηνής μίας φρικτής εθνικής τραγωδίας... Με ορθείαν την ψυχήν και άκαμπτον το φρόνημαν ιστάμεθα επί των ερειπίων, τα οποία επεσώρευσαν οι Τούρκοι εισβολείς... Διαδηλούμεν την θέλησιν και την απόφασίν μας να μην υποκύψωμεν εις την ωμήν βίαν. Και δεν θα υποκύψωμεν. Διαδηλούμεν την θέλησιν και την απόφασίν μας να μην υποχωρήσωμεν εις απαραδέκτους εκβιασμούς. Και δεν θα υποχωρήσωμεν. Όρθιοι θα παραμείνωμεν επί των επάλξεων υπερασπιζόμενοι την εθνικήν τιμήν και αξιοπρέπειάν μας, αγωνιζόμενοι διά την αποκατάστασιν των καταπατούμενων δικαίων μας και την ανάκτησιν της πλήρους ανεξαρτησίας μας».
Παράλληλα διακήρυσσε:
«Αγωνιστές ανυπότακτοι θα είμαστε όσα χρόνια και να περάσουν, όσες δυσκολίες και να συναντήσωμεν. Η αγωνιστική σημαία μας ουδέποτε θα υποσταλεί».
Ο τελευταίος λόγος του αείμνηστου Εθνάρχη προς τον κυπριακό λαό πρέπει να ηχεί διαρκώς και μονίμως στ' αυτιά μας:
«Δεν ξεχνούμε τα σκλαβωμένα χωριά και τις πόλεις μας, δεν ξεχνούμε τους σκλαβωμένους τόπους, που πάνω τους είναι θαμμένοι γονιοί και πρόγονοί μας. Αντιστασιακό πνεύμα και αγωνιστική πορεία είναι η επιταγή των δύο μαύρων επετείων, που έχουν συνδεθεί με τα αίτια και τα αιτιατά του εθνικού μας δράματος».
Δεν ξεχνούμε, δεν πρέπει να ξεχνούμε, τους σκλαβωμένους τόπους μας, μάς υποδεικνύει ο αείμνηστος Εθνάρχης. Και, παράλληλα, μας καλεί σε συνεχή αγωνιστική πορεία με αντιστασιακό πνεύμα.
Ας κρατήσουμε, λοιπόν, ισχυρή τη μνήμη, ισχυρό αντιστασιακό πνεύμα και ας παραμείνουμε σταθεροί στην αγωνιστική πορεία, την πορεία της τιμής, του αγώνα και του καθήκοντος.
Σίγουρα, ο Μακάριος γνώριζε τις δυσκολίες του αγώνα μας. Γνώριζε, επίσης, ότι μακροχρόνιος θα είναι ο αγώνας μας. Γι' αυτό η προτροπή του είναι σαφής: Δεν πρέπει να ξεχνούμε... Σαφής και η υπόδειξή του: Στον αγώνα μας για αποκατάσταση των δικαίων και των δικαιωμάτων μας πρέπει να διαφυλάξουμε αλώβητο το αντιστασιακό πνεύμα.
Σαφής ήταν επίσης και η υπόδειξή του για ενότητα:
«Το στάδιο του εθνικού αγώνος είναι πολύ ευρύ. Και εις τον στίβον του υπάρχει χώρος δι' όλους τους επιθυμούντας να αγωνισθούν. Και ο λαός θέλει εις τον στίβον πολλούς αγωνιστάς. Ουχί εις αγώναν διά να νικήσουν οι μεν τους δε, αλλ' εις συναγωνισμόν και άμιλλαν εθνικής προσφοράς».
Συνεχώς ο αείμνηστος Εθνάρχης υποδείκνυε το πατριωτικό καθήκον καθώς και τον δρόμο του αγώνα. Τόνιζε:
«Αγωνιστές ανυπότακτοι θα είμαστε όσα χρόνια και να περάσουν, όσες δυσκολίες και να συναντήσωμεν. Η αγωνιστική σημαία μας ουδέποτε θα υποσταλεί... Ο μακροχρόνιος αγώνας -υπαγόρευση ανάγκης και όχι εκλογή μας- θα πάρει σταδιακά πολλές μορφές. Η σύμπνοια Αθηνών και Λευκωσίας, η σταθερότητα πολιτικής γραμμής, η αμυντική θωράκισή μας αποτελούν τα βάθρα για τη διεξαγωγή αυτού του αγώνα. Η προσπάθεια ανακάμψεως της οικονομίας μας σε συνδυασμό με τη δικαιότερη κατανομή των οικονομικών βαρών αποτελεί επίσης σοβαρό υπόβαθρο και στερέωση του μακροχρόνιου αγώνα. Πρώτα, όμως, απ' όλα απαιτείται ισχυρό και αρραγές εσωτερικό μέτωπο που να το διασφαλίζει η ενότητα του λαού μας...».
Πρώτα απ' όλα, όπως πάντοτε τόνιζε ο αείμνηστος Εθνάρχης, «απαιτείται αρραγές εσωτερικό μέτωπο που να το διασφαλίζει η ενότητα του λαού μας». Τα λόγια του αυτά είναι απολύτως επίκαιρα και σήμερα. Οι σημερινές τριβές και αντιπαραθέσεις στο εσωτερικό μας μέτωπο καθιστούν απολύτως επίκαιρα και τα ακόλουθα λόγια του:
«Η παρούσα περίοδος δεν είναι περίοδος κατάλληλος προς εμφανή ή αποκρυπόμενην πολιτικήν διαμάχην, κομματικόν ανταγωνισμόν ή επιβολήν κομματικών όρων προς σταδιακήν κατάκτησιν της εξουσίας υπό της μίας ή της άλλης πολιτικής μερίδος».
Ζώντας τον τελευταίο καιρό τις συνέπειες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης στην κυπριακή οικονομία, θυμόμαστε μια ακόμη διαχρονική ρήση και προτροπή του αείμνηστου Εθνάρχη, που στα χρόνια που ακολούθησαν συμπυκνώθηκε στη θέση: Ισχυρή οικονομία αποτελεί ισχυρό υπόβαθρο του αγώνα μας για τη διεκδίκηση μιας δίκαιης λύσης του κυπριακού προβλήματος.
Είναι πολύ ενδεικτικά τα ακόλουθα λόγια του αείμνηστου Εθνάρχη:
«Η δραστηριοποίησις και αναζωογόνησις της οικονομίας μας αποτελεί σοβαράν πτυχήν του κυπριακού προβλήματος. Συνιστά θεμελιώδες στοιχείον του αγώνα μας διά μίαν δικαίαν και δημοκρατικήν λύσιν του προβλήματός μας... Η προσπάθεια δραστηριοποιήσεως πρέπει να είναι καθολική και «σταυροφοριακή». Όλαι αι τάξεις του λαού πρέπει να αποκτήσουν το συναίσθημα ότι ο οικονομικός αγών είναι κοινός, είναι καθολικός. Η οικονομική επιβίωσις ως και η εθνική, είναι αγών όλου του λαού. Και όλοι είμεθα στρατευμένοι. Και ανάλογος πρέπει να είναι η συμπεριφορά μας. Πρέπει να επέλθουν σοβαραί αλλαγαί και αναπροσαρμογαί εις τον τρόπον ζωής, εργασίας και κοινωνικής συμπεριφοράς... Εις μίαν έκτακτον κατάστασιν, ως η σημερινή, είναι απαράδεκτον άλλοι να ζουν εν ευμαρεία και άλλοι να πένονται... Ο λαός μας, παρά τα μεγάλα πλήγματα και τας συμφοράς του, απέδειξεν ότι διαθέτει ζωτικότητα και δυναμισμόν. Και ο λαός αυτός ουδέποτε θα χαθή».
Στο μυαλό του αείμνηστου Εθνάρχη, οι στόχοι και οι μορφές του αγώνα ήταν ξεκάθαρες. Όπως ξεκάθαρο ήταν και το περιεχόμενο της επιδιωκόμενης λύσης. Μια λύση που να βασίζεται σε αρχές και αξίες. Μια λύση προς όφελος όλων των Κυπρίων. Προς όφελος, βεβαίως, και των Τουρκοκυπρίων. Ο ίδιος, ο αείμνηστος ηγέτης, ήταν απόλυτα σαφής στα μηνύματά του προς τους Τουρκοκύπριους. Στον τελευταίο του λόγο προς τον κυπριακό λαό, στις 20 Ιουλίου 1977, τόνιζε:
«Ο αγώνας μας δεν στρέφεται κατά των Τουρκοκυπρίων. Είναι και αυτοί θύματα της τουρκικής εισβολής και δεν είναι αντίδικοί μας. Αντίδικός μας είναι η Τουρκία. Αυτή είναι ο εισβολέας που θέλουμε να διώξουμε, για να λυτρωθούμε Έλληνες και Τούρκοι της Κύπρου... Ουδέποτε ήταν πρόθεσή μας να στερήσουμε τους Τουρκοκυπρίους από τα δικαιώματά τους ως ίσων πολιτών της Κυπριακής Δημοκρατίας. Και Ισοπολιτεία, Ισονομία και ίσες ευκαιρίες για όλους τους κατοίκους της Κύπρου, που την θέλουμε ανεξάρτητη, κυρίαρχη, ενιαία, ακέραιη, αδέσμευτη και χωρίς ξένους στρατούς, είναι η σταθερή επιδίωξη και ο σκοπός του σημερινού αγώνα μας».
Ο λόγος και οι στοχασμοί του αείμνηστου Εθνάρχη Μακαρίου Γ' έχουν διαχρονικότητα. Τα λόγια του είναι παρόντα και οι σκέψεις του είναι απολύτως καθοδηγητικές και σήμερα.
Μνημονεύοντας και τιμώντας σήμερα τον αείμνηστο Εθνάρχη συνειδητοποιούμε όλο και περισσότερο την αλήθεια, τη σοφία και τον ορθολογισμό των λόγων του.
Πρέπει διαρκώς να διδασκόμαστε από όσα ο εμπνευσμένος ηγέτης κατέγραψε και μας κατέλειπε ως παρακαταθήκες. Δεν αρκεί να καταφεύγουμε στις παρακαταθήκες αυτές μόνο στις δύσκολες ώρες. Πρέπει να καθοδηγούν διαρκώς τον νου και τον λογισμό μας και να δρομολογούν σταθερά την πορεία μας μέχρι τη δικαίωση των αγώνων μας, των αγώνων του Μακαρίου, μέχρι τη δικαίωση της Κύπρου.
Μνημονεύοντας και τιμώντας απόψε τον Μακάριο, εκπληρώνουμε το χρέος μας να κρατήσουμε αιώνια τη μνήμη του. Ταυτόχρονα, όμως, δεν πρέπει να λησμονούμε και ένα άλλο χρέος προς τον αείμνηστο Εθνάρχη: Να δώσουμε περιεχόμενο στον σοφό του λόγο, στους εμπνευσμένους στοχασμούς του και τα οράματά του.
